Avanzar na protección penal á muller en España

Dezaoito anos. Esta é a cifra que asociamos á madurez.

Dezaoito anos cumprirá en decembro a nosa Lei Orgánica 1/2004, aprobada o 28 de decembro dese 2004 que implementa por primeira vez unha Lei con Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero. E como toda lei que cumpre a “idade adulta” debemos preguntarnos se debe avanzar.

Seguindo co símil da idade, esta lei e o propio Código penal sufriu unha primeira gran reforma en xullo do ano 2015, uns once anos despois do seu ditado, que ía encamiñada a traspoñer ao noso dereito o segundo gran fito lexislativo, neste caso, internacional que todos coñecemos: o Convenio de Istambul.

No devandito Convenio do Consello de Europa sobre prevención e loita contra a violencia contra as mulleres e a violencia doméstica poñíase o acento non na relación entre vítima e agresor senón no xénero da vítima, iso si, identificando o xénero como un concepto distinto ao sexo como factor biolóxico, senón entendendo o xénero como rol social. E por iso distinguía o Convenio a violencia no ámbito doméstico (como facía nosa O 1/2004) da violencia contra o xénero feminino que se exercía por persoas distintas das súas parellas/esposos ou exparellas/exesposos. Porque entendía o Convenio que sendo a violencia no ámbito doméstico unha parte importante da violencia exercida contra mulleres e nenas en absoluto colma a totalidade da violencia contra a muller polo mero feito de selo.

Non.

O Convenio de Istambul constataba unha realidade baseada na experiencia: a violencia contra as mulleres é unha manifestación dun desequilibrio histórico entre a muller e o home que levou á dominación e á discriminación da muller polo home, privando así á muller da súa plena emancipación.

E sen ánimo de ser exhaustivos nin extensos é de moito interese as definicións que realiza o Convenio de Istambul no seu art. 3 á hora de definir con claridade a diferenza de conceptos:

  1. por “violencia contra as mulleres” deberase entender unha violación dos dereitos humanos e unha forma de discriminación contra as mulleres, e designará todos os actos de violencia baseados no xénero que implican ou poden implicar para as mulleres danos ou sufrimentos de natureza física, sexual, psicolóxica ou económica, incluídas as ameazas de realizar

 

os devanditos actos, a coacción ou a privación arbitraria de liberdade, na vida pública ou privada.

  1. por “violencia doméstica” entenderanse todos os actos de violencia física, sexual, psicolóxica ou económica que se producen na familia ou no fogar ou entre cónxuxes ou parellas de feito antigos ou actuais, independentemente de que o autor do delito comparta ou compartise o mesmo domicilio que a vítima.

Como se ve nas definicións do Convenio a violencia sobre a muller (sexa muller adulta ou menor de idade) é algo moito máis amplo que o ámbito doméstico (como no noso dereito) porque admitiría calquera forma de violencia por razón de xénero, por razón de ser muller, entendendo por “xénero” os papeis, comportamentos, actividades e atribucións socialmente construídos que unha sociedade concreta considera propios de mulleres ou de homes, por iso é polo que tamén se defina polo Convenio a “violencia contra as mulleres por razóns de xénero” como toda violencia contra unha muller porque é unha muller ou que afecte as mulleres de maneira desproporcionada.

E na reforma do ano 2015 dáse un paso que aparentemente foi pequeno ou mesmo pasou inadvertido para algúns e que por outros foi moi criticado: a introdución da nova circunstancia agravante do artigo 22 do Código penal que se introduce como unha circunstancia agravante “xeneralista” ou aplicable a todo tipo de delitos, non só os labores no ámbito de violencia doméstica (estea vixente ou terminada a relación sentimental).

Porque esta circunstancia abría a verdadeira aplicación do chamado concepto de “violencia contra as mulleres por razóns de xénero” a aquela violencia que sen dúbida se comete en número desproporcionado contra o xénero feminino: delitos contra a vida, contra a integridade moral e contra a liberdade sexual. Moitas veces mesmo, e por desgraza, unidos nunha mortal combinación.

A seguinte cuestión sería expornos se esta tipoloxía de delitos (lembremos, os que afectan desproporcionadamente ás mulleres) que se cometen contra mulleres á marxe da relación de parella/matrimonio poden/deben ser sometidos a unha xurisdición especializada como veñen facendo cos Xulgados de Violencia contra a muller que aplican a protección integral da O 1/2004, atribuíndo a competencia destes delitos de violencia de xénero aos devanditos xulgados especializados.

Sen dúbida é un tema interesante que ten pros e contras.

 

A favor, apuntar que cando se especializa unha materia nun determinado tipo de órgano pódese dar un tratamento máis eficaz, con profesionais (xuíces/xuízas, fiscais/as, avogados/as, peritos/as, oficinas de atención a vítimas, Forzas e Corpos de seguridade) especializados e formados, cunha visión ampla da situación e pódese dar unha resposta máis inmediata e axustada ao caso, dando unha resposta máis integral e coordinada. Iso si, cando estes órganos (que non sempre é o caso) estean debidamente dotados de medios que garantan que a protección integral da muller se prolongue en toda a tramitación do procedemento para que a Xustiza sexa realmente restaurativa.

En contra, está a dificultade de determinar regras claras para fixar cando un delito pode ser considerado como “violencia contra as mulleres por razóns de xénero”, dado que se o anoamos á concorrencia da chamada “agravante de xénero” isto sería moi complicado porque son tantas as posibilidades de interpretar esta agravante nun momento inicial porque ten unha base claramente subxectiva, que podería carrexar problemas de competencia entre xulgados que poderían ocasionar atrasos indesexados.

Por iso, creo que a única forma de tratar de especializar este tipo de delitos levándoos a unha xurisdición especializada pasaría por identificar de maneira clara o novo ámbito obxectivo dos delitos contra as mulleres por razóns de xénero: fixar o catálogo de delitos cometidos contra as mulleres que afecten as mulleres de maneira desproporcionada.

Chegados a este punto, delitos como o acoso (delitos contra a integridade moral) moitos deles cometidos a través de redes sociais, pero tamén os delitos contra a vida e contra a liberdade sexual das mulleres cometidos por homes (estatisticamente son os máis frecuentes) serían firmes candidatos a ser considerados como parte deste “elenco do horror” contra as mulleres. Pode haber máis, pero non se nos escapa que estas son as formas máis severas e contra as que hai que loitar de maneira máis efectiva.

Desgraciadamente, sen esforzarnos, véñennos á mente casos próximos no tempo que encaixan nesta vitimoloxía: muller acosada, agredida sexualmente e/ou asasinada por un home ao que non lle une ningunha relación sentimental, mesmo descoñecida para ela.

Agora, como sociedade, debemos preguntarnos estamos preparados para cumprir a maioría de idade e avanzar a unha maior e máis comprometida protección penal das mulleres en España?

resultouche interesante?, comparte este artigo nas túas Redes Sociais.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest