INFORME DO VALEDOR DO POBO AO PARLAMENTO DE GALICIA ANO 2012 INDICE XERAL Páxina PRESENTACIÓN 1 CAPITULO 1. A ACTIVIDADE DA INSTITUCIÓN DO VALEDOR DO POBO EN CIFRAS 3 I. Introdución 5 II. Atención ao cidadán 6 III. Datos xerais 7 1. Expedientes iniciados no ano 2012 7 2. Distribución de expedientes pola súa natureza 8 3. Entradas e saídas de documentos 9 IV. Queixas recibidas no ano 2012 11 1. Comparación con exercicios anteriores 11 2. Datos sociolóxicos reflectidos nas queixas 13 V. Distribución das queixas por razón das provincias e municipios de procedencia 17 1. Por provincias 17 2. Por concellos 19 VI. Curso dado ás queixas recibidas 27 VII. Estatísticas por área temática 29 1. Distribución de queixas segundo as áreas temáticas ás que se refiren 29 2. Estado procedemental por áreas 31 3. As causas de non admisión por áreas 32 VIII. Estatística por administracións afectadas 33 1. Distribución das queixas admitidas por razón das áreas da administración pública ás que se refiren 33 2. Distribución das queixas referidas á administración pública galega, segundo niveis 34 3. Distribución das queixas que se refiren á Xunta de Galicia, segundo consellerías 36 4. Distribución das queixas referidas ás deputacións provinciais e aos concellos 38 A. Queixas referidas ás Deputacións Provinciais 38 B. Queixas referidas aos Concellos 38 a. A Coruña 38 b. Lugo 41 c. Ourense 43 d. Pontevedra 45 IX. Actuacións de oficio 47 1. Queixas de oficio ano 2012 47 2. Comparativa con outros anos 48 X. Eficacia da intervención do Valedor do Pobo 49 XI. Estatísticas relacionadas co deber de colaboración 52 XII. Estatísticas relacionadas co deber de informar 54 Páxina CAPÍTULO 2. RESUMO DAS QUEIXAS POR ÁREAS 57 Área de emprego público e interior 59 I. Introdución 61 II. Datos cuantitativos 63 III. Actividade de supervisión 64 1. Emprego público 64 A. As dilacións que se produciron na convocatoria de prazas de persoal ao servizo das administracións públicas 65 B. Denuncias sobre presuntas irregularidades cometidas en procesos selecti- vos das diversas administracións públicas 66 a.Procesos selectivos de persoal funcionario e laboral da Administración autonómica 67 b.Procesos selectivos de persoal funcionario e laboral das corporacións locais e doutras administracións 69 a’ O abuso no emprego da figura da cobertura de prazas con carácter interino 69 b’ A participación como vogal dun tribunal de persoal interino e eventual nun proceso selectivo para prazas de persoal laboral fixo 70 c’ A problemática do límite de idade no acceso aos corpos da policía local 71 d’ A cuestionable validez dun curso de dispensa de estudos nos procesos de promoción interna dos policías locais 72 C. Diversas queixas relativas ás condicións laborais dos empregados públicos 73 a. A percepción de complementos de antigüidade por parte de traballado-res temporais 74 b. Problemas ligados coa concesión de comisións de servizo por motivos de saúde e conciliación da vida laboral e familiar 76 c. Queixas de traballadores dos centros de saúde por a falla de substitu-cións e as reordenacións dos servizos 79 2. Orde pública 80 3. Tráfico 84 A. Denuncias relativas á sinalización das vías urbanas e interurbanas 84 B. Revisión e control de expedientes sancionadores 86 4. Queixas non admitidas a trámite 88 5. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo 88 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 88 V. Consideracións finais 134 Páxina Área de urbanismo e vivenda 137 I. Introdución 139 II. Datos cuantitativos 144 III. Actividade de supervisión 145 1. Urbanismo 145 A. O acceso ao expediente administrativo 147 B. Demoras na tramitación do expediente administrativo 148 C. Ineficacia na execución das ordes de demolición de obras ilegais 151 D. Planificación urbanística 152 2 Vivenda 152 A. Axudas para o alugueiro de vivendas privadas 153 B. Problemas de mantemento das edificacións 154 C. Axudas para rehabilitación de vivendas no medio rural 154 D. Axudas de subsidiación de préstamos para adquisición de vivendas no Plan Estatal de Vivendas 2009-2012 155 E. O grave problema dos desafiuzamentos da vivenda habitual dos debedores hipotecarios 156 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 161 V. Consideracións finais 172 Área de medio ambiente 175 I. Introdución 177 1. A frecuente abstención no tratamento dos ruídos: a conculcación de dereitos fundamentais e a responsabilidade que xera 177 2. Outros problemas ambientais constatados este ano 181 II. Datos cuantitativos 181 III. Actividade de supervisión 182 1. A concentración de locais: as zonas acusticamente contaminadas por saturación 182 2. Os locais que non se axustan ao tipo de licenza que teñen 186 3. Os amplos horarios dos locais de lecer e o seu frecuente incumprimento 187 4. Os locais que transmiten niveis de ruído superiores aos permitidos e a ausencia de controis eficaces nalgúns concellos 188 5. A contaminación acústica e outros prexuízos ocasionados polo botellón 189 6. O consumo de alcohol na rúa relacionado coa actividade dos locais 191 7. As molestias por ruídos de celebracións festivas 192 8. Os prexuízos e riscos das concentracións en locais sen permiso 193 9. A avaliación ambiental das actividades 193 10. A xestión das augas continentais 194 Páxina 11. O tratamento do dereito de acceso á información ambiental e á participación cidadá en materia de medio ambiente 195 12. A necesidade de licenza de funcionamento das antenas de telefonía móbil 196 13. A protección dos espazos naturais, a flora e a fauna 196 14. Queixas non admitidas a trámite 197 15. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo 198 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 198 V. Consideracións finais 269 Área de educación 271 I. Introdución 273 II. Datos cuantitativos 276 III. Actividade de supervisión 276 1. A educación non universitaria 276 A. Supresión de unidades e redución de mestres en escolas rurais 276 B. Escolarización e admisión de alumnos 284 C. Atención á diversidade 294 a. Alumnos con necesidades educativas especiais 295 b. Prazas reservadas para persoas con discapacidade nas ensinanzas artísticas 300 D. Queixas sobre o funcionamento dalgúns centros 303 a. Acoso escolar 306 E. Centros de formación profesional 310 2. A educación universitaria 313 A. Os títulos de máster 315 B. Expedición de títulos oficiais 317 C. O cálculo de notas medias nos expedientes académicos 325 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 331 V. Consideracións finais 410 Área de industria, comercio e turismo 411 I. Introdución 413 1. En industria 413 2. En comercio 413 3. En turismo 414 II. Datos cuantitativos 414 III. Actividade de supervisión 415 1. Industria 415 A. O de subministración de enerxía eléctrica e o das comunicacións electrónicas 415 Páxina a. Instalación do tendido eléctrico, enganche e mantemento 416 b. Continuidade e calidade da subministración de enerxía eléctrica 416 c. Cambio de tarifa eléctrica e facturación mensual 416 d. Enerxías renovables 418 B. Comunicacións telefónicas e electrónicas 418 2. Consumo 420 3. Comercio 421 4. Turismo 421 5. Queixas inadmitidas 421 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 422 V. Consideracións finais 423 Área de agricultura, gandería e pesca 427 I. Introdución 429 1. Agricultura e montes 429 2. Pesca e acuicultura 430 3. Consideración xeral 430 II. Datos cuantitativos 431 III. Actividade de supervisión 432 1. Concentración parcelaria 432 2. Montes 433 3. Aproveitamentos cinexéticos e forestais 433 4. Outras cuestións relacionadas coa actividade forestal, agrícola e gandeira 434 5. Pesca e marisqueo 434 6. Queixas non admitidas 435 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 435 V. Consideracións finais 435 Área de servizos sociais 437 I. Introdución 439 1. Os problemas en materia de benestar e axudas sociais 439 2. O aumento de solicitudes de axudas sociais 440 3. As carencias en materia de dependencia 440 4. O lento tratamento dos recoñecementos de discapacidade e os problemas derivados do funcionamento do 065 443 5. A asistencia sanitaria para colectivos vulnerables 444 II. Datos cuantitativos 445 III. Actividade de supervisión 446 1. Os atrasos no trámite das solicitudes de axudas sociais 446 2. Os atrasos na atención dos dependentes 449 Páxina 5. A asistencia sanitaria para colectivos vulnerables 440 II. Datos cuantitativos 441 III. Actividade de supervisión 442 1. Os atrasos no trámite das solicitudes de axudas sociais 442 2. Os atrasos na atención dos dependentes 445 3. As necesidades específicas na atención dos discapacitados intelectuais 452 4. Os casos de falecemento antes da aprobación do programa de atención e con atraso no procedemento 457 5. O déficit de prazas en servizos e as listas de espera 458 6. Os problemas co servizo de transporte adaptado (065) 459 7. O fomento da mobilidade, a accesibilidade e outros problemas relacionados coa discapacidade 462 8. Amplos atrasos nas valoracións de discapacidades 465 9. Queixas non admitidas a trámite 466 10. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo 466 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 466 V. Consideracións finais 550 Área de emigración e traballo 553 I. Introdución 555 II. Datos cuantitativos 556 III. Actividade de supervisión 557 1. Traballo 557 A. Cursos de formación 557 B. Ofertas de emprego 559 C. Axudas e subvencións en materia de emprego 560 2. Seguridade social 562 3. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo e queixas non admitidas. 563 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 563 V. Consideracións finais 563 Área de sanidade 565 I. Introdución 567 II. Datos cuantitativos 573 III. Actividade de supervisión 574 1. A atención primaria e a asistencia especializada 575 2. O estado das listas de espera 576 3. Queixas Tramitadas 582 A) Queixas relacionadas coas listas de espera 582 B) Queixas relacionadas con centros e servizos médicos 582 Páxina C) Queixas relacionadas con prestacións medico farmacéuticas 583 D) Queixas relacionadas coa historia clínica 583 E) Queixas sobre outras materias. 584 a) Queixas sobre o dereito da muller a ter un parto natural 584 4. Queixas non admitidas a trámite 585 5. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo 586 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 586 V. Consideracións finais 600 Área de xustiza 601 I. Introdución 603 II. Datos cuantitativos 604 III. Actividade de supervisión 605 1. Ámbito material e limitación das nosas competencias 605 2. Queixas admitidas a trámite 612 3. Queixas inadmitidas 613 4. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo 614 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 614 V. Consideracións finais 614 Área de administración económica e transportes 617 I. Introdución 619 II. Datos cuantitativos 620 III. Actividade de supervisión 621 1. Facenda autonómica 621 2. Facendas locais 622 3. Transportes 624 4. Produtos financeiros de risco: Participacións preferentes e obrigacións subordinadas 624 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 631 V. Consideracións finais 632 Área de obras públicas e expropiacións 635 I. Introdución 637 II. Datos cuantitativos 638 III. Actividade de supervisión 639 1. Os retrasos na fixación e pago dos prezos xustos 639 2. A responsabilidade patrimonial da Administración 642 3. Problemas relacionados coa execución de obras públicas 642 Páxina 4. A xestión do dominio público hidráulico 644 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 645 V. Consideracións finais 645 Área de corporacións locais, servizos municipais e protección civil 647 I. Introdución 649 II. Datos cuantitativos 650 III. Actividade de supervisión 651 1. Dereito de participación nas corporacións locais 651 A.O dereito dos membros das corporacións locais de acceso á información e documentación municipais 651 B. O dereito de participación do veciño na actividade municipal 652 2. Organización e funcionamento das corporacións locais 654 3. Servizos das corporacións locais 655 A. Servizos de infraestrutura local 655 B. Protección civil e outros 657 4. Queixas non admitidas a trámite 657 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 658 V. Consideracións finais 677 Área de menores 683 I. Introdución 685 II. Datos cuantitativos 686 III. Actividade de supervisión 687 1. Consumo de alcohol por menores en botellóns 687 2. Peche do centro de menores de Montelagre e traslado ao centro de A Carballeira 689 3. Atención a menores en urxencias de pediatría 691 4. Idade mínima para obter a licenza de caza 692 5. Uso de armas prohibidas en ximnasios 694 6. Os acollementos familiares en Galicia 694 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 697 V. Consideracións finais 712 Área de cultura e política lingüística 715 I. Introdución 717 II. Datos cuantitativos 721 III. Actividade de supervisión 722 1. Cultura e patrimonio cultural 722 Páxina A. Protección de bens inventariados ou catalogados 722 B. Protección do patrimonio arqueolóxico 726 C. Patrimonio histórico e actuacións urbanísticas 727 D. Expedientes de delimitación do Camiño de Santiago 730 2. Política lingüística 730 A. Modelos e formularios 730 B. Consentimento informado 731 C. Comunicacións 732 D. Sinalizacións 732 E.Homologacións e validacións de lingua galega 733 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 736 V. Consideracións finais 778 Área de sociedade da información 781 I. Introdución 783 II. Datos cuantitativos 784 III. Actividade de supervisión 784 1. Brecha dixital. Conexión a Internet 784 2. Uso perigoso de Internet entre adolescentes. 786 3. Protección de datos 787 4. Publicidade sexista 788 5. Cobertura TDT 789 6. Uso dos ordenadores nas aulas 791 7. Problemas de operatividade da aplicación informática XESCAMPUS 794 8. Matrícula por vía telemática nas escolas oficiais de idiomas 796 IV. Resolucións do Valedor do Pobo 798 V. Consideracións finais 825 Queixas de oficio 829 CAPÍTULO 3. ANÁLISE DO CUMPRIMENTO DO DEBER DE COLABORACIÓN DAS ADMINISTRACIÓNS PÚBLICAS NAS INVESTIGACIÓNS DA INSTITUCION 867 I. O deber legal de colaboración nas investigacións da institución 869 1. O deber de colaboración en xeral 869 2. As advertencias apremantes 869 3. As administracións ou órganos aos que se reiterou a petición de informe ata en dúas ocasións, e número de queixas en que tal circunstancia se deu 873 Páxina CAPÍTULO 4. AS RESPOSTAS ÁS RESOLUCIÓNS FORMULADAS POLO VALEDOR DO POBO 877 I. As respostas das Administracións ou órganos aos que se dirixiu algunha resolución 879 1. Introdución 879 2. Respostas das diferentes administracións e órganos ás resolucións do Valedor do Pobo 881 II. Resumo das resolucións do Valedor do Pobo e da súa aceptación polas correspondentes administracións 884 III. As respostas ás resolucións 886 1. Recordatorios de deberes legais 886 2. Recomendacións 888 3. Suxestións 895 CAPÍTULO 5. RELACIÓNS INSTITUCIONAIS 897 I. Introdución 899 II. Actividades parlamentarias. Informe ordinario 900 III. Actividade despregada pola institución 901 1. Nomeamento 901 2. Sistema pioneiro para a detección precoz do uso problemático de internet entre os adolescentes 901 3. Convenio de rexistros 901 4. Plan de optimización enerxética 902 5. Encontros con colectivos especialmente sensibles á crise 903 A. Down Galicia 904 B. Proxecto Vagalume de atención a mulleres prostitutas 904 C. Cáritas 905 D. FEAFES Galicia 905 E. ASPANAES 906 F. STOP Desafiuzamentos 907 G. Profesionais dos servizos de urxencias 907 6. Día da infancia 908 7. Divulgación 908 8. Publicacións 909 9. Visitas guiadas á institución 909 10. Declaracións e comunicacións 910 IV. Actuacións especiais: desafiuzamentos 910 V. Relación con outros ombudsman e defensores 917 1. Xornadas de coordinación coa defensora del pueblo e comisionados autonómicos 917 2. Fronte común contra aos abusos das entidades financeiras 927 Páxina VI. Presenza nas redes internacionais 930 1. Federación Iberoamericana de Ombudsman (FIO) 931 2. Instituto Internacional de Ombudsman (IIO) 932 3. Rede europea de Defensores 932 4. European Network of Ombudspersons for Children (ENOC) 933 Anexo. Liquidación do orzamento (artigo37.4 da Lei 6/84) 935 PRESENTACIÓN O art. 36 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, sinala, entre outras cousas, que a dita institución “dará conta anualmente ao Parlamento da xestión realizada nun informe”, que será publicado. O presente informe dá satisfacción a tal previsión legal no concernente ao ano 2012. A actividade do poder público analízase desde diversos ámbitos materiais. En todos eles o noso criterio é a defensa decidida e intensa dos dereitos fundamentais, ademais da procura de solucións que satisfagan o principio de bo goberno. Todo iso coa clara intención de servir ao interese xeral e ás necesidades da cidadanía. Vivimos tempos axitados, nos que a crise afecta a un relevante número de familias e persoas. A nosa liña de actuación prioritaria no 2012 intentou paliar os efectos desta crise, sobre todo no que respecta aos máis desfavorecidos e indefensos, que deben situarse na primeira liña da protección social e xurídica. Por iso, reunímonos cun elevado número de entidades e asociacións para tratar de coñecer as súas necesidades e para ofrecerlles a nosa sincera axuda. É o momento de potenciar e dotar de verdadeira efectividade os dereitos sociais máis básicos, para o que o labor destas organizacións é esencial na materialización da xustiza real e efectiva. Ata maio de 2012 a responsabilidade da institución recaeu en Benigno López González. A partir dese mes actúa o que estas liñas escribe. Desde o punto de vista metodolóxico introducíronse diversos cambios con relación a informes pasados co obxectivo de mellorar a claridade na transmisión do contido dun documento tan extenso. En datas próximas esperamos avanzar aínda máis no campo da administración electrónica, o que agardamos que se traduza nunha mellora da información que xera esta institución. De todos os xeitos, sempre reflexionamos desde o punto de vista crítico sobre o noso traballo, que cremos que axuda a mellorar a vida das persoas que acoden ao Valedor. En fin, a defensa dos dereitos humanos non é unha tarefa neutral senón poderosamente axiolóxica e comprometida. A súa implantación responde a valores tales como a tolerancia, o pluralismo ou a xustiza. Esperamos que o noso labor contribúa ao seu afianzamento en Galicia. Só hai unha opción, só hai unha vía: a dos dereitos humanos. O contrario é a falta de razón e a barbarie. José Julio Fernández Rodríguez Valedor do Pobo (en funcións) CAPÍTULO 1 A ACTIVIDADE DA INSTITUCIÓN DO VALEDOR DO POBO EN CIFRAS I. INTRODUCIÓN Neste capítulo ofrecemos unha visión global e esquematizada das actuacións desenvolvidas polo Valedor do Pobo durante o ano 2012, reflectidas en gráficos e cadros acompañados dun breve comentario a efectos de facilitar a súa interpretación. O Valedor do Pobo considera de especial relevancia este capítulo dada a necesidade de visibilizar, dentro do seu amplo concepto de actuacións, o intenso labor que desenvolve. Orientado a facer avaliacións de políticas públicas concretas e mesmo de salvagardar a defensa dos dereitos dos cidadáns, a institución consolidouse na anualidade como punto de atención preferencial á cidadanía. Todas as persoas poden dirixirse ao Valedor en demanda de axuda por medio da queixa formal, ou simplemente formulando consultas, chamadas telefónicas, acudindo en persoa en busca de asesoramento xurídico sen esixir contraprestación algunha a cambio. Precisamente todo este traballo faise visible na primeira parte deste capítulo onde facemos reconto de toda esa atención prestada ao cidadán. Nas seguintes páxinas damos entrada a esas cifras xenéricas de actuacións de atención ao cidadán, con detalle dos expedientes tramitados, as visitas recibidas e as consultas presenciais rexistradas. Ademais ofrecemos táboas comparativas por anualidades, a distribución de expedientes segundo a súa natureza e as estatísticas por área temática. Un dos apartados fixa a atención na análise da vertente sociolóxica da queixa. Con estes datos coñeceremos a procedencia xeográfica dos reclamantes, a distribución por xénero e o curso dado ás iniciativas recibidas. En canto ás administracións afectadas polas queixas, faise unha distribución inicial por área da administración pública galega afectada e, nun segundo termo, por departamentos do Executivo Autonómico. Inclúense neste capítulo por primeira vez os números relacionados coa eficacia da intervención do Valedor do Pobo en canto á aceptación ou non das súas resolucións por parte dos órganos implicados. Ademais recóllese o detalle das actuacións de oficio desenvolvidas por áreas e estatísticas acerca do cumprimento do deber de colaboración por parte das administracións requiridas. Consideramos importante iniciar este informe por una aproximación numérica xeral para proceder no seguinte capítulo a facer unha descrición pormenorizada das actuacións encamiñadas a supervisar, e, na medida do posible, favorecer que se corrixan determinados comportamentos dos poderes públicos. II. ATENCIÓN AO CIDADÁN Durante o ano 2012 o Valedor do Pobo despregou unha importante actividade en canto á súa atención ao cidadán. Un total de 6786 persoas dirixíronse á institución en demanda de orientación e asesoramento, nas súas modalidades de atención presencial e telefónica e a través da tramitación de expedientes. Atención presencial 1204 (media mensual 100) Atención telefónica 2653 (media mensual 221) Expedientes 2929 (media mensual 244) Total de actuacións 6786 III. DATOS XERAIS 1. Expedientes iniciados no ano 2012 O número de expedientes iniciados polo Valedor do Pobo de oficio ou a proposta dos cidadáns durante o ano 2012 ascendeu a 2929 co cal se mantén o elevado número de iniciativas respecto de exercicios precedentes. Rexistrouse unha media mensual de 244 expedientes, cun máximo de 842 no mes de xuño e un mínimo de 120 en agosto. ENTRADA DE EXPEDIENTES ANO 2012 Mes Entrada de expedientes Xaneiro 216 Febreiro 188 Marzo 255 Abril 229 Maio 179 Xuño 842 Xullo 169 Agosto 120 Setembro 187 Outubro 173 Novembro 196 Decembro 175 Total 2929 Media mensual de expedientes: 244 2. Distribución de expedientes pola súa natureza O número de expedientes iniciados na institución durante o ano 2012 foi de 2929, que se clasificaron en función da súa natureza. O contido dos expedientes fai que se cualifiquen como queixas, consultas e asuntos diversos. Teñen a condición de queixa aqueles escritos que, de acordo co art. 18.1 da Lei do Valedor do Pobo, se formulan por escrito nos cales consta a identificación do que subscribe e o feito que a motiva. As consultas poden ser realizadas tanto por escrito como oralmente con comparecencia do cidadán. Tramítanse como asuntos diversos aqueles expedientes que non poden ser identificados como queixas ou consultas. Tras o primeiro estudo ou a ampliación dos datos achegados nas consultas e dos expedientes diversos, estes poderán ser reclasificados coa categoría de queixas. Queda do seguinte modo o reparto estatístico en función da súa natureza: * Queixas 2782 (95 %) * Asuntos diversos 132 (4 %) * Consultas 15 (1 %) TOTAL 2929 3. Entradas e saídas de documentos As entradas de documentos que se recibiron na institución durante o ano 2012 foron en total 5945, o que dá unha media mensual de 495 entradas. Neste mesmo ano, a institución emitiu un total de 9805 documentos, o que supón unha media de 817 saídas. ENTRADAS E SAÍDAS DE ESCRITOS POR MESES ANO 2012 Mes Entradas de escritos Saídas de escritos Xaneiro 465 794 Febreiro 473 823 Marzo 513 833 Abril 461 884 Maio 455 953 Xuño 1131 931 Xullo 409 643 Agosto 263 590 Setembro 413 970 Outubro 524 929 Novembro 458  743 Decembro 380 712 Total 5945  9805  Media mensual de entradas: 495 Media mensual de saídas: 817 ENTRADAS E SAÍDAS DE ESCRITOS POR MESES IV. QUEIXAS RECIBIDAS NO ANO 2012 Como indicabamos anteriormente, teñen a condición de queixa aqueles escritos que, de acordo co art. 18.1 da Lei do Valedor do Pobo, se formulan por escrito no cal consta a identificación do que subscribe e o feito que a motiva. Durante o ano 2012, a institución recibiu o maior número de expedientes de queixa da súa historia, acadando as 2782 iniciativas, sendo 36 promovidas de oficio pola defensoría. 1. Comparación con exercicios anteriores ENTRADA DE QUEIXAS POR ANOS ANo Total 1990 (6 meses) 372 1991 781 1992 733 1993 805 1994 1301 1995 1056 1996 1615 1997 1397 1998 1900 1999 1581 2000 1188 2001 2656 2002 1635 2003 1307 2004 1400 2005 1309 2006 1805 2007 2280 2008 2558 2009 2634 2010 2396 2011 2768 2012 2782 Total 38259 ENTRADA DE QUEIXAS POR ANOS 2. Datos sociolóxicos reflectidos nas queixas Esta estatística refírese so ás queixas (2782), por tanto, exclúense os asuntos diversos e as consultas. En primeiro termo damos conta das queixas individuais, as colectivas ou “en serie” (as presentadas por diferentes persoas, pero todas elas cun mesmo contido), e as de oficio (promovidas pola propia iniciativa da institución). * Individuais 1949 (70 %) * Colectivas 3 (797) (29 %) * De oficio 36 (1 %) TOTAL (contabilizando as “en serie”só como unha)…… ……….1988 Nos seguintes cadros ofrecemos algúns datos sociolóxicos reflectidos nas queixas: as presentadas por unha soa persoa ou asinadas por máis dunha; en idioma galego, castelán ou outros; xénero dos reclamantes (masculino ou feminino); se proceden do medio urbano ou do rural; se viven en Galicia ou nalgunha outra comunidade autónoma; modo de presentación (correo, internet, ...). Loxicamente, estes datos exclúen as queixas de oficio (36). TOTAL DE QUEIXAS PRESENTADAS EN 2012: 2782 DATOS SOCIOLÓXICOS: (Referidos a 2746, dado que 36 queixas son de oficio) XÉNERO DOS RECLAMANTES: (*) Homes 1410 Mulleres 1312 (*) Excluídas as 24 queixas de máis dun reclamante IDIOMA: Galego 1519 Castelán 1182 Inglés 45 HÁBITAT DO RECLAMANTE: Medio urbano 2469 Medio rural 277 PROCEDENCIA TERRITORIAL: Residencia na Comunidade Autónoma 2605 Residencia fóra da Comunidade Autónoma 141 CARÁCTER: Un reclamante 2722 De máis dun reclamante 24 MODO DE PRESENTACION DAS QUEIXAS: Correo postal 964 Páxina web do Valedor do Pobo 750 Correo electrónico 1032 V. DISTRIBUCIÓN DAS QUEIXAS POR RAZÓN DAS PROVINCIAS E MUNICIPIOS DE PROCEDENCIA Nos cadros que seguen presentamos as queixas por razón das provincias e municipios dos que proceden. En canto ás provincias, ofrecemos tamén a porcentaxe representada por cada unha delas no conxunto da Comunidade Autónoma, así como o número de queixas por cada dez mil habitantes. No tocante aos municipios, limitámonos a ofrecer o número de queixas procedentes de cada un deles. Aqueles dos que non recibimos ningunha queixa aparecen coa cuadrícula en branco. 1. Por provincias Como se pode observar no seguinte cadro, o maior número de queixas procede da provincia da Coruña, e o menor provén da provincia de Lugo. Tamén A Coruña é a provincia que promove maior número de queixas por cada 10000 habitantes. Provincia Núm. de queixas presentadas Porcentaxe sobre a Comunidade Autónoma Queixas por cada 10.000 habitantes A Coruña 1367 52,49 % 11,95 Lugo 234 8,98 % 9,40 Ourense 288 11,05 % 8,72 Pontevedra 716 27,48 % 7,47 Total C.A. 2605 Fóra da C.A. 141 TOTAL 2746(*) (*) Exclúense as 36 queixas de oficio DISTRIBUCIÓN DAS QUEIXAS POR PROVINCIAS 2. Por concellos Como podemos observar, a cidade desde onde se presentaron máis queixas foi en Santiago de Compostela (628), seguida da Coruña (223) e Vigo (216). Tamén no ámbito dos municipios intermedios destacan as moitas queixas presentadas en Ames (38), Teo (29) e Marín (26). A CORUÑA Concello Núm. Queixas Abegondo 2 Ames 38 Aranga 1 Ares 4 Arteixo 15 Arzúa 7 Baña, A Bergondo 5 Betanzos 9 Boimorto Boiro 11 Boqueixón 3 Brión 6 Cabana de Bergantiños 8 Cabanas 6 Camariñas 6 Cambre 14 Capela, A 2 Carballo 8 Cariño Carnota Carral Cedeira 2 Cee 4 Cerceda Cerdido Cesuras 4 Coirós Corcubión 4 Coristanco 4 Coruña, A 223 Culleredo 9 Curtis 3 Dodro 4 Dumbría 2 Fene 12 Ferrol 69 Fisterra 1 Frades Irixoa, A Laracha, A 12 Laxe 4 Lousame Malpica de Bergantiños 4 Mañón Mazaricos 1 Melide 5 Mesía 2 Miño Moeche Monfero 1 Mugardos 5 Muros 6 Muxía 1 Narón 18 Neda 2 Negreira 2 Noia 6 Oleiros 15 Ordes 11 Oroso 3 Ortigueira 2 Outes 2 Oza dos Ríos 1 Paderne Padrón 14 Pino, O 3 Pobra do Caramiñal , A 8 Ponteceso 3 Pontedeume 2 Pontes de García Rodríguez, As 6 Porto do Son 8 Rianxo 10 Ribeira 17 Rois 5 Sada 14 San Sadurniño Santa Comba 1 Santiago de Compostela 628 Santiso 1 Sobrado 1 Somozas, As Teo 29 Toques Tordoia 2 Touro Trazo 1 Val do Dubra 1 Valdoviño 6 Vedra 9 Vilarmaior Vilasantar 2 Vimianzo 2 Zas 4 TOTAL A CORUÑA 1367 LUGO Concello Núm. Queixas Abadín 2 Alfoz 3 Antas de Ulla Baleira Baralla Barreiros Becerreá Begonte 2 Bóveda Burela 3 Carballedo 1 Castro de Rei 3 Castroverde Cervantes 11 Cervo Corgo, O Cospeito 2 Chantada 3 Folgoso do Courel Fonsagrada, A Foz 3 Friol Guitiriz 1 Guntín Incio, O Láncara Lourenzá Lugo 108 Meira 3 Mondoñedo Monforte de Lemos 16 Monterroso 3 Muras 1 Navia de Suarna Negueira de Muñiz Nogais, As Ourol Outeiro de Rei 3 Palas de Rei 3 Pantón 2 Paradela 1 Páramo, O Pastoriza, A Pedrafita do Cebreiro Pobra de Brollón, A 1 Pol Pontenova, A 2 Portomarín Quiroga 2 Rábade 5 Ribadeo 2 Ribas de Sil Ribeira de Piquín Riotorto 1 Samos 8 Sarria 16 Saviñao, O 4 Sober Taboada 1 Trabada Triacastela 1 Valadouro, O 8 Vicedo, O Vilalba 5 Viveiro 4 Xermade Xove TOTAL LUGO 234 OURENSE Concello Núm. Queixas Allariz 7 Amoeiro 2 Arnoia, A Avión 1 Baltar Bande Baños de Molgas 2 Barbadás 10 Barco de Valdeorras, O 10 Beade Beariz Blancos, Os Boborás Bola, A Bolo, O Calvos de Randín Carballeda de Valdeorras Carballeda de Avia 1 Carballiño, O 6 Cartelle Castrelo de Miño Castrelo do Val Castro Caldelas Celanova 4 Cenlle 1 Coles 1 Cortegada Cualedro Chandrexa de Queixa Entrimo Esgos Gomesende Gudiña, A Irixo, O 2 Larouco Laza Leiro Lobeira Lobios Maceda 1 Manzaneda Maside Melón Merca, A Mezquita, A Montederramo Monterrei 3 Muíños 1 Nogueira de Ramuín Oímbra 1 Ourense 187 Paderne de Allariz Padrenda Parada de Sil Pereiro de Aguiar, O 4 Peroxa, A 2 Petín 1 Piñor Pobra de Trives, A Pontedeva Porqueira Punxín Quintela de Leirado Rairiz de Veiga 3 Ramirás Ribadavia 6 Riós 2 Rúa, A 5 Rubiá San Amaro San Cibrao das Viñas 2 San Cristovo de Cea 3 San Xoán de Río Sandiás Sarreaus 1 Taboadela Teixeira, A Toén 2 Trasmiras 1 Veiga, A Verea Verín 5 Viana do Bolo 2 Vilamarín Vilamartín de Valdeorras 1 Vilar de Barrio Vilar de Santos Vilardevós Vilariño de Conso 1 Xinzo de Limia 7 Xunqueira de Ambía Xunqueira de Espadañedo TOTAL OURENSE 288 PONTEVEDRA Concello Núm. Queixas Agolada 4 Arbo 1 Baiona 9 Barro 3 Bueu 6 Caldas de Reis 7 Cambados 9 Campo Lameiro Cangas 20 Cañiza, A 2 Catoira 4 Cerdedo 1 Cotobade 2 Covelo, O 3 Crecente 1 Cuntis 4 Dozón Estrada, A 25 Forcarei 2 Fornelos de Montes Gondomar 20 Grove, O 9 Guarda, A 8 Illa de Arousa 4 Lalín 14 Lama, A 6 Marín 26 Meaño Meis 3 Moaña 15 Mondariz 4 Mondariz-Balneario Moraña Mos 10 Neves, As 1 Nigrán 12 Oia 2 Pazos de Borbén 3 Poio 13 Ponteareas 17 Pontecaldelas 2 Pontecesures 3 Pontevedra 97 Porriño, O 9 Portas Redondela 14 Ribadumia 2 Rodeiro Rosal, O 6 Salceda de Caselas 8 Salvaterra de Miño 3 Sanxenxo 9 Silleda 13 Soutomaior 3 Tomiño 8 Tui 11 Valga 4 Vigo 218 Vila de Cruces 2 Vilaboa 2 Vilagarcía de Arousa 25 Vilanova de Arousa 7 TOTAL PONTEVEDRA 716 VI. CURSO DADO ÁS QUEIXAS RECIBIDAS Aquí clasificamos as queixas en tres grupos, por razón do procedemento seguido na súa tramitación. Incluímos no primeiro grupo as queixas que admitimos a trámite, distinguindo neste grupo aquelas nas que concluímos a súa tramitación durante o ano 2012 e as que aínda continuaban en trámite a finais do exercicio descrito. No segundo grupo describimos as queixas que decidimos rexeitar, por non reunir as condicións esixidas pola Lei que rexe a nosa institución, mencionando a causa. E no terceiro, as queixas que tivemos que enviar ao Defensor del Pueblo ou a comisionados autonómicos, por ser da súa competencia. CURSO DAS QUEIXAS QUEIXAS PRESENTADAS Núm. 2782 Admitidas: 2285 En trámite 490 Concluídas 1795 Non admitidas 381 Causas: Non actuación administrativa irregular 45 Non actuación administrativa previa 120 Relación xurídico-privada 54 Competencia xudicial 50 Non competencia do Valedor 98 Queixa inconcreta 4 Non interese lexítimo 1 Queixa anónima 2 Prazo superior a un ano 2 Asunto sub-iudice 4 Carencia de fundamento 1 Remitidas ao Defensor del Pueblo e outros comisionados parlamentarios 116 DISTRIBUCIÓN DAS QUEIXAS PRESENTADAS VII. ESTATÍSTICAS POR ÁREA TEMÁTICA 1. Distribución de queixas segundo as áreas temáticas ás que se refiren Distribuímos no seguinte cadro as queixas iniciadas no ano 2012 segundo as áreas temáticas ás que se refiren. Como se pode comprobar, as áreas que concentraron un maior número de queixas foron a de corporacións locais, servizos municipais e protección civil con 842 queixas (30,27 %), seguida polas de servizos sociais, con 318 queixas (11,43 %) e administración económica e transportes con 252 queixas (9,06 %) ÁREAS NÚMERO PORCENTAXE Emprego público e interior 216 7,76 Urbanismo e vivenda 187 6,72 Medio ambiente 233 8,38 Educación 144 5,18 Industria, comercio e turismo 89 3,20 Agricultura, gandería e pesca 32 1,15 Servizos sociais 318 11,43 Emigración e traballo 78 2,80 Sanidade 128 4,60 Xustiza 94 3,38 Administración económica e transportes 252 9,06 Obras públicas e expropiacións 55 1,98 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 842 30,27 Menores 27 0,97 Cultura e política lingüística 67 2,41 Sociedade da información 20 0,72 Total 2782 No entanto, o anterior reconto inclúe as queixas presentadas “en serie”, promovidas por unha pluralidade de persoas, pero cun mesmo contido. Se nos fixamos nas queixas presentadas sobre asuntos diferentes, considerando as “en serie” ou iguais só como unha, entón as áreas con máis queixas son servizos sociais con 253 (12,66 %), administración económica e transportes, con 252 (12,61 %) e emprego público e interior con 216 (10,81 %). As queixas individuais (contabilizando as colectivas só como unha) distribúense por áreas da forma que expoñemos no seguinte cadro. ÁREAS NÚMERO PORCENTAJE Emprego público e interior 216 10,81 Urbanismo e vivenda 187 9,35 Medio ambiente 191 9,55 Educación 144 7,20 Industria, comercio e turismo 89 4,45 Agricultura, gandería e pesca 32 1,60 Servizos sociais 253 12,66 Emigración e traballo 78 3,90 Sanidade 128 6,40 Xustiza 94 4,70 Administración económica e transportes 252 12,61 Obras públicas e expropiacións 55 2,75 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 166 8,30 Menores 27 1,35 Cultura e política lingüística 67 3,35 Sociedade da información 20 1,00 Total 1999 De entre as queixas colectivas ou en serie destacan polo seu número as seguintes: > Q/996/12 e outras: Ordenanza municipal aprobada polo Concello de Santiago sobre actividades na vía pública (679 queixas). > Q/3/12 e outras: Recortes de axudas en políticas de cooperación da Xunta de Galicia (67 queixas). > Q/404/12 e outras: Campaña da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas para exterminación de lobos híbridos (51 queixas). 2. Estado procedemental por áreas ESTADO PROCEDEMENTAL DE QUEIXAS POR ÁREAS POR ÁREAS NUM. QUEIXAS EN CADA ÁREA QUEIXAS ADMITIDAS QUEIXAS NON ADMITIDAS QUEIXAS REMITIDAS AO DP Núm. % Núm. % Núm. % Emprego público e interior 216 134 62,04 56 25,93 26 12,04 Urbanismo e vivenda 187 135 72,19 25 13,37 27 14,44 Medio ambiente 233 140 60,09 92 39,48 1 0,43 Educación 144 133 92,36 10 6,94 1 0,69 Industria, comercio e turismo 89 51 57,30 38 42,70 0 0,00 Agricultura, gandería e pesca 32 30 93,75 2 6,25 0 0,00 Servizos sociais 318 296 93,08 19 5,97 3 0,94 Emigración e traballo 78 47 60,26 13 16,67 18 23,08 Sanidade 128 117 91,41 9 7,03 2 1,56 Xustiza 94 42 44,68 39 41,49 13 13,83 Administración económica e transportes 252 191 75,79 46 18,25 15 5,95 Obras públicas e expropiacións 55 44 80,00 5 9,09 6 10,91 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 842 827 98,22 15 1,78 0 0,00 Menores 27 20 74,07 7 25,93 0 0,00 Cultura e política lingüística 67 60 89,55 3 4,48 4 5,97 Sociedade da información 20 18 90,00 2 10,00 0 0,00 TOTAL 2782 2285 82,14 381 13,70 116 4,17 3. As causas de non admisión por áreas As queixas que non foron admitidas a trámite durante 2012 son en total 381. Hai que resaltar que a “non admisión” non significa ausencia de atención á queixa formulada. Sempre se motiva amplamente esa non admisión e sobre todo infórmase do máis conveniente na defensa dos dereitos ou intereses do reclamante, se observamos a existencia dunha actuación alternativa. No cadro que segue ofrecemos esquematicamente e por áreas as causas polas que non foron admitidas. No capítulo 2, ao facer a descrición das queixas por áreas, xa se realiza unha exposición pormenorizada de moitas delas. ÁREA Número queixas Non actuación administrativa irregular Non actuación administrativa previa Relación xurídico-privada Queixa Anónima Prazo superior a un ano Queixa inconcreta Non interese lexítimo Asunto sub-iudice Competencia xudicial Non competencia do Valedor do Pobo Carencia de fundamento Outra Emprego público e interior 56 11 8 1 1 0 0 0 1 2 32 0 0 Urbanismo e vivenda 25 6 5 5 0 2 0 0 0 6 1 0 0 Medio ambiente 92 1 46 0 0 0 0 0 0 0 45 0 0 Educación 10 1 1 0 0 0 0 1 0 3 4 0 0 Industria, comercio e turismo 38 1 13 22 0 0 0 0 0 0 2 0 0 Agricultura, gandería e pesca 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 Servizos sociais 19 0 19 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Emigración e traballo 13 1 2 5 0 0 0 0 0 1 4 0 1 Sanidade 9 0 3 2 0 0 1 0 0 3 0 0 0 Xustiza 39 0 4 2 0 0 0 0 3 28 2 0 0 Administración económica e transportes 46 18 10 13 0 0 2 0 0 1 2 0 0 Obras públicas e expropiacións 5 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 15 3 5 1 1 0 1 0 0 0 3 1 1 Menores 7 0 0 2 0 0 0 0 0 4 1 0 0 Cultura e Política Lingüística 3 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 Sociedade da información 2 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 TOTAL 381 45 120 54 2 2 4 1 4 50 98 1 2 VIII. ESTATÍSTICA POR ADMINISTRACIÓNS AFECTADAS 1. Distribución das queixas admitidas por razón das áreas da administración pública ás que se refiren No cadro que segue ofrecemos as queixas que foron admitidas a trámite, distribuídas por razón das áreas da Administración pública ás que se refiren. Distinguimos aquí tamén entre as queixas que estaban concluídas ao finalizar o ano 2012 e as que seguían aínda en proceso de tramitación. ÁREAS NÚM. QUEIXAS ADMITIDAS EN TRÁMITE CONCLUÍDAS Núm. Núm. % Núm. % Emprego público e interior 134 62 46,27 72 53,73 Urbanismo e vivenda 135 76 56,30 59 43,70 Medio ambiente 140 49 35,00 91 65,00 Educación 133 42 31,58 91 68,42 Industria, comercio e turismo 51 7 13,73 44 86,27 Agricultura, gandería e pesca 30 6 20,00 24 80,00 Servizos sociais 296 41 13,85 255 86,15 Emigración e traballo 47 7 14,89 40 85,11 Sanidade 117 21 17,95 96 82,05 Xustiza 42 12 28,57 30 71,43 Administración económica e transportes 191 60 31,41 131 68,59 Obras públicas e expropiacións 44 28 63,64 16 36,36 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 827 51 6,17 776 93,83 Menores 20 5 25,00 15 75,00 Cultura e política lingüística 60 13 21,67 47 78,33 Sociedade da información 18 10 55,56 8 44,44 TOTAL 2285 490 21,44 1795 78,56 2. Distribución das queixas referidas á administración pública galega, segundo niveis Ofrecemos no seguinte cadro as queixas que se refiren ás Administracións públicas galegas, distribuídas entre cada unha, isto é, segundo que afecten á Xunta de Galicia, aos concellos, ás deputacións provinciais ou ás universidades. Quedan polo tanto fóra desta clasificación as que se refiren á Administración xeral do Estado e os órganos xurisdicionais. Administración Queixas Número Porcentaxe Administración autonómica galega 976 47,22 % Concellos 1058 51,19 % Deputacións Provinciais 11 0,53 % Universidades galegas: * Santiago de Compostela 9 * Vigo 10 * A Coruña 2 * CIUG 1 22 1,06 % Total 2067 TOTAL DE ACTUACIÓNS Administracións galegas 2067 Outras (Estado, órganos xurisdicionais, etc.) 218 TOTAL 2285 DISTRIBUCIÓN DAS QUEIXAS POLAS ADMINISTRACIÓNS AFECTADAS 3.Distribución das queixas que se refiren á Xunta de Galicia, segundo consellerías As queixas que se refiren á Xunta de Galicia presentámolas no seguinte cadro distribuídas por consellerías. Como se observa no cadro, as máis numerosas son as que se refiren á Consellería de Traballo e Benestar e á Consellería de Economía e Industria, con porcentaxes do 27,97 % e 19,77 %, respectivamente. Consellerías Núm. queixas Porcentaxes Presidencia da Xunta de Galicia 6 0,61 Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza 86 8,81 Consellería de Facenda 14 1,43 Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas 84 8,61 Consellería de Economía e Industria 193 19,77 Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria 151 15,47 Consellería de Sanidade 129 13,22 Consellería de Traballo e Benestar 273 27,97 Consellería do Medio Rural e do Mar 40 4,10 Total 976 . DISTRIBUCIÓN POR CONSELLERIAS DAS QUEIXAS QUE AFECTAN Á XUNTA DE GALICIA 4. Distribución das queixas referidas ás Deputacións provinciais e aos concellos Nestes cadros constan os datos numéricos sobre as queixas referidas ás deputacións provinciais e aos concellos. Os datos referidos aos concellos presentámolos distribuídos por provincias. Observamos que o concello con máis queixas é Santiago de Compostela con 712 queixas. Os seguintes foron Vigo (26), A Coruña (16) e Lugo, con 12. A) Queixas referidas ás deputacións provinciais: Deputación da Coruña 7 Deputación de Lugo --- Deputación de Ourense 1 Deputación de Pontevedra 3 B) Queixas referidas aos concellos: a) A CORUÑA Concello Núm. Queixas Abegondo 1 Ames 6 Aranga Ares 1 Arteixo 5 Arzúa Baña, A Bergondo Betanzos 4 Boimorto Boiro 1 Boqueixón 1 Brión 1 Cabana de Bergantiños 1 Cabanas 6 Camariñas 3 Cambre 1 Capela, A Carballo Cariño Carnota Carral 1 Cedeira Cee 5 Cerceda 1 Cerdido Cesuras 1 Coirós Corcubión 1 Coristanco 4 Coruña, A 16 Culleredo 1 Curtis 1 Dodro 1 Dumbría 1 Fene 5 Ferrol 9 Fisterra Frades Irixoa, A Laxe Laracha 4 Lousame Malpica de Bergantiños Mañón Mazaricos 1 Melide Mesía Miño Moeche Monfero 1 Mugardos 3 Muxía 2 Muros 4 Narón 3 Neda 2 Negreira 1 Noia 2 Oleiros 4 Ordes 2 Oroso Ortigueira Outes 1 Oza dos Ríos Paderne Padrón 2 Pino, O Pobra do Caramiñal, A 3 Ponteceso Pontedeume Pontes de García Rodríguez, As Rodríguez, As 1 Porto do Son 3 Rianxo 2 Ribeira 6 Rois 1 Sada 4 San Sadurniño Santa Comba 1 Santiago de Compostela 712 Santiso Sobrado 1 Somozas Teo 3 Toques Tordoia Touro Trazo 1 Val do Dubra Valdoviño 2 Vedra 1 Vilarmaior 1 Vilasantar 2 Vimianzo Zas TOTAL A CORUÑA 854 b) LUGO Concello Núm. Queixas Abadín Alfoz 1 Antas de Ulla 3 Baleira Baralla Barreiros Becerreá Begonte Bóveda Burela 1 Carballedo Castro de Rei Castroverde Cervantes Cervo Corgo, O Cospeito 1 Chantada Folgoso do Courel Fonsagrada, A 1 Foz 1 Friol Guitiriz 1 Guntín Incio, O Láncara Lourenzá Lugo 12 Meira 2 Mondoñedo Monforte de Lemos 5 Monterroso Muras 1 Navia de Suarna Negueira de Muñiz Nogais, As Ourol Outeiro de Rei Palas de Rei Pantón Paradela Páramo, O Pastoriza, A Pedrafita do Cebreiro Pobra de Brollón, A Pol Pontenova, A Portomarín Quiroga Rábade 1 Ribadeo 2 Ribas de Sil Ribeira de Piquín Riotorto Samos Sarria 5 Saviñao, O 2 Sober Taboada 1 Trabada Triacastela Valadouro, O 10 Vicedo, O Vilalba 1 Viveiro 8 Xermade Xove TOTAL LUGO 59 c) OURENSE Concello Núm. Queixas Allariz Amoeiro Arnoia, A Avión 1 Baltar Bande Baños de Molgas 2 Barbadás 2 Barco de Valdeorras, O Beade Beariz Blancos, Os Boborás 1 Bola, A Bolo, O Calvos de Randín Carballeda de Valdeorras Carballeda de Avia Carballiño, O Cartelle Castrelo de Miño Castrelo do Val Castro Caldelas 1 Celanova 1 Cenlle Coles Cortegada Cualedro Chandrexa de Queixa Entrimo Esgos Gomesende Gudiña, A Irixo, O Larouco Laza Leiro Lobeira Lobios Maceda Manzaneda Maside Melón Merca, A Mezquita, A 1 Montederramo Monterrei 1 Muíños 1 Nogueira de Ramuín Oímbra Ourense 10 Paderne de Allariz Padrenda Parada de Sil Pereiro de Aguiar, O Peroxa, A Petín Piñor Pobra de Trives, A 1 Pontedeva Porqueira Punxín Quintela de Leirado Rairiz de Veiga Ramirás 1 Ribadavia 1 Riós Rúa, A Rubiá San Amaro San Cibrao das Viñas San Cristovo de Cea 1 San Xoán de Río Sandiás Sarreaus Taboadela Teixeira, A Toén Trasmiras Veiga, A Verea Verín 1 Viana do Bolo 2 Vilamarín Vilamartín de Valdeorras Vilar de Barrio Vilar de Santos Vilardevós Vilariño de Conso Xinzo de Limia 1 Xunqueira de Ambía Xunqueira de Espadañedo TOTAL OURENSE 29 d) PONTEVEDRA Concello Núm. Queixas Agolada 1 Arbo Baiona Barro 1 Bueu 2 Caldas de Reis 2 Cambados 3 Campo Lameiro Cangas 3 Cañiza, A 1 Catoira 2 Cerdedo 1 Cotobade Covelo, O Crecente Cuntis Dozón Estrada, A Forcarei Fornelos de Montes Gondomar 5 Grove, O 4 Guarda, A 4 Illa de Arousa, A Lalín 1 Lama, A 1 Marín 5 Meaño Meis 2 Moaña 6 Mondariz 3 Mondariz-Balneario Moraña Mos 1 Neves, As Nigrán 8 Oia 1 Pazos de Borbén Poio 3 Ponteareas 4 Pontecaldelas Pontecesures Pontevedra 4 Porriño, O 2 Portas Redondela Ribadumia Rodeiro Rosal, O 3 Salceda de Caselas Salvaterra de Miño 1 Sanxenxo 4 Silleda 3 Soutomaior Tomiño 1 Tui 4 Valga Vigo 26 Vila de Cruces Vilaboa Vilagarcía de Arousa 4 Vilanova de Arousa TOTAL PONTEVEDRA 116 IX. ACTUACIÓNS DE OFICIO O Valedor do Pobo promoveu durante o ano 2012 un total de 36 queixas de oficio, o dobre das rexistradas o ano anterior, e abriu as correspondentes investigacións sobre asuntos que, ao seu criterio, xeraron un prexuízo importante aos afectados. Con estas accións a institución comisionada do Parlamento de Galicia incide en cuestións que pola súa relevancia ou repercusión requiren dun tratamento máis exhaustivo. 1. Queixas de oficio ano 2012 ÁREAS QUEIXAS DE OFICIO Emprego público e interior 2 Urbanismo e vivenda 6 Medio ambiente 9 Educación 2 Servizos sociais 5 Sanidade 2 Xustiza 1 Administración económica e transportes 2 Obras públicas e expropiacións 2 Corporacións locais, servizos municipais e protección civil 2 Menores 2 Sociedade da información 1 TOTAL 36 2. Comparativa con outros anos QUEIXAS DE OFICIO POR ANOS Ano Total 2002 37 2003 14 2004 21 2005 22 2006 29 2007 40 2008 27 2009 14 2010 21 2011 18 2012 36 X. EFICACIA DA INTERVENCIÓN DO VALEDOR DO POBO O artigo 32.1 da Lei do Valedor do Pobo preceptúa que a institución poderá “formular ás autoridades e funcionarios das administracións públicas advertencias, recomendacións, recordatorios de deberes legais e suxestións para a adopción de novas medidas”, mentres o parágrafo 2º do mesmo artigo impón a funcionarios e autoridades o deber de responder “sempre por escrito e no prazo dun mes” a estas resolucións. Polo tanto, establécese unha obrigación de colaboración relacionada coa formulación das resolucións: o deber de responder a estas. Como consecuencia das investigacións realizadas o Valedor do Pobo formulou durante o ano 2012 un total de 216 recordatorios de deberes legais, recomendacións ou suxestións, o que evidencia a intensa actividade despregada no contexto. De todos eles foron aceptados 159, máis do 73%. Un total de 40 foron rexeitados ou non tiveron efectividade, atopándose pendentes de resposta expresa 17 resolucións ao final do ano. Unha gran maioría das indicacións expresas dirixidas ás administracións galegas, xa que logo, deron lugar á solución do conflito. Da mesma forma, intervencións proactivas de diferente tipo ante eses poderes públicos permitiron solucionar multitude de problemas nos que constatamos que o cidadán vía vulnerados os seus dereitos. RESOLUCIÓNS FORMULADAS TOTAL ACEPTADAS PENDENTES NON ACEPTADAS Nº % Nº % Nº % Recordatorios deberes legais 24 14 58,33 7 29,17 3 12,5 Recomendacións 171 136 79,53 3 1,75 32 18,71 Suxestións 21 9 42,86 7 33,33 5 23,81 Total resolucións 216 159 73,62  17 7,87 40 18,51 XI. ESTATÍSTICAS RELACIONADAS CO DEBER DE COLABORACIÓN Os poderes públicos de Galicia están obrigados a prestar o auxilio e a colaboración que lles sexan demandados polo Valedor do Pobo nas súas actuacións. No caso de que exista unha desatención grave para coa institución, a lei establece a posibilidade de declaralos hostís ou entorpecedores para co labor da defensoría. Durante o ano 2012, malia non ser necesario chegar a este último extremo, o Valedor do Pobo si se viu obrigado a realizar numerosos recordatorios de deberes legais e advertencias enérxicas esixindo o respecto á legalidade. Esas chamadas de atención máis contundentes dirixíronse durante o exercicio en 12 ocasións a algún departamento da administración autonómica e en 24 a diferentes concellos. Administración Autonómica: Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: 3 veces (Q/1488/11 e acumuladas, Q/52/12 e acumulada e Q/2441/12). Consellería de Sanidade: 5 veces (Q/1853/11, Q/2088/11, Q/2156/11, Q/2178/11 e Q/828/12) Consellería de Traballo e Benestar: 3 veces (Q/1710/11, Q/239/12 e Q/807/12 ) Consellería do Medio Rural e do Mar: 1 vez (Q/2223/11) Administración Local: Provincia da Coruña Concello de Fene: 1 vez (Q/2523/11). Concello de Ferrol: 1 vez (Q/1805/11). Concello de Noia: 1 vez (Q/1820/11). Concello de Padrón: 1 vez (Q/1353/11). Concello de Ribeira: 1 vez (Q/1616/10). Concello de Valdoviño: 1 vez (Q/1880/11). Provincia de Lugo Concello de Monforte: 1 vez (Q/2522/11). Concello de Sarria: 3 veces (Q/1951/11, Q/509/12 e Q/1551/12) Provincia de Ourense Concello de Bande: 1 vez (Q/792/11) Concello de San Cristovo de Cea: 1 vez (Q/1812/12). Concello de Boborás: 1 vez (Q/1813/11). Concello de Ourense: 4 veces (Q/1999/10 -en 2 ocasiones-, Q/1669/11 e Q/2095/11). Provincia de Pontevedra Concello de Ponteareas: 1 vez (Q/1708/11) Concello de Tui: 1 vez (Q/357/12). Concello de Cambados: 1 vez (Q/964/11). Concello de Gondomar: 1 vez (Q/341/12). Concello de Vigo: 3 veces (Q/2230/11, Q/937/12 e Q/1369/12). XII. ESTATÍSTICAS RELACIONADAS CO DEBER DE INFORMAR Dentro dese deber de colaboración, existe unha obriga intrínseca para que as administracións afectadas informen en tempo designado acerca da información que lles é requirida desde o alto comisionado parlamentario. Os seguintes cadros ofrecen unha aproximación ás institucións ou órganos públicos máis lentos á hora de remitir informe e aos que se lles tivo que reiterar a petición do mesmo en múltiples ocasións. Administracións ou órganos aos que se reiterou a petición de informe ata en dúas ocasións, e número de queixas en que tal circunstancia se deu. A) XUNTA DE GALICIA ADMINISTRACIÓN Nº Queixas Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas 7 Consellería de Economía e Industria 3 Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria 36 Consellería de Sanidade 26 Consellería de Traballo e Benestar 36 Consellería do Medio Rural e do Mar 4 B) CONCELLOS A CORUÑA Concello Nº Queixas Betanzos 2 Boiro 3 Coruña, A 3 Culleredo 1 Fene 1 Ferrol 2 Muros 3 Noia 2 Oleiros 1 Padrón 2 Pobra do Caramiñal, A 2 Ponteceso 1 Porto do Son 1 Santiago de Compostela 2 Trazo 1 Val do Dubra 1 Valdoviño 1 LUGO Concello Nº Queixas Foz 1 Lugo 2 Monforte de Lemos 4 Sarria 8 OURENSE Concello Nº Queixas Ourense 5 San Cristovo de Cea 1 PONTEVEDRA Concello Nº Queixas Bueu 1 Gondomar 3 Grove, O 1 Poio 1 Ponteareas 2 Pontevedra 2 Salceda de Caselas 2 Salvaterra de Miño 1 Silleda 2 Tui 2 Vigo 5 CAPÍTULO 2 RESUMO DAS QUEIXAS POR ÁREAS ÁREA DE EMPREGO PÚBLICO E INTERIOR I. INTRODUCIÓN Na área de emprego público e interior atópanse incluídas aquelas queixas que se refiren ás cuestións que podemos agrupar baixo os termos xenéricos de función pública, orde pública e tráfico. A maior parte das queixas recibidas durante este ano nesta área inscríbense no ámbito da función pública ao ser 2012 un exercicio no que se produciron modificacións significativas nas condicións laborais dos traballadores das administracións públicas, que deron lugar a un incremento das comunicacións dirixidas a esta institución e que viñeron sumarse ás que se veñen recibindo de xeito común sobre outras cuestións. Deixando aparte as queixas relativas ao emprego público, cabe destacar que nos outros dous rubros xenéricos desta área, como son tráfico e orde pública, apréciase unha tendencia á estabilización do número de escritos recibidos pola Institución . No campo da función pública producíronse ao longo de 2012 cambios normativos de alcance que deron lugar a importantes alteracións das condicións de traballo dos empregados públicos. En primeiro termo é conveniente facer mención á Lei 1/2012, do 29 de febreiro, de medidas temporais en determinadas materias do emprego público da Comunidade Autónoma de Galicia que, aínda que é froito do tempo excepcional que se está vivindo e ten unha vixencia “supeditada á subsistencia das difíciles circunstancias económicas que afectan a sustentabilidade das contas públicas”, veu a establecer modificacións que inciden sobre a Lei da función pública de Galicia, aprobada polo Decreto lexislativo 1/2008, do 13 de marzo e sobre o V Convenio colectivo único para o persoal laboral da Xunta de Galicia. En similar sentido, hai que facer referencia tamén á Lei 9/2012, do 3 de agosto, de adaptación das disposicións básicas do Real decreto lei 20/2012, do 13 de xullo, de medidas para garantir a estabilidade orzamentaria e de fomento da competitividade, en materia de emprego público que recolle normativa básica estatal e a adapta ao marco estatutario. Resumido nos seus contidos máis básicos, o Real decreto lei 20/2012 que é obxecto de adaptación ao ámbito galego, establece unha minoración adicional das retribucións de 2012 mediante a suspensión da paga extraordinaria ou equivalente de decembro, unha redución significativa dos dereitos vixentes en materia de permisos, licenzas e vacacións e un incremento dos deberes laborais do persoal afectado ao establecerse unha xornada semanal mínima de 37 horas e media de traballo efectivo. A adopción deste conxunto de medidas lexislativas, orientadas a mellorar a eficiencia das administracións no uso dos recursos públicos, atópase enmarcada nun contexto hostil de empeoramento das circunstancias macroeconómicas e intensificación do axuste fiscal que se prolongou ao longo do ano 2012. A grave situación orzamentaria e a necesidade de reducir o déficit, para conseguir unha situación de equilibrio sen menoscabar a prestación dos servizos públicos esenciais, levaron ao Goberno a impulsar a adopción dunha serie de medidas extraordinarias, urxentes e de carácter temporal en materia de contención de gastos no capítulo I dos orzamentos da Comunidade Autónoma de Galicia. Aínda tomando en conta a motivación destas medidas lexislativas -e sen pretender entrar a valorar a súa idoneidade posto que ese xuízo escapa ao obxecto do presente Informe- debemos destacar que o seu contido afectou dun xeito severo ao colectivo dos empregados públicos, polo que algúns dos seus membros se dirixiron a esta institución para solicitar a tutela dos seus dereitos. Nese sentido é conveniente indicar que a comezos do ano xa se inadmitiu unha queixa (Q/376/12) contra a Lei 1/2012, do 29 de febreiro posto que, como se lles indicou aos seus autores, a revisión da competencia lexislativa do Parlamento galego non é unha das funcións do Valedor do Pobo. Por outra parte, recibíronse tamén numerosas queixas (Q/2001/12, Q/2020/12, Q/2030/12, Q/2213/12, Q/2214/12, Q/2215/12, Q/2216/12, Q/2233/12, Q/2259/12, Q/2286/12, Q/2369/12, Q/2370/12, Q/2408/12, Q/2409/12, Q/2410/12, Q/2415/12, Q/2500/12, Q/2501/12, Q/2519/12, Q/2520/12, Q/2521/12, Q/2537/12, Q/2538/12, Q/2539/12, Q/2540/12, Q/2541/12, Q/2564/12, Q/2644/12, Q/2655/12) nas que se solicitaba a interposición dun recurso de inconstitucionalidade contra o Real decreto lei 20/2012, do 13 de xullo, de medidas para garantir a estabilidade orzamentaria e de fomento da competitividade nas que aparecen distintas alegacións (emprego abusivo da figura do decreto lei, vulneración da negociación colectiva ou carácter expropiatorio das medidas de minoración salarial, entre outras) para fundamentar a presunta colisión da norma co texto constitucional. Dado o carácter básico desta normativa estatal trasladamos as queixas ao Defensor del Pueblo, que é o órgano competente para tramitalas. No entanto, a partir do seguimento que realizamos á cuestión é conveniente destacar o feito de que a titular desa institución adoptou unha resolución o 15 de outubro na que decidiu non formular o solicitado recurso de inconstitucionalidade, fundamentalmente porque este fora con carácter previo xa interposto, tanto por motivos de competencia como de fondo, polo Parlamento de Navarra. Malia que a resolución de 15 de outubro do Defensor del Pueblo conclúe coa decisión de non avanzar procesualmente na interposición do recurso de inconstitucionalidade fronte ao Real decreto lei 20/2012, consideramos relevante indicar o valor de fondo desta pois nela realízase unha análise preliminar sobre a adecuación da norma ao marco constitucional que, en termos xerais, compartimos desde esta institución. Así, consideramos con carácter xeral que o conxunto das medidas adoptadas está axustado ao marco constitucional. Pero entendemos tamén, na liña do indicado polo Defensor del Pueblo, que algúns dereitos dos traballadores públicos quedarían mellor tutelados cunha aplicación máis matizada das medidas. En particular, compartimos o criterio de que as previsións do Real decreto lei deben ser interpretadas de modo que se restrinxa a súa aplicación á contía non percibida da paga extraordinaria referida ao momento da súa publicación; de feito, no momento de pecharse a redacción deste Informe, a Sala do Social do Tribunal Superior de Xustiza de Madrid xa ditou unha sentenza (1133/2012 de 14 de decembro) que avanza na mesma hermenéutica ao considerar que as pagas extraordinarias constitúen unha manifestación do chamado salario diferido e retribúen o “día a día” polo que os traballadores teñen dereito á percepción da parte proporcional da paga extra de decembro que corresponde aos 14 días de xullo previos á entrada en vigor do Real decreto lei e a aplicación desta norma non pode ter carácter retroactivo. Ademais, consideramos oportuna tamén a recomendación do Defensor del Pueblo de que sexan concretados o destino das cantidades derivadas da supresión da paga e a habilitación de fórmulas adicionais ás previstas para que poidan beneficiarse delas a totalidade de empregados públicos afectados pola supresión da paga; é conveniente recordar que na norma se indica que estas cantidades deberán ser destinadas en exercicios futuros a realizar achegas a plans de pensión ou contratos de seguro colectivo pero esta previsión matiza, por unha banda, que só se farán achegas cando se cumpran os obxectivos da Lei Orgánica 2/2012 de estabilidade orzamentaria e sustentabilidade financeira e esquece, por outro, que hai colectivos numerosos de empregados públicos que non dispoñen de plans de pensións ou contratos de seguro colectivo aos que incorporar no seu momento as cantidades correspondentes. II. DATOS CUANTITATIVOS Na área de emprego público e interior se iniciáronse un total de 216 queixas, cuxa desagregación en función do estado de tramitación é o seguinte: Iniciadas 216 Admitidas 134 62 % Non Admitidas 56 26 % Remitidas ao Defensor del Pueblo 26 12 % A situación das queixas admitidas a trámite é a seguinte: Concluídas 62 46 % En trámite 72 54 % No relativo ás queixas presentadas en anos anteriores e pendentes de resolución nalgún momento de 2012, a situación actual é a seguinte: Ademais, ao longo de 2012, foron obxecto de trámite diversas queixas presentadas en anos anteriores: Ano de presentación En trámite a 31-12-2011 Reabertas Total Resoltas En trámite a 31-12-2012 2010 5 0 5 5 0 2011 69 0 69 66 3 III. ACTIVIDADE DE SUPERVISIÓN Ao poder adquirir, no día a día da análise das queixas que nos fan chegar os cidadáns, unha conciencia cotiá do sentimento de precariedade e indefensión que está brotando entre amplos sectores sociais -ben sexa pola modificación da situación socioeconómica particular dos individuos ou ben polo contaxio que xera o ambiente de inquietude colectiva que se atopa no cerne da crise- a institución do Valedor do Pobo redobrou esforzos para situarse ao longo de 2012, en todos os ámbitos, o mais cerca posible do cidadán a fin de facer así máis eficaz a función de tutela que lle foi asignada estatutariamente. Neste sentido, fai falta chamar a atención sobre algún cambio na mecánica de manexo das queixas que realizamos na área este ano coa intención de facer máis accesible para os cidadáns o auxilio do Valedor do Pobo. Nos anos anteriores e ata mediados de 2012 una das causas máis habituais de inadmisión de queixas (28 en 2011 e 10 ata xullo deste ano) foi a denominada “inexistencia dunha actuación administrativa previa”; é dicir, que cando se desprendía dos correspondentes escritos de queixa que o cidadán aínda non se dirixiu á Administración afectada ou que había moi pouco tempo que se dirixiron a ela, a Institución tendía a inadmitir a queixa. Aínda non sendo esta praxe incorrecta por si mesma en termos administrativos, consideramos que o actual contexto social e as difíciles circunstancias polas que atravesan moitos cidadáns obrigan ao valedor a actuar coa máxima sensibilidade, rapidez e dilixencia no desempeño das súas funcións polo que, desde a segunda metade de 2012, todas estas queixas son admitidas, se están suficientemente fundamentadas, e dan lugar a un requirimento inmediato de información á Administración aludida, a fin de non dilatar máis aló do imprescindible a tutela dos dereitos do interesado. O Valedor do Pobo busca, nese sentido, estar máis cerca do cidadán nos momentos en que este máis o necesita. No mesmo sentido, insistimos ante as administracións, de acordo coa doutrina consolidada da institución neste tema pero -se cabe- aínda con máis empeño, na necesidade de erradicar a perniciosa práctica do silencio administrativo, que xera nos cidadás unha auténtica inseguridade xurídica e indefensión material e que os obriga a acudir á vía xurisdicional, agora máis onerosa que nunca, para a resolución dos seus conflitos. Nos diversos consellos, suxestións e, ata, nas meras dilixencias ordinarias que terminan sen necesidade dun ditame por parte do valedor, temos insistido permanentemente, como se observa nos apartados subseguintes, no deber das administracións de “ditar resolución expresa en todos os procedementos e notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación” que establece o artigo 42 da Lei 30/1992, de 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común. 1. Emprego público Hai tres grandes subapartados nos que entendemos oportuno agrupar, a efectos expositivos, as queixas sobre emprego público: o relativo ás incidencias que rodean a convocatoria de prazas de persoal por parte das administracións públicas; o das presuntas irregularidades que poden terse cometido nos procesos selectivos realizados polas diversas administracións públicas; e, por último, o apartado referido á configuración das condicións de traballo (entendidas nun sentido amplo que abarque salarios e complementos, traslados, comisións de servizos, abono de horas extra ou substitucións) nas que desenvolven a súa función os empregados públicos. A. As dilacións que se produciron na convocatoria de prazas de persoal ao servizo das administracións públicas O Valedor recibiu varias queixas relativas ás dilacións que se produciron ao longo do ano na oferta de consolidación de prazas de persoal laboral da Xunta de Galicia (Q/2073/12, Q/2081). Solicitado informe á Consellería de Facenda recibimos documento da Dirección Xeral de Función Pública trasladándonos que a fin de dar o debido cumprimento á normativa que rexe a convocatoria dos procesos extraordinarios de consolidación de emprego (disposición transitoria 14 e adicional 16 Texto refundido da Lei da Función Pública de Galicia, e na disposición transitoria décima do V convenio colectivo para o persoal laboral da Xunta de Galicia), é preciso, con carácter previo á convocatoria, crear os postos precisos nas correspondentes relacións de postos de traballo das Consellerías e Organismos Autónomos. A Consellería manifesta que debido ao elevado número de postos ofertados (670) e a complexidade do proceso de creación de postos -na que tiveron ampla participación as organizacións sindicais- as modificacións das relacións de postos de traballo non estiveron finalizadas ata o mes de decembro de 2010, data na que foron aprobadas por acordo do Consello da Xunta (DOG do 7 de xaneiro de 2011). A normativa aplicable neste proceso (texto refundido e convenio colectivo referenciado, así como decreto de oferta de emprego público e acordo de modificación da RPT) foi obxecto de múltiples recursos ante o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, feito este que motivou que a Xunta de Galicia considerase conveniente diferir as convocatorias ata que os pronunciamentos do Tribunal permitisen abordar as probas coa seguridade xurídica adecuada, tanto para a Administración como para os aspirantes, pois a intensa litixiosidade e a profunda incidencia que podían ter as resolucións xudiciais tanto na configuración do proceso selectivo como na determinación dos obrigados a participar e nas prazas a ofertar, podería abocar a situacións complexas para as partes implicadas. As sentenzas que resolven os recursos presentados comezaron a ditarse no ano 2011 e véñense prolongando durante o ano 2012, se ben aínda penden de resolución algúns procesos. Con todo, a doutrina emanada das sentenzas xudiciais xa pronunciadas permite á Administración prever a convocatoria dos procesos extraordinarios de consolidación para o ingreso nos grupos profesionais ofertados durante o ano 2013. Á vista da información trasladada pola Xunta de Galicia, esta institución considerou razoable o adiamento do proceso selectivo, manifestando aos autores das queixas a súa confianza en que o compromiso de convocar os procesos extraordinarios de consolidación durante 2013 se faga completamente efectivo no prazo sinalado. Moi próxima a esta primeira problemática do atraso na convocatoria de procesos de consolidación atópase a relativa á non convocatoria de concursos de traslados que reflicte a queixa (Q/1764/12). Nun idéntico contexto caracterizado pola profundidade da crise económica e a necesidade de procurar maior eficiencia nos procesos administrativos se teñen acometido profundas reformas estruturais nos últimos anos como a reorganización dos entes instrumentais (Lei 16/2010, do 17 de decembro, de organización e funcionamento da Administración xeral e do sector público autonómico) e nova redución do número de consellerías (Decreto 13/2012, do 4 de xaneiro, polo que se fixa a estrutura orgánica da Xunta de Galicia). Isto deu lugar á necesidade de reformar as relacións de postos de traballo e a atrasar a convocatoria dos concursos de traslados das escalas de Administración especial da Xunta de Galicia aínda que, como indicou a Consellería de Facenda na súa resposta ao escrito do Valedor, “a medida que quedan definidas as necesidades en materia de recursos humanos dos departamentos, procedese a convocar os correspondentes concursos para a provisión de postos vacantes das distintas escalas de Administración especial. Así, o concurso para a provisión de postos vacantes reservados a escala de veterinarios foi resolto no pasado mes de maio (DOG núm. 83, do 2 de maio) e o concurso das escalas de axentes de extensión pesqueira e do Servizo de Gardacostas de Galicia vén de ser convocado (DOG. núm. 126, do 3 de xullo de 2012). E o concurso para a provisión de postos vacantes da escala de arquitectos técnicos, na que se integra a autora da queixa, convocarase previsiblemente no último trimestre do ano en curso”. B. Denuncias sobre presuntas irregularidades cometidas en procesos selectivos das diversas administracións públicas Este ano produciuse un descenso notable das queixas relativas a irregularidades nos procesos de selección de persoal das administracións públicas, tanto a nivel autonómico como local. A drástica limitación das taxas de reposición de persoal que foron implementadas este ano, sen dúbida, repercutiron no descenso do número de procesos selectivos en curso e, en consecuencia, das denuncias que se poden derivar deles. Pero, desde a Institución , entendemos que as enérxicas reaccións mostradas nos anos precedentes para corrixir irregularidades que xeraron unha considerable alarma social (como as ocorridas nos procesos de selección do Sergas , Q/1073/10; ver Informe Anual de 2010, páxs. 13-20 e 49-90) contribuíron a mellorar a limpeza, transparencia e inequívoca suxeición á legalidade que debe rodear a todo proceso selectivo iniciado por unha Administración pública. Esta institución atópase firmemente comprometida coa tarefa de que as administracións emenden de forma inmediata calquera irregularidade que poida ser detectada nun proceso selectivo, a fin de impedir que a tendencia cara á lentitude da reacción burocrática non finalice conducindo eventualmente á anulación global do procedemento e, en consecuencia, ao prexuízo de quen non tivo culpa ningunha polo mal comportamento das administracións e dalgúns opositores. En momentos de crise como os que estamos vivindo, esta defensoría atópase particularmente implicada na tarefa de impedir que se reproduzan situacións irregulares ou sospeitosas que mingüen a lexitimidade das institucións públicas e prexudiquen, en primeiro termo, aos seus servidores, que accederon ao seu estatuto en condicións competitivas e de acordo cos principios de mérito e capacidade e, en segundo lugar, a toda a cidadanía. a. Procesos selectivos de persoal funcionario e laboral da Administración autonómica Na liña xa subliñada na introdución a este apartado, é conveniente destacar que o Valedor deu seguimento durante 2012 a varias queixas relativas a procesos selectivos de persoal da Xunta de Galicia -do ámbito non sanitario, é dicir, excluíndo ao Sergas - sen poder constatar neles a existencia de irregularidades. Deste xeito, foron pechados durante este ano sen arroxar resultados destacables (e entendemos necesario destacar este feito) procedementos de control respecto ao chamamento con base nas listas de substitución das garderías Galiña Azul (Q/2229/12) elaboradas de acordo coas Bases xerais do procedemento de elaboración de listas de espera para a contratación de persoal laboral temporal do Consorcio Galego de Servizos de Igualdade e Benestar (DOG núm. 57, do 25/03/2008); e respecto á exclusión dunha cidadá do proceso selectivo para o posto de técnico administrativo no Taller de Emprego da Agrupación Monterrei (formado polos Concellos de Laza, Monterrei, Oímbra e Cualedro) dependente da Consellería de Traballo e Benestar, en principio, porque a autora da queixa non reúne os requisitos mínimos de experiencia laboral esixidos, aínda que esta manifesta que semellante apreciación é incorrecta (Q/2547/12), resolveuse definitivamente coa constatación da falta dos requisitos esixidos por parte da aspirante. De igual modo, o Valedor aínda mantén abertos no momento de pechar este Informe -á espera de que a información requirida ás distintas unidades administrativas lle sexa remitida- senllos expedientes en torno á presunta falta de transparencia no terceiro exercicio do proceso selectivo para o ingreso no corpo facultativo de grao medio da Xunta de Galicia, subgrupo A2, escala de arquitectos técnicos (Q/2536/12); sobre as contratacións realizadas para o Plan de defensa contra incendios forestais, Plan PLADIGA (Q/1860/12); e finalmente sobre os criterios empregados para a provisión de tres postos de analista de xestión do rendemento e da calidade, polo sistema de libre designación na Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza (Q/2530/12). De igual modo, parécenos importante tamén insistir en que o labor tuitivo do Valedor serviu para estimular a acción da Administración á hora de emendar erros puntuais de carácter burocrático que esta cometera e que supoñían un menoscabo dos dereitos dos cidadáns. Así na queixa (Q/282/12) a autora denuncia que foi excluída da bolsa de reserva do corpo de tramitación procesual e administrativa sen que se lle notificase tal exclusión, polo que formulou recurso de reposición e, ante a falta de resolución, un recurso de alzada sen que tampouco este fóra resolto. Tras a investigación do Valedor, a Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza informou de que a dita exclusión debeuse a un erro informático, que comprobada a omisión procedeuse de novo á inclusión da autora da queixa na mencionada bolsa de reserva e que, finalmente, se deu resposta aos escritos da reclamante. Polo que se refire especificamente ao ámbito sanitario, que merece un tratamento particular por ser obxecto dun maior escrutinio nos anos precedentes, hai que indicar que o Valedor recibiu durante o ano varias queixas por relación aos procesos selectivos realizados polo Sergas; a diferenza do sucedido en anos precedentes, é importante destacar que esta institución non constatou na investigación derivada das queixas a existencia de ningunha irregularidade. Boa parte delas obedeceron, basicamente, ás dúbidas que xerou a aplicación do novo Pacto de selección temporal, que foi asinado no mes de abril de 2011 e publicado no DOG do 9 de maio de 2011 dentro da mesa sectorial de negociación do persoal estatutario do Sergas e no que se establecen os novos criterios empregados para a valoración de méritos por parte da Administración . Así demos seguimento a asuntos relativos á valoración de servizos prestados a tempo parcial (Q/1962/12), á esixencia de títulos académicos (Q/1822/12) ou á valoración de cursos realizados (Q/1723/12) sen apreciar en ningún deles irregularidades na aplicación da normativa. Tampouco se apreciaron irregularidades noutros asuntos de contido similar nos que a institución continúa velando porque non se produzan lesións aos intereses do administrado. Deste xeito, o expediente iniciado a propósito da queixa presentada por unha interesada en acceder ás listas de contratación temporal do Sergas que non puido introducir o seu expediente académico da titulación de licenciatura de Bioloxía na formación académica a través do servizo telemático FIDES, para as listas de contratación temporal e outros procesos, pese a que o expediente puntúa na baremación de méritos (Q/2018/12), foi resolto considerando válido o informe da Consellería de Sanidade no que se apreciaba que tal situación se debeu ao erro da interesada no manexo da aplicación, tendo esta a información necesaria para o seu uso. Aínda en trámite atópase unha queixa que debe ser respondida polo Sergas relativa á valoración da experiencia laboral previa, xa que nun escrito remitido por un traballador do Hospital do Barbanza suscítanse dúbidas sobre se esta ten que ser tida en conta só cando a experiencia se inscribe na mesma categoría á que se quere optar ou ben se pode ser interpretada nun sentido máis amplo (Q/2611/12). Esta Valedoría mantén aberto tamén un expediente, pendente aínda de informe complementario por parte da Administración , no que intenta dilucidar o alcance que se lle debe dar ao dereito á promoción interna no Decreto206/ do 22 de xullo, de provisión de prazas de persoal estatutario do Servizo Galego de Saúde. A problemática concreta xorde pola queixa (Q/671/12) que presenta un traballador do Sergas, que desenvolve as súas funcións na categoría de celador pero que conta cunha licenciatura en Xornalismo, ante o feito de que o Sergas non emprega as listas de aspirantes a vinculación temporal na categoría de técnico superior que existen e nas que se atopa inscrito para nomear técnicos superiores en Xornalismo ao considerar que estas "non responden ao perfil funcional necesario para a cobertura destas prazas, debido á súa propia singularidade e características específicas". Certamente a Administración emprega esas prazas cando precisa dun economista ou dun xurista, por exemplo, pero non o fai cando un hospital require dun técnico superior en Xornalismo, malia que hai xornalistas titulados (como mínimo o autor da queixa) inscritos nas listas. No expediente en curso, polo tanto, haberá que dilucidar se a potestade autoorganizativa da Administración para escoller o mecanismo que entenda idóneo para a selección dos técnicos superiores en Xornalismo dependentes do Sergas se está facendo suficientemente compatible coas previsións estatutarias que indican que "os procedementos de selección temporal establecerán medidas que fomenten a promoción interna temporal do persoal estatutario” (artigo 65 do Decreto 206/2005). b. Procesos selectivos de persoal funcionario e laboral das corporacións locais e doutras administracións A maior parte das queixas recibidas na institución no 2012 sobre procesos selectivos refírense a actuacións desenvolvidas no campo municipal. Nese plano, investigáronse varias denuncias relativas a procesos convocados polos Concellos de Ourense (Q/20/12), Ribeira (Q/256/12 e Q/259/12), Ponteareas (Q/511/12), Trazo (Q/2115/12), e Vigo (Q/24/12, Q/269/12, Q/2589/12) sen detectarse nelas indicios de irregularidade. En varios destes asuntos cuestiónase a valoración de méritos realizada polos órganos responsables da selección pero, tras a análise da información proporcionada polas administracións locais, confirmamos a adecuación desta á legalidade, recordándolles aos autores das queixas a ampla discrecionalidade na apreciación de méritos que lle recoñece a xurisprudencia constitucional española aos órganos de selección. Permanece aberto aínda, á espera da remisión de informe por parte do concello, o expediente (Q/2721/12) no que se denuncian presuntas irregularidades no proceso de contratación dun/unha Mediador/a Social para o Plan de inclusión social no Concello da Coruña como funcionario interino. A parte final do título deste epígrafe, relativa aos procesos selectivos “doutras administracións”, permite facer mención dun asunto que, aínda que pertence ao ámbito específico do goberno universitario, tamén resulta ilustrativo ao respecto da función de estímulo da resposta administrativa fronte a queixas desatendidas que desempeña ás veces o Valedor, como ocorreu no expediente (Q/320/12) no que o administrado solicitaba infrutuosamente, ata ese momento, información sobre a revisión da puntuación obtida como participante no proceso selectivo para a adxudicación da praza de director técnico do Consello Social da Universidade da Coruña. Xunto coas queixas de contido máis diverso, podemos encontrar no ano 2012 outros expedientes de procesos selectivos no campo local nos que se presentan problemas máis caracterizados e que merecen unha presentación singularizada. a’ O abuso no emprego da figura da cobertura de prazas con carácter interino O Valedor interveu dun xeito decidido en procesos selectivos de ámbito municipal nos que se observa a presenza de distorsións sobre o modelo vixente de recrutamento de persoal ao servizo das administracións públicas. Nese sentido, dirixímonos ao Concello do Grove por relación ao abuso no emprego da figura da cobertura de prazas con carácter interino. Na queixa (Q/2007/12) un cidadán solicitou amparo por considerar que a convocatoria dun proceso selectivo para cubrir unha praza de auxiliar administrativo con carácter interino polo devandito Concello non se axustaba á legalidade; adicionalmente, o autor da queixa incide en que os escritos presentados pola súa banda ante o Concello non recibiron resposta algunha. Desde o Valedor trasladamos ao Concello que a cobertura de prazas de interinidade mediante a convocatoria de concurso, atopa efectivamente cobertura legal no noso marco xurídico. Con todo, tamén queda recollido na nosa lexislación que, o uso deste proceso selectivo e o recurso ao persoal interino, debe darse en supostos excepcionais taxados legalmente e xustificados con base nas razóns de necesidade e urxencia. O propio artigo 10 da Lei 7/2007 do Estatuto básico do empregado público, especifica que só está xustificada a convocatoria dun posto interino, por razóns expresamente xustificadas de necesidade e urxencia, cando se de algunha das seguintes circunstancias: a) A existencia de prazas vacantes cando non sexa posible a súa cobertura por funcionario de carreira. b) A substitución transitoria dos titulares. c) A execución de programas de carácter temporal. d) O exceso ou acumulación de tarefas por prazo máximo de seis meses, dentro dun período de doce meses. Aquí deben darse elementos imprescindibles de temporalidade e imprevisibilidade que xustifiquen a incorporación de persoal de reforzo. Ningunha das causas ditas anteriormente poden alegarse no caso ao que estamos referíndonos polo que non cabe xustificar a medida adoptada polo Concello de Grove acudindo a un posto de interinidade e non de convocatoria ordinaria, como lle trasladamos ao alcalde-presidente mediante unha suxestión. Ademais, neste expediente, á suxestión relativa sobre o correcto uso da figura de interinidade, súmase outra sobre o deber da Administración de dar resposta aos escritos e reclamacións presentados polos administrados, recibindo recentemente resposta deste Concello na que non se atende a ningunha de tales suxestións. b’ A participación como vogal dun tribunal de persoal interino e eventual nun proceso selectivo para prazas de persoal laboral fixo Ante esta institución , mediante escrito de queixa Q/2273/11, compareceu D..... solicitando a nosa intervención. No seu escrito, esencialmente, indicounos que se presentou ao proceso selectivo para a cobertura dunha praza de “axente de emprego e desenvolvemento local”, convocada polo Concello de Nigrán e ao non estar de acordo co desenvolvemento do devandito proceso, manifesta que con data 3-11-11 dirixiu un escrito a ese concello, no que fixo referencia a diversas irregularidades referidas tanto aos membros que formaban parte do Tribunal -por presunta falta de competencia técnica e imparcialidade - como ao tipo de procedemento utilizado para a convocatoria da praza. Na investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos feitos nos que se basea a queixa póñense de manifesto que as alegacións de falta de competencia técnica dos membros do tribunal e a presunta concorrencia nalgúns deles das causas de abstención previstas no artigo 28 da Lei 30/92 non están suficientemente fundamentadas, como se pode ver no texto da recomendación que figura no apartado IV deste Informe. No entanto, si puido ser acreditado ao longo da investigación que unha traballadora do concello -mentres encadeaba varias prórrogas do seu contrato de traballo por obra ou servizo e, polo tanto, tendo a condición de persoal eventual- formou parte en calidade de vogal dun Tribunal Cualificador para a selección dunha praza de educador familiar, que tiña carácter de persoal laboral fixo. O Concello de Nigrán recoñeceu no seu informe estes feitos, que desde esta institución entendemos que son constitutivos dunha clara irregularidade posto que no artigo 60 do EBEP establécese expresamente que "o persoal de elección ou de designación política, os funcionarios interinos e o persoal eventual non poderán formar parte dos órganos de selección". Polo que, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, consideramos conveniente facerlle chegar a recomendación de que “se adopten as medidas necesarias para garantir que o persoal interino e eventual non participa en procesos selectivos para prazas de persoal funcionario ou laboral fixo”. Esta recomendación foi aceptada expresamente polo concello. c’ A problemática do límite de idade no acceso aos corpos da policía local Este tema deu lugar a unha considerable controversia ao longo de 2012. Nunha das primeiras queixas do ano (Q/184/2012) o autor xa manifestou a súa desconformidade co límite de idade para o acceso a policía local establecido no artigo 33 da Lei 4/2007, do 20 de abril (DOG nº 85 de 3-05-07) de coordinación de policías locais. Nese expediente participámoslle ao interesado que a Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, como órgano encargado de coordinación das policías locais, e a Dirección Xeral de Emerxencias e Interior da dita Consellería informounos, entre outras cuestións, de que Logo da análise da resolución da Sala Terceira do Tribunal Supremo (Sentenza 21 de marzo de 2011), que declara nulo o límite de idade que establece o artigo sete do Real decreto 614/1995, do 21 de abril, que aproba o regulamento dos procesos selectivos e de formación do Corpo Nacional de Policía, esta unidade considera que debería de analizarse a actual normativa autonómica de coordinación das policías locais, Lei 4/2007, do 20 de abril, e o Decreto 243/2008, do 16 de outubro, de desenvolvemento, por se procede a súa modificación. En aparencia, xa que logo, a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza mostrou, nun primeiro momento, unha disposición favorable a acometer o cambio normativo que, neste caso, non implicaría máis nada que seguir o exemplo do Ministerio de Interior para as oposicións ao Corpo Nacional de Policía e das Comunidades Autónomas de Andalucía e Castilla - La Mancha para as oposicións de Policía Local, xa que en todas estas instancias se procedeu a suprimir o requisito da idade nos procesos selectivos. Con todo, a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza non adoptou aínda iniciativas ao respecto e parece ata modificar o seu criterio en relación a esta cuestión, pois esta problemática suscitou un número significativo de queixas ao longo do ano (Q/420/12, Q/184/12, Q/2580/12, Q/2663/12, Q/2700/12, Q/2741/12) o que orixinou unha nova petición de informe á Administración , a cal remitiu un escrito no que manifestaba que a normativa de coordinación de policías locais de Galicia, é garante do dereito de acceso ao emprego público de acordo cos principios constitucionais de igualdade, mérito e capacidade, sen que se observe a vulneración dos citados principios, xa que a limitación de idade é xeral e non discrimina directa ou indirectamente a ningunha persoa ao non existir diferenza de trato, e está establecida por lei de acordo coas facultades que ao efecto se concretan no Estatuto básico do empregado público, como norma máis inmediata de aplicación ao caso. Ante o anterior, desde esta institución considerouse necesario remitir á consellería unha suxestión insistindo en que se deben adoptar as medidas necesarias para proceder á valoración dunha posible modificación, ou no seu caso supresión, do límite máximo de idade nos procesos selectivos de acceso aos Corpos de Policía Local de Galicia. A recomendación anterior arguméntase en que a aparente xustificación que podería amparar a imposición do límite de idade cuestionado parece atoparse na natureza das funcións a desempeñar no corpo ou escala de policías. Con todo, entendemos que con carácter xeral, os requisitos de idoneidade ou as condicións dos aspirantes para o acceso á Policía Local, que deben asegurar que estes ostentan e reúnan os requisitos de aptitude técnica, física ou profesional necesarios para un adecuado desempeño das funcións legalmente atribuídas, xa veñen establecidos nas probas físicas e médicas previstas na convocatoria, de tal forma que os que as superen debe considerarse que están en condicións físicas suficientes para poder prestar o servizo. Desta forma, o límite de idade non proporcionaría argumentos esenciais e determinantes que valoren a capacidade para realizar as tarefas do posto coas garantías debidas, xa que tal función cúmprese coa superación dos exercicios físicos obrigatorios. Reforzando o argumento anterior, manifestamos que é innegable e notorio, que hai persoas con idades superiores ao límite de idade establecido na convocatoria obxecto da queixa, que acreditan a súa participación en competicións deportivas de alto nivel, en condicións físicas incluso moi superiores ás que son ordinarias en persoas máis novos. Desta forma, podería chegarse a situacións de quedar excluídos da convocatoria, aspirantes que dispoñen de mellores condicións físicas que os seleccionados, incumpríndose o principio constitucional de mérito e capacidade. É a liña seguida noutras comunidades autónomas e outros corpos de seguridade. No momento de peche deste informe, está pendente por parte da Consellería da resposta á suxestión remitida. d’ A cuestionable validez dun curso de dispensa de estudos nos procesos de promoción interna dos policías locais A casuística relativa aos procesos selectivos das policías locais non finaliza coa cuestión da idade máxima para o acceso senón que presenta outras derivadas no ámbito da promoción interna. A finais de ano iniciouse igualmente un procedemento para instar á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza a modificar o artigo 31.b) do Decreto 243/2008, do 16 de outubro polo que se desenvolve a Lei 4/2007, do 20 de abril de Coordinación de Policías Locais de Galicia, que establece como requisito para os aspirantes polo sistema de promoción interna, posuír a titulación académica esixida para a categoría a que opta, ou ben superar o curso de dispensa que para tal efecto houbera programado pola Academia Galega de Seguridade Pública. Dito artigo permite iniciar a promoción tan só con un curso de dispensa de estudos o que pode ser contraditorio, para o autor da queixa Q/2514/12, coa ineludible esixencia de titulación que require o artigo 18.2 da Lei 7/2007, de 12 de abril, do Estatuto básico do empregado público, posto que, tal e como declararon as SsTC 175/2011, 2/2012, 3/2012 e 4/2012, a titulación se erixe en requisito esencial para a promoción interna dos funcionarios locais e constitúe un elemento do réxime estatutario que debe respectarse. C. Diversas queixas relativas ás condicións laborais dos empregados públicos Esta institución mantén abertos a finais de 2012 unha serie de expedientes de contido diverso nos que se abordan cuestións heteroxéneas que se atopan, con todo, todas elas relacionadas coas condicións de traballo dos empregados públicos. Así no procedemento Q/1893/12 requirimos información á Consellería de Sanidade sobre as queixas presentadas por inspectores veterinarios de saúde pública da comarca de Cangas que manifestan que están a correr riscos laborais pola exposición permanente que sofren a certos equipos informáticos existentes no seu centro de traballo, que consideran que poden xerar consecuencias lesivas para a súa saúde. Por parte da consellería, atendeuse esta reclamación ao comprometerse a instar a oportuna análise polo servizo de prevención de riscos. Interesámonos tamén, e permanecemos pendentes da resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, na queixa interposta por unha funcionaria de carreira do corpo de mestres (Q/2137/12) que participou no concurso provisional de traslados convocado por Orde de 12 de xuño de 2012, sen que se lle permitise optar á especialidade 39 (departamento de orientación) malia que, en principio, parece cumprir cos requisitos para optar ás prazas de devandita especialidade, segundo o artigo 4 do Decreto 120/1998 do 23 abril, polo que se regula a orientación educativa e profesional na Comunidade autónoma de Galicia. Noutro conxunto de casos xa pechados, a acción de estímulo do Valedor impulsou a reacción da Administración á hora de dar resposta ás demandas dos cidadáns. Así na queixa Q/2562/12 a Consellería de Educación non contestaba á petición dun traballador de que lle foi certificada a súa participación como vogal en tribunais de oposición convocados pola Consellería -xa que podía facer constar este mérito en diversos procesos selectivos- se ben, tras a intervención desta institución , procedeu a expedir a mencionada certificación. Do mesmo xeito, o labor do Valedor impulsou a finalización de procedementos que se desenvolvían con excesiva lentitude como o relativo á certificación de horas nocturnas por parte da Consellería de Medio Rural e do Mar da queixa Q/797/12. E finalmente tamén lle permitiu a unha administrada que presentara unha denuncia ante o Concello de Santiago co fin de solicitar que se abrira un expediente disciplinario a un funcionario para obter unha resposta por parte da Administración local fronte á súa iniciativa (Q/831/12). Tras a mención dese agregado de casos máis heteroxéneo, resulta oportuno referirse a outras problemáticas de carácter máis concreto relativas ás condicións de traballo dos empregados públicos sobre as que se presentaron un número significativo de queixas. a. A percepción de complementos de antigüidade por parte de traballadores temporais A cuestión máis destacable en relación ás condicións laborais dos empregados públicos que foi presentada en 2012 é a relativa á percepción de complementos de antigüidade por parte de traballadores temporais. Ante esta institución foron interpostas numerosas queixas (Q/2333/12, Q/2334/12, Q/2340/12, Q/2350/12, Q/2351/12, Q/2357/12, Q/2358/12, Q/2359/12, Q/2379/12, Q/2383/12, Q/2384/12, Q/2456/12, Q/2504/12, Q/2563/12, Q/2571/12, Q/2597/12, Q/2623/12, Q/2675/12) pola falla de aboamento de trienios a algúns destes traballadores por parte da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria; a resolución destas queixas atópase aínda pendente da remisión dos informes que lle solicitamos á Administración . Todos os asuntos referenciados presentan trazos semellantes e neles subxace a dificultade de delimitar o alcance que se lle debe dar a unha sentenza do Tribunal de Xustiza da Unión Europea na que se resolveu unha cuestión prexudicial de interpretación interposta por varios xulgados galegos. En esencia, os feitos son que os interesados prestaron servizos para a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia como interinos durante os anos suficientes como para perfeccionar trienios. De conformidade co establecido na Directiva 1999/70/CE e da xurisprudencia do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TXUE), que vén mantendo desde hai anos que non se pode discriminar a un traballador temporal con respecto a outro fixo se non existe unha causa obxectiva para ese trato diferenciado, os autores das queixas solicitaron o aboamento das cantidades non prescritas en relación ao complemento de antigüidade. En relación a estas solicitudes, a Administración procedeu a resolvelas de modo desestimatorio recorrendo os interesados á xurisdición competente, na que recaeron varias sentenzas firmes desestimatorias desta pretensión. Con todo, tras a situación descrita que afectaba a un volume significativo de traballadores, o Tribunal de Xustiza da Unión Europea (Sala Segunda), procedeu a solucionar esta controversia xurídica mediante sentenza de 22 de decembro de 2010, na que resolve dúas cuestións prexudiciais de interpretación interpostas por xulgados do Contencioso-Administrativos da Coruña e Pontevedra. A sentenza citada comparte o criterio e fundamentos esgrimidos polos interesados nas súas reclamacións iniciais e, sobre a base da clarificación vinculante da situación que fai o Tribunal de Xustiza da Unión Europea, a Administración autonómica procedeu en consecuencia a aboar a todos os afectados, que así o solicitasen tras a publicación da sentenza do TXUE, as cantidades non prescritas en relación aos trienios que lles correspondesen. No entanto, é xusto nese momento cando nace o problema. Os autores das queixas dirixidas ao Valedor presentaron de novo, con posterioridade á publicación da sentenza, reclamacións sobre o aboamento de cantidades non prescritas en concepto de trienios, atopándose con que a Administración rexeitaba a súa pretensión ao alegar que os autores das queixas xa solicitaran ese aboamento con anterioridade e que este fora xa desestimado na vía administrativa e contenciosa. Como subliñan todos e cada un dos interesados nos seus escritos “a situación descrita que me afecta de xeito individual, enmárcase nun contexto de reclamacións presentadas por un colectivo de interesados, que deu orixe en moitos casos a pronunciamentos xudiciais diverxentes, nos que nuns casos houbo sentenzas en primeira instancia firmes desestimatorias, noutros sentenzas firmes estimatorias e noutros sentenzas pendentes de resolución polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, antes de que se pronunciase definitivamente o Tribunal Superior de Xustiza da Unión Europea. Deste xeito, hai un pequeno colectivo de persoas, que estaba afectado polo non aboamento de trienios con efectos retroactivos á publicación do EBEP pero que finalmente non percibiu as cantidades que lles correspondería, en base a unha interpretación restritiva da Administración que alegaba a existencia dun acto administrativo firme consentido ou cousa xulgada, para xustificar a non admisión das posteriores solicitudes de aboamento de cantidades, orixinando na miña opinión, unha situación evidente de discriminación con respecto ao resto de interesados que finalmente cobraron os trienios adebedados.” Deste xeito, a Administración vulnera o principio de igualdade e procedendo a facer unha evidente discriminación en relación á miña solicitude, a diferenza do que sucede con respecto ás persoas que non fixeron unha reclamación antes do pronunciamento do Tribunal de Xustiza da Unión Europea ou que tivesen pronunciamentos xudiciais favorables, que si viron recoñecidas as súas solicitudes e polo tanto estase penalizando a unha persoa polo simple feito de reclamar un dereito no seu día. É difícil comprender, como nunha mesma situación un compañeiro está cobrando as cantidades que lle correspondían, mentres que a outro, non se lle aboan, abocándoo a aceptar esa situación discriminatoria ou de novo a un procedemento xudicial longo e custoso. Como resposta a esta situación, a consellería remitiu o preceptivo informe confirmando a denegación do recoñecemento dos aboamentos solicitados. Analizado o caso, esta institución manifestou a súa desconformidade coa resolución final adoptada pola Administración , e aínda comprendendo a complexidade do caso, remitiu unha suxestión á consellería para modificar o seu criterio e atender as demandas dos interesados, suxestión que se inclúe no apartado IV deste informe, e cuxa motivación basicamente se fundamenta na aplicación directa das directivas comunitarias, a aplicación do principio de igualdade e a xustiza material. b. Problemas ligados coa concesión de comisións de servizo por motivos de saúde e conciliación da vida laboral e familiar Ao longo de 2012 tramitáronse diversas queixas relativas aos procedementos de concesión de comisións de servizo. En varias delas a intervención do Valedor permitiu a resolución dos expedientes e noutras tivo que conducir á emisión dunha recomendación. Un claro expoñente da función de impulso do procedemento por parte do Valedor é a queixa Q/2153/12 na que unha funcionaria de carreira do corpo de xestión procesual de Xustiza da Xunta de Galicia con destino nunha praza que está a 100 km. de distancia do seu domicilio familiar, sito na Coruña, solicitou ante a Dirección Xeral de Xustiza unha comisión de servizos para ser trasladada á Coruña por razón de que ten un fillo de 13 anos cun trastorno de espectro autista, denominado síndrome de asperger, cunha minusvalía do 38%. A Administración contestou negativamente á petición indicando que carece de cobertura legal para contestar doutro xeito, posto que na normativa específica aplicable ao persoal funcionario ao servizo da Administración de Xustiza (Regulamento de ingreso, provisión de postos de traballo e promoción profesional propio, aprobado polo Real decreto 1451/2005, do 7 de decembro) non se prevé a figura da adscrición por motivos de saúde como forma de provisión. Con todo, tras a intermediación no asunto do Valedor do Pobo, a Dirección Xeral de Xustiza facilitou á autora da queixa o traslado temporal a un xulgado da Coruña a través da figura da substitución horizontal, dun xeito que permite paliar, con plena suxeición á legalidade, as consecuencias negativas derivadas da non convivencia diaria da reclamante co seu fillo, en tanto esta non poida participar no concurso de traslados correspondente. Outro caso semellante no que o labor da institución impulsou a finalización dun procedemento que se desenvolvía con excesiva parsimonia é o derivado da queixa (Q/273/12) na que a autora nos indicou a súa condición de persoal laboral fixo do Sergas desde o pasado ano 2011, en que aprobou a oposición correspondente, tomando posesión da súa praza o 12-05-11, logo de anos traballando como interino. Indicou tamén que a súa situación persoal é de familia monoparental, tendo a cargo, no momento de presentar unha solicitude de comisión de servizos para Pontevedra (13-05-11), tres fillos menores de 12 anos (na actualidade 12, 10 e 5 anos respectivamente). Tamén manifestou que ten graves dificultades para conciliar a súa vida laboral e familiar, posto que a súa praza definitiva se atopa en Vigo, mentres que o seu domicilio e os colexios dos seus fillos están en Pontevedra. E engadiu que a súa praza en Vigo adquiriuna en función da puntuación obtida no proceso de concurso- oposición, mentres que outras compañeiras con menor puntuación obtiveron praza en localidades mais distantes, por exemplo Ourense. Por outra banda manifestou tamén que o Servizo Galego de Saúde concede comisións de servizos tendo en conta os seguintes criterios: mobilidade por razón de violencia de xénero; por razón de saúde do cónxuxe, fillo ou persoa maior a cargo; mobilidade en función da conciliación da vida laboral e familiar. Con respecto ao anterior continúa dicindo que desde a súa toma de posesión, concedéronse varias comisións de servizo, con base nos devanditos criterios, os días 1-06-11, 1-10-11 e 1-11-11 incorporándose no Complexo Hospitalario de Pontevedra nas devanditas datas compañeiras da mesma oposición con destino en Ourense, algunhas permanecendo en devandito destino soamente 13 días, cando ela leva esperando mais de nove meses desde que solicitou dita comisión. A autora, ademais, fixo constar na súa queixa que intentou coñecer a puntuación e criterios seguidos na adxudicación de prazas en comisión no Hospital de Pontevedra e que lle foi negada de forma verbal tal información, cando ela ten a condición de interesada e que ademais descoñece no momento actual quen ten a puntuación suficiente para a próxima comisión e en que posto se atopa a súa solicitude. Desde a Consellería de Sanidade indicouse que “logo da resolución do concurso de traslados e da Oferta Pública de Emprego de ATS/DUE, desde a Xerencia de Xestión Integrada de Pontevedra e o Salnés, procedeuse a tramitar distintas comisións de servizo. En principio considerouse oportuno informar favorablemente as solicitudes de comisión de servizos dos profesionais que prestan servizos en centros máis distantes do seu domicilio habitual, para facilitar a conciliación da vida laboral e familiar, sempre que reuniran as causas de prioridade establecidas pola Dirección de Recursos Humanos. Así mesmo, consideráronse prioritarias as solicitudes de traballadores e traballadoras destinados en centros distantes do seu domicilio e que achegaron certificación de minusvalía recoñecida, a prol dos principios xerais de prevención de riscos laborais. Así mesmo, coa finalidade de dar resposta á expectativa de traballo das persoas inscritas nas listas de espera a Dirección de Recursos Humanos considerou oportuno que as prazas vacantes se cubran non só por persoal en comisión de servizos, senón tamén por persoal das citadas listas. Así, ademais das comisións de servizo concedidas cubríronse interinamente 8 prazas de ATS/DUE con persoal das mencionadas listas”. Malia que en exercicio da súa discrecionalidade autoorganizativa o Sergas pode lexitimamente optar por cubrir vacantes non só co persoal en comisión de servizos senón tamén mediante as listas de espera, o certo é que a concesión da comisión de servizo á autora da queixa materializouse en novembro, tras a intervención do Valedor, polo que demos o expediente por finalizado. Esta casuística relativa ao tema das comisións de servizo, con todo, é ampla e aboca, en ocasións, ao conflito de varias expectativas lexítimas por parte dos distintos administrados nos que a Administración debe levar a cabo unha difícil ponderación dos intereses en presenza para resolver con xustiza e adecuación á realidade. Así, na queixa (Q/1901/12) puidemos comprobar como unha correcta actuación da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria xera, con todo, inconvenientes para a impulsora do expediente. No seu escrito esta advirte de que “segundo a Orde do 30-04-07 pola que se regula a adscrición de forma temporal, en comisión de servizos e a petición do interesado/a, dos funcionarios dos corpos docentes en centros dependentes desa Consellería, en atención a situacións persoais especiais por motivos de saúde, a duración da comisión de servizos será dun curso académico e, con carácter xeral, non poderá concederse pola mesma circunstancia máis doutros dous cursos. Con todo, o profesor D. J.M.G.R. obtivo de comisión de servizos por coidado dun familiar durante os cursos 2009-2010, 2010-2011, 2011-2012 (tres cursos) e na resolución definitiva de comisións de servizos para o curso 2012-2013 volve aparecer admitido para a concesión dunha comisión de servizo por coidado de familiar, co que se está a incumprir o artigo 2 da citada Orde no referente á duración das comisións de servizo, concedéndoselle comisión pola mesma causa durante catro cursos”. Segundo a interesada, isto provoca que esta persoa (interina) pase a elixir destino diante dela (que se atopa en situación de expectativa de destino e cunha comisión de servizo por coidado de fillo concedida), co que de novo volverá ter un destino a máis de 200 km. da súa casa, impedindo a conciliación da vida familiar e laboral. Pese a compartir coa autora da queixa a desazo que lle xera esta situación, dirixímonos a ela para participarlle que no caso concreto que nos incumbe, a decisión da Administración atópase amparada pola nosa lexislación, pois o artigo 2 da Orde do 30 de abril de 2007 permite unha certa marxe de flexibilidade ao establecer que “as comisións de servizo (...), con carácter xeral, non poderá concederse pola mesma circunstancia máis doutros dous cursos”, e permite polo tanto, excepcionalmente e sempre que existan razóns xustificadas, a prórroga da comisión por un tempo superior ao común. No caso do profesor aludido, concorren motivos especiais que determinan a concesión dunha prórroga logo de 3 cursos consecutivos, razóns que se concretan no feito de que esta persoa consta como coidador non profesional do familiar que motiva a solicitude, tendo tal familiar recoñecido o máximo grao de dependencia. Debe terse en conta ademais, que un dos requisitos para compatibilizar as tarefas asignadas como coidador non profesional co traballo por conta allea (no que se solicitou a redución de xornada) é que o lugar de residencia de ambas persoas sexa coincidente. Un caso contrario, no que o conflito de expectativas lexítimas non é resolto de xeito correcto pola Administración , entendemos que se produce na queixa Q/1924/12 na que se aborda a concesión dunha comisión de servizo no Hospital Comarcal de Monforte de Lemos. Existindo dúas prazas vacantes e catro aspirantes, a autora da queixa é unha das participantes no proceso que non obtén a comisión. Tres das aspirantes, entre elas a autora, empatan ao obter a mesma puntuación, un punto cada unha por ter proxenitores a cargo. Os criterios para a tramitación e concesión de comisións de servizo para o caso de existir varios traballadores interesados, seguindo o disposto no Decreto 206/2005 que regula a mobilidade por razóns de servizo son: a) Mobilidade por razóns de violencia de xénero. b) Mobilidade por razóns de saúde do cónxuxe con fillo ou persoa maior ao seu cargo (acreditarase devandito estado de saúde, así como o vínculo coa persoa solicitante da comisión de servizos). c) Mobilidade en función dos criterios establecidos pola Lei 39/1999, no referente á existencia de fillos menores de 12 anos. d) En caso de empate, a distancia desde o centro de destino ao domicilio familiar. e) Antigüidade no servizo. Como as tres participantes teñen persoas maiores ao seu cargo prodúcese un empate. A dirección do Hospital de Monforte de Lemos resólveo concedendo a comisión ás dúas persoas que non tiveran unha comisión de servizos neste centro, posto que a autora da queixa si o fixo con anterioridade. Nesta decisión a Administración interpreta que a maior antigüidade no servizo da reclamante (xuño de 2008 fronte a abril de 2011 das outras participantes) non resulta significativo posto que obtivo nese período unha comisión de servizos preto do seu ámbito familiar. Chama a atención neste caso, en primeiro termo, que a Administración conceda a mesma puntuación ás tres solicitantes malia que a autora da queixa acredita que é filla única e que non ten a un, senón aos seus dous proxenitores, en situación de dependencia. Por outra banda, tamén é relevante que tanto os criterios establecidos no Decreto 206/2005, que regula a mobilidade por razóns de servizo, como as directrices enviadas pola dirección de recursos humanos do Sergas, establezan que no caso de existir varios traballadores interesados na concesión dunha comisión de servizo, aplicarase como regra para o desempate a antigüidade no servizo, no caso de que a distancia desde o centro de destino ao domicilio familiar sexa a mesma, especificándose ademais que esta antigüidade terase en conta “desde a toma de posesión”. Polo tanto, a aplicación particular dos criterios de antigüidade que fai a dirección do Hospital de Monforte de Lemos non parece ter xustificación. O Valedor recomendou á Consellería de Sanidade, en consecuencia “que se proceda á revisión das puntuacións outorgadas na adxudicación da comisión de servizo obxecto desta queixa”. O día de peche do informe anual, atopámonos pendentes de recibir o correspondente escrito por parte da Consellería comunicando a aceptación ou rexeitamento da recomendación enviada. c. Queixas de traballadores dos centros de saúde por a falla de substitucións e as reordenacións dos servizos Recibíronse nesta institución escritos remitidos por traballadores de dous centros sanitarios manifestando a súa desconformidade coa falta de substitucións do persoal necesario para a cobertura dos servizos. Así na queixa (Q/2040/12) dirixíronse ao Valedor varias traballadoras do Centro de Saúde “A Milagrosa” de Lugo ás que, tras a solicitude do preceptivo informe, respondémoslles indicando que de acordo cos datos remitidos pola Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Sanidade consta que “a asistencia sanitaria prestada aos usuarios polo centro, desde o pasado mes de abril ata a finalización do período estival, realizouse coas garantías adecuadas grazas tanto á dotación de persoal e dos instrumentos de xestión de que dispoñen, como á incorporación de persoal a tempo parcial e á unificación de consultas. Segundo a Administración , o anterior fíxose posible debido á menor demanda asistencial que se produce no centro de saúde por coincidir cos meses de primavera e verán, o que permite que a actividade se poida realizar en condicións de normalidade.” Na queixa (Q/1897/12), 26 traballadores e traballadoras do servizo de UCI do Complexo Hospitalario de Pontevedra dirixíronse á institución para denunciar como se está desenvolvendo a prestación de servizos na citada unidade asistencial. No seu escrito, indicaron que desde hai tempo vense producindo unha frecuente mobilidade do persoal de enfermería fóra do servizo de UCI para cubrir a carencia de persoal noutros servizos e para o traslado en ambulancia de pacientes a outros centros sanitarios tanto dentro como fóra da provincia o que leva consigo que en moitas ocasións o dito servizo quede sen persoal suficiente. Na resposta da Consellería de Sanidade indícase que “o rexistro de movementos de persoal da UCI desde primeiros de ano indica que se realizaron un total de 26 movementos, xa fose para reforzar outras unidades hospitalarias ou para realizar traslados de pacientes a outros centros. Dese total a inmensa maioría realizáronse na quenda de mañá, cando a dotación de persoal na UCI é maior, cun total de dez persoas entre persoal de enfermería e auxiliar. A porcentaxe de movementos resultante neste período de tempo é ínfima. O número de persoal adscrito á UCI está calculado para unha ocupación completa de dez camas, cumpríndose a "ratio" de pacientes por enfermeira/o. En ningún caso, a unidade quedou con persoal insuficiente para a atención adecuada das persoas ingresadas nesa unidade, cumpríndose en todo momento a "ratio" respecto aos pacientes ingresados”. A partir da información proporcionada pola Administración, que consideramos suficiente en ambos casos, pechamos os dous expedientes, remitíndonos á lexítima capacidade autoorganizativa da Xunta e ao disposto na Lei de orzamentos xerais da Comunidade Autónoma de Galicia para o ano 2012, onde se establece que os órganos de xestión das institucións sanitarias serán os que, en atención ás necesidades asistenciais, determinarán as medidas apropiadas para manter a cobertura asistencial, adecuándose a súa vez, aos principios e criterios de responsabilidade na xestión de gasto e de eficiencia na asignación e o emprego dos recursos públicos, en atención á situación económica e ao cumprimento do principio de sustentabilidade financeira. Con todo, dirixímonos aos autores das queixas ao pechar os expedientes para insistir na función de control da calidade do servizo que lles corresponde a eles, en tanto que traballadores, e sobre todo, aos cidadáns como usuarios deste. Certamente, fai falta respectar a capacidade autoorganizativa da Consellería de Sanidade en materia de recursos humanos, sobre todo dentro dun momento difícil como o actual no que a realización de axustes orzamentarios obriga a adoptar equilibrios complexos na toma de decisións. Con todo, isto pódese afirmar sempre e cando non existan indicios directos de mal funcionamento do centro ou de graves prexuízos para os usuarios. Así, no suposto de sexan apreciadas carencias na prestación dos servizos de saúde que redunden nunha atención deficitaria dos usuarios (reflectíndose por exemplo nun incremento de queixas por parte destes), solicitamos aos autores das queixas que se poñan de novo en contacto coa institución a fin de dar conta de tales circunstancias. 2. Orde pública A maioría das queixas que se presentan en materia de orde pública refírense a actuacións da Administración xeral do Estado e, en consecuencia, correspóndelle coñecelas ao Defensor del Pueblo, polo que procedemos a trasladalas e a comunicar tal circunstancia aos autores das queixas. Con todo, demos trámite a dúas queixas que entendemos oportuno destacar. A primeira (Q/2050/12) formulada por varios veciños relativas á retirada de cámaras en Cee e á falta de resposta do concello ás súas denuncias. O ente municipal remitiu un informe que acredita de xeito irrefutable a legalidade da instalación das tres cámaras de videovixilancia, mediante copia da Resolución da Delegación do Goberno en Galicia pola que se autoriza a instalación, copia da inscrición no Rexistro Xeral de Protección de Datos correspondente ao ficheiro do que figura como responsable o Concello de Cee, e resolución de arquivo de actuación da Axencia Española de Protección de Datos. Tendo en conta que consideramos suficiente o informe, péchase a intervención do Valedor co recordatorio ao concello do seu deber de responder aos escritos dos denunciantes, trasladándolles a información que remitiu a esta institución. A segunda delas ten que ver, aínda que sexa dun xeito puntual, cunha grave problemática relativa á vulneración de dereitos fundamentais que está -clara e felizmente- case ausente deste informe, e é conveniente destacar este feito: a do racismo e a xenofobia. Ante esta institución iniciáronse dous expedientes de queixa (Q/1782/12 e Q/1783/12) como consecuencia dos escritos de Dª M.C.L.L., Presidenta de Sinando Kali (Asociación de Mulleres Xitanas Sinando Kali), e de D. N.J.G., referentes a unha noticia publicada en prensa co seguinte titular “A Policía de Vigo recrea un roubo cun ladrón con acento xitano”. Estes cidadáns manifestaron a súa indignación coa actuación da Policía local viguesa, desenvolvida nunha demostración que realizaban diante dun numeroso público infantil, ao considerar que afecta ao honor e á imaxe do colectivo xitano e que constitúe unha clara vulneración do artigo 510 do Código penal. Tras recibir o informe do superintendente xefe da Policía Local, o valedor entendeu que non se observaban indicios de vulneración do artigo 510 do Código penal por parte dos axentes que tomaron parte na dramatización á que se refire a queixa ao non ser cualificables os feitos mencionados como constitutivos dun delito de provocación á discriminación, ao odio ou á violencia contra membros dunha etnia. En consecuencia, non se apreciou motivo para comunicar feito ningún ao Ministerio Fiscal ao amparo do establecido no artigo 25 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo. Malia esta apreciación, o valedor considerou oportuno insistir ante o Concello de Vigo no recordatorio das obrigacións positivas que teñen as institucións públicas, e en particular a Policía, na loita contra o racismo e, con carácter máis xeral aínda, na remoción dos estereotipos negativos que se vinculan á comunidade xitana. Efectivamente, neste caso a actuación dos axentes está “desconectada completamente de calquera pretensión de categorización de formas delituosas, ou de clases de delincuentes”, como sinalou o superintendente xefe da Policía Local no seu informe, polo que se pode concluír que no asunto non se observa vínculo directo coa problemática máis ampla e complexa dos perfís étnicos (ethnic profiling) sobre a que se pronunciaron tanto os nosos tribunais (Sentenza do Tribunal Constitucional 13/2001 de 29 de xaneiro de 2001, Sala Segunda, no asunto de Rosalind Williams) como os órganos internacionais de control dos dereitos humanos, que criticaron a xurisprudencia constitucional española na materia como fixo o Comité de Dereitos Humanos da ONU na súa Decisión de 12 de agosto de 2009 no asunto de Rosalind Williams Lecraft contra España. Con todo, aínda que non existise nin no ánimo do axente nin nas directrices do Corpo de Policía, unha vontade de catalogar aos delincuentes en función de criterios étnicos, parece difícil negar que resulta un feito moi desafortunado que o axente que fai o papel de ladrón empregue (tal e como mostra o vídeo da escenificación) unha dialectoloxía característica da comunidade xitana e unha entoación que é propia daqueles segmentos da poboación xitana que viven en situación de exclusión social. Aínda que o funcionario se viu obrigado a empregar unha xerga vulgar co fin de dar verismo á súa representación dun delincuente, non hai motivo ningún para xustificar que introduza -ata se o fai dun xeito involuntario ou inconsciente- modismos na súa fala que remiten a estereotipos sociolingüísticos negativos vinculados coa comunidade xitana. Por iso, entendemos necesario recordar ao Concello de Vigo, a través dunha recomendación, que o deber das administracións públicas de loitar contra a discriminación non se esgota na dimensión negativa da non realización de condutas discriminatorias senón que alcanza tamén, aínda que dun xeito máis difuso, á dimensión positiva de contribuír á remoción progresiva dos prexuízos existentes contra certas comunidades ou, polo menos, á de non contribuír a perpetualos, como indica a Recomendación xeral nº 11 sobre a loita contra o racismo e a discriminación racial nas actividades policiais, de 29 de xuño de 2007, dirixida pola Comisión Europea contra o racismo e a intolerancia (ECRI) do Consello de Europa aos Estados membros, na que se lles pide a estes no seu parágrafo vixésimo e último “que garantan que a policía se comunique cos medios de comunicación e co público en xeral dun xeito que non perpetúe a hostilidade ou os prexuízos respecto dos membros de grupos minoritarios”. Destaca neste expediente a rápida resposta do concello aceptando a recomendación formulada e asumindo o seu contido. O responsable da coordinación da Academia de Formación propia do corpo, púxose en contacto por correo electrónico e por teléfono coa Coordinadora da Fundación Secretariado Xitano en Vigo, co obxecto de acordar o contido das accións formativas que se ían realizar en relación coa suxestión formulada polo Valedor do Pobo. É conveniente pechar este apartado facendo referencia a unha suxestión ditada polo valedor que, a efectos de sistemática, facemos encaixar na sección relativa á orde pública pero que, en realidade, desborda polo seu contido ese ámbito para referirse, dun xeito máis xeral, aos dereitos de participación dos cidadáns. Recibimos na institución unha queixa presentada por D. C.E.F. con data 2-07-12 na que indicaba que no Rexistro Único do edificio administrativo que a Xunta de Galicia ten en Ferrol non se accedeu á súa pretensión de presentar unha petición dirixida ao Congreso dos Deputados. Recibimos á propósito desta cuestión un informe con data de 31-08-12 remitido pola Secretaría Xeral Técnica da Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza na que se indica que o Congreso dos Deputados non pode ser considerado como Administración pública de acordo co artigo 38.4 da Lei 30/1992 e que conta cun Rexistro Xeral propio ao que debería terse dirixido o interesado ben de xeito persoal ou a través de terceiros, ou ben mediante a remisión da súa petición por correo. O informe, con todo, precisa tamén que “se ditarán as instrucións precisas ás oficinas de rexistro para que admitan escritos de queixa dirixidos a calquera órgano” (apartado IV do informe). O valedor dirixiuse á Consellería de Presidencia para congratularse do cambio de criterio operado na Secretaría Xeral Técnica en relación a este asunto e para animar ao titular a ditar canto antes as instrucións relativas á admisión de escritos de petición dirixidos a calquera órgano do Estado. Unha interpretación rigorista da normativa permitiu rexeitar motivadamente, neste caso concreto, a pretensión do cidadán de que un rexistro da Xunta admitise o seu escrito de petición dirixido ao Congreso dos Deputados, sobre a base de que a sede parlamentaria non pode ser considerada stricto sensu como Administración pública. Con todo, o valedor insistiu na reflexión de que as institucións públicas deben tender, na liña xa insinuada pola propia Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Presidencia no punto IV do seu informe de 31-8-12, cara a unha interpretación sistemática e progresiva da Lei orgánica 4/2001, de 12 de novembro, reguladora do dereito de petición. No Preámbulo da mencionada Lei orgánica afírmase con claridade que “a regulación do exercicio do dereito de petición debe caracterizarse pola súa sinxeleza e antiformalismo (....) así como pola posibilidade de elixir lugares para o seu exercicio ou presentación” e, aínda que na disposición adicional primeira se establece que “as peticións dirixidas ao Congreso (........) tramitaranse de conformidade ao establecido nos seus respectivos regulamentos”, non parece necesario interpretar esta previsión -que busca só afirmar o principio da autonomía parlamentaria para resolver sobre o fondo da petición- dun xeito maximalista que alcance ata o mero feito do rexistro administrativo da petición. Ademais, é necesario ter en conta que a Lei orgánica 4/2001 establece que o dereito de petición pode ser exercido “ante calquera institución pública, administración ou autoridade” (artigo 2) pero limítase pola contra a establecer tan só que “o escrito no que se deduza a petición, e calquera outros documentos e comunicacións, poderán presentarse ante calquera rexistro ou dependencia admitida a estes efectos pola lexislación reguladora do Réxime xurídico das administracións públicas e o procedemento administrativo común” (artigo 6.1), sen facer distinción ningunha entre as peticións dirixidas a institucións (como o Congreso dos Deputados) e as que se dirixen a administracións públicas en xeral e sen facer tampouco mención expresa ningunha aos rexistros dos órganos parlamentarios estatais ou autonómicos. En consecuencia, debería tenderse a facer no futuro unha lectura sistemática dos mencionados artigos da Lei orgánica 4/2001, de 12 de novembro, co fin de facilitar o exercicio do dereito de petición regulado no artigo 29 da Constitución, e co fin de alcanzar este obxectivo o máis axiña posible o valedor dirixiu á Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza a suxestión de que sexan admitidos nas oficinas de rexistro escritos de queixa ou petición que remitan os cidadáns a calquera institución, Administración ou autoridade, calquera que sexa o ámbito territorial ou funcional desta, sobre todo cando afectan ao dereito fundamental de petición recollido no artigo 29 da Constitución. En resposta ao anterior, a consellería remitiu a esta institución copia da instrución interna enviada aos órganos correspondentes da Administración co fin de instaurar o criterio referido. 3. Tráfico Como en anos anteriores recibimos varias queixas referidas a actuacións das Xefaturas Provinciais de Tráfico, que por tratarse de órganos da Administración xeral do Estado corresponde coñecer ao Defensor del Pueblo. No entanto, cada ano é máis frecuente que se nos presenten queixas referidas ao tráfico urbano, competencia dos concellos. En materia de tráfico podemos distinguir dous grandes grupos de queixas: un constituído por aquelas nas que se poñen en cuestión a sinalización das vías urbanas e interurbanas, e outro no que se manifesta a desconformidade coa tramitación de expedientes sancionadores incoados polos concellos. A. Denuncias relativas á sinalización das vías urbanas e interurbanas Na maior parte das queixas recibidas sobre este particular non se observou irregularidade ou descoido por parte das administracións responsables, como constatamos nos expedientes con referencia Q/280/12 en Camariñas, Q/478/12 en Muxía, Q/1834/12 en Rianxo, ou Q/2671/12 en Vilarmaior. No entanto, no caso relativo á queixa Q/329/12 dirixida por dous veciños contra o Concello de Negreira ditamos unha recomendación formal para que o ente municipal evite “os obstáculos denunciados polos afectados para acceder ás súas prazas de garaxe”. Neste asunto os autores da queixa son titulares de senllas vivendas, local de negocio e prazas de garaxe no número 4 da rúa Camiño Vello da localidade de Negreira. Á altura do devandito inmoble, existe unha zona de parada e estacionamento de autobuses, que vén sendo utilizado fundamentalmente por autobuses das Empresas “Irmáns Ferrín” e “Autos Dosil” e lindando coa devandita zona de parada, máis concretamente á altura do edificio sinalado co nº 4 da devandita rúa, existe unha zona de “vao” concedida no seu día polo Concello de Negreira aos titulares de varias das vivendas dese inmoble como servizo para o acceso ás prazas de estacionamento sitas na planta baixa do devandito edificio. Desde 2009 os autores denunciaron en múltiples ocasións a vulneración da precitada zona de vao por parte dos condutores dos autobuses, excedendo con estes da zona de estacionamento legalmente habilitada e ocupando o devandito vao coa consecuente imposibilidade de acceso para os autores ás súas prazas de estacionamento. Da análise dos informes remitidos polo concello despréndese que as actuacións acometidas ata o momento foron insuficientes para resolver o problema polo que o valedor considerou necesario ditar unha recomendación instando a reacción eficaz do concello, recomendación aceptada polo ente municipal. Noutro caso relativo aos problemas de sinalización de vías urbanas, o valedor non tivo que chegar a remitir recomendación debido á rápida resposta recibida por parte do Concello da Coruña. O valedor dirixiuse a este Concello a propósito da queixa Q/2047/12 para trasladarlle a situación dun veciño que reside coa súa familia en pleno núcleo histórico da Coruña e que denuncia que os veciños alí residentes levan anos sufrindo un grave problema de tráfico, pois a ordenación do tráfico na zona é inexistente. Os veciños expóñense diariamente a un perigo constante polo simple feito de entrar ou saír das súas casas, ao non existir unha separación física entre o tráfico e os peóns, ao carecer de beirarrúas, pivotes ou outros elementos de separación entre o tráfico e as casas. E esta situación agrávase pola presenza constante de vehículos mal estacionados. Manifesta para rematar o autor da queixa que varios veciños se dirixiron por escrito ata en 15 ocasións nos últimos dous anos a ese concello solicitando a adopción de medidas de protección e ordenación do tráfico e tamén que se entrevistaron co tenente alcalde hai un ano, sen que fose adoptada ningunha medida. O Concello da Coruña remitiu, con todo, un informe sobre o control da situación da ordenación do tráfico en diversas datas e quendas de traballo na rúa na que ten o domicilio o autor da queixa. Informou de igual modo o ente municipal herculino da inminente actuación global que se vai realizar en termos de mobilidade dentro de toda a cidade vella. A partir da situación exposta, esta institución ten coñecemento de que o pasado 10-11-12, o goberno local presentou aos veciños e comerciantes dos barrios que conforman o casco histórico da cidade o Plan especial de protección e reforma interior (PEPRI), o cal será sometido proximamente a exposición pública. Neste plan figura unha proposta de peonalización da cidade vella que se incluirá no Plan de mobilidade e que se denomina como de “acceso controlado” de vehículos. Á vista do anterior, o concello iniciou xa os primeiros trámites para a nova redacción do Plan especial, deducíndose de tales medidas o compromiso a curto prazo de dar solución satisfactoria ás demandas como a presentada polo autor da queixa, ao que lle suxerimos, con todo, que se non se deu efectividade, nun prazo prudencial de tempo, a este compromiso materializado na iniciativa de reforma do PEPRI, dirixísese de novo a esta institución. Para rematar, é necesario sinalar que se pechou satisfactoriamente un expediente (Q/2364/12) sobre a preocupación que nos trasladaron os profesores e pais da Escola Rural Agrupada A Lagoa de Oleiros en Salvaterra do Miño, situada na PO-400, sobre a nula sinalización da escola en canto a sinais verticais e horizontais, pois non hai cartel ningún que indique que hai preto unha escola infantil, nin sinais de tráfico que fagan reducir a velocidade dos vehículos, nin tampouco hai paso de peóns de ningún tipo, polo que pais e nenos teñen que sortear cada día, nas horas de entrada e saída, o perigosísimo tráfico constante de camións (hai preto varias empresas) e demais vehículos xa que é unha estrada de moita circulación. Tanto os profesores da escola como os pais afirman que xa fixeron a solicitude das ditas sinalizacións en varias ocasións e que esperan a adopción de medidas desde hai moito tempo. Por parte da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas e da Deputación Provincial de Pontevedra, procedeuse de forma rápida e efectiva a dar resposta aos interesados, instalando as sinalización adecuada. B. Revisión e control de expedientes sancionadores Non se apreciou ningunha irregularidade en varios expedientes sancionadores -impulsados polos policías locais de Vigo (Q/218/12), Ribeira (Q/2149/12) e Valdoviño (Q/2177/12)- aos que se deu seguimento. Con todo, á vista dos indicios existentes admitiuse a trámite un expediente (Q/2560/12) motivado pola queixa dun veciño que indica que foi sancionado por un axente da policía local do Concello de Mos por aparcamento indebido e que, considerando que tal sanción debía ser anulada debido ao erro por mala sinalización (non está pintado o paso de peóns), púxose en contacto co concello para aclarar tal circunstancia. O xefe da Policía Municipal comunicoulle que, estando de acordo coa súa protesta, tan só o axente actuante podería proceder á retirada da denuncia, recomendándolle que esperase ao 1 de agosto, data na que se incorporaba o axente mencionado. Tras esperar a incorporación do axente tal e como lle aconsellaron (deixando pasar así o prazo para o pago reducido da multa, e tendo que cumprir coa sanción imposta na súa totalidade), e sen obter solución ao problema formulado, con data de 6 de agosto, o interesado presenta escrito no concello no que reclamaba a anulación da sanción, a devolución do importe e a correcta sinalización do vial, sen obter aínda ningunha resposta á súa petición, polo que decide dirixirse ao Valedor do Pobo. Como conclusión desta queixa, considerouse correcta a infracción imposta aínda que se suxeriu ao concello o pintado correcto do paso de peóns. No lado oposto a esta situación maioritaria de non apreciación de irregularidades nas investigacións realizadas, atopamos a recomendación formal formulada polo valedor ao Concello de Pontevedra que trae causa dun expediente de sanción en materia de tráfico. Así, a propósito da queixa Q/621/12 a institución recordou ao mencionado concello a obrigación que lle incumbe de responder aos escritos presentados polos cidadáns. A autora da queixa indicou no seu escrito, esencialmente, que o día 3 de marzo de 2011 recibiu unha notificación de denuncia por infracción de tráfico expediente 1101552 por estacionar o vehículo da súa propiedade en zona reservada a carga e descarga o día 11-01-11 ás 11:36 horas, a dita denuncia non puido ser notificada ao condutor do vehículo por estar ausente. Continúa dicindo que de conformidade co disposto no artigo 9 bis da Lei de seguridade vial, e tal como se lle indicouse na propia notificación da denuncia, procedeu, mediante escrito dirixido a ese concello a identificar ao condutor do seu vehículo no momento da infracción. Segue dicindo que o día 21 de xuño de 2011 recibiu unha carta ordinaria remitida por ese concello na que se lle requiría o pago da multa en cuestión, polo que o día 23 de xuño de 2011, mediante escrito presentado no Rexistro de Entrada dese concello, solicitou que deixasen sen efecto o acto resolutorio do expediente sancionador dirixido contra ela ao acreditar documentalmente que identificara correctamente ao condutor do seu vehículo que cometera a infracción de tráfico denunciada polo axente 221111. Engade a interesada que posteriormente recibiu dese concello por correo ordinario comunicación de terse iniciado procedemento executivo de prema contra a súa persoa. Con respecto a esta comunicación, segue manifestando, que presentou o día 28-11-11 recurso de alzada contra desestimación por silencio da súa petición de 23-06-11, posteriormente con data 18-01-12 interpuxo recurso de reposición contra a providencia de prema 1111075 de 19-12-11 e logo de solicitar o 5-03-12 certificación acreditativa de silencio, o día 23-03-12 notificóuselle a resolución que inadmitía o seu recurso de reposición contra a prema por non ser obxecto de recurso, con todo na notificación de providencia de prema sinalábase que contra esta cabía recurso potestativo de reposición. O Concello de Pontevedra contestou á nosa petición de informe mediante escrito de 4-05-12 no que, entre outras cuestións facíase constar que “efectivamente, a interesada achegou un prego de alegacións o día 11/03/2011 no que identificaba ao condutor do seu vehículo no momento da infracción, aínda que non na infracción denunciada no expediente que nos ocupa número 1101522, senón no expediente número 1101552”. Unha vez examinada con detemento a información proporcionada polo concello, o exposto no escrito de queixa e a documentación que a autora da queixa nos remitiu, observamos que a interesada indicou no escrito remitido ao concello os datos do condutor no momento en que foi denunciado, indicando, en efecto, como número de expediente o 1101552, pero facendo constar tamén a data, a hora e a matrícula do seu vehículo, o número do axente denunciante, e o número do boletín 8200025. Aínda que, segundo se fai constar no informe do concello, o escrito incorporouse ao expediente 1101552 e non ao expediente 1101522, que era ao que correspondía a denuncia formulada contra a autora da queixa, porque a autora fixo constar erroneamente o número do expediente, entendemos que esta achegaba datos suficientes (data e hora da denuncia, matrícula do seu vehículo, nº do axente denunciante e nº do boletín de denuncia) para comprobar cal era o número de expediente correcto ao que se refería, salvo que o expediente nº 1101552 se incoara tamén contra a mesma persoa e a matrícula do vehículo infractor coincidise. Ante estes feitos, entendemos que a autora da queixa cumpriu de xeito dilixente co seu deber de comunicar os datos do condutor do seu vehículo no momento da denuncia, cometendo un erro nun dos números (poñendo un 5 en lugar dun 2) do número de expediente; en cambio por ese concello ao examinar o expediente erroneamente indicado pola interesada non se comprobou que o escrito da autora da queixa non correspondía co devandito expediente e, ao parecer, non se estudou en profundidade para comprobar que se refería a outro expediente. Pese a que o expediente sancionador obxecto da queixa foi arquivado a raíz da resolución estimatoria da reclamación económico-administrativa que interpuxo a interesada, desde esta institución foi preciso dirixir unha recomendación ao Concello de Pontevedra por razón da reiterada omisión do deber de contestación ás solicitudes presentadas pola autora da queixa, recomendación aceptada polo ente municipal. 4. Queixas non admitidas a trámite No exercicio 2012, non foron admitidas a trámite un total de 56 queixas, destacando o amplo número de queixas ás que non puido darse a admisión debido a que correspondían, polo seu ámbito de competencia, ao coñecemento do Defensor del Pueblo. Detrás deste dato atópase o feito, xa avanzado no apartado introdutorio, do elevado número de queixas relativas á solicitude de interposición dun recurso de inconstitucionalidade contra o Real decreto lei 20/2012, do 13 de xullo, de medidas para garantir a estabilidade orzamentaria e de fomento da competitividade. En todos os casos, transmitiuse ao cidadán a correspondente información relativa á competencia da defensoría estatal facilitando os datos para a súa presentación a ese nivel. Outra das causas de inadmisión é a de non apreciar unha actuación irregular por parte da Administración e a non existencia dunha actuación administrativa previa cando esta é a canle de recoñecemento de dereitos. En todos os supostos, remítese a debida comunicación ao interesado, motivando a causa de inadmisión e facilitando a información oportuna para acudir á vía e órgano correspondente, de ser o caso. 5. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo No período obxecto de análise, remitíronse ao Defensor del Pueblo un total de 26 queixas, pois tras o inicio da investigación correspondente, resultou que o ámbito competencial da queixa correspondía á institución estatal do Defensor del Pueblo. IV. RESOLUCIÓNS DO VALEDOR DO POBO 1. Recomendación dirixida ao Concello de Ponteareas, en data 27 de xullo de 2012, debido ao proceso de consolidación de persoal laboral (Q/727/12). Nesta Institución abriuse o expediente arriba indicado, como consecuencia da queixa presentada o 16-04-12 por D. B.L., na que nos indicaba que D. H. L. M. e D. J.J:R.T., Delegados de Persoal dese concello e D. M.B.D., Delegado de Persoal Laboral con data 15-02-12 presentaron ante ese concello Recurso de Reposición contra o Decreto desa Alcaldía de data 19-12-11 (publicado no BOP de Pontevedra nº 10 de 16-01-12) onde se nomean novos tribunais, así como as datas nas que terán lugar o primeiro exercicio. Así mesmo os mesmos interesados con data 14-03-12 presentaron Recurso de Alzada en contra da Acta do tribunal de selección para valoración curricular do proceso de consolidación do persoal laboral fixo dese concello na categoría de Conserxe (15-02-12). Admitida a trámite a queixa solicitouse con data 4 de maio de 2012 informe dese concello sobre a queixa e especialmente sobre a resolución dos recursos presentados polos autores da mesma. A esta petición de informe, reiterada con data 21-06-12 contestóusenos mediante escrito de 3-07-12, saída de 11-07-12 nº 003217, no que se facía constar, entre outras cuestións, o seguinte: “Os recursos presentados por D. H.L.M., foron resoltos por silencio administrativo, polo que se entenden desestimados. 1.- O recurso de alzada en virtude do artigo 115.2. O prazo máximo para ditar e notificar a resolución será de tres meses. Transcorrido este prazo sen que recaia resolución, poderase entender desestimado o recurso, salvo no suposto previsto no artigo 43.2, segundo parágrafo. 2.- O recurso potestativo de reposición con base no artigo 116, parágrafo segundo 2. Non se poderá interpoñer recurso contencioso-administrativo ata que sexa resolto expresamente ou se teña producido a desestimación presunta do recurso de reposición interno. Ambos artigos recollidos na Lei 30/1992, de 26 de novembro de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento administrativo Común.” Ante esta información dese concello debemos resaltar que esta Institución ven pronunciándose de forma reiterada nos seus informes anuais sobre a obriga da Administración de contestar debidamente ás reclamacións ou recursos que os cidadáns lle presentan e así no informe correspondente ao ano 1996, entre outras precisións, facíase constar que “desde a perspectiva do noso texto constitucional, o artigo 103.1 da Constitución establece taxativamente: “A Administración Pública serve con obxectividade os intereses xerais e actúa de acordo cos principios de eficacia, xerarquía, descentralización, desconcentración e coordinación, con sometemento pleno á lei e mais ó Dereito”. Neste senso, o principio de eficacia esixe das Administracións Públicas que se cumpran razoablemente as expectativas que a sociedade lexitimamente lle demanda. Agora ben, unha das máis importantes tradúcese no deber da Administración de resolver expresamente as peticións e reclamacións que lle presenten os particulares, xa que o coñecemento cabal polo administrado da fundamentación das resolucións administrativas, constitúe un presuposto inescusable para unha axeitada defensa dos seus dereitos e intereses lexítimos. A este respecto, cómpre subliñar a intención que, en relación coa problemática suscitada polo silencio administrativo, anima ao lexislador na recente reforma do procedemento administrativo común. Na exposición de motivos da Lei 30/1992, do 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común, sinálase literalmente que “el silencio administrativo, positivo o negativo, no debe ser un instituto jurídico normal, sino la garantía que impida que los derechos de los particulares se vacíen de contenido cuando su Administración no atiende eficazmente y con la celeridad debida las funciones para las que se ha organizado”. Así mesmo indícase: “el objeto de la Ley no es dar carácter positivo a la inactividad de la Administración cuando los particulares se dirijan a ella; el carácter positivo de la inactividad de la Administración es la garantía que se establece cuando no se cumple el verdadero objetivo de la ley, que es que los ciudadanos obtengan respuesta expresa de la Administración y, sobre todo, que la obtengan en el plazo establecido”. Dende esta perspectiva, non debe esquecerse que o primeiro dos preceptos da Lei 30/92 dedicado ao silencio administrativo é o artigo 42, que se titula “obrigación de resolver”, poñéndose de manifesto neste precepto a importancia e primacía que quixo dar o lexislador ao deber da Administración de ditar resolucións expresas. En relación con este deber da Administración de resolver expresamente, tamén cómpre facer un breve comentario sobre os supostos que o artigo 42 sinala como exceptuados da obrigación de ditar resolución expresa; serían os procedementos administrativos nos que se produza a prescrición, a caducidade, a renuncia ou o desestimando, así como os relativos ao exercicio de dereitos que só deban ser obxecto de comunicación á Administración, ou aqueles nos que se producira a perda sobrevida do obxecto do procedemento. Consideramos que aquí advírtese unha inexactitude na terminoloxía do precepto legal referido, xa que non debería confundirse a resolución expresa coa resolución sobre o fondo, pois se ben é certo que en todo caso debe ditarse resolución expresa sobre un asunto, non é menos certo que non sempre esa resolución terá que abordar necesariamente o fondo do asunto controvertido, como ocorre nos casos exceptuados antes mencionados. En conclusión, o feito da non contestación a un recurso administrativo ou mesmo a resolución tardía do mesmo abocan ao cidadán a acudir aos Tribunais de Xustiza para resolver conflitos coa Administración, que quizais unha boa parte deles non terían porque chegar á vía xudicial, o que por outra parte trae consigo tamén unha sobrecarga, claramente comprobada na realidade, dos Tribunais do contencioso-administrativo. Debemos resaltar que o artigo 42 antes referido foi modificado pola Lei 4/1999 establecendo que “nos casos de prescrición, renuncia do dereito, caducidade do procedemento ou desestimando da solicitude, así como a desaparición sobrevida do obxecto do procedemento, a resolución consistirá na declaración da circunstancia que concorra en cada caso, con indicación dos feitos producidos e as normas aplicables”. Con esta modificación o lexislador abunda na obriga da Administración de ditar resolución expresa. Por todo o antedito, esta Institución diríxese a V.S., de conformidade co establecido no artigo 32.1 da Lei do Valedor do Pobo, formulándolle a seguinte recomendación: Que ese Concello deberá adoptalas medidas tendentes á resolución expresa e a súa notificación das solicitudes e recursos que se lle formulen, acomodándose no seu proceder aos prazos establecidos na Lei 30/1992, modificada pola Lei 4/1999, e demais normativa aplicable. E consecuentemente, deberase proceder á resolución, no prazo mais breve posible, do Recurso de Reposición presentado con data 15-02-12 contra o Decreto desa Alcaldía de data 12-12-11 e do Recurso de Alzada presentado con data 14-03-12 en contra da Acta do tribunal de selección para a valoración curricular do proceso de consolidación de persoal laboral fixo na categoría de conserxe interpostos polos autores desta queixa. Resposta do Concello de Ponteareas: recomendación aceptada. 2. Suxestión dirixida á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, en data 15 de outubro de 2012, debido a non aceptación nunha oficina de rexistro da Xunta de Galicia, de escrito de petición ao Congreso dos Deputados (Q/1556/12). Por mor da queixa presentada ante esta Institución por D. C.E.F., con data 2-07-12 interesouse de Vde., informe sobre a queixa presentada por dito Sr. acerca de que por parte do Rexistro Único do edificio administrativo que a Xunta de Galicia ten en Ferrol non se accedeu á súa pretensión de presentar unha petición dirixida ao Congreso dos Deputados. Temos recibido a propósito desta cuestión un informe con data de 31-08-12 remitido pola Secretaría Xeral Técnica da Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza na que se da conta: 1/ de que o escrito de petición presentado por D. C.E.F. non foi admitido no Rexistro da Xunta de Galicia por estar dirixido ao Congreso dos Deputados, que non pode ser considerado coma Administración Pública de acordo co artigo 38.4 da Lei 30/1992 e que conta cun Rexistro Xeral propio ao que debería dirixirse o interesado ben de xeito persoal ou a través de terceiros, ou ben mediante a remisión da súa petición por correo; 2/ de que a pesares desta circunstancia, a xefa da Unidade de Apoio da Oficina Coordinadora de Ferrol lle dou a opción ao cidadán de admitir o seu escrito co fin de facilitar o exercicio do seu dereito de petición; 3/ e, finalmente, de que “se ditarán as instrucións precisas ás oficinas de rexistro para que admitan escritos de queixa dirixidos a calquera órgano” (apartado IV do informe). Esta Institución remitiu o devandito informe a D. C.E.F., con data de 5-10-12, indicando ademais que se da por arquivada a súa queixa contra a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza “ao non apreciar actuación por parte do devandito organismo que supoña infracción do ordenamento xurídico ou que impida o menoscabo ao exercicio dun dereito ou liberdade fundamental”. A pesares do antedito, considero oportuno dirixirme a Vde. para congratularme do cambio de criterio operado na Secretaría Xeral Técnica por relación a este asunto e para animalo a ditar canto antes as instrucións relativas á admisión de escritos de petición dirixidos a calquera órgano do Estado. Unha interpretación rigorista da normativa aplicable permitiu rexeitar motivadamente, neste caso concreto, a pretensión do cidadán de que un rexistro da Xunta admitira o seu escrito de petición dirixido ao Congreso dos Deputados, sobre a base de que a sede parlamentaria non pode ser considerada stricto sensu como Administración pública. Sen embargo, entendo que debo trasladarlle, na miña condición de Alto Comisionado do Parlamento de Galicia para a defensa e promoción na comunidade autónoma dos dereitos fundamentais, a reflexión de que as institucións públicas deben tender, na liña xa insinuada pola propia Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Presidencia no punto IV do seu informe de 31-8-12, cara a unha interpretación sistemática e progresiva da Lei Orgánica 4/2001, de 12 de novembro, reguladora do dereito de petición. No Preámbulo da mencionada Lei Orgánica afírmase con claridade que “a regulación do exercicio do dereito de petición debe caracterizarse pola súa sinxeleza e antiformalismo (…) así como pola posibilidade de elixir lugares para o seu exercicio ou presentación” e, se ben na disposición adicional primeira se establece que “as peticións dirixidas ao Congreso (…) se tramitarán de conformidade ao establecido nos seus respectivos regulamentos”, non parece necesario interpretar esta previsión –que busca só afirmar o principio da autonomía parlamentaria para resolver sobre o fondo da petición- dun xeito maximalista que alcance ata o mero feito do rexistro administrativo da petición. Ademais, cómpre ter en conta que a Lei Orgánica 4/2001 establece que o dereito de petición pode ser exercido “ante calquera institución pública, administración ou autoridade” (artigo 2) pero se limita pola contra a establecer tan só que “o escrito no que se deduza a petición, e calquera outros documentos e comunicacións, poderán presentarse ante calquera rexistro ou dependencia admitida a estes efectos pola lexislación reguladora do Réxime Xurídico das Administracións Públicas e o Procedemento Administrativo Común” (artigo 6.1), sen facer distinción algunha entre as peticións dirixidas a institucións (coma o Congreso dos Deputados) e as que se dirixen a administracións públicas en xeral e sen facer tampouco mención expresa algunha aos rexistros dos órganos parlamentarios estatais ou autonómicos. En consecuencia, entendo que debería tenderse a facer no futuro unha lectura sistemática dos mencionados artigos da Lei Orgánica 4/2001, de 12 de novembro, a fin de facilitar o exercicio do dereito de petición regulado no artigo 29 da Constitución, e co fin de acadar este obxectivo á maior brevidade posible diríxolle, co mesmo enfoque xa asumido pola propia Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Presidencia no punto IV do seu informe de 31-8-12, a seguinte suxestión: Que sexan ditadas coa maior celeridade posible instrucións ás oficinas de rexistro para que admitan os escritos de queixa ou petición que dirixan aos cidadáns a calquera institución, administración ou autoridade, calquera que sexa o ámbito territorial ou funcional desta, sobre todo cando afectan ao dereito fundamental de petición recollido no artigo 29 da Constitución. Resposta da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza: suxestión aceptada. 3. Recomendación dirixida ao Concello de Salceda de Caselas, en data 17 de outubro de 2012 debido á falta de resposta ante as reclamacións nun proceso selectivo convocado polo ente municipal (Q/2295/2011). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito presentado por D. X.M.V.C. con motivo da paralización dun proceso selectivo de persoal no concello. No seu escrito, esencialmente, indícanos que por ese concello convocouse un proceso selectivo para a cobertura dunha praza de encargado de vías e obras e que en setembro de 2006 publicouse no B.O.P. o Tribunal e a lista de aspirantes admitidos, pero desde dita data dito proceso está paralizado e que con data 17 de xuño de 2008 presentou un escrito nese concello reclamando a celebración das probas ou a devolución das taxas (20 euros), sen recibir ningún tipo de resposta, polo que con data 16-11-11 dirixiu un novo escrito a ese organismo sobre a mesma cuestión. Requirido informe ao Concello dende esta Institución, recibimos resposta mediante escrito de 2-03-12, saída de 5-03-12 nº 467, no que, entre outras cuestións, se facía constar que “no marco das reorganizacións en materia de persoal ás que se vira forzado o Concello, os nosos asesores xurídicos están a estudar arestora as vías legais para pechar o devandito expediente de xeito que se poida finalizar á maior brevidade posible e conxugando os actuais constrinximentos económicos e legais cos dereitos ou expectativas de dereitos que poidan ter as persoas directamente interesadas e que se poidan ver afectadas, no seu caso, pola eventual amortización da praza correspondente, incluíndo a devolución das taxas pagadas”. Unha vez trasladada ao autor da queixa a información facilitada por ese concello, este nun novo escrito fai constar que, a pesar do tempo transcorrido, por ese organismo non se puxeron en contacto con el e tampouco se lle devolveu o importe das taxas no seu día abonadas para participar no devandito proceso selectivo. Á vista do exposto anteriormente dirixímonos de novo a este concello solicitando información complementaria na que se nos especifiquen as razóns polas que aínda non se lle participou aos participantes en dito proceso selectivo a decisión adoptada e tampouco se procedeu a devolución do importe das taxas abonadas polos mesmos. Con data de entrada de 07-09-12 nº 4251, recibimos do Concello novo escrito, no que se informa da amortización da praza de “operario de servic. mult. encargado” acordada en sesión plenaria de 31 de agosto de 2012 na que se aproba o orzamento e o cadro de persoal para 2012. Os motivos alegados para a toma da decisión estriban tanto na existencia de persoal suficiente dependente do Concello para realizar as tarefas necesarias como na situación xeral de crise, que obriga a adoptar un plan de viabilidade co fin de reconducir o déficit municipal acumulado, así como tamén na redución da carga de traballo para o persoal de vías e obras a raíz do parón no sector da construción. Especifícase a maiores que “esta decisión de goberno, aínda que discrecional, está sometida ós principios xerais reitores da actuación administrativa, especialmente á obriga de servir con obxectividade os intereses xerais, a eficacia, a boa fe e confianza lexítima, de modo que a esixencia legal de servir con obxectividade os intereses xerais e a eficacia da actuación administrativa son a causa de dita decisión, sempre co amparo no grave desequilibrio económico da facenda municipal reflectido no resultado negativo do remanente de tesouraría para gastos xerais a 31/12/2010 e que ascendeu a -1.074.424,67 euros, polo que, con base nestes datos resulta non xa prudente, senón necesario reconsiderar o incremento de persoal e proceder a súa amortización.” Á vista do contido do informe, cómpre facer as seguintes consideracións: A creación e supresión de postos de traballo constitúe a manifestación do exercicio dunha potestade discrecional que a normativa estatal atribúe ás entidades locais, enmarcada nas súas potestades de autoorganización, exteriorizándose a través do acto de modificación do cadro de persoal e relación de postos de traballo e cuxa eficacia queda condicionada ao cumprimento da normativa estatal, segundo as disposicións da Lei 7/1985, de 2 de abril, Reguladora das Bases de Réxime Local. Así, no caso concreto, o Concello atópase habilitado para amortizar unha praza de encargado de vías e obras toda vez que tal facultade encádrase neste poder discrecional da administración e concorren os dous elementos necesarios para cubrir tales actos da legalidade precisa como son a motivación do acto e a necesaria xustificación obxectiva do mesmo. Unha vez comentado que a decisión da supresión da praza polo Concello queda amparada legalmente, é preciso facer fincapé na cuestión formal da queixa, pois o interesado resalta no seu escrito a falta de resposta por parte da Administración local ante as reclamacións presentadas. Neste senso, debemos resaltar a obriga da Administración de contestar debidamente ás reclamacións ou recursos que os cidadáns lle presenten, coma concreción do mandato constitucional xenérico do artigo 103.1 no que se establece que “A Administración Pública serve con obxectividade os intereses xerais e actúa de acordo cos principios de eficacia, xerarquía, descentralización, desconcentración e coordinación, con sometemento pleno á lei e ao dereito”. O principio de eficacia esixe das administracións públicas que se cumpran razoablemente as expectativas que a sociedade lexitimamente lle demanda. Precisamente, unha das máis importantes tradúcese no deber da Administración de resolver expresamente as peticións e recursos que lle presenten os particulares, xa que o coñecemento cabal polo administrado da fundamentación das resolución administrativas, constitúe un presuposto inescusable para unha adecuada defensa dos seus dereitos e intereses lexítimos. Tales indicacións quedan recollidas de xeito pormenorizado no artigo 35 da Lei 30/1992, quedando clara constancia da obriga por parte da Administración de dar resposta a todos os escritos, recursos e reclamacións que lle sexan remitidos polos cidadáns, e facelo nos prazos legais establecidos e sobre este aspecto. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar ao Concello de Salceda de Caselas a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para dar cumprimento ao sinalado no artigo 35 da Lei 30/1992, e se dea pronta resposta ao interesado respectando a obriga de resolver e notificar de xeito efectivo ás reclamacións presentadas polos administrados. Resposta do Concello de Salceda de Caselas: recomendación aceptada. 4.- Recomendación dirixida ao Concello de Negreira en data 22 de outubro de 2012, debido á vulneración de zonas de vado na entrada dun garaxe (Q/329/12). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. M.M.B. e D. J.C.F.C., referente á vulneración de zonas do vado existente na rúa ........ por parte dos condutores de autobuses das empresas “Hermanos Ferrín” e “Autos Dosil”. No informe remitido polo Inspector da Policía Local mediante escrito de 17-07-12 se afirmaba: “1.- Rexeitar as acusacións vertidas no último epígrafe do escrito do Valedor do Pobo, por consideralas falsas...” , polo que consideramos pertinente solicitar un informe complementario ao Concello, a raíz das contradicións existentes entre o escrito de queixa e o devandito informe policial. Con data de 24-09-12 tivo entrada neste rexistro novo informe do Inspector da Policía Local no que se realizan as seguintes puntualizacións: “1.- Que inicialmente a parada do Bus, chegaba dende o vao do edificio nº .........., ata a esquina da R.........., sendo ampliada con posterioridade polo concello, dende o ......... ata a esquina da r/........., por motivo da coincidencia horaria de dous autobuses que entrelazaban entre si. 2.- Polo que se refire a sinalización do lugar, existen na zona dúas sinais verticais (Parada de Bus) e marcas viais de cor amarelo, que abarca parte do nº ......, nº ...... e nº ......... da R/.........., por tanto diante do nº....... existe unha parada de bus debidamente sinalizada, só interrompida polo vado do referido edificio. 3.- Que en tódolos informes emitidos pola Policía Local, pártese do presuposto de que tanto V.S, como as persoas que presentaron a queixa, coñecían a existencia dunha parada de bus debidamente sinalizada que afectaba dito lugar, e os "requirimentos" para denunciar vehículos, se refería ós de uso particular e non os de servizo público de viaxeiros.” Á vista do exposto nas liñas anteriores, é preciso indicar que non se cuestiona a existencia dunha parada de bus debidamente sinalizada senón a extralimitación no uso do espazo destinado a ela, contiguo ao vao dos autores da queixa, por parte dos condutores das referidas empresas de transporte. Centrándonos nesta cuestión, os interesados teñen aportado fotografías nas que se constata a ocupación -por parte do vehículo destinado ao transporte de viaxeiros- dunha parte da vía que se corresponde coa área delimitada para a entrada e saída de vehículos particulares do inmoble nº............... da rúa afectada. No que atinxe á normativa sobre parada e estacionamento de vehículos, recollida no RD 1428/2003, de 21 de novembro, polo que se aproba o Regulamento Xeral de Circulación, si ben é certo que o artigo 94.1 prohibe estacionar diante dos vaos sinalizados correctamente, sen recoller nada específico a este respecto no apartado anterior que relacionada os lugares nos que está prohibido parar, é preciso ter en conta tamén o artigo 91 do mesmo RD no que se establece que: “1. A parada e o estacionamento deberán efectuarse de tal maneira que o vehículo non obstaculice a circulación nin constitúa un risco para o resto dos usuarios da vía (...) 2. Considéranse paradas ou estacionamentos en lugares perigosos ou que obstaculizan gravemente a circulación os que constitúan un risco u obstáculo á circulación nos seguintes supostos: (...). c. Cando se obstaculice a utilización normal do paso de saída ou acceso a un inmoble de persoas o animais, ou de vehículos nun vao sinalizado correctamente.” Dito o anterior, e derivado de tal normativa, pódese concluír que os autobuses que realizan a parada no vao referido, deberían “pararse” evitando a obstaculización do paso de vehículos ao afectar a un vao sinalizado correctamente. Esta obrigación vincula tanto a vehículos de uso particular coma aos de servizo público de viaxeiros, sendo estes últimos aos que se ven facendo referencia dende o primeiro escrito motivador da queixa recibida nesta Institución. Por outra banda, e ante a numerosas queixas expostas polos afectados, os membros da policía local deberan ter realizado un seguimento sistemático e regular da situación, a fin de velar polo cumprimento da normativa. No informe asinado polo Sr. Inspector da Policía Local e remitido polo Sr. Alcalde, que temos recibido con data de 24-7-12 se di que foron atendidos os “requirimentos” dos autores da queixa (as chamadas telefónicas á Policía Local) e que “o único que se puideron constatar foron paradas”. Sen embargo, semella pouco verosímil que só se teñan producido diante do vado dos autores da queixa detencións inferiores aos dous minutos de duración, é dicir “paradas”, xa que os afectados informan nos seus escritos de “detencións superiores aos trinta minutos” e o propio Sr. Alcalde do Concello de Negreira se ten dirixido (asumindo as múltiples queixas dos veciños, entre as que se atopan sinaladamente as presentadas polos afectados polo presente expediente) á Dirección Xeral de Mobilidade a fin de solicitar a modificación da parada. O Concello resulta en último termo o garante dos dereitos presuntamente vulnerados ao establecerse no artigo 25 da Lei 7/1985, de 2 de abril, Reguladora das Bases de Réxime Local, que: “1. O Municipio (...) pode promover toda clase de actividades e prestar cantos servizos públicos contribúan a satisfacer as necesidades e aspiracións da comunidade veciñal. 2. O Municipio exercerá, en todo caso, competencias (...) nas seguintes materias: b. Ordenación do tráfico de vehículos e persoas nas vías urbanas. ll. Transporte público de viaxeiros.” A eventual solicitude de volver a situar a parada que ten sido cursada ante a Dirección Xeral de Mobilidade da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas –e que se atopa pendente de resolución, tal e como indica o Concello no seu primeiro escrito de resposta á apertura deste expediente- non é obstáculo para que no ínterim o Concello adopte todas as medidas oportunas para evitar as dificultades coas que se atopan os interesados para acceder ás súas prazas de garaxe, debido a ocupación do vado por parte dos autobuses que teñen a súa parada que linda con este. Por todo o sinalado ata agora, considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Negreira a seguinte recomendación: “Que con urxencia se adopten as medidas precisas para evitar os obstáculos denunciados polos afectados para acceder ás súas prazas de garaxe, a través dun vao correctamente sinalizado e concedido polo Concello, de tal forma que non se prexudiquen os dereitos dos afectados.” Resposta do Concello de Negreira: recomendación aceptada. 5.- Suxestión dirixida ao Concello de Vigo en data 24 de outubro de 2012, por posible actuación discriminatoria da policía de Vigo (Q/1782/12 e Q/1783/12). Ante esta Institución iniciáronse dous expedientes de queixa coma consecuencia do escrito de M. C.C.L., Presidenta de Sinando Kali (Asociación de Mujeres Gitanas Sinando Kali), y de D. N.J.G., referentes a unha noticia publicada en prensa co seguinte titular “La Policía de Vigo recrea un robo con un ladrón con acento gitano”. Os cidadás manifestan a súa indignación coa actuación da Policía local viguesa, que considera que afecta ao honor e á imaxe do colectivo xitano e que constitúe unha clara vulneración do artigo 510 do Código penal. No informe do Superintendente Xefe da Policía Local, remitido mediante escrito do concelleiro de Promoción Económica, Emprego e Participación Cidadá con data de 26-09-12 de entrada no rexistro desta Institución, se xustifica a actuación dos funcionarios policiais, realizándose, entre outras, as seguintes consideracións, recollidas no apartado III do texto: “A ofensa estímase producida nunha actuación policial que constitúe unha pura ficción, unha actividade creativa que da lugar a unha nova realidade que se interpreta resultando meridiano que a súa única finalidade era demostrar a destreza dos funcionarios na inmobilización dun presunto delincuente armado, desconectada completamente de calquera pretensión de categorización de formas delituosas, ou de clases de delincuentes. Polo demais, no diálogo da ficción o presunto delincuente utiliza expresións que son propias da linguaxe vulgar (“de mi primo el Richar”, artículo determinado antes do nome hipocorístico), substantivos coloquiais de orixe latina (“la tiene mi máma”), e unha expresión vulgar propia da delincuencia común (“acabo de salir del talego”). En canto á pronunciación, tampouco resulta concluinte dada a profunda permeabilidade da lingua castelá e caló, singular e secularmente como subsistemas en Andalucía. Recursos (léxicos e de pronunciación) que non pretendían ser fidedignos dunha realidade concreta, senón meramente útiles para a representación. En definitiva, a queixa se proxecta sobre unhas expresións interpretadas de xeito totalmente desenfocado en relación coa natureza e contido do acto”. Adicionalmente o informe aclara que “esta Policía Local non ten recibido ningunha denuncia por actuacións de tipo racista ou xenófobo” e que “dispón dunha Academia propia onde na acción formativa o respecto polos dereitos humanos ten ocupado ininterrompidamente un lugar principal” (apartado V). Tomando en conta as alegacións aportadas polos interesados no expediente cabe concluír, en primeiro termo e de xeito categórico, que non se observan indicios de vulneración do artigo 510 do código Penal por parte dos axentes que tomaron parte na dramatización á que se refire a queixa ao non ser cualificables os feitos mencionados coma constitutivos dun delito de provocación á discriminación, ao odio ou á violencia contra membros dunha etnia. En consecuencia, non hai motivo, a pesar da vehemencia coa que se manifesta a autora da queixa no seu escrito, para que se lle comunique feito algún ao Ministerio Fiscal ao abeiro do establecido no artigo 25 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo. Con todo, aínda que non se aprecian indicios de ilícito penal no caso e a pesar de que tamén consta no expediente o compromiso amosado polo Concello de Vigo cos dereitos humanos e, en particular, coa loita contra a discriminación da comunidade xitana (por exemplo, mediante a cooperación continuada que mantén coa Fundación Secretariado Xitano), dende esta Institución se suxire que debe acometerse unha reflexión máis sosegada sobre o incidente do que trae causa esta queixa, a fin de tirar do mesmo e de cara ao futuro sacar conclusións que contribúan a reforzar un modelo de convivencia plenamente intercultural. Neste senso cómpre observar, en primeiro termo, que o informe do Superintendente da Policía Local non rexeita os feitos obxecto de denuncia e que teñen sido difundidos polos medios de comunicación –xa que a gravación resulta accesible en internet- senón que se limita a reinterpretalos dende unha pretendida asepsia filolóxica que resulta forzada. Así, a expresión “de mi primo el Richar” é tomada simplemente como “propia da linguaxe vulgar”, deixando de lado o feito de que “primo” é un “termo que utilizan as persoas xitanas para referirse entre eles e elas e que non ten que ver coa relación de parentesco senón coa pertenza ao mesmo grupo étnico”1. En idéntico sentido, o acento que emprega o funcionario que actúa coma ladrón na dramatización –aínda que se asemella ao utilizado por moitos membros da comunidade xitana- é considerado tamén no informe coma pouco concluinte “dada a profunda permeabilidade das linguas castelá e caló, singular e secularmente como subsistemas en Andalucía” (sic). Non consta que ningún cidadán andaluz se ofendera pola posta en escena en cuestión pero debemos lembrar que varios cidadáns vigueses –de etnia xitana- si o fixeron, queixándose ante esta Institución por considerar que a súa comunidade aparece reflectida, dun xeito negativo e estereotipado, na mesma. En segundo lugar, chama a atención que no informe do Superintendente non se faga referencia ao feito de que o Comité de Persoal do Concello de Vigo se aprestou a publicar un comunicado de prensa tras o xurdimento da polémica, facendo ver que se producira, ao seu xuízo, unha “malintencionada interpretación do acento coma de raza xitana” pero trasladando, tamén e ao tempo, ante o eventual malestar orixinado “a tódolos membros de raza xitana as nosas máis sinceras desculpas se así fora” Na nosa opinión, a resposta da Administración Local ao requirimento desta Institución debera ter incorporado información relativa á existencia desa vontade construtiva por parte do Comité de Persoal para aclarar os feitos, así coma o dato de que se mantiveron contactos informais con membros da comunidade xitana para evitar o malentendido; en vez de concentrarse en reinterpretar uns feitos que constan documentalmente en vídeo e que teñen ferido dun xeito indiscutible a sensibilidade de membros desta comunidade, coma acreditan os escritos de queixa dirixidos ante esta Institución. Hai que recordar neste punto que non é preciso que exista un ánimo discriminatorio para incorrer no emprego de estereotipos negativos que están profundamente enraizados, a nivel tanto social coma lingüístico, no noso entorno; de feito, resulta triste pero revelador que a última edición do Dicionario de la Real Academia Española de la Lengua, continúe a recoller coma cuarta acepción do termo “gitano” a de “que estafa o roba con engaño”. Non obstante, a adopción por parte dos poderes públicos dunha acción positiva para impulsar a gradual modificación destes prexuízos, que prexudican á totalidade de cidadáns pertencentes a esa comunidade étnica, require dun recoñecemento expreso daquelas eventuais condutas dos seus órganos que poidan ter resultado desafortunadas ou impropias, así como da reafirmación permanente do compromiso de continuar traballando para erradicalas no futuro a fin de coadxuvar, de este modo, a un lento pero necesario cambio social. Nese senso, consideramos que resulta patente, a partir da análise do vídeo e das reflexións recollidas no informe remitido pola Policía Local, que non existiu ánimo discriminatorio ou vexatorio na conduta dos funcionarios que participan na dramatización da que deriva esta queixa. Leva razón o Superintendente cando afirma que a actuación está “desconectada completamente de calquera pretensión de categorización de formas delituoso, ou de clases de delincuentes” polo que neste asunto non se observa vínculo directo coa problemática máis ampla e complexa dos perfiles étnicos (ethnic profiling) sobre a que se teñen pronunciado tanto os nosos tribunais coma os órganos internacionais de control dos dereitos humanos2. Pero igualmente semella difícil negar que resulta desafortunado o emprego por parte do axente que fai o papel de ladrón dunha dialectoloxía característica da comunidade xitana e dunha entoación que é propia daqueles segmentos da poboación xitana que viven en situación de exclusión social. Aínda que o funcionario se vexa obrigado a empregar unha xerga vulgar co fin de dar verismo á súa representación dun delincuente, non hai motivo algún para xustificar que introduza –incluso dun xeito involuntario ou inconsciente- modismos na súa fala que remiten a estereotipos sociolingüísticos negativos vinculados coa comunidade xitana. Nesta liña de reflexión cómpre rematar lembrando a importante función socioeducativa que desempeñan as institucións públicas, e en particular a policía, sobre todo nun contexto coma o que nos ocupa no que a súa actuación, por moi simulada que sexa, se está a desenvolver ante un milleiro de nenos e nenas. A obriga das administracións públicas de loitar contra a discriminación non se esgota, neste senso, na dimensión negativa da non realización de condutas discriminatorias senón que alcanza tamén, aínda que dun xeito máis difuso, á dimensión positiva de contribuír á remoción progresiva dos prexuízos existentes contra certas comunidades ou, polo menos, á de non contribuír a perpetualos. Entre moitos documentos que avalan este enfoque, a recente Recomendación Xeral nº 11 sobre a loita contra o racismo e a discriminación racial nas actividades policiais, dirixida pola Comisión Europea contra o Racismo e a Intolerancia (ECRI) do Consello de Europa aos Estados membros, ven a insistir na importancia desta función social, recomendando aos gobernos no seu parágrafo vixésimo e último “que garantan que a policía se comunica cos medios de comunicación e co público en xeral dun xeito que non perpetúe a hostilidade ou os prexuízos respecto aos membros de grupos minoritarios”3. En virtude de todo o antedito, e en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, consideramos conveniente facerlle chegar a seguinte suxestión: Que se adopten as medidas necesarias para sensibilizar aos funcionarios policiais do Concello, no contexto da formación continua que reciben en materia de dereitos humanos, sobre a importancia da labor que desenvolven as forzas da orde pública á hora de impulsar a progresiva eliminación dos estereotipos social discriminatorios que existen contra as persoas pertencentes á comunidade xitana. Resposta do Concello de Vigo: suxestión aceptada. 6. Recomendación dirixida ao Concello de Nigrán en data 24 de outubro de 2012, debido a á falta de resposta por parte do Concello ante diversas solicitudes (Q/2085/12). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. A.C.P., referente á falta de resposta por parte do Concello de Nigrán ante diversas solicitudes presentadas no rexistro deste ente municipal. Solicitado informe ao Concello, con data 05-10-12, recibimos escrito no que se recollen as seguintes consideracións que transcribimos de xeito literal: “(...) Informa que: ? En canto ao problema de fondo que motivou a queixa, cómpre dicir que o sistema de selección escollido por esta administración, respectou en todo momento o conxunto da normativa de aplicación, en especial o art. 61.6 da Lei 7/2007, de 12 de abril, do Estatuto básico do empregado público, na busca do procedemento que permitise e garantise comprobar da forma máis completa e exhaustiva posible as capacidades e competencias dos candidatos, xa que a devandita norma establece especificamente que só terá carácter excepcional e deberá vir establecida por lei, a posibilidade de optar polo sistema de concurso de méritos para o acceso á función pública, o que supón o recoñecemento expreso e directo da validez de elección entre os sistemas de oposición e concurso -oposición, aplicando a marxe de discrecionalidade (que non arbitrariedade) que amparan e lexitiman non so as normas legais aplicables, senón tamén o principio de autonomía local. ? En relación coa falta de resposta expresa aos escritos do recorrente, facemos constar que este concello aplicou o que ao respecto do silencio negativo como figura xurídica, establece o artigo 43 da Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e de Procedemento Administrativo Común. ? Por último, sobre o terceiro escrito presentado en relación coas bases de selección publicadas no BOP de Pontevedra do 08/06/12, cómpre dicir que o conxunto dese expediente atópase actualmente en trámite e que, polo tanto, aínda está a ser estudado polos técnicos competentes e seguirá os pasos procedementalmente establecidos. ? Que, como resumo, facemos constar expresamente que os procedementos aludidos, foron e están a ser tramitados, como non podía ser doutra forma, co máximo respecto ao conxunto da normativa vinculante de aplicación.” A vista do exposto no informe remitido polo Concello e atendendo ás demandas sinaladas polo interesado no seu escrito, compre resaltar que, aínda que son dúas as materias formuladas no caso concreto, tales como unha primeira cuestión de fondo relativa a revisión das bases de selección dun proceso selectivo promovido polo Concello, e unha segunda cuestión de forma sobre a falta de resposta ante os escritos presentados polo interesado, o certo é que a queixa circunscríbese exclusivamente ao problema formal. Centrándonos así na omisión de contestación por parte do Concello ás solicitudes presentados polo autor da queixa, o primeiro a resaltar é que as administracións públicas, nas relacións cos cidadás, deben encauzar o exercicio das súas funcións mediante o procedemento administrativo. A razón de ser deste modo de actuación administrativa responde a unha dobre finalidade: servir de garantía aos dereitos dos administrados e, doutro modo, ao propio interese público. A garantía da existencia de trámites administrativos e dunha resposta efectiva ao cidadán deriva da propia Constitución Española. Así, a obriga administrativa de cumprir escrupulosamente coas normas que rexen os procedementos, coidando ao máximo de todos os trámites que constitúen o expediente, dimana directamente do mandato constitucional do artigo 103 dunha Administración eficaz que serve con obxectividade aos intereses xerais e que actúa con sometemento pleno á Lei e ao Dereito, sometemento que se articula mediante á suxeición da actuación pública ao procedemento administrativo establecido pola Lei. Debe recordarse que o principio de eficacia do xa mencionado artigo 103.1 da Constitución Española esixe das Administracións Públicas que cumpran razoablemente as expectativas que a sociedade lexitimamente lle demanda, entre elas, o deber da Administración de resolver con prontitude as peticións e reclamacións que lle presenten os particulares, xa que o coñecemento cabal polo administrado da fundamentación das resolucións administrativas, constitúe un presuposto inescusable para a axeitada defensa dos seus dereitos e intereses lexítimos. Dito o anterior, é precisamente a Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común a encargada de dar efectividade ao descrito nos parágrafos anteriores ao concretar no artigo 42 que “a Administración está obrigada a ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación.” A institución do silencio administrativo negativo recoñecida no artigo 43 da mesma disposición –a diferenza do silencio administrativo positivo, que ten a consideración de verdadeiro acto administrativo finalizador do procedemento- configúrase pola lei exclusivamente como unha garantía para a defensa xudicial dos seus dereitos por parte dos interesados. Polo tanto, a Administración non queda eximida da súa obriga de resolver, e de feito, no caso de desestimación por falta de resolución expresa, non estará vinculada ao sentido do silencio, tal e como sinala expresamente o mesmo artigo 43. Non hai que esquecer que o silencio administrativo é unha práctica que xera nos cidadás unha auténtica inseguridade xurídica e indefensión material que obriga aos cidadás a acudir á vía xurisdicional para a resolución dos seus conflitos, convertendo por elo, en inoperante, a vía administrativa. Por esta razón, é urxente e necesaria a supresión desta práctica polos órganos da Administración pública en todos os niveis. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar ao Concello de Nigrán a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para dar cumprimento ao sinalado no artigo 42 da Lei 32/1992, e se dea pronta resposta ao interesado respectando a obriga de resolver e notificar de xeito efectivo ante os escritos e solicitudes presentadas polos administrados. Resposta do concello de Nigrán: recomendación aceptada. 7. Recomendación dirixida ao Concello de Pontevedra en data 30 de outubro de 1012, debido a un expediente sancionador de tráfico (Q/621/12). Ante esta Institución iniciouse expediente de queixa coma consecuencia do escrito de Dª. L.S.M., referente á tramitación dun expediente sancionador por unha infracción de tráfico incoado contra a interesada. Solicitado un segundo informe complementario ao Concello, este foi recibido con data de 03-10-12 no que reproducen ata o punto cuarto as consideracións xa realizadas nun primeiro informe remitido con data de 09-05-12, se ben engadíndose neste segundo documento o que a continuación transcribimos: “(...) No seu escrito de data 26/06/2012 solicítanos nova información na que se lles especifique as razóns polas que non foi posible atender os diversos escritos que a autora de queixa dirixiu a este Concello, pois ben, debemos aclararlle que o escrito que a Sra. S. M., remitiu a este Concello en data 11/03/2012 identificando ao condutor do seu vehículo no momento da infracción si foi tramitado por este Negociado, como todos os demais escritos que os interesados presentan tanto no rexistro xeral do Concello de Pontevedra ou nos demais rexistros da Administración Xeral do Estado, das distintas Comunidades Autónomas ou doutros Concellos, se ben o citado escrito foi incorporado e tramitado no expediente manifestado pola interesada número 1101552. Do anteriormente relatado, visto o expediente de razón, cabe afirmar que se ten seguido de xeito escrupuloso, coma en todos os que se tramitan neste Negociado, o procedemento legalmente establecido na materia aplicable, e en ningún caso se ten conculcado dereito algún a quen formulou a queixa, sendo o erro cometido achacable á interesada. E mais, seguindo o procedemento establecido, o expediente número 1101522 foi remitido ao órgano de Tesouraría e Xestión Tributaria (Servizo de Tesouraría) na data vinte e sete de setembro de 2011 para o seu cobro polo procedemento administrativo de prema, polo que todos os escritos formulados pola interesada foron tramitados polos distintos Servizos encargados da súa tramitación. Neste sentido, a Sra. S.M., interpuxo un recurso de reposición na data 18/01/2012 contra a providencia de prema que foi desestimado por silencio administrativo, interpoñendo na data 06/03/2012 reclamación económico-administrativa na que se estimou a reclamación interposta e se anulou a providencia de prema de data 07/12/2011, dando conta ao negociado de multas para que, no seu caso, finalice o procedemento sancionador consonte a dereito. polo que no seu momento, e como e costume neste Negociado, procederase ao finalizar o ano a ordenar o arquivo, por caducidade do procedemento sancionador, de todos aqueles expedientes nos que non recaera resolución sancionadora en prazo, entre eles o expediente de referencia número 1101522. Como pode comprobar do relatorio de antecedentes, todos os escritos que a interesada presentou neste Excmo. Concello tramitáronse coa oportuna dilixencia polos distintos servizos encargados da súa tramitación, o que non se pode pretender é que, dado o enorme volume de expedientes que se tramitan, nos fagamos cargo dos erros que os interesados cometan a hora de redactar os seus escritos, inclusive se reciben escritos de cidadáns con números de expedientes non pertencentes a este Concello, pudendo pertencer á Xefatura Provincial de Tráfico de Pontevedra.” Habida conta de que, no que atinxe á problemática de fondo, o expediente sancionador obxecto da queixa foi arquivado a raíz da resolución estimatoria da reclamación económico-administrativa interposta pola interesada, esta recomendación céntrase exclusivamente na dimensión formal do asunto. Polo que respecta á omisión de contestación por parte do Concello ás solicitudes presentadas pola autora da queixa, o primeiro a resaltar é que as administracións públicas, nas relacións cos cidadás, deben encauzar o exercicio das súas funcións públicas mediante o procedemento administrativo. A razón de ser deste modo de actuación administrativa responde a unha dobre finalidade: servir de garantía aos dereitos dos administrados e, doutro modo, ao propio interese público. A garantía da existencia duns trámites administrativos e dunha resposta efectiva ao cidadán deriva da propia Constitución Española –artigos 103.1 e 105-. A obriga administrativa de cumprir escrupulosamente coas normas que rexen os procedementos, coidando ao máximo de todos os trámites que constitúen o expediente, dimana directamente do mandato constitucional do artigo 103 de que a Administración debe servir con obxectividade aos intereses xerais e actuar con sometemento pleno á Lei e ao Dereito, sometemento que se articula mediante a suxeición da actuación pública ao procedemento administrativo establecido pola Lei. Debe recordarse que o principio de eficacia do xa mencionado artigo 103.1 da Constitución Española esixe das Administracións Públicas que se cumpran razoablemente as expectativas que a sociedade lexitimamente lle demanda e, entre elas, ao deber de resolver con prontitude as peticións e reclamacións que lle presenten os particulares, xa que o coñecemento cabal polo administrado da fundamentación das resolucións administrativas, constitúe un presuposto inescusable para a axeitada defensa dos seus dereitos e intereses lexítimos. A Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común concreta no artigo 42 que “a Administración está obrigada a ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación.” A institución do silencio administrativo negativo recoñecida no artigo 43 da mesma disposición configúrase pola lei exclusivamente como unha garantía para a defensa xudicial dos seus dereitos por parte dos interesados, a diferenza do que ocorre co silencio administrativo positivo que ten a consideración de verdadeiro acto administrativo finalizador do procedemento-. Polo tanto, a Administración non queda eximida da súa obriga de resolver, e de feito, no caso de desestimación por falta de resolución expresa, non estará vinculada ao sentido do silencio no caso de desestimación. Non hai que esquecer que o silencio administrativo é unha práctica que xera nos cidadás inseguridade xurídica e indefensión material polo que estes se ven obrigados a acudir á vía xurisdicional para resolver os seus conflitos, convertendo por elo, en inoperante, a vía administrativa. Por esta razón, é necesaria a supresión desta práctica polos órganos da Administración pública en todos os niveis. Así, a contestación en tempo e forma ás primeiras alegacións da interesada, notificándolle a non existencia de tal expediente, podería ter acadado unha finalización pronta e satisfactoria do procedemento para ambas partes, evitando dilacións, a interposición do recurso contencioso-administrativo e máis a caducidade do expediente. En virtude de todo o antedito, e en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, consideramos conveniente facerlle chegar a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias polo Concello para dar cumprimento ao deberes legais que se extraen do artigo. 42 da Lei 30/1992, de 26 de decembro, de Réxime Xurídico e Procedemento Administrativo Común, dando efectiva resposta aos escritos e solicitudes presentados polos administrados. Resposta do Concello de Pontevedra: recomendación aceptada. 8. Suxestión dirixida ao Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, en data 30 de outubro de 2012, debido ás condicións laborais dun funcionario dun centro adscrito a educación (Q/2027/11). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. B.R.A.de R., referente ás condicións establecidas na xornada laboral e de retribución do persoal do corpo auxiliar no conservatorio de danza de Lugo. Co fin de dilucidar o axeitado establecemento do horario asignado ao autor da queixa e dos complementos aplicados na súa nómina como consecuencia de tal horario, e tendo solicitado informe complementario á Consellería, esta remitiu documento de data de 02-10-12 no que a Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos recoñece en primeiro termo que como norma xeral, o horario do persoal funcionario é de 7.45 a 15.15 h, pero que como tal norma xeral admite excepcións, se ben, dende a propia D.X., recoméndase un uso restritivo á hora de fixar un horario diferente ó xeral para o persoal funcionario dos corpos xerais nos centros educativos, nomeadamente para o persoal administrativo. Declara tamén que o persoal subalterno ten un réxime xurídico específico (DOG 06/02/2009), logo do acordo cos representantes do traballadores, sobre a base de que o citado horario xeral non se adapta ás ordinarias funcións nun centro educativo, moitas delas relacionadas co tempo de apertura e peche do edificio. A continuación, a Consellería sinala que, aínda que excepcional, resulta admisible que o persoal dos corpos xerais poden ter un horario diferente ó xeral cando así o demanden as circunstancias derivadas do servizo público e do interese xeral. Como xustificación desta afirmación, o informe reproduce parcialmente, polo seu interese, a sentenza do 24 de febreiro de 2010 (rec. apelación 274/2006) da Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia: «Segundo.- Que o propio art. 4 de tal Orde de 1986 da Consellería de Presidencia, reguladora do horario de traballo do persoal ó servizo da Xunta de Galicia, dispón que naquelas dependencias cuxas peculiaridades funcionais impidan desenvolver o horario implantado con carácter xeral poderán establecer horarios de excepcionalidade atendendo ás necesidades do servizo sen que iso poida supoñer a percepción de horas extraordinarias e o art. 110 da Orde de 1-8-1997, baixo a rúbrica de "horario de persoal da Administración", que desenvolve o Decreto 324/1996, establece que a xornada de traballo, os permisos e vacacións do persoal funcionario pertencente a corpos e escalas de carácter administrativo será a establecida de forma xeral para todos os funcionarios públicos, esta xornada deberá cumprirse integramente no propio instituto, distribuíndose en xornada continuada ou partida, de acordo coas necesidades do centro, polo que non existe garantía normativa de horario continuado para o persoal de administración nun centro de educación secundaria. Terceiro.- que se a RPT non recolle a xornada partida é porque non ten que ser así obrigatoriamente, senón que, conforme coa normativa xeral, estarase ás necesidades concorrentes, circunstancias que determinarán se se desempeñará a xornada en horario continuo ou partido, (...) correspondendo ao director a apreciación da necesidade, como xefe do persoal, debe ser el quen adopte a decisión, pola autonomía dos centros educativos en materia organizativa, para o que deben primar os intereses xerais que impón o art. 103 CE». Recóllese ademais no apartado 3 do devandito informe que “a fixación dos horarios forma parte do ámbito de autonomía dos centros educativos”, tal e como establecen diversos artigos da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio de Educación e o propio artigo 45 do Decreto 223/2012, do 30 de decembro, polo que se establece o Regulamento orgánico dos conservatorios elementais e profesionais de música e de danza da Comunidade Autónoma de Galicia, ao especificar que “1. Os conservatorios de música e de danza elaborarán anualmente, ao principio de cada curso, unha programación xeral anual que recollerá todos os aspectos relativos á organización e funcionamento do centro e todos os plans de actuación acordados e aprobados para ese curso académico”. A modo de conclusión, e tendo presente as normas e xurisprudencia citada, a Consellería establece que “cabe fixar un horario diferente do fixado con carácter xeral para toda a Xunta de Galicia para o persoal dos corpos xerais con destino nos centros educativos. No caso do persoal administrativo tal posibilidade ten un carácter de extraordinario, o que significa que debe estar motivada en razóns de interese xeral para o funcionamento do servizo público, sen que resulte imprescindible ou necesario apuntamento ningún na RPT, nin que exista a obriga desta administración de retribuír especificamente tal xornada especial”. Chegados a este punto, pola nosa parte coincidimos na afirmación de que é lexítimo adecuar o horario do persoal auxiliar do centro ao funcionamento de mesmo considerando que as súas funcións abarcan dende a asistencia ou apoio en funcións de secretariado ou administrativas ó equipo directivo, á atención a determinadas xestións dos usuarios (alumnado) ou dos cidadáns en xeral que acoden ao propio centro. O equipo directivo realiza parte da súas tarefas (principalmente as que teñen contido lectivo) no horario de tarde e outras en horario de mañá, estas últimas de carácter máis burocrático ou administrativo. De aí a necesidade de que a presenza do auxiliar administrativo se acompase coa presenza do equipo directivo. Asemade, consideramos igualmente que non existe irregularidade na actuación da Administración por non contemplar na RPT esta característica nin por fixar unha retribución específica polo horario especial. Tendo en conta o anterior, e que o propio interesado recoñece nas súas alegacións que pode entender a existencia dun horario especial, é necesario resaltar que dende o centro educativo se debe tratar –no marco da discrecionalidade da que se dispón para o establecemento do horario- de buscar as fórmulas axeitadas para que se respecte o descanso mínimo entre xornadas de 12 horas. Neste senso, a Consellería fíxose eco desta demanda e avanza no seu informe que, de cara ao curso escolar 2012/13, ten previsto fixar a xornada laboral do posto de auxiliar administrativo dentro deste marco (luns e xoves de 13.30 a 21.00 h, e martes, mércores e xoves de 9.00 ás 16.30 horas), se ben esta medida se atopa pendente de tramitación e revisión. Rematadas as consideracións relativas ao aspecto material, non deixa de ser importante a cuestión formal que orixina a iniciación deste expediente. Así, por parte da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria non se lle cursou contestación algunha aos escritos enviados por vostede, nos que se solicitaba información sobre a regulación do horario dos funcionarios. Neste senso debe sinalarse o disposto na Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común no seu artigo 42 que “a Administración está obrigada a ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación.” En virtude de todo o antedito, e en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, achegámoslle as seguintes suxestións: Que por parte dos equipos directivos dos centros educativos se establezan horarios de traballo respectando na medida do posible os descansos entre xornadas marcados pola lexislación, en especial o descanso mínimo entre xornadas. Que, en cumprimento do disposto no artigo 42 da Lei 30/1992 de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común, modificado pola Lei 4/1999, de 13 de xaneiro, a Consellería proceda a dar resposta expresa ás solicitudes, escritos e peticións dos administrados. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: suxestión aceptada. 9. Recomendación dirixida ao Concello de Nigrán, en data 6 de novembro de 20112 debido a supostas irregularidades nun proceso selectivo (Q/2273/11). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. J.V.F.T., referente ás discrepancias co desenvolvemento do proceso selectivo realizado no Concello de Nigrán. Esencialmente, o escrito do interesado menciona diversas irregularidades referidas tanto aos membros que formaban parte do Tribunal -por presunta falta de competencia técnica e imparcialidade dos mesmos dado que, segundo manifesta, varios deles formaron parte de outros Tribunais nos que participara tamén como membro a persoa que resultou seleccionada para ocupar dita praza- como ao tipo de procedemento utilizado para a convocatoria da praza. Recibido o informe solicitado ao Concello, e unha vez trasladadas estas consideracións ao interesado, este ratifícase na súa queixa, e manifesta de novo a existencia de irregularidades no proceso de selección con base nas seguintes consideracións, que transcribimos literalmente: “1°) Resulta que el Concello de Nigrán les confirma que la persona que obtiene la plaza, viene desempeñando esa misma plaza dentro del Concello desde el año 1999, o sea desde hace 12 años. Con lo que eso conlleva de relación con los miembros del tribunal que se encargan de valorar la oposición (todos ellos compañeros del Concello). .. Les adjunto ejemplos de otros procesos selectivos de entidades locales en las que dadas las limitaciones de personal con titulación y cualificación adecuada, recurren al personal de otros Concellos o incluso de Diputaciones Provinciales, dando mayor transparencia e imparcialidad a los procesos selectivos.... 2°) Les han respondido que "Dña. M.J.S.L. participou no tempo que estivo contratada como Axente de Emprego e Desenvolvemento neste Concello en prácticamente a totalidade de procesos de selección celebrados ao abeiro de programas de políticas de emprego en calidade de secretaría de tribunal cualificador con voz pero sen voto". ES FALSO tal y como les demuestro en los documentos adjuntos que les aporto. En ellos se ve que ha participado en los tribunales como vocal e incluso como presidenta. En todos los tribunales en que participó estaba acompañada alguno de los empleados públicos, que ahora han participado en el tribunal que la han valorado a ella y a un servidor. 3°) Pero lo más indignante llega cuando les responden que "a pesar de la titulación esixida para poder participar como membros de tribunais en procesos nos que se seleccionan prazas dos actuais grupos Al e A2 e da limitación de persoal coa titulación adecuada no Concello, Dña M.J.S.L, non participa en ningún dos mencionados, a excepción do que se refire ao proceso para a selección dunha praza de Educador Familiar con carácter de persoal laboral Fixo, na que forma parte do Tribunal Cualificador en calidade de vocal".... la educadora familiar eleqida en este proceso Dña. C.V.V., ha sido la presidenta del Tribunal Cualificador que iuzgaba a M.J.S. y a mi. El propio Concello reconoce una flagrante irregularidad, dado que de acuerdo con el art. 60 de la ley 7/2007 de 12 de abril "El personal de elección o de designación política, los funcionarios interinos y el personal eventual no podrán formar parte de los órganos de selección". La participación de Dña. M.J.S.L. en este tribunal vulnera las exigencias legalmente establecidas. 4°) No tiene sentido prestar atención a las notas conseguidas por los aspirantes ya que si bien antes de la oposición sabía que mi hándicap era la falta de puntuación a la hora del concurso. A posteriori he visto que se trataba de un proceso viciado desde su inicio, con un tribunal parcial, poco adecuado profesionalmente para la valoración de un proyecto de desarrollo local y preparado Ad hoc para adjudicar dicha plaza a Dña. M.J.S.L, como así ha sido.” Á vista do anterior, dende esta Institución entendemos oportuno realizar as seguintes consideracións: Primeiro.- O autor da queixa indica que se produciu unha “vulneración del principio constitucional de igualdade” (considerando 6 do recurso de reposición interposto ante o Concello) polo feito de que a convocatoria da praza referenciada se fixo mediante o sistema de “acceso libre” por concurso-oposición en vez de terse empregado o procedemento da “consolidación de emprego temporal” mediante concurso-oposición. Non parece posible compartir o criterio do autor da queixa neste punto xa que nas súas alegacións non se fundamenta dun xeito consistente onde radica a presunta vulneración do principio de igualdade. Certamente, as Administracións Públicas poderán realizar convocatorias de consolidación de emprego temporal, ao abeiro do establecido na disposición transitoria cuarta da Lei 7/2007, de 12 de abril, do Estatuto básico do empregado público, en adiante EBEP. Os requisitos que se esixen son que os postos convocados teñan carácter estrutural, que estean dotados orzamentariamente e que se atopen desempeñados interina ou temporalmente con anterioridade ao 1 de xaneiro de 2005. Estas convocatorias, hai que recordalo, tamén deberán ser respectuosas cos principios constitucionais de igualdade, mérito, capacidade e publicidade, aínda que nas mesmas se proceda a valorar, entre outros méritos, o tempo de servizos prestado nas Administracións Públicas así coma a experiencia nos postos obxecto da convocatoria. Sen embargo, hai que recordar que a convocatoria dun proceso como o de “consolidación de emprego temporal” resulta discrecional, e non obrigatoria, para a Administración pública e pode optar, como ocorreu no presente asunto, por convocar a praza mediante un concurso oposición de carácter libre, sen que nisto se aprecie que exista unha vulneración do principio de igualdade coma indica o autor da queixa. Máis ben ao contrario, de querer abondar nesa senda lóxica habería que argumentar que esta modalidade de convocatoria ten a virtualidade de incrementar a apertura do proceso selectivo ao reducir a vantaxe que a normativa e a xurisprudencia lle permiten gozar ao empregado temporal nos procesos de consolidación, en tanto que a DT 4ª da EBEP admite a valoración especial da experiencia acumulada no posto de traballo concreto que é obxecto da convocatoria. De feito, na práctica da Administración local comparada en Galicia (á que se refire o autor da queixa en varias ocasións para establecer puntos de contraste) resulta habitual que nos procesos de consolidación se empregue como referente que a valoración dos méritos ou do nivel de experiencia supoña, con relación ás probas selectivas, como tope un 40% da puntuación máxima alcanzable na fase de oposición. Mediante o establecemento dese parámetro se da cumprimento ao sinalado no artigo 61.3 do EBEP, onde se di que a experiencia “non determinará, en ningún caso, por sí mesma o resultado do proceso selectivo”, e se atende a unha dilatada xurisprudencia que aquilata a mesma idea (por todas, STC 281/1993). Tendo este escenario en mente, debemos reparar en que nas bases reguladoras do concurso oposición libre do concello de Nigrán ao que se refire a queixa se lle concede un peso relativo á valoración da experiencia dos candidatos (en concreto, o 24% da puntuación máxima alcanzable na fase de oposición) que é substancialmente inferior á que se emprega dun xeito habitual en moitos dos procesos de consolidación de emprego temporal que convocan os concellos galegos. Polo que semella difícil sustentar dun xeito sólido a discriminación que alega o autor da queixa neste punto. Por outra banda, o mero feito de que se produza unha valoración da experiencia profesional (en quenda libre ou de consolidación) tampouco pode ser considerado vulneratorio do principio de igualdade posto que, como ten indicado o TC, “la valoración como mérito de la antigüedad o experiencia previa no puede estimarse, pues, como una medida desproporcionada, arbitraria o irrazonable (…) y, aunque efectivamente establece una desigualdad, ésta viene impuesta en atención a un interés público legítimo y no responde al propósito de excluir a nadie de la posibilidad efectiva de acceso a la función pública” (STC 106/2003) polo que, como continúa afirmando o Alto Tribunal noutro pronunciamento, “la experiencia es, desde luego, un mérito, y conferir relevancia a su disfrute no sólo no es contrario a la igualdad, sino que, en tanto que cualidad susceptible de justificar una diferencia de trato, se cohonesta perfectamente con el art. 14 de la Constitución y es condición de obligada relevancia en atención a criterios tales como los de eficacia en la prestación de servicios por parte de la Administración pública” (STC 27/1991). Segundo.- O autor da queixa cuestiona tamén a composición do tribunal avaliador das probas, denunciando tanto a falta de competencia técnica dalgún dos seus membros coma a ausencia de imparcialidade dos mesmos. Respecto á primeira das alegacións cómpre sinalar que o Concello non está legalmente obrigado a incorporar no tribunal avaliador a técnicos procedentes doutras administracións que realicen funcións idénticas (axente de emprego e desenvolvemento local) ás da praza sometida a concurso. Certamente a Administración local dispón da facultade de facelo e, se opta por esa solución, coadxuva a reforzar a aparencia de imparcialidade e profesionalidade na composición do órgano que esixe o artigo 60 do EBEP; polo que, sen dúbida, este proceder pode ser considerado como unha boa práctica. Pero é importante subliñar que o escrupuloso cumprimento do artigo 60 do EBEP non require desta solución e que a escolla do Concello (conformar o tribunal con persoal propio) resulta lexítima. Nese senso cómpre lembrar que na práctica se lle ten dado un significado amplo ao principio de profesionalidade. Desde xeito, no artigo 19.2 da Lei 30/1984, de 2 de agosto, de Medidas de Reforma de la Función Pública –que non ten sido derrogado expresamente polo EBEP, posto que a disposición derrogatoria deste último afecta só aos apartados 1 e 3 do artigo 19- xa se indicaba que “en ningún caso, y salvo las peculiaridades del personal docente e investigador, los órganos de selección podrán estar formados maioritariamente por funcionarios pertenecientes al mismo Cuerpo que se ha de seleccionar”. Certamente este precepto, que continúa vixente, non ten carácter de norma básica e o EBEP tampouco ten recollido unha regra similar; pero o seu contido resulta significativo para caracterizar cómo debemos entender o principio de profesionalidade dos membros do órgano selectivo. Do mesmo xeito, nos Criterios para la aplicación del EBEP en el ámbito de la Administración Local que ten publicado o Ministerio de Administracións Públicas para facilitar a interpretación desta norma se explícita (no criterio 2.1, que se refire concretamente ao artigo 60 do EBEP) que “la profesionalidad es exigible a todos y cada uno de los miembros del órgano, individualmente considerados, bien por los conocimientos profesionales que posean de la materia de que se trate o, por sus conocimientos específicos sobre selección”(cursiva añadida). Con isto quérese dicir que o dominio de técnicas e habilidades específicas para a selección de persoal é requisito suficiente para que quede acreditada a profesionalidade esixida para a participación nun tribunal no ámbito local sen que sexa preciso, aínda que si conveniente dun xeito adicional como é obvio, que cada membro atesoure coñecementos profesionais específicos sobre a materia da praza. En consecuencia, por tanto, non pode estimarse a alegación realizada polo autor da queixa por relación á ausencia de competencia técnica nos membros do tribunal. Por outra banda, tampouco se aprecia de xeito claro a concorrencia das causas de abstención previstas no artigo 28 da Lei 30/92 que permitirían afirmar taxativamente que o tribunal avaliador, ou alomenos algúns dos seus membros, carecía de imparcialidade. Certamente a acreditación das causas invocables neste asunto concreto (ben “amizade íntima”, art. 28.2.c, ou ben a existencia dunha “relación de servizo”, art. 28.2.e) presenta problemas probatorios case que insalvables. O mesmo Tribunal Supremo ten dito ao respecto que «si bien es cierto que la amistad íntima es de difícil probanza, ya que su prueba directa es prácticamente imposible, no lo es menos que pueda ser inducida indirectamente de las circunstancias que se dan entre dos personas» (STS de 5-11-1986) e abundando na cuestión a STSJ de Asturias de 7-11-1997 afirmou que a amizade ten que acreditarse «al menos, por medio de una prueba indiciaria». Sen embargo, na queixa do autor non hai indicio algún que permita establecer a concorrencia da causa do artigo 28.2.c. Polo que se refire á causa da relación de servizo, artigo 28.2.e, hai que lembrar que resulta frecuente en procesos selectivos, sobre todo nos de consolidación de emprego temporal, que existan relacións directas entre algún membro do órgano cualificador e algún dos aspirantes que participa nas probas, polo feito de que estes coincidiran desenvolvendo a súa actividade laboral na mesma unidade administrativa; sen embargo, a xurisprudencia ten indicado a este respecto que non existe relación de servizo entre traballadores públicos, a efectos de abstención, dentro da función pública (por toda vid. a xa citada STSJ de Asturias de 7-11-1997). Terceiro.- Á marxe das alegacións relativas ao proceso selectivo no que tomou parte directamente, o autor da queixa fai constar tamén outras presuntas irregularidades que ten constatado que se produciron en probas anteriores convocadas polo Concello de Nigrán. Con particular énfase subliña que Dna. M.J.S.L., mentres encadeaba varias prórrogas do seu contrato de traballo por obra ou servizo e, polo tanto, tendo a condición de persoal eventual, formou parte en calidade de vocal dun Tribunal Cualificador para a selección dunha praza de Educador Familiar, que tiña carácter de persoal laboral fixo. O Concello de Nigrán ten recoñecido no seu informe estes feitos, que dende esta Institución entendemos que son constitutivos dunha clara irregularidade posto que no artigo 60 do EBEP se establece expresamente que "el personal de elección o de designación política, los funcionarios interinos y el personal eventual no podrán formar parte de los órganos de selección". En virtude de todo o antedito, e en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, consideramos conveniente facerlle chegar a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para garantir que o persoal interino e eventual non participa en procesos selectivos para prazas de persoal funcionario ou laboral fixo Resposta do Concello de Nigrán: recomendación aceptada. 10. Recomendación dirixida Concello de A Coruña, en data 23 de novembro de 2012, debido a un expediente sancionador de tráfico (Q/2096/11). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. P.T.D.R., referente á imposición de sanción tras denuncia formulada por aparcamento indebido. Solicitado un primeiro informe ao Concello, recibimos escrito con data de 9-11-12, acompañado do informe da Xefa de Sección de Multas no que consta que o axente actuante ratifícase na denuncia con base na que, nas infraccións derivadas de estacionamentos tales como o producido no expediente obxecto da queixa, compróbase tanto que as sinais de prohibición estean correctamente colocadas como que o vehículo non se atope estacionado antes das mesmas. Así, neste caso concreto, o axente afirma que a sinalización era correcta, sendo abundantes e visibles as sinais a ambos os dous lados, afirmando ademais que “tal e como recoñece o condutor, estacionou con posterioridade á colocación dos sinais". Aquí é preciso facer un inciso pola nosa parte, pois non temos constancia de tal recoñecemento por parte do denunciado. A continuación, o informe municipal menciona que a falta de contestación ao escrito de descargos presentado polo denunciado, débese “á máis que presumible acumulación de tarefas propias da masiva tramitación e xestión de expedientes de multas (máis de 45.000 expedientes iniciados no ano 2011)”. Cos datos mencionados, esta Institución estimou necesario requirir do Concello informe complementario a fin de clarificar certas cuestións, en concreto, con data de 7-07-12, pídese aclaracións tanto sobre a hora e lugares concretos da colocación das sinais de prohibición, como sobre a listaxe dos vehículos que se atopaban estacionados antes de producirse esta. Tras repetidas reiteracións instando ao envío de tal información complementaria (12-07-12, 05-09-12 e 25-10-12), e tras comunicarnos vía telefónica para insistir na remisión da documentación pendente, o día 2-11-12 recibimos un informe idéntico ao xa remitido no mes de maio por parte do Concello. Días despois, con data de 9-11-12, o órgano municipal achega un novo documento cuxo contido coincide en resume co xa enviado, e no que non se menciona ningún dos puntos requiridos na solicitude de información complementaria. Á vista de todo o anterior, temos que facer as seguintes consideracións: En primeiro lugar, e polo que atinxe á cuestión material sobre a imposición da sanción, e tendo en conta a contradición entre o ratificado polo axente e o alegado polo interesado, o tema clave a debater recae sobre a conciliación entre o dereito á presunción de inocencia recollido no artigo 24.2 da C.E. e a presunción de veracidade da que gozan as denuncias efectuadas polos Axentes da Autoridade, cuxo recoñecemento expreso no caso dos axentes encargados da vixilancia do tráfico, atópase no artigo 76 da Lei sobre Tráfico, Circulación de Vehículos a Motor e Seguridade Vial, o cal dispón que «As denuncias efectuadas polos axentes da autoridade encargados da vixilancia do tráfico farán fe, salvo proba en contrario, respecto dos feitos denunciados, sen prexuízo do deber de aqueles de aportar todos os elementos probatorios que sexan posibles sobre o feito denunciado». Neste senso, o Tribunal Constitucional e o Tribunal Supremo téñense pronunciado expresamente sobre a materia manifestando que a presunción de veracidade non é per se contraria á presunción de inocencia, pois non outorga á denuncia unha veracidade indiscutible e absoluta, xa que tal presunción ten carácter de proba de cargo e non impide a posibilidade de destruír a mesma a través da práctica de probas en contrario. De xeito máis específico, e seguindo a doutrina dos tribunais mencionados, cabe dicir que a presunción de veracidade dos axentes da autoridade en materia de tráfico non constitúe proba suficiente para enervar a presunción de inocencia, pois é claro que os axentes deben aportar todos os elementos probatorios que sexan posibles sobre o feito denunciado, tal e como sinala o artigo 76 da devandita Lei. Así, en aquelas infraccións que, atendida súa natureza, sexa razoablemente posible acreditalas con probas distintas, a soa denuncia do axente non pode servir como medio probatorio suficiente se non son aportados outros elementos de cargo incriminadores da conduta reprochada. Non ocorre o mesmo nas infraccións de comisión instantánea (adiantos indebidos, non respectar un stop, etc), nas que resulta moi difícil aportar proba distinta á denuncia, polo que debe actuar a presunción de certeza da denuncia para evitar a súa impunidade. Debe, pois, estarse á natureza da infracción denunciada, estando obrigados os Axentes da Autoridade, no caso de infraccións non instantáneas, a proverse das probas que acrediten con suficiente certeza a materialización da infracción, a fin de enervar a presunción de inocencia. En modo algún, o anterior significa que, a este tipo de denuncias, se lles negue o valor xurídico que lle outorga a presunción de veracidade, senón, tan só, que non pode ser considerada como unha proba suficiente para motivar a instrución destes expedientes sancionadores, xa que, do contrario, estaríase trasladando ao cidadá non só a carga de reaccionar contra a denuncia, senón, tamén, a propia carga de proba, esixíndolle acreditar a non comisión da infracción. A sentencia do TC 76/1990, de 26 de abril ratifica que a Administración está obrigada a respectar a presunción de inocencia do inculpado e, no seu caso, destruíla con verdadeiras probas de cargo, sempre que estean a súa disposición. Na liña do anterior, resulta relevante a Sentenza do Tribunal Superior de Xustiza de Madrid, Sala do Contencioso-Administrativo, de 29 de marzo de 1996, na que se recolle o seguinte: “segundo dispón o artigo 76 da Lei de Tráfico, as denuncias efectuadas polos Axentes da Autoridade encargados da vixilancia do tráfico farán fe, salvo proba en contrario, respecto dos feitos denunciados, "sen prexuízo do deber de aqueles de aportar todos os elementos probatorios que sexan posibles sobre o feito denunciado "». A denuncia determina, pois, a incoación do procedemento sancionador e tamén é, á vez, medio de proba. Pero isto non quere dicir que en todos os casos a denuncia do axente constitúa proba plena. Existen infraccións nas cales non é posible obter outro medio probatorio diferente á denuncia. Nestes casos debe bastar como proba a declaración testifical ou ratificación do axente. Pero hai infraccións, como as relativas a estacionamentos prohibidos, en que son perfectamente fáciles outras probas. Nestes casos debe negarse o carácter de proba plena á soa declaración testifical do axente». O mesmo órgano xurisdicional, mediante Sentencia de 7 de setembro de 2000, volve a insistir no mesmo argumento. Do anterior conclúese que a presunción de veracidade da que gozan as denuncias efectuadas polos Axentes de tráfico, que non ten carácter iuris et de iure, senón de iuris tantum, non exime á Administración que exerce a potestade sancionadora do deber inescusable de proverse de todos os elementos probatorios que sexan razoablemente posibles sobre o feito denunciado. En todos aqueles supostos que, en razón da natureza da infracción denunciada, sexa posible incorporar ao expediente sancionador outros elementos probatorios diferentes á presunción de veracidade por parte dos axentes actuantes -tales como fotografías, testemuñas, listaxes, etc.-, existe a inescusable obriga legal de aportalos na fase instrutora, xa que, do contrario, a eventual resolución sancionadora adoecería de nulidade absoluta por falta de probas. O caso concreto obxecto da queixa, enmárcase precisamente en tal suposto. Soamente nos supostos de infraccións instantáneas, fugaces, a presunción de certeza exime de incorporar, ab initio, outro tipo de probas. En segundo lugar, no que atinxe á falta de resposta por parte da Administración local ás alegacións presentadas polo denunciado, e como cuestión formal xurdida da queixa, debe facerse mención á Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común que establece no artigo 42 que “a Administración está obrigada a ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación.” A institución do silencio administrativo negativo recoñecida no artigo 43 da mesma disposición –a diferenza do silencio administrativo positivo, que ten a consideración de verdadeiro acto administrativo finalizador do procedemento- configúrase pola lei exclusivamente como unha garantía para a defensa xudicial dos seus dereitos por parte dos interesados. Polo tanto, a Administración non queda eximida da súa obriga de resolver. Non hai que esquecer que o silencio administrativo é unha práctica que xera nos cidadás unha auténtica inseguridade xurídica e indefensión material que obriga a estes a acudir á vía xurisdicional para a resolución dos seus conflitos, convertendo por elo, en inoperante, a vía administrativa. Por esta razón, é urxente e necesaria a supresión desta práctica polos órganos da Administración pública en todos os niveis. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar ao Concello da Coruña as seguintes recomendacións: Que se declare nula de pleno dereito a denuncia por aparcamento indebido así como a devolución das taxas abonadas pola retirada e almacenamento de vehículo, ao non aportar a administración outras probas incriminatorias da infracción, tendo a posibilidade de presentar outras evidencias do denunciado. Que se adopten as medidas necesarias para dar cumprimento ao deberes legais que se extraen do artigo. 42 da Lei 30/1992, de 26 de decembro, de Réxime Xurídico e Procedemento Administrativo Común, dando resposta aos escritos e solicitudes presentados polos administrados. Resposta do Concello de A Coruña: aceptada pendente de efectividade. 11. Suxestión dirixida ao Concello de O Grove, en data 28 de decembro de 2012, debido ao proceso selectivo para a cobertura con carácter interino dunha praza de auxiliar administrativo (Q/2007/12). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. H.O.P., referente ao proceso selectivo realizado para a cobertura con carácter interino dunha praza de auxiliar administrativo. Solicitado informe ao Concello, con data 10-12-12, recibimos escrito no que afirman que o procedemento selectivo denunciado polo interesado realizouse coas garantías legais esixidas e que no caso de non contestar en prazo un recurso administrativo, entra en liza a institución do silencio administrativo correspondente, co que o solicitante, podería optar pola vía contenciosa-administrativa ou ben polo recurso extraordinario de revisión nos casos taxados legalmente. Constatan ademais, que a praza convocada atópase vacante dende xaneiro do 2005, ano no que se xubilou o funcionario que a posuía en propiedade. Á vista do exposto no informe remitido polo Concello, e atendendo ás alegacións realizadas polo interesado no seu escrito, compre resaltar que son dúas as materias presentadas no caso concreto: unha primeira cuestión de fondo relativa a suposta irregularidade do proceso selectivo, e unha segunda cuestión de forma referente á falta de resposta aos escritos presentados polo interesado no Concello. Centrándonos en primeiro termo na cuestión de fondo da queixa, é preciso sinalar antes de nada que, certamente, a cobertura de prazas de interinidade mediante a convocatoria de concurso, atopa cobertura legal no noso marco xurídico. Sen embargo, tamén queda recollido na nosa lexislación que, o uso deste proceso selectivo e o recurso ao persoal interino, debe darse en supostos excepcionais taxados legalmente e xustificados con base en razóns de necesidade e urxencia. Dado que a “necesidade” e a “urxencia” son conceptos xuridicamente indeterminados, correspóndelle á Administración Pública, en virtude da súa potestade organizativa, considerar cando, efectivamente, concorren. Por “necesidade” deberá entenderse a falta de funcionarios de carreira nun momento determinado (circunstancia que pode vir causada, ben pola existencia de vacantes non cubertas polo procedemento regulamentariamente establecido, ou ben por incapacidade temporal, licenza, excedencia voluntaria, servizos especiais, permisos, maternidade, etc..,). Isto supón unha situación de feito xa preexistente ou coñecida pola propia Administración Pública, e que terá certa duración no tempo. A “urxencia”, debe considerarse unha necesidade perentoria, que non admite espera, un risco inminente de menoscabo do interese xeral, é dicir, unha necesidade inaprazable, imperiosa e apremante, na que só acudindo ao nomeamento de funcionarios interinos pode a Administración solventala. Así, o propio artigo 10 da Lei 7/2007 do Estatuto básico do empregado público, especifica que só está xustificada a convocatoria dun posto interino, por razóns expresamente xustificadas de necesidade e urxencia, cando se da algunha das seguintes circunstancias: a) A existencia de prazas vacantes cando non sexa posible a súa cobertura por funcionario de carreira. Este, que é o suposto tradicional, esixe polo menos a xustificación da urxencia, especialmente cando a praza permaneceu vacante durante moito tempo e, de repente, a súa cobertura pasa a converterse en apremante. b) A substitución transitoria dos titulares. c) A execución de programas de carácter temporal. d) O exceso ou acumulación de tarefas por prazo máximo de seis meses, dentro dun período de doce meses. Aquí deben darse elementos imprescindibles de temporalidade e imprevisibilidade que xustifiquen a incorporación de persoal de reforzo. Dito o anterior, tan só os apartados a) e d) poderían alegarse no caso que nos atinxe. No que respecta á aplicación do primeiro deles, as causas alegadas na convocatoria (“para poder desenrolar traballos inaprazables como a recadación de tributos municipais, agravada polo comezo dos períodos de vacacións do persoal de intervención”) non parecen xustificar o uso da circunstancia a), dado que desde o ano 2005, estas tarefas tivéronse que vir realizando igualmente polo persoal xa existente. Quizais por isto, podería pensarse que o aplicable neste suposto é a circunstancia do apartado d), pois a acumulación de tarefas no período vacacional podería levar á necesidade de reforzar o cadro de persoal. Sen embargo, tal suposto implica que a cobertura da praza non debe prolongarse por máis de 6 meses, requisito que aquí non se cumpre. Á vista do anterior, non parece que poida xustificarse a medida adoptada polo Concello acudindo a un posto de interinidade e non de convocatoria ordinaria. O trazo característico da figura do interino é a provisionalidade ou transitoriedade da relación de servizo, pois se trata de cubrir una necesidade temporal da Administración, que debe solucionarse coa convocatoria e resolución do procedemento para cubrir as prazas vacantes de funcionarios de carreira que deban desempeñar esas funciones o ben coa desaparición desta necesidade e urxencia. Non podemos esquecer que o funcionario interino adoece da falta dun elemento consubstancial ao réxime da función pública, cal é a estabilidade na condición de funcionario. Este elemento é garantía da independencia e profesionalidade que a Constitución atribúe ao réxime funcionarial, por elo o nomeamento de interinos non pode deixarse á discreción de cada Administración Pública, e debe cinguirse tanto nos seus supostos como na súa selección ás condicións legalmente taxadas. De aí que non poida abusarse desta figura, pois en aras da suposta axilidade na súa selección, podería chegar a defraudar as estritas garantías constitucionais de acceso ao emprego público, singularizadas nos principios de igualdade, mérito, capacidade e publicidade. Tampouco debe prolongarse no tempo, pois córrese o risco de que xurdan presións para favorecer a súa estabilidade laboral forzando a legalidade, a través de probas restrinxidas ou valoración desproporcionada dos méritos que, incluídos no marco de procesos de consolidación de emprego temporal ou interino, poden acabar nunha quebra discriminatoria dos principios de acceso ao emprego público. En canto á segunda cuestión relativa ao problema formal derivado da falta de contestación por parte do Concello ás solicitudes presentadas polo autor da queixa, cómpre resaltar que as administracións públicas, nas relacións cos cidadás, deben encauzar o exercicio das súas funcións mediante o procedemento administrativo. A razón de ser deste modo de actuación administrativa responde a unha dobre finalidade: servir de garantía aos dereitos dos administrados e, doutro modo, ao propio interese público. A garantía da existencia de trámites administrativos e dunha resposta efectiva ao cidadán deriva da propia Constitución Española. Así, a obriga administrativa de cumprir escrupulosamente coas normas que rexen os procedementos, coidando ao máximo de todos os trámites que constitúen o expediente, dimana directamente do mandato constitucional do artigo 103 dunha Administración eficaz que serve con obxectividade aos intereses xerais e que actúa con sometemento pleno á Lei e ao Dereito, sometemento que se articula mediante á suxeición da actuación pública ao procedemento administrativo establecido pola Lei. Debe recordarse que o principio de eficacia do xa mencionado artigo 103.1 da Constitución Española esixe das Administracións Públicas que cumpran razoablemente as expectativas que a sociedade lexitimamente lle demanda, entre elas, o deber da Administración de resolver con prontitude as peticións e reclamacións que lle presenten os particulares, xa que o coñecemento cabal polo administrado da fundamentación das resolucións administrativas, constitúe un presuposto inescusable para a axeitada defensa dos seus dereitos e intereses lexítimos. Dito o anterior, é precisamente a Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común a encargada de dar efectividade ao descrito nos parágrafos anteriores ao concretar no artigo 42 que “a Administración está obrigada a ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificalos, calquera que sexa a súa forma de iniciación.” A institución do silencio administrativo negativo recoñecida no artigo 43 da mesma disposición –a diferenza do silencio administrativo positivo, que ten a consideración de verdadeiro acto administrativo finalizador do procedemento- configúrase pola lei exclusivamente como unha garantía para a defensa xudicial dos seus dereitos por parte dos interesados. Polo tanto, a Administración non queda eximida da súa obriga de resolver, e de feito, no caso de desestimación por falta de resolución expresa, non estará vinculada ao sentido do silencio, tal e como sinala expresamente o mesmo artigo 43. Non hai que esquecer que o silencio administrativo é unha práctica que xera nos cidadás unha auténtica inseguridade xurídica e indefensión material que obriga aos cidadás a acudir á vía xurisdicional para a resolución dos seus conflitos, convertendo por elo, en inoperante, a vía administrativa. Por esta razón, é urxente e necesaria a supresión desta práctica polos órganos da Administración pública en todos os niveis. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar ao Concello de do Grove a seguinte suxestión: Que no prazo máis breve posible se proceda, ben á convocatoria ordinaria da praza obxecto da queixa para a súa cobertura por funcionario de carreira, ou ben ao cese do actual interino no caso de no ser necesaria dita cobertura. Que se adopten as medidas necesarias polo Concello para dar cumprimento ao deberes legais que se extraen do artigo. 42 da Lei 30/1992, de 26 de decembro, de Réxime Xurídico e Procedemento Administrativo Común, dando resposta aos escritos e solicitudes presentados polos administrados. Resposta do Concello de O Grove: suxestión non aceptada. 12. Recomendación dirixida á Consellería de Sanidade debido á concesión dunha comisión de servizos (Q/1924/12) Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª A.G.L., referente á concesión dunha comisión de servizo no Hospital Comarcal de Monforte de Lemos. Solicitado un primeiro informe á Consellería, recibimos este con data 03-09-12 no que se mencionaba que na cobertura das dúas vacantes no hospital de Monforte se respectara a normativa vixente. Considerando preciso por parte desta Institución, aclarar detalles tanto sobre a puntuación obtida por cada un dos solicitantes da comisión de servizos como sobre os criterios legais aplicados en caso de empate na puntuación acadada, novamente puxémonos en contacto con vostede requirindo a documentación complementaria sinalada. Dende a secretaría xeral técnica do Sergas, remítese informe complementario no que se especifican as puntuacións acadadas por cada solicitante da comisión de servizo, constatando que tres das catro participantes no proceso, acadan a mesma puntuación (un punto cada unha). A comisión de valoración do centro sinala que a dirección de recursos humanos aprobou o 5 de outubro de 2010 os criterios para a tramitación e concesión de comisións de servizo para o caso de existir varios traballadores interesados, seguindo o disposto no Decreto 206/2005 que regula a mobilidade por razóns de servizo: Mobilidade por razóns de violencia de xénero. Mobilidade por razóns de saúde do cónyuge con fillo ou persoa maior ao seu cargo (acreditarase o dito estado de saúde, así como o vencello coa persoa solicitante da comisión de servizos). Mobilidade en función dos criterios establecidos pola Lei 39/1999, no referente á existencia de fillos menores de 12 anos. En caso de empate, a distancia desde o centro de destino ao domicilio familiar. Antigüidade no servizo. Concluíndo que no caso que nos atinxe resulta de aplicación o disposto nos apartados d) e e) anteriores, sen embargo, a dirección do Hospital de Monforte de Lemos excepciona o emprego dos criterios recollidos nas liñas anteriores ao considerar que "valorar illadamente o criterio da antigüidade parece contrario ás razóns de saúde do artigo 35. 0 período que distinguía a Dª. A. (15/06/2012 a 11/04/2012), de Dª. A.I., (desde o 24/03/2011) e a M.L., (desde o 24/03/2011), pasouno totalmente neste centro nunha comisión de servizos, pois cesou coas incorporacións da Oferta Pública de Emprego e o concurso de traslados. Polo que considerouse que non constituiría criterio de desempate ao gozar este período nunha comisión de servizos cerca do seu ámbito familiar. Polo tanto a igual distancia e tendo en conta o anteriormente exposto para o criterio da antigüidade, ao existir só dúas vacantes e 3 solicitudes optouse por conceder as comisións ás dúas persoas que non gozarán unha comisión de servizos neste centro, respectando criterios de igualdade". Unha vez avaliado o contido do informe recibido da administración, e valoradas ás manifestacións realizadas pola interesada, esta Institución estima necesario realizar as seguintes consideracións: No que atinxe á valoración da dependencia recoñecida aos proxenitores, alegada polas solicitantes no proceso da comisión de servizo, e polas informacións aportadas pola autora da queixa, cabe dicir que a puntuación outorgada no proceso debería ter en conta os distintos graos do nivel de dependencia certificado polo órgano competente. Ademais, tamén parece lóxico valorar e diferenciar aqueles supostos nos que a aplicación do suposto de convivencia cunha persoa maior a cargo non se refira só a un dos proxenitores, senón que tanto nai como pai se atopen en situación de dependencia. Dito isto, e polo que respecta ao caso que nos atinxe, parece que a puntuación acadada pola interesada debería ter sido superior á do resto de solicitantes. Ademais do sinalado no parágrafo anterior, cabe resaltar que tanto os criterios establecidos no Decreto 206/2005, que regula a mobilidade por razóns de servizo, como as directrices enviadas pola dirección de recursos humanos do Sergas, establecen que no caso de existir varios traballadores interesados na concesión dunha comisión de servizo, aplicarase como regra para o desempate a antigüidade no servizo no caso de que a distancia desde o centro de destino ao domicilio familiar sexa a mesma, especificándose ademais que esta antigüidade terase en conta dende a toma de posesión. Dito o anterior, a aplicación particular por parte da dirección do Hospital de Monforte de Lemos dos criterios de antigüidade, non parece ter xustificación dado que tales directrices tratan de obxectivar os supostos de concorrencia nas comisións de servizos, evitando así posibles arbitrariedades dentro da discrecionalidade que pode ter o propio centro na resolución da cobertura destas prazas. Así, se ben é certo que a valoración da dependencia dos dous proxenitores á cargo, alegada pola interesada, pode quedar a discreción do centro, parece menos plausible que un criterio obxectivo como o da antigüidade, tamén forme parte da libre facultade do propio centro hospitalario para baremar a adxudicación dunha comisión de servizo. En todo caso, o seguimento dos criterios marcados con data de 5 de outubro de 2010, seguindo o espírito do Decreto 206/2005, non entra en colisión coa potestade de autoorganización das Administracións Públicas. Pois ben, como conclusión do sinalado, esta Institución, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, pola que se rexe, faille chegar á Consellería de Sanidade a seguinte recomendación: Que se proceda á revisión das puntuacións outorgadas na adxudicación da comisión de servizo obxecto desta queixa, de xeito que se teñan en conta as circunstancias alegadas pola interesada tales como a convivencia cos proxenitores sendo ambos os dous dependentes, así como a antigüidade acreditada dende a toma de posesión. Resposta da Consellería de sanidade: recomendación pendente de resposta. 13. Suxestión dirixida á Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza debido ao límite de idade como requisito nas probas selectivas de acceso aos corpos de policía local de Galicia (Q/2527/12, Q/2580/12, Q/2663/12; Q/2700/12 e Q/2741/12). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. D.C.S., referente á limitación de idade como requisito nas probas selectivas de acceso aos corpos de policía local de Galicia. Solicitado informe á Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, con data 03-01-12, recibimos escrito da Secretaría Xeral Técnica no que se pon de manifesto que a normativa de coordinación de policías locais de Galicia, desenvolvida pola Lei 4/2007, do 20 de abril, e o Decreto 243/2008, do 16 de outubro, é garante do dereito de acceso ao emprego público de acordo cos principios constitucionais de igualdade, mérito e capacidade, sen que sexa de observar a vulneración dos citados principios con fundamento na existencia dunha limitación por razón de idade, xa que esa limitación é xeral e non discrimina directa ou indirectamente a ningunha persoa ao non existir diferenza de trato, e está establecida por lei de acordo coas facultades que ao efecto se concretan no Estatuto básico do empregado público, como norma máis inmediata de aplicación ao caso. Á vista do exposto no informe remitido pola Consellería, e atendendo á reivindicación proposta polo interesado no seu escrito, as nosas consideracións ao respecto deben partir do análise de se o límite de idade establecido na normativa referenciada obedece a unha causa razoable e obxectiva que xustifique a súa existencia. Así, a posibilidade permitida polo propio artigo 56.1c) do Estatuto básico do empregado público de utilizar a idade como límite para acceder á función pública, podendo establecerse non só unha mínima senón tamén fixarse unha máxima, debe estar en todo caso xustificada dende o punto de vista da igualdade para non vulnerar o disposto no artigo 14 da Constitución Española. A aparente xustificación que podería amparar a imposición do límite de idade cuestionado parece atoparse no feito de que, pola natureza das funcións a desempeñar no corpo ou escala de policías, os que se integren nos corpos de seguridade non superen unha idade que lles faga inaxeitados para cumprir as obrigas derivadas do cargo. Sen embargo, entendemos que con carácter xeral, os requisitos de idoneidade ou as condicións dos aspirantes para o acceso á Policía Local, que deben asegurar que estes ostentan e reúnen os requisitos de aptitude técnica, física ou profesional necesarios para un axeitado desempeño das funcións legalmente atribuídas, xa veñen establecidos nas probas físicas e médicas previstas na convocatoria, de tal xeito que os que as superen debe considerarse que está en condicións físicas axeitadas para poder prestar o servizo. Desta forma, o límite de idade non aportaría argumentos esenciais e determinantes que valoren a capacidade para realizar as tarefas do posto coas garantías debidas, xa que tal función cúmprese coa superación dos exercicios físicos obrigatorios. Reforzando o argumento anterior, temos que dicir que é innegable e notorio, que hai persoas con idades superiores ao límite de idade establecido na convocatoria obxecto da queixa, que acreditan a súa participación en competicións deportivas de alto nivel, en condicións físicas incluso moi superiores ás que son ordinarias en persoas máis xoves. Desta forma, podería chegarse a situación de quedar excluídos da convocatoria, por sobrepasar o límite de idade establecido, aspirantes que dispoñen de mellores condicións físicas que os seleccionados, incumpríndose o principio constitucional de mérito e capacidade. Na liña da argumentación ata aquí exposta atópase a sentenza da sala terceira do Tribunal Supremo de data 21 de marzo de 2011, que declara nulo o requisito de idade establecido para o ingreso no Corpo Nacional de Policía. Ademais, é relevante o feito de que noutros corpos como os de Bombeiro ou os da Escala Executiva dos Mozos de Escuadra non existe esta limitación, e que noutras Comunidades Autónomas como Andalucía ou Valencia están a eliminar tal requisito. Por último, temos que facer mención ao informe remitido pola propia Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza con data de 29 de xullo de 2011 en relación ao expediente de queixa A.4.Q/1350/11 relativo á mesma cuestión sobre a que versa a actual. No devandito informe, a Consellería declaraba que “debería analizarse a actual normativa autonómica de coordinación das policías locais (...) por se proceder a súa modificación. En función diso, previo o ditame oportuno da Asesoría Xurídica como tamén o parecer correspondente dos órganos de representación do persoal de policía local, se resolverá o procedente”. Tendo en conta o anterior, parecería oportuno que por parte da administración se fixera mención ao compromiso asumido naquel momento, e aos motivos que xustifiquen a non realización da valoración que quedou pendente, ou no caso de terse feito tal análise, ás razóns que expliquen a decisión de non proceder á modificación da normativa afectada. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza a seguinte suxestión: Que se adopten as medidas necesarias para proceder á valoración da posible modificación, ou no seu caso supresión, do límite máximo de idade establecido no artigo 33 da Lei 4/2007, do 20 de abril de Coordinación de Policías Locais de Galicia, e no artigo 53 b) do Decreto 243/2008 do 16 de outubro, para poder participar nos procesos selectivos de acceso aos Corpos de Policía Local de Galicia. Resposta da Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza,: suxestión pendente de resposta. 14. Suxestión dirixida ao Concello de Mos debido á sinalización dun paso de peóns e sanción de tráfico (Q/2560/12). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. J. C.V.C., referente á sinalización dun paso de peóns no Concello de Mos. Solicitado informe ao Concello, recibimos comunicación con data de 08-01-13, no que se sinala que o pasado 25 de xuño de 2012 foi denunciado polos axentes ........e ......... o vehículo da marca Ford, modelo Kuga, matrícula 2165-GDV, por estacionar sobre un paso de peóns. Unha hora máis tarde, o propietario do mesmo acercouse a estes axentes para manifestarlles que o paso de peóns atópase borroso polo que considera nula tal denuncia. Recóllese no escrito do Concello que, o Axente 164006 informa ao autor da queixa que os boletíns de denuncia non se poden anular unha vez cubertos, e que a denuncia considérase correcta pois, aínda que é certo que un dos carrís circulación está borroso, vese perfectamente e ademais existe sinalización vertical nos dous carrís, xusto á altura do paso de peóns que informan da presenza do mesmo, habendo tamén sinais verticais que informan da proximidade de tal paso de cebra. O axente indicoulle o prazo para o abono da sanción e a bonificación correspondente así como do seu dereito e prazo para recorrela. Ante a insistencia por parte do afectado do estado borroso do paso de peóns, o axente recordoulle que si o consideraba oportuno, realizara as alegacións pertinentes, e que no informe faría constar a situación deste paso de cebra. Recoñécese así no informe que o paso de peóns obxecto da denuncia, no carril de circulación da marxe esquerda sentido Puxeiros-Rebullón, estaba borroso o día dos feitos e o está actualmente. No obstante o carril da marxe dereita víase ben no seu día e vese ben actualmente. Ademais, tanto no día da denuncia como a día de hoxe, existe sinalización vertical que informa da presenza dun paso de peóns en ambos sentidos da circulación, así como sinalización vertical indicando a proximidade deste paso. Á vista do contido do informe remitido polo Concello e das alegacións realizadas polo interesado, temos que concluír que a denuncia é correcta ao quedar constancia das sinalizacións verticais existentes que avisan da existencia dun paso de peóns, polo que non pode cuestionarse a procedencia da sanción imposta. Deste xeito, non consideramos que exista actuación irregular por parte da administración polo que á imposición da sanción se refire. Non obstante, o feito de que unha parte da sinalización horizontal do paso de cebra obxecto desta queixa sexa practicamente imperceptible debida ao desgaste da pintura, pode xerar equívocos e confusión tanto a condutores como a peóns, polo que resulta aconsellable proceder a trazar coa pintura branca correspondente as liñas do lado da calzada que actualmente atópanse pouco visibles. Por todo o indicado anteriormente, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar ao Concello de Mos a seguinte suxestión: “Que se adopten as medidas necesarias polo Concello para proceder á reparación da sinalización horizontal do paso de peóns que se atopa á altura do núm. 1 da Avda. do Rebullón.” Resposta do Concello de Mos: suxestión pendente de resposta. 15. Suxestión dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria debido á reclamación do recoñecemento de trienios (Q/2333/12 e acumulados). Nesta Institución iniciáronse varios expedientes de queixa como consecuencia dos escritos de diversos interesados (correspondentes aos números de expedientes que constan no encabezado) cuxas reclamacións versan sobre o abono dos trienios que tiñan dereito a percibir con anterioridade á entrada en vigor do Estatuto básico do empregado público. Debido a que todos os expedientes referenciados parten dos mesmos feitos e que a resposta da Consellería segue unha liña argumental idéntica en todos eles, consideramos oportuno remitir este único escrito resolvendo de forma conxunta a totalidade das queixas sobre esta materia, incluídos aqueles dos que aínda non temos recibido de xeito expreso o informe requirido (2571/12, 2623/12, 10/13, 43/13, 121/13 e 124/13), pero que ao estimar que a exposición será similar ás que xa figuran no noso poder, damos por sobreentendido que seguirán os mesmos razoamentos. Os mencionados escritos da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, foron remitidos pola Secretaría Xeral Técnica xuntando un informe do Director Xeral de Centros e Recursos Humanos que, en resumo, considera que non é procedente a reclamación da autora da queixa debido a que existen actos firmes en dereito que non permiten que se poida abonar á interesada as retribucións polo concepto de trienios durante o período anterior á entrada en vigor do EBEP. No informe da administración recóllese que a decisión inicial da Consellería de desestimar as peticións de pago dos trienios anteriores ao EBEP resultaba naquel momento razoable á vista das previsións expresas das normas xurídicas imperativas estatais de rango legal, pois as normas xurídicas exclusivas do Reino de España, ata a promulgación do EBEP, impedían expresamente o pagamento de trienios ao persoal interino. Esta decisión estaba avalada por diversas sentenzas, entre elas varias da Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, que confirmaban tal decisión. Non obstante, a contundencia sobre o asunto da normativa citada e a xeneralidade do termos da normativa europea aplicable (anexo á Directiva 1999/70 do Consello, do 28 de xuño de 1999) provocou que foran ditadas sentenzas diferentes nos diversos xulgados do contencioso administrativo antes os que se presentaron as demandas, aínda que propia Sala do TSX do Contencioso Administrativo se posicionou claramente en contra dese pagamento. Di a Consellería que, precisamente, a disparidade xurisprudencial sobre este asunto é relevante ao ser mostra de que a cuestión non resultaba contundente, antes o contrario, era susceptible de interpretacións variadas. O cambio de criterio por parte da Consellería e da xurisprudencia seguida polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia prodúcese a partires da sentenza 2010/414 do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (en adiante TXUE) do 22 de decembro nos asuntos acumulados C-444/09 y C-456/09 que se manifesta claramente a prol do cobro de trienios polo persoal interino antes da entrada en vigor do EBEP. Sentenza cuxa doutrina asume a sentenza do 7 de abril de 2011 do Tribunal Supremo (en adiante TS), esta última ditada con ocasión dun recurso de unificación da doutrina. Recorda a Consellería que, neste punto, o artigo 98.1 da LXCA establece que as sentenzas ditadas ao resolver o recurso de unificación da doutrina en ningún caso afectarán ás situacións xurídicas creadas polas sentenzas precedentes á impugnada. Sinala a Administración autonómica que a tese que finalmente prevaleceu nesta materia resulta logo dunha interpretación necesariamente técnica, non obvia, dun ordenamento xurídico complexo, con normas estatais e europeas en conflito, baseadas nunha tradición e terminoloxía xurídica non sempre homoxénea. Esa interpretación ten en conta principios como a preponderancia do dereito europeo e a aplicabilidade directa dunha norma que inicialmente non ten esa calidade (a directiva), en contra, precisamente, do expresa e claramente disposto por normas de rango legal do Reino de España; tese ademais que se basea nun réxime xurídico europeo común para calquera traballador, cando, tradicionalmente, no Reino de España se distinguía entre o réxime laboral e o réxime funcionarial, tanto no ámbito normativo como no ámbito xurisprudencial. Continúa a Consellería a considerar que, o cambio de criterio mencionado supuxo a estimación só das reclamacións ou solicitudes que, por ser recentes (ou posteriores) non tivesen sido obxecto de ningunha resolución administrativa, e sobre as que non existise sentenza xudicial. Pola contra, inadmitíronse as reclamacións doutros empregados, como é o caso dos autores das queixas, debido a que viron confirmados xurisprudencialmente os actos administrativos nos que se desestimaba a súa pretensión de cobrar trienios antes da entrada en vigor do EBEP e do ditado de sentenza por parte do TXUE. Esta inadmisión se basea nos efectos do acto firme, pois estes non resultan alterados por sentenzas posteriores sobre feitos semellantes ou mesmo idénticos. Insiste a Consellería que respecto destes afectados, existen actos firmes, de natureza administrativa e xudicial, que desestiman a súa pretensión, actos que, xa que logo, vinculan tanto á persoa interesada como a esa Administración. Deste xeito, a Consellería argumenta que o principio de seguridade xurídica lle obriga a ser coherente cos seus propios actos e coas resolucións xudiciais, cando resultan firmes. E, aínda que recoñece que as resolucións xudiciais sobre esta materia foron dispares (o que deu lugar a que algúns recorrentes obtivesen sentenza xudicial favorable e outros non), considera que esta é unha situación que acontece no ámbito das relacións xurídicas, e que en ocasións incluso poden resultan afectadas por tales sentenzas dispares un número considerable de persoas sen que a existencia de tales sentenzas favorables a outras persoas, sentenzas coetáneas ou posteriores, supoña automaticamente o recoñecemento do dereito a aqueles que teñen actos firmes en sentido contrario, máxime cando estamos ante dereitos con prazo de prescrición. Finaliza o informe da Consellería considerando que, con base en todo o anterior, non pode apreciarse un tratamento discriminatorio, senón que os actos administrativos adoptáronse con base nunha interpretación razoable do dereito, tanto no que respecta ao criterio de desestimar inicialmente as reclamacións, como no cambio de criterio logo da xurisprudencia do TXUE, e tamén da inadmisión de novas reclamacións sobre as que xa houbese acto firme. Á vista do exposto no informe remitido pola Consellería, e atendendo á reivindicación proposta polo interesado no seu escrito, como punto de partida da nosa reflexión, temos que facer referencia ao feito de que, dende o ano 1999 a directiva europea 99/70/CE contempla a aplicación do principio de igualdade na remuneración dos traballadores con contratos de duración determinada respecto dos traballadores con contrato indefinido, principio corroborado pola sentenza do TXUE de 2010 xa citada, que impón claramente a aplicación con efectos retroactivos do recoñecemento de trienios do persoal interino, toda vez que, o artigo 2, parágrafo 1º da Directiva, estableceu como data máxima de transposición o 10 de xullo de 2001. Así, dado que o EBEP non entrou en vigor ata o 12 de maio de 2007, recoñecendo o tempo de traballo como de servizo a efectos de cómputo de trienio pero excluíndo o efecto retroactivo da retribución dos trienios recoñecidos, a devandita sentenza do TXUE considera que o Estado está obrigado a aplicar retroactivamente a norma comunitaria recoñecendo así dunha parte o efecto directo da mesma e doutra a conduta infractora do Estado, ao que sanciona de forma indirecta pola súa demora no cumprimento das obrigas contraídas co Dereito da Unión. Con tales argumentos, e admitindo todas as partes implicadas o dereito dos funcionarios interinos ao cobro dos trienios con efectos retroactivos desde a finalización do prazo de transposición da Directiva (sempre respectando os prazos de prescrición), a cuestión clave neste asunto céntrase na situación evidentemente dispar que se suscita para os funcionarios afectados que, segundo o momento no que tiveran interposto a súa reclamación, obteñen resolucións contrarias. Na análise deste asunto, o Valedor quere comezar compartindo as reflexións incorporadas ao informe da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos da Xunta en canto ás dificultades que presenta a aplicación da normativa no caso concreto e tamén no relativo ao carácter complexo do asunto. Certamente, este caso non é doado de resolver posto que nel conflúen varios principios (eficacia directa da norma comunitaria, cooperación leal do Estado para facer efectivo o dereito comunitario, límites ao alcance da cousa xulgada, alcance da responsabilidade patrimonial do Estado por incumprimento das normas comunitarias e, incluso, a eventual vulneración do principio de igualdade) cuxa hermenéutica se atopa nun proceso evolutivo inconcluso e ao respecto dos cales se ten pronunciado recentemente tanto a xurisprudencia comunitaria coma a española. Polo tanto, é certo que o problema resulta, cando menos, vidroso. Pero esta Institución considera que existen fundamentos xurídicos máis que suficientes para alcanzar unha solución diferente á proposta pola Xunta de Galicia, dando pleno cumprimento ás normas comunitarias e garantindo unha tutela ampla (tal e como lle cómpre promover ao Valedor) dos dereitos dos interesados nesta queixa. Neste senso, entendemos preciso avanzar as seguintes liñas argumentais para realizar unha reavaliación global do asunto. I- Sobre as resolucións administrativas confirmadas por sentenza xudicial firme e o dereito comunitario. En primeiro termo, e aínda considerando –a pesar do enfoque adoptado pola Xunta de Galicia- que nesta cuestión non radica realmente o cerne do problema, debemos lembrar que na última década se ten aberto unha fenda xurisprudencial por parte do TXUE na intanxibilidade da cousa xulgada ao ter sido admitido por este que, en determinadas circunstancias, cabe promover a revisión das resolucións administrativas e xudiciais firmes ditadas por órganos nacionais que aplicaron erroneamente (ou ignoraron) o dereito comunitario. Certamente, estas sentencias do Tribunal de Luxemburgo non buscan socavar o valor da seguridade xurídica sobre o que se fundamenta o principio de cousa xulgada senón facelo harmónico cos principios esenciais da primacía e da necesaria efectividade do dereito comunitario. Coma ten indicado o TXUE, os Estados non poden infraprotexer o interese da Unión Europea de garantir que as súas normas substantivas son aplicadas correctamente (principio de efectividade) mediante unha interpretación desmesurada do principio de seguridade xurídica (STXUE Olimpiclub, C-2/08, de 3 de septiembre de 2009). Aínda que o TXUE non rexeita o valor inherente ao principio da seguridade xurídica ten promovido unha xurisprudencia evolutiva –que non podemos considerar pechada na actualidade- na que matiza o carácter monolítico e intocable do mesmo. Así, na coñecida STXUE no asunto Kühne & Heitz NV (C-453/00, de 13 de xaneiro de 2004) o Tribunal abre esta liña de razoamento ao recoñecer a posibilidade de revisar, baixo certas condicións, aquelas decisións administrativas de órganos nacionais confirmadas por decisión xudicial firme que foron adoptadas en contradición co dereito comunitario. En pronunciamentos posteriores, o TXUE ten posto novos chanzos desta doutrina en construción en asuntos coma Kempter (C-2/06, de 12 de febreiro de 2008) no que afirmou que unha resolución administrativa firme contrario ao dereito da UE podería ser anulada aínda que o interesado non tivera alegado esa norma no procedemento interno, Vereniging (C-383/06, de 13 de marzo de 2008) no que contemplou a revisión de resolucións administrativas firmes para recuperar fondos perdidos por abuso ou neglixencia dos beneficiarios, ou o xa mencionado Olimpiclub. En definitiva, polo tanto, resulta importante lembrar a centralidade que teñen no ámbito do dereito da UE –coma non podería ser doutro xeito- tanto o principio da seguridade xurídica coma o seu corolario da cousa xulgada por tribunais nacionais; sen embargo, convén subliñar tamén que o TXUE ten dado pasos para matizar o alcance destes principios naqueles contextos nos que sexan empregados por parte dos Estados como límite á eficacia das normas comunitarias. II- O efecto directo vertical da directiva e a obriga do Estado de garantir a plena efectividade das normas comunitarias. Nos asuntos que suscitan esta queixa, o foco non debera trasladarse, na opinión do Valedor, ao instituto da cousa xulgada senón que debera manterse sobre o efecto directo que ten a norma comunitaria e sobre a inequívoca obriga que ten o Estado á hora de darlle plena eficacia aos mandatos contidos nela. Na controversia dirimida pola Sala Segunda do TXUE na sentenza 2010/414 de 22 de decembro quedaron claras as seguintes cuestións: a) a cláusula 4 do Acordo marco sobre traballo con contrato de duración determinada que figura no anexo da Directiva 1999/70 e que establece que “non poderá tratarse aos traballadores cun contrato de duración determinada dunha forma menos favorable que aos traballadores fixos comparables” ten efecto directo, coma o órgano xudicial xa dixera anteriormente, por exemplo, na sentenza Del Cerro Alonso (C-307/05 de 13 de decembro de 2007); b) o Estado incumpriu a súa obriga de transpoñer a Directiva antes do 10 de xullo de 2001, que era a data máxima establecida no texto; c) e, polo tanto, debe aboar aos traballadores interinos ou temporais, cos límites da prescrición, os trienios perfeccionados dende esa data, e non dende a entrada en vigor (15 de maio de 2007) do EBEP. Os autores das queixas solicitaron á Administración o recoñecemento de trienios antes da entrada en vigor do EBEP e fixérono apoiándose expresamente no texto da Directiva non trasposta. Nin a Administración autonómica, nin os tribunais lles deron a razón. Sen embargo, ambas instancias deberían telo feito. É doutrina comunmente aceptada que cando unha norma comunitaria ten carácter preciso e incondicional (coma ocorre coa cláusula 4 do Acordo marco que figura no anexo da Directiva 1999/70) esta pode ser invocada por un particular ante un tribunal nacional (aínda que se trate dunha Directiva, cando ten transcorrido o prazo de transposición sen que esta se consumara, tal e como aconteceu aquí) para que o órgano xurisdicional a aplique integramente, absténdose de invocar calquera disposición nacional que conduza, nas circunstancias do litixio, a un resultado contrario ao previsto no dereito comunitario (STXUE Marshall, C-152/84 de 26 de febreiro de 1986). Polo tanto, convén insistir no feito de que o poder lexislativo do Estado incumpriu de xeito flagrante o Dereito comunitario, por non incorporar a Directiva en prazo. Sen embargo, o órgano administrativo tamén o fixo xa que –a pesares da xustificación baseada na suxeición á lei interna que esboza a Xunta no seu Informe- está obrigado a aplicar a directiva con efecto directo que alegan os autores a queixa e a inaplicar a norma interna contraria (como afirmou con rotundidade o TXUE na súa importante sentenza Constanzo, C-103/88, sen que a Administración teña que agardar a ser instada xudicialmente a realizar esta operación); e, por último no noso caso, tamén o órgano xudicial vulnerou o dereito da UE ao rexeitar aplicar a disposición da norma comunitaria non trasposta que invocan os particulares e desprega efecto directo. Dende a perspectiva que brinda este triplo incumprimento, semella difícil defender que teñan que ser os traballadores que reclaman o exercicio dun dereito que lles recoñece unha norma comunitaria os que deban resultar prexudicados pola actuación, contraria ao dereito da UE, que desenvolven tres poderes diferentes do Estado. Obviamente, o nivel de responsabilidade das distintas instancias implicadas no asunto non é idéntico xa que máxima responsabilidade –derivada da non transposición en prazo da directiva e da conseguinte xeración dun marco relativamente confuso de dereito aplicable- resulta imputable só ao Estado; pero non debemos esquecer que a xurisprudencia comunitaria tamén é contundente ao afirmar que tanto os xuíces coma a Administración deben aplicar as directivas con efecto directo non traspostas, coma a deste caso, inaplicando o dereito interno co que entren en contradición. III- A responsabilidade patrimonial do Estado polo incumprimento do dereito comunitario. O propio TXUE fai referencia na mencionada sentenza 2010/414 á existencia da responsabilidade do Estado polo incumprimento da normativa comunitaria. Concretamente, no párrafo 87 indica que “dado que la cláusula 4, apartado 1, del Acuerdo marco (LCEur 1999, 1692/1) es incondicional y lo suficientemente precisa para poder ser invocada frente al Estado por los particulares ante un juez nacional, las demandantes en el litigio principal pueden alegar válidamente sus pretensiones de abono de los trienios a los que tienen derecho con carácter retroactivo, basándose directamente en las disposiciones de dicha cláusula. No parece, pues, necesario, a primera vista, un recurso de indemnización basado en la jurisprudencia del Tribunal de Justicia relativa a la responsabilidad de los Estados miembros por violación del Derecho de la Unión” (a cursiva está engadida). Certamente, os beneficiarios da sentenza 2010/414 e da subseguinte da Sala 3 do TS de 7 de abril de 2011 obtiveron o abono retroactivo dos trienios perfeccionados por virtude do efecto directo da Directiva, polo que non foi preciso abrir a vía da reparación por incumprimento. Pero para os autores das queixas que nos ocupan –aos que tanto a Administración como a xudicatura lles rexeitaron a súa pretensión, impedindo a aplicación dunha norma comunitaria que primaba sobre o dereito nacional e tiña efecto directo- a resposta debe ser outra. Como sinalan estes cidadáns nos seus escritos, a negativa da Xunta de Galicia a recoñecerlles un dereito que lles pertence abócaos a un longo periplo xudicial, é dicir, condúceos á interposición do recurso de indemnización do que fala o TXUE. Non parece necesario estenderse no comentario da coñecida construción xurisprudencial ao respecto do principio da responsabilidade patrimonial do Estado por incumprimento do dereito comunitario que ten desenvolto o Tribunal de Luxemburgo dende a pioneira sentenza de 19 de novembro de 1991 no asunto Francovich (C-6/90), e perfeccionado en múltiples decisións posteriores entre as que cabe destacar as STXUE de 5 de marzo de 1996, Brasserie du Pêcheur e Factortame (asuntos C-46/93 e C-48/93) e de 30 de setembro de 2003 Köbler (asunto C-224/01). Nesta última, referida á responsabilidade do Estado polas decisións de órganos xudiciais contrarias ao Dereito comunitario, se explicita que “el principio de responsabilidad de un Estado miembro por los daños causados a los particulares por las violaciones de Derecho comunitario que le sean imputables es inherente al sistema del Tratado” e tamén se observa que “(…) la parte demandante de una acción de responsabilidad contra el Estado obtiene, si se estiman sus pretensiones, la condena del Estado a reparar el daño sufrido, pero no necesariamente la anulación de la fuerza de cosa juzgada de la resolución judicial que haya causado el daño”; mentras que en Factortame xa se afirmara que “el derecho a reparación constituye el corolario necesario del efecto directo reconocido a las disposiciones comunitarias cuya infracción ha dado lugar al daño causado”. Pese a que nos procesos xudiciais existe unha ineludible marxe de incertidume, nos asuntos dos que traen causa as queixas interpostas ante esta Institución se aprecian fundamentos xurídicos suficientes para sustentar un recurso de responsabilidade por parte dos autores que, todo hai que dicilo, non poderían eventualmente dirixir contra a Xunta senón contra a Administración Xeral do Estado ao ser esta a única responsable da non transposición en prazo da directiva. IV- O principio de cooperación leal. O recurso á acción de responsabilidade, sen embargo, non semella ser a solución idónea para este asunto xa que impón aos autores da queixa uns custes excesivos para acadar unha indemnización que subsane o non recoñecemento, en tempo e forma, do seu dereito; coma din nos seus escritos “é difícil comprender, como nunha mesma situación un compañeiro está a cobrar as cantidades que lle correspondían, mentres que a outro, non se lle abonan, abocándoo a aceptar esa situación discriminatoria ou de novo a un procedemento xudicial longo e custoso”. Por este motivo, consideramos que a función do Valedor pasa por instar a actuación positiva da Administración cando, como neste caso, parece oportuna. Nese senso, debemos lembrar que o alcance das obrigas dos Estados á hora de garantir a aplicación do dereito comunitario afecta a tódolos poderes deste posto que, como ten establecido a xurisprudencia, non só os xuíces senón tamén a Administración debe aplicalo integramente, tutelando os dereitos que este lle concede aos particulares. A Administración, por tanto, ten que adoptar tódalas medidas necesarias para garantir a eficacia da directiva, tamén por relación á particular situación dos autores da queixa. O propio artigo 4.3 do TUE insiste na importancia deste principio de cooperación leal ao afirmar que “los Estados miembros adoptarán todas las medidas generales o particulares apropiadas para asegurar el cumplimiento de las obligaciones derivadas de los Tratados o resultantes de los actos de las instituciones de la Unión”. Dende esa perspectiva, consideramos que non existen obstáculos xurídicos para que a Administración autorice o abono retroactivo dos trienios aos traballadores autonómicos que se atopen na situación descrita polos autores das queixas. O principio de cooperación leal e a garantía da efectividade das normas comunitarias deberían conducir a esta solución que, tendo en conta o reducido número de afectados e os prazos de prescripción vixentes, tampouco resultaría onerosa nestes momentos de ineludible axuste orzamentario. V- O dereito á igualdade e a situación dos autores da queixa. Por último, debemos insistir dende a perspectiva constitucional no feito de que privar aos autores da queixa deste dereito xera unha situación obxectiva de discriminación respecto aos interinos e contratados temporais que, por non ter reclamado antes da entrada en vigor do EBEP, poden agora esixir retroactivamente os seus trienios. Aínda que poida ser argumentado –cun enfoque non compartido por esta Institución- que as consecuencias xurídicas da cousa xulgada poden privar aos interesados de reclamar directamente o recoñecemento con efectos retroactivos dos trienios, o certo é que isto non lle impide á Administración se achegue ao asunto dende a óptica de dar cumprimento pleno á norma comunitaria, da defender a xustiza material e de tutelar o dereito á igualdade. Neste último senso, consideramos de aplicación ao asunto a importante doutrina establecida na Sentencia do Tribunal Constitucional 307/2006, de 23 de Outubro. Rec. Amparo 806/04, sobre o alcance do dereito fundamental á igualdade, na que se recolle que non é aceptable que unha Administración estenda os efectos beneficios dunha doutrina xurisprudencial, deixando fora aos que viran rexeitada previamente a súa pretensión por sentenza firme, toda vez que a cousa xulgada non é xustificación suficiente para unha diferenza de trato ante a Lei. É dicir, un suposto semellante ao analizado nestas queixas. Como ten dito o TC “en el presente caso no se aprecia la existencia de una justificación objetiva y razonable, resultando por el contrario arbitraria la razón opuesta por el INSS para denegar la revisión de la pensión. En efecto, el instituto de la cosa juzgada no puede ser justificación para que la Administración depare un peor tratamiento a pensionistas que se encuentran en idéntica situación y que se verían perjudicados por el único hecho de haber acudido a los órganos jurisdiccionales para obtener el reconocimiento de su derecho. Lo que está en tela de juicio en el caso de autos es el derecho fundamental a la igualdad ante la ley (art. 14 CE) y frente a ello no puede oponer el INSS que la base reguladora de determinadas pensiones hubiera sido declarada en sentencia judicial firme, de la misma manera que no ha opuesto en el caso de las restantes el que su base reguladora hubiera quedado establecida por una resolución administrativa, pese a ser la misma igualmente firme al haber sido consentida y no recurrida o, incluso, al haber sido recurrida y desestimado el recurso en sede jurisdiccional. Porque lo que se discute no es si el INSS tenía o no la obligación de revisar el conjunto de las pensiones de invalidez permanente reconocidas mediante la aplicación de un nuevo criterio de cálculo derivado de un cambio jurisprudencial, ni los límites que respecto de tal eventual obligación pudieran derivarse del efecto de cosa juzgada, sino la cuestión más precisa y relevante desde la perspectiva constitucional de si, habiendo decidido el INSS revisar tales pensiones, puede excluir de la revisión únicamente a aquellos pensionistas que obtuvieron su pensión como consecuencia de una resolución judicial. Y la respuesta ha de ser negativa, al ocasionarse con tal exclusión una desigualdad en el tratamiento de ciudadanos en idéntica situación que carece de justificación objetiva y razonable y que es, por ello, contraria al derecho a la igualdad reconocido en el art. 14 CE”. Por todo o indicado nas liñas precedentes, considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza a seguinte suxestión: Que se adopten as medidas necesarias para proceder ao recoñecemento de efectos retributivos dos trienios prestados con anterioridade á entrada en vigor da Lei 7/2007, de 12 de abril, pola que se aprobou o Estatuto básico do empregado público, cos límites e prazos de prescrición que marca a Lei, ao persoal da Administración pública que tendo reclamado tales cantidades, tiveran obtido unha sentencia desfavorable firme previa ao cambio de criterio adoptado pola Consellería. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: suxestión pendente de resposta. V. CONSIDERACIÓNS FINAIS A difícil situación socioeconómica actual incidiu, sen dúbida e como é lóxico, na actividade supervisora desta institución durante o ano 2012. E é precisamente pola causa que motiva unha boa parte das queixas recibida, polo que o Valedor do Pobo debe trasladar ao cidadán o seu esforzo e empeño en ser titor e garante dos dereitos fundamentais e das liberdades públicas recoñecidas na Constitución española. Polo dito no parágrafo anterior, neste exercicio intensificouse o labor de control da actuación dos órganos administrativos aínda cando non exista unha actuación administrativa previa, de forma que foi escaso o número de queixas inadmitidas por tal razón, sendo destacable a axilidade da intervención que se deriva de tal sistemática. Noutra orde de cousas, resulta sorprendente o feito de que en numerosas queixas, a Administración dá unha resposta satisfactoria ao cidadán no momento no que recibe a notificación de inicio de expediente por parte do Valedor do Pobo, e que ata ese momento, aducindo dilacións burocráticas non procedera a dar a correspondente solución ao problema suscitado. Somos conscientes, que coa esixencia dos informes pertinentes aos órganos competentes, a reacción da Administración resulta frutífera, non porque se constate a razón ao lado do cidadán senón porque en numerosas ocasións, a mera resposta administrativa é o obxecto mesmo da reclamación. Na mesma liña do punto anterior, queremos destacar o uso abusivo por parte da Administración da figura do silencio administrativo. Así, chama a atención o elevado número de queixas que, sen entrar no fondo do asunto, o que denuncian realmente é a falta de resposta aos escritos presentados ante o órgano administrativo correspondente. Por este motivo, intensificouse o labor desta institución ao recomendar en diversas ocasións aos entes públicos a ditar e notificar resolución expresa en todos os procedementos, evitando dilacións dos procedementos, situacións de indefensión e custos xudiciais innecesarios. Para rematar, hai que comentar que os principios de transparencia, mérito e capacidade foron os máis invocados por parte dos autores das queixas ao longo deste exercicio, provocando unha tarefa de supervisión de todo tipo de procesos, máis cando a situación actual provoca que numerosos cidadáns busquen a súa participación en procedementos non só de acceso á función pública senón en trámites internos que supoñan en ambos casos a mellora das súas condicións sociolaborais. AREA DE URBANISMO E VIVENDA I. INTRODUCIÓN O contido desta área afecta a dous ámbitos materiais tan próximos entre si como o urbanismo e a vivenda. No propio texto constitucional vincúlanse ambas materias ao indicarse expresamente no artigo 47 que: “Todos os españois teñen dereito a gozar dunha vivenda digna e adecuada. Os poderes públicos promoverán as condicións necesarias e establecerán as normas pertinentes para facer efectivo este dereito, regulando a utilización do solo de acordo co interese xeral para impedir a especulación. A comunidade participará nas plusvalías que xere a acción urbanística dos entes públicos.” A este respecto, no que se refire á materia do urbanismo debemos subliñar que a maioría das queixas que chegan a esta oficina do Valedor do Pobo refírense á materia de disciplina urbanística. Noutros campos do urbanismo, como sería o caso da planificación e xestión urbanística, recíbese un número moito menor de reclamacións. Así, apenas recibimos queixas que afecten á xestión urbanística e nas que tratan de planificación urbanística, dada a ampla discrecionalidade na que se desenvolve esta potestade administrativa, a nosa intervención ten que ser necesariamente máis limitada que en materia de disciplina urbanística. No que se refire á materia de vivenda, parécenos oportuno facer algunhas consideracións xerais sobre a vivenda, na medida en que constitúe un dos motivos principais de preocupación das familias, máxime nunha conxuntura económica como a actual. A este respecto, o dereito a gozar dunha vivenda digna e adecuada constitúe unha necesidade básica das persoas. A vivenda é un ben indispensable para as persoas a fin de garantir a liberdade e igualdade dun modo real e efectivo. É certo que non constitúe un dereito pleno en tanto que un cidadán non pode esixir ás administracións públicas que ineludiblemente lle faciliten unha vivenda, sería máis ben un dereito de índole prestacional, e que polo tanto esixe unha actuación positiva dos poderes públicos dirixida a remover os obstáculos para garantir unha vivenda digna e adecuada a quen a necesita e non pode obtela razoablemente por outros medios. Na realidade social actual, un dos efectos máis graves e evidentes da crise económica reflíctese na existencia dun bo número de familias que ou ben non dispoñen de aloxamento, ou ben o que teñen non reúne as condicións elementais para unha mínima autonomía e independencia. Doutra banda, tamén debe subliñarse que para moitos daqueles que gozan dunha vivenda adecuada, a carga financeira que soportan é demasiado considerable en relación cos ingresos que perciben. Esta circunstancia constitúe unha das peores herdanzas da burbulla inmobiliaria, ligada a uns prezos exorbitantes da vivenda xurdidos duns tipos de interese comparativamente moi baixos en relación con épocas anteriores e con longuísimos períodos de amortización. Esta situación insostible no marco da crise financeira e de emprego conduce inexorablemente a outro problema ao que nos referiremos máis amplamente nesta área que é a gravísima urxencia social ligada aos desafiuzamentos de vivendas habituais de debedores hipotecarios que non poden facer fronte ao pago das cotas. En relación co noso ámbito de actuacións en materia de vivenda, debemos precisar que se concreta case exclusivamente na problemática relacionada coas vivendas acollidas a algún réxime de protección pública, de maneira que en relación coas vivendas privadas ou de mercado libre só moi tanxencialmente podemos intervir, salvo naqueles casos e aspectos nos que estean sometidas a algunha normativa de natureza administrativa. Finalmente, mención especial merece en 2012 a iniciativa desta oficina do Valedor do Pobo de iniciar unha actuación de oficio en relación co gravísimo problema dos desafiuzamentos da súa vivenda habitual daquelas familias que non puideron facer fronte ao pago do préstamo hipotecario. Neste sentido, por parte desta institución reunímonos na nosa sede con colectivos sociais que se implicaron neste problema e a través deles contactamos cos propios afectados para ofrecer a nosa mediación ou intervención informal para tratar de resolver o problema da ameaza de privación inmediata da súa vivenda habitual. Dun modo sumario, podemos facer un percorrido polas características das queixas recibidas sobre vivenda - 80 queixas, do total de 187, que corresponden á área - e destacariamos, como vén sendo habitual nos últimos anos, as axudas ao alugueiro de vivendas como unha das materias nas que máis inciden (30 queixas). Estas queixas distribúense entre as englobadas no Programa da Renda Básica de Emancipación (25), e en moita menor medida no Programa Aluga (5). Tamén é relevante o número de queixas que recibimos nesta oficina do Valedor do Pobo referidas ás axudas públicas para adquisición ou rehabilitación de vivendas (11), ben por atrasos producidos na súa tramitación ou ben pola supresión destas axudas. Por outra banda, e como vén ocorrendo todos os anos, outra materia na que inciden as queixas refírese aos defectos ou deficiencias nas vivendas tanto de promoción pública como de protección autonómica (11). No que se refire aos cambios normativos operados en 2012 podemos subliñar que non houbo ningunha modificación substantiva en materia urbanística, aínda que si se produciu unha importante novidade en materia de vivenda coa aprobación da nova Lei 8/2012, de 29 de xuño, de vivenda de Galicia. Coa nova lei trátase de crear un marco estable e simplificado que lles permita, especialmente ás persoas consumidoras e usuarias das vivendas, dispoñer dunha norma de referencia que lles outorgue seguridade xurídica e garantía de calidade. Esta lei pretende ser un auténtico código na materia, e divídese en catro títulos: da vivenda en xeral; das vivendas protexidas e doutras actuacións protexidas; da expropiación en materia de vivenda; e por último, da inspección e do réxime sancionador en materia de vivenda. Unha das novidades normativas da lei é a implantación e regulación dun rexistro de promotores, tratándose de fomentar con esta medida a calidade da construción. Por outra banda, regúlanse tamén as fianzas, como desenvolvemento do previsto na disposición adicional terceira da Lei 29/1994, de arrendamentos urbanos. Tamén se ocupa a nova lei de dous documentos fundamentais aos que se trata de dotar da máxima eficacia, como son a licenza de primeira ocupación e a declaración de obra nova. O título máis amplo é o dedicado á vivenda sometida a protección pública, tendéndose neste terreo a eludir a intricada terminoloxía anterior e a normativa excesivamente regulamentista. Entre as cuestións relativas á adxudicación das vivendas protexidas, regúlase especialmente o Rexistro Único de Demandantes de Vivenda da Comunidade Autónoma de Galicia. En canto ás “Outras actuacións protexidas en materia de vivenda”, regúlase a adquisición protexida de vivendas, o arrendamento, os aloxamentos protexidos e a rehabilitación de vivendas. Finalmente, no que se refire ao réxime sancionador preténdese adecuar o importe das sancións ás circunstancias económicas das persoas infractoras, intentándose axustar a contía das sancións establecidas ao nivel determinado de ingresos que se esixiu para o acceso á vivenda. Na nova Lei de vivenda inclúense tamén modificacións da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e de protección do medio rural de Galicia, referidas ás reservas de solo para vivenda protexida, que posibilitan, con base no establecido no artigo 10 do Real decreto lexislativo 2/2008, do 20 de xuño, polo que se aproba o Texto refundido da Lei do solo, que os plans xerais fundamenten a reserva de solo para vivendas protexidas na demanda real existente destas que estea acreditada no Rexistro Único de Demandantes de Vivenda da Comunidade Autónoma de Galicia, tanto na porcentaxe da reserva como na tipoloxía das vivendas protexidas que deben constituíla. En canto ás perspectivas de futuro que serían desexables para os ámbitos nos que inciden as queixas clasificadas nesta área é preciso distinguir entre a materia de urbanismo e a de vivenda. No que se refire ao urbanismo debemos destacar a circunstancia de que a maioría das queixas recibidas refírense á disciplina urbanística, reflectindo case todas elas unha notable lentitude das administracións competentes -tanto a administración autonómica como os concellos- na reacción ante as infraccións urbanísticas. Esta falta de eficacia no control da legalidade urbanística ponse de manifesto nas distintas etapas nas que debe intervir a administración, desde a fase da inspección urbanística ata a reposición da legalidade urbanística, coas dificultades habituais para executar as ordes de demolición das obras ilegais. Neste sentido, entendemos que debería intensificarse a función de inspección urbanística, pois ademais do efecto disuasorio que tería para eventuais infractores consideramos que tería outros efectos notablemente positivos. Dunha parte, suporía un considerable aforro no custo burocrático que tería que soportar a administración actuante, en tanto que unha obra ilegal abortada na súa etapa inicial e polo tanto de escasa entidade, implicaría a tramitación dun procedemento menos complexo que o que requiriría unha obra nun estadio avanzado de construción, que é o escenario habitual cando fracasan os mecanismos de inspección. Por outra banda, cun adecuado funcionamento dos servizos de inspección sería máis fácil a restauración da orde urbanística alterada coa obra ilegal, que constitúe o obxectivo principal - ademais da sanción ao infractor - que debe perseguir a administración actuante, e polo tanto a sociedade cuxos intereses xerais representa. Na mesma liña de evitar a consolidación das infraccións urbanísticas consideramos que outro aspecto que debería mellorarse é o de dotar de maior efectividade as medidas cautelares que se prevén na lexislación urbanística para o caso de que se acorde a apertura dun expediente de reposición da legalidade urbanística. En moitos casos estas medidas adóptanse formalmente polos concellos pero non son plenamente efectivas, de modo que o interesado adoita burlalas e continua coas obras malia a paralización ordenada pola administración actuante. Todo iso redunda nunha consolidación da infracción con enormes dificultades prácticas para a restauración da legalidade urbanística. Por outra banda, en canto á execución das medidas de restauración ou reposición da legalidade urbanística sería tamén desexable que coa maior celeridade posible, en canto se comprobe que o interesado non procede á execución directa, adopte a administración actuante as oportunas medidas de execución forzosa. A este respecto, deben mencionarse en particular as multas coercitivas, que deberán impoñerse puntualmente e tamén realizarse o cobro de xeito eficaz, para que realmente poidan compeler o interesado a cumprir coa orde de demolición. Tamén se debería acudir á execución subsidiaria pola administración naqueles casos nos que por algunha razón non se debera demorar moito a restauración da legalidade urbanística. Na materia de vivenda, que é a outra subárea na que se encadran as queixas clasificadas nesta área, son máis variados os temas de incidencia das queixas. Nos últimos anos chegaron a esta oficina do Valedor do Pobo un considerable número de queixas que afectaban ás axudas ao alugueiro de vivenda privada, e que se referían ao Programa Aluga da Administración autonómica (anteriormente denominado Programa de Vivenda en Aluguer e Bolsa de Aluguer) e ao Programa da Renda Básica de Emancipación (xestionado conxuntamente pola Administración central e a autonómica). Con todo, sobre esta materia debe subliñarse que actualmente foi suprimido o último destes programas, manténdose unicamente de forma transitoria para as axudas concedidas ou en tramitación, e neste sentido recibimos nesta institución queixas soamente respecto dos atrasos do Ministerio de Fomento no pago destas axudas, polo que tivemos que remitir estas queixas ao Defensor del Pueblo. En canto ao Programa Aluga, pode subliñarse que por unha Resolución do Instituto Galego da Vivenda e Solo do 17 de xaneiro de 2012 acórdase pechar o prazo de presentación de solicitudes de incorporación de vivendas ao Programa Aluga, aludíndose expresamente a que nesta situación económica e no contexto do actual escenario orzamentario, faise imprescindible adoptar medidas dirixidas a frear a acumulación e a reducir o excedente de vivendas ofertadas no Programa Aluga co fin de axustalo aos obxectivos reais que se poden alcanzar no actual marco orzamentario. Neste sentido, pode tamén sinalarse que en 2012 se recibiron un escaso número de queixas referidas ao Programa Aluga. Desde outra perspectiva, debemos aludir tamén a que en 2012 seguiron recibíndose queixas sobre defectos ou deficiencias de construción en vivendas que contan con algún tipo de axudas públicas, tanto no que se refire ás vivendas de promoción pública como nas vivendas de protección autonómica. Nesta mesma materia de vivenda tamén poden destacarse as queixas sobre a supresión ou falta de convocatoria de varias axudas públicas, como é o caso das axudas que existían para a rehabilitación de vivendas no ámbito rural que contaban coa denominada cédula de rehabilitación de calidade, ou das axudas de subsidiación do préstamo para a adquisición de vivenda protexida. Por outra banda, un tema que foi obxecto de especial dedicación por esta oficina do Valedor do Pobo refírese ao grave problema dos desafiuzamentos da vivenda habitual dos debedores hipotecarios. Neste sentido, é certo que este tipo de conflitos, por afectar a unha relación xurídico privada ou por atoparse sometidos a un procedemento xudicial, quedarían fóra do ámbito de competencias desta institución do Valedor do Pobo. Con todo, non é menos certo que o Valedor non pode permanecer alleo a esta situación, dada a fonda gravidade deste problema que afecta actualmente a un bo número de familias e sobre un ben como é o fogar familiar que constitúe unha das bases fundamentais para a liberdade, dignidade e autonomía das persoas. Ademais, non debe esquecerse a este respecto que as persoas que se atopan nesta situación, nun momento de grave crise económica como o actual, xa perderon antes outros bens fundamentais como é o propio traballo, polo que a súa vivenda constitúe por dicilo así o último reduto que ampara á familia. A este respecto, e como expoñeremos máis amplamente noutro apartado desta área, a intervención desta institución neste caso consistiu en labores de mediación ao poñerse en contacto coas entidades bancarias e tamén ante as Administracións con competencias en aspectos que conflúen neste problema, como é o caso do IGVS ou os servizos sociais de concellos. Como diremos máis abaixo, algunhas entidades bancarias foron reticentes a colaborar con esta institución, o que merece un explícito reproche neste Informe. En relación con este problema, é imprescindible que tanto as diferentes institucións como as administracións públicas e as propias entidades financeiras, que non en van contaron con cuantiosas axudas públicas para evitar o seu colapso, acheguen propostas que axuden a paliar a situación que viven moitas familias, que como consecuencia da crise, perderon os seus fogares, e polo tanto quedan en grave risco de exclusión social. II. DATOS CUANTITATIVOS O número de queixas correspondentes á área de Urbanismo e Vivenda no ano 2012 foi de 187, ás que se deu o curso que se describe a continuación: Iniciadas 187 Admitidas 135 72 % Non Admitidas 25 13 % Remitidas ao Defensor del Pueblo 27 15 % A situación das queixas admitidas a trámite é a seguinte: Concluídas 59 44 % En trámite 76 56 % Ao longo deste ano tamén foron obxecto de trámite diversas queixas presentadas en anos anteriores: Ano de presentación En trámite a 31-12-2011 Reabertas Total Resoltas En trámite a 31-12-2012 2009 1 0 1 1 0 2010 6 1 7 7 0 2011 33 0 33 29 4 III. ACTIVIDADE DE SUPERVISIÓN Neste apartado faremos especial referencia aos diferentes ámbitos temáticos dentro de cada unha das dúas grandes materias englobadas nesta área, facendo especial fincapé nos criterios que orientan a nosa intervención dentro de cada un dos bloques temáticos que se expoñen. 1. Urbanismo De xeito preliminar, e antes de entrar na análise e valoración das actuacións das administracións públicas encargadas de manter a legalidade urbanística, parécenos imprescindible facer algunhas reflexións sobre as causas que determinan a existencia de obras ilegais no noso territorio. Debemos subliñar, en primeiro termo, que as obras ilegais se realizan no territorio mesmo co que convivimos diariamente, e xa que logo esta indisciplina urbanística afecta moi directamente á nosa calidade de vida. Non estamos falando simplemente dunha imaxe ou un artigo de fondo dun medio de comunicación, que nos poida parecer como algo alleo á nosa vida cotiá. Estamos falando do noso contorno inmediato, o que conforma a nosa personalidade, e en definitiva o que configura a nosa propia percepción da realidade física máis inmediata, o que se coñece como a paisaxe na que nos movemos. Neste sentido, debemos entender que detrás dun caso de indisciplina urbanística sempre hai alguén que conscientemente comete unha infracción urbanística, e neste sentido pode chegar a ocorrer que nalgunhas zonas de xeneralizada indisciplina ás administracións municipais lles poida resultar enormemente dificultoso dar unha cobertura adecuada tanto en medios persoais como materiais para tratar de manter a legalidade urbanística. Polo tanto, neste terreo da disciplina urbanística, como en tantos outros nos que as administracións exercen unha potestade sancionadora, debemos tamén apelar á responsabilidade individual de quen comete a infracción punible. Podemos dicir, sen dúbida, que conseguir un estándar adecuado de disciplina urbanística é pouco menos que imposible senón se conta co necesario consenso social que determine que calquera persoa que vaia a acometer unha obra, precise ou non licenza, sexa a primeira obrigada a verificar, a iniciativa propia ou buscando información e consello, qué efectos vai ter a obra nos demais, na zona lindeira ao solar ou ata máis aló; ela é a primeira en quedar suxeita ao deber de coidar de que o seu solo teña o uso debido. Por outra banda, non debemos deixar de sinalar que detrás de moitas denuncias por infracción urbanística, non se atopa - como pode ocorrer noutro tipo de denuncias, como as medioambientais- unha conciencia de que tras o respecto á legalidade urbanística latexa un interese eminentemente público, senón que en moitas ocasións existe unha inimizade ou enfrontamento persoal entre as partes, ou se trata dun interese puramente privativo do denunciante, sendo así que non é posible regularizar un conflito xurídico-privado desde os patróns do Dereito público. En 2012, e como vén sendo habitual, unha gran parte das queixas en materia de urbanismo refírense a temas de disciplina urbanística. A este respecto, do total de 107 queixas en materia de urbanismo, 78 tratan de problemas referidos a disciplina urbanística. Nestas queixas abórdanse diversos aspectos ou incidencias que xorden en relación con expedientes de reposición da legalidade urbanística abertos polos Concellos, na maioría dos casos, ou pola Axencia de Protección da Legalidade Urbanística. Tamén dentro deste mesmo apartado trataremos daquelas queixas nas que se mostran problemas relacionados coa tramitación de licenzas urbanísticas. A problemática da disciplina urbanística en Galicia está suficientemente diagnosticada, pois o tipo das queixas en materia de disciplina urbanística apenas difire duns anos a outros. Cremos, con todo, que outra cousa ben distinta é que co paso dos anos se observen melloras significativas. Desde a perspectiva desta oficina do Valedor do Pobo, que abarca xa uns 22 anos desde que entrou en funcionamento en 1990, podemos afirmar que malia os cambios lexislativos ocorridos neste período de tempo persisten os mesmos problemas que se denunciaban en 1990. Adoita ser o denunciante dunha presunta infracción urbanística quen presenta unha queixa por estimar que a Administración competente - na maioría dos casos, o concello - non actúa coa debida dilixencia na protección da legalidade urbanística. Neste sentido, debemos subliñar que a inmensa maioría das queixas tramitadas nesta oficina do Valedor refírense a expedientes de disciplina urbanística iniciados tras unha denuncia dun particular. A este respecto, desde a perspectiva do interese público amparado polas normas de disciplina urbanística, e como xa adiantamos no capítulo introdutorio desta área, consideramos que un control efectivo das actuacións urbanísticas nun determinado ámbito territorial esixe pola súa propia natureza unha actuación decidida e constante dos propios servizos de inspección, principalmente dos concellos. Parece claro que a aplicación práctica das normas de disciplina urbanística non debe quedar ao azar das denuncias dos particulares que se sintan agraviados por unha determinada obra ilegal, porque non sempre o interese particular do denunciante -que non ten porque ser de natureza urbanística- corre parello coas esixencias propias do interese público que preside a normativa sobre disciplina urbanística. Unha vez formuladas estas reflexións de carácter xeral, parécenos agora oportuno entrar en consideracións extraídas das queixas que chegaron á oficina do Valedor ao longo de 2012 e de anos anteriores concluídas neste exercicio, expoñendo en primeiro lugar cales foron os criterios ou vectores de actuación desta institución para encarar o problema da manifesta pasividade que se observa nas administracións actuantes para o mantemento da legalidade urbanística. Neste sentido, trataremos de exemplificar estas liñas de actuación a través de concretos expedientes de queixas, incluíndo aquelas que nos parecen máis representativas, e máis concretamente aquelas nas que o Valedor acabou formulando algunha resolución, un recordatorio de deberes legais ou unha recomendación, por terse comprobado ou constatado unha actuación incorrecta da Administración supervisada. A. O acceso ao expediente administrativo A este respecto, un dos criterios ou liñas de actuación reflíctese na necesidade de garantir aos interesados o acceso ao expediente administrativo, de maneira que nas distintas fases do procedemento poidan coñecer as actuacións do concello, e no seu caso os escritos ou alegacións do presunto infractor. Neste sentido, en moitas queixas sinala o reclamante as trabas coas que se atopa para acceder ao expediente, en especial á documentación ou informes técnicos. Así, en informes anteriores aludimos ao obstáculo que algúns concellos poñían ao acceso á documentación técnica por considerar que os proxectos arquitectónicos son obxecto de propiedade intelectual, incorrendo nas correspondentes infraccións, ata penais, se se expiden copias polo concello sen o consentimento do autor. Esta interpretación restritiva, xa deu lugar a algunha recomendación desta institución no sentido de permitir o acceso a esta documentación, en tanto que o artigo 31 bis, apartado 1, da Lei de propiedade intelectual sinala expresamente que “non será necesaria autorización do autor cando unha obra se reproduza, distribúa ou comunique publicamente con fins de seguridade pública ou para o correcto desenvolvemento de procedementos administrativos, xudiciais ou parlamentarios”. Na vixente lexislación trátase de promover e facilitar a participación cidadá no urbanismo esixindo o sometemento a información pública en numerosos procedementos. Así, o artigo 4 da Lei estatal do solo recoñece expresamente a todo cidadán o dereito á administración electrónica (Lei 11/2007, de 22 de xuño, de acceso electrónico dos cidadáns aos servizos públicos), poñendo a disposición da Administración e dos cidadáns todos os medios técnicos que a nosa sociedade permite. Por outra banda, tanto a lei estatal como a Lei autonómica 9/2002 recoñecen o dereito a participar nos trámites de información pública, o acceso aos locais e documentos e a obter copias; tamén se recoñece a acción pública e permítese o acceso e participación de calquera cidadán aos procedementos e expedientes, sen necesidade de ter a condición de interesado do artigo 31 da Lei 30/1992, de procedemento administrativo común. Desde esta perspectiva, en moitas das queixas sobre disciplina urbanística puxéronse de manifesto as dificultades do reclamante para acceder a unha adecuada información sobre a marcha do expediente orixinado pola súa denuncia. Esta falta de información constatouse en momentos moi diversos tanto ao presentar a denuncia por infracción urbanística como nos trámites seguintes á incoación do expediente de disciplina urbanística. Por outra parte, debemos subliñar que a maioría das queixas que afectan á materia de disciplina urbanística se refiren a expedientes de reposición da legalidade urbanística que sofren demoras na súa tramitación. B. Demoras na tramitación do expediente administrativo Nalgúns casos a paralización do expediente administrativo prodúcese nos trámites iniciais. Hai queixas, as menos, nas que se observa que a demora na actuación administrativa é anterior á apertura do propio expediente de reposición da legalidade urbanística, cando se atrasa en exceso o informe do técnico municipal que permite constatar se se debe abrir ou non este expediente. Noutros casos, esta demora constátase no informe técnico que debe emitirse con posterioridade á orde de cesación da obra, e no que necesariamente deberá establecerse a compatibilidade ou incompatibilidade daquela coa normativa urbanística aplicable. Nas queixas nas que se produce esta circunstancia a actuación desta oficina do Valedor do Pobo oriéntase a conseguir que desde a Administración actuante se obre coa máxima dilixencia nestes momentos claves para o control de obras ilegais, xa que se se produce unha relaxación nos labores de control córrese o serio risco de que as obras continúen e ao final se acabe consolidando unha obra ilegal. En relación cos casos que se tratan nestas queixas, debe subliñarse que as resolucións municipais de apertura dun expediente de reposición da legalidade urbanística se adoptan tras a intervención desta oficina do Valedor do Pobo, unha vez que se solicita o informe correspondente, o que determina que non se formule recordatorio ou recomendación á autoridade administrativa. Ao responder á solicitude do Valedor a Administración afectada exerce, aínda que tarde, a súa potestade de impoñer a disciplina urbanística. Nestes casos, sempre quedamos pendentes de que se poida producir unha reapertura do expediente de queixa se se produce algunha outra demora na tramitación do expediente de disciplina urbanística. Neste sentido, entre as queixas nas que se detectaron estes problemas podemos facer referencia á Q/740/11 que afectaba ao concello de Mos, e na que unha vez presentada a denuncia non se emite informe do arquitecto municipal ata pasados tres anos e oito meses desde esta denuncia. Na queixa Q/1957/11, e en relación cunhas obras realizadas no Concello de Miño que ao parecer afectaban a unha parte do trazado do denominado Camiño Inglés a Santiago de Compostela, transcorreu un ano aproximadamente desde a denuncia sobre invasión de presunto dominio público ata que a Administración municipal abriu un expediente de investigación de dominio público municipal. Na queixa Q/61/12, que afectaba ao Concello de Arteixo, produciuse un atraso de aproximadamente cinco anos desde a primeira denuncia por obras en solo de núcleo rural que excedían das autorizadas inicialmente polo concello. Na queixa Q/250/12 observouse unha demora de dous anos e seis meses entre o acordo de iniciación do expediente por parte do Concello de Bueu e a denuncia do reclamante por unhas obras de instalacións auxiliares dunha vivenda. Ademais, na queixa Q/528/12, que afectaba ao Concello de Caldas de Reis, adoptouse decreto da Alcaldía un ano despois da denuncia do reclamante sobre obras presuntamente ilegais e sobre irregularidades nunha panadería, dando conta das primeiras á Axencia de Protección da Legalidade Urbanística, e acordando medidas preliminares en relación coas actividades. Na queixa Q/801/12 e unha vez transcorrido un ano desde un escrito do reclamante á Axencia de Protección da Legalidade Urbanística pola construción dun galpón en solo rústico, acordouse a incoación dun expediente de reposición da legalidade urbanística por destinarse o chamado galpón a uso residencial. Tamén na queixa Q/878/12, que afectaba ao concello de Muros, apréciase unha moi acusada demora entre a denuncia inicial pola instalación dunha antena de televisión nunha zona non habilitada pola ordenanza municipal do casco histórico, xa que transcorreu un prazo duns tres anos e dez meses entre a primeira denuncia e a apertura dun expediente de reposición da legalidade urbanística. Seguindo con este criterio de atender á fase do procedemento administrativo na que, por así dicilo, se produce o bloqueo ou paralización do expediente, poden tratarse de demoras producidas na tramitación do expediente de disciplina urbanística, ou de supostos de inexecución de ordes de demolición de obras ilegais. A este respecto, trataremos, en primeiro lugar das demoras producidas na tramitación do expediente de disciplina urbanística. En relación cos casos que se tramitaron nesta oficina do Valedor do Pobo pode subliñarse que adoitan apreciarse demoras inxustificadas nos trámites inmediatamente posteriores ao informe técnico que debe emitirse con posterioridade á orde de cesación da obra, como sería o trámite da achega polo interesado do proxecto técnico que lle esixe a Administración para analizar a compatibilidade ou non da obra realizada coa normativa urbanística aplicable. Estas demoras, sen ningunha dúbida, afectan dun modo substancial ao resultado final das actuacións administrativas que teñan que seguirse ante as posibles infraccións urbanísticas. Neste sentido, a falta dunha actuación eficaz por parte da Administración pode ocorrer, como xa indicamos anteriormente, que as obras ilegais realizadas se convertan en feitos consumados, cun difícil retorno á legalidade. A este respecto, é necesario subliñar que a pasividade da Administración na tramitación deste tipo de expedientes pode provocar a caducidade do procedemento, o que obrigaría a abrir un novo expediente, sempre que esa pasividade non producira outra consecuencia mais radical como sería a prescrición da infracción urbanística. Neste sentido, entre as queixas tramitadas en 2012, e como adoita ocorrer todos os anos, tivemos algún caso de caducidade do procedemento aberto como consecuencia dunha denuncia por infracción urbanística. Tamén se observou en moitas queixas o innecesario ofrecemento pola Administración, tanto ao denunciante como ao interesado, de trámites de alegacións, que o único que fan é dilatar inxustificadamente a resolución do expediente, producíndose ademais a circunstancia de que en moitas ocasións esta situación interina é aproveitada polo infractor para continuar coa obra ilegal e conseguir que se consolide o ilícito urbanístico. Neste sentido, pode destacarse o feito, que se observou en moitas queixas, de que a Administración actuante non mostra a eficacia desexada no mantemento e efectividade das medidas cautelares para que non se consolide a obra ilegal. En relación coa relevancia práctica destas demoras que ás veces se observan na tramitación dos expedientes de restauración da legalidade urbanística debe subliñarse que no artigo 210 da vixente Lei 9/2002 de ordenación urbanística de Galicia establécese o prazo de seis anos para que a Administración proceda á apertura do correspondente expediente de reposición da legalidade. Transcorrido este prazo sen que se abra o oportuno expediente á obra ilegal, por non axustarse ao planeamento urbanístico, quedaría como unha obra fóra de ordenación, e non podería ser demolida, aínda que o seu propietario unicamente podería realizar no futuro pequenas reparacións esixidas por razóns de seguridade e hixiene, pero en ningún caso obras de consolidación, de modernización ou de cambio do uso existente. Entre as queixas que deben mencionarse neste apartado referido ás demoras na tramitación dun expediente de reposición da legalidade urbanística expóñense a continuación as máis destacadas. A queixa Q/364/12 referíase a demoras producidas na tramitación por parte do Concello de Moaña de dous expedientes de reposición da legalidade urbanística por unhas obras de ampliación dunha vivenda e pola construción dun muro; á vista de que os atrasos en ambos expedientes eran escandalosamente altos, sendo os últimos trámites en cada un dos expedientes de datas de 1-2-2001, e de 10-10-2005, e de que o informe do concello non aludía a novos trámites formulámoslle ao alcalde do concello de Moaña un recordatorio de deberes legais nos seguintes termos: “Que por parte desa Alcaldía-Presidencia se ordene a máxima dilixencia na tramitación dos expedientes de reposición da legalidade urbanística aos que se refire a presente queixa, en aplicación do previsto nos artigos 209 e 210 da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia, todo iso con obxecto de evitar a posibilidade de que se produza a prescrición da acción de restauración da legalidade urbanística en ambos casos”. No momento de elaborarse este informe remitímoslle un último requirimento ao Concello de Moaña no que lle manifestabamos que de non recibir a súa resposta entenderiamos que o recordatorio formulado non foi aceptado. Ata o momento de presentarse este informe anual aínda non recibimos a resposta do Concello de Moaña ao recordatorio que lle formulamos. Tamén se formulou outro recordatorio de deberes legais e unha recomendación ao Concello de Cerceda na queixa Q/367/12, en relación cunhas obras de rehabilitación dunha vivenda respecto da que se incoara un expediente de reposición da legalidade urbanística, no que non constaba ningún trámite desde a incoación do expediente, algo máis dun ano antes. Desde esta institución do Valedor do Pobo formulamos ao concello de Cerceda un recordatorio de deberes legais (“Que por parte desa Alcaldía-Presidencia se actúe coa máxima dilixencia na tramitación do expediente de reposición da legalidade urbanística ao que se refire a queixa, e se apliquen os trámites previstos non artigo 210 da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia” ), e unha recomendación (“Que por parte desa Alcaldía-Presidencia e para o caso de que se producira a caducidade do procedemento de restauración da legalidade urbanística actualmente en tramitación, se abra sen demora un novo procedemento de reposición da legalidade urbanística polas obras realizadas pare evitar que se produza a prescrición da acción de restauración da legalidade urbanística, e que se requira ao promotor para que acredite a data de terminación das obras, para os efectos de determinar o cumprimento do prazo de prescrición.” ), que ata o momento non foron contestados. Na queixa Q/635/12, que afectaba ao Concello de Nigrán, comprobouse que transcorreran aproximadamente dous anos desde o último trámite dun expediente de reposición da legalidade urbanística, que se reactivou unha vez que solicitamos informe, ao mesmo tempo que se acordou a demolición dunha edificación auxiliar. C. Ineficacia na execución das ordes de demolición de obras ilegais Por outra banda, ademais das demoras na tramitación dos expedientes con anterioridade á súa resolución, constitúe tamén unha queixa frecuente ante esta oficina do Valedor do Pobo a ineficacia das Administracións municipais para conseguir que se executen as demolicións de obras ilegais. Á luz das queixas tramitadas nesta oficina do Valedor do Pobo pódese observar como en ocasións a execución da resolución administrativa que obriga á demolición total ou parcial dunhas obras vaise atrasando nunha secuencia de trámites dilatorios por parte do interesado, moitos deles non contemplados estritamente en ningunha norma legal, sen que tampouco se leven a cabo as medidas de execución forzosa previstas na lexislación de procedemento común e na propia lexislación urbanística. Entre estas medidas de execución forzosa previstas no artigo 209 da Lei 9/2002 sobre ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia debemos facer referencia á execución subsidiaria pola Administración e ás multas coercitivas. Neste sentido, da análise das queixas que se refiren á falta de efectividade das medidas de restauración da legalidade urbanística adoptadas pola Administración pode concluírse que apenas se recorre á execución subsidiaria quizais polas dificultades prácticas para conseguir posteriormente do interesado o reembolso dos gastos ocasionados pola demolición. A este respecto, debe subliñarse que adoitan ser as multas coercitivas o mecanismo máis utilizado pola Administración para asegurar a efectividade da orde de demolición, pero para que esta medida sexa efectiva é necesario que as multas se impoñan e se cobren con suficiente dilixencia, pois de non ser así aínda dilatarían máis o proceso de restauración da legalidade urbanística. Desde esta perspectiva, na tramitación das queixas observáronse moitos casos nos que as multas non se impoñen dun xeito regular ou ben dilátase moito o cobro da multa. En canto aos criterios que seguimos nesta institución do Valedor do Pobo para intentar superar a ineficacia das Administracións municipais en conseguir que se executen as demolicións de obras ilegais, insistimos especialmente, como se fai constar nalgunha das nosas resolucións, na aplicación eficaz do mecanismo das multas coercitivas. Entre as queixas que deben mencionarse neste apartado expóñense a continuación algunhas delas. Na queixa Q/817/11 o Concello de Santiago de Compostela impón multas coercitivas para o cumprimento da orde de retirada dunhas torretas cos contadores do auga e da luz nunha vivenda unifamiliar. Na queixa Q/2292/11 a Axencia de Protección da Legalidade Urbanística ordena a demolición dunhas obras de construción dunha vivenda unifamiliar en Camariñas, nun expediente iniciado en 2005. Noutra queixa, Q/888/12, actualmente en tramitación, compróbase que nunha orde de demolición parcial dun muro ilegal adoptada polo Concello de Forcarei, non se cumpriron polo interesado as prescricións concretas da orde de demolición. D. Planificación urbanística Por outra banda, tamén debemos referirnos a aquelas queixas relativas a problemas xurdidos en materia de planificación urbanística, en particular sobre as incidencias que se suscitan no trámite de información pública e coas alegacións presentadas polos interesados. Neste campo da planificación urbanística, e como xa sinalamos en informes anteriores, as posibilidades de intervención do Valedor do Pobo son máis limitadas que en materia de disciplina urbanística. A este respecto, nesta materia entran en xogo potestades municipais cun marcado carácter discrecional que en todo caso deberán supervisarse pola Consellería de Política Territorial, Obras públicas e Transportes, e por outras Consellerías ou ben por outras Administracións públicas que deberán emitir informes sectoriais esixidos na normativa sobre procedemento de elaboración dos Plans urbanísticos. 2 Vivenda No que se refire ás queixas sobre vivenda debemos subliñar, en primeiro termo, que aínda sendo un dos principais motivos de preocupación dos cidadáns non é, con todo, unha das materias nas que recibimos máis queixas, se exceptuamos algunhas que xorden ligadas a determinados temas, como é o caso, desde hai xa uns anos, das axudas públicas para o alugueiro de vivendas privadas. Estas axudas céntranse fundamentalmente en dous Programas, un compartido entre Estado e Xunta de Galicia que é o da Renda Básica de Emancipación, e outro exclusivo da Administración autonómica, que é o Programa Aluga. Con todo, apenas houbo queixas sobre un aspecto tan importante como son os procedementos de adxudicación de vivendas de protección pública, salvo algúns casos nos que persoas que están inscritas no Rexistro Único de Demandantes de Vivenda da Comunidade Autónoma de Galicia manifestan a súa desconformidade polo feito de que non os convoquen para algún sorteo de vivendas protexidas ou tarden en ofrecerlles algunha vivenda do Programa Aluga. En todo caso, trátase de queixas que teñen unha escasa incidencia numérica no conxunto da subárea de vivenda. Con todo, cremos que si poden considerarse representativas outras queixas nas que se pon de manifesto a redución operada nos créditos orzamentarios destinados ás axudas públicas á vivenda. Así, pode mencionarse o caso das axudas tramitadas no seu momento ao amparo do Decreto 157/2006 (actualmente derrogado), de 7 de setembro, de rehabilitación e renovación de calidade de vivendas no medio rural e en conxuntos históricos de Galicia. Tamén se presentaron queixas referidas á anulación por unha norma estatal das axudas consistentes na subsidiación de créditos para a adquisición de vivendas protexidas. A ambos casos nos referiremos máis adiante neste informe. A. Axudas para o alugueiro de vivendas privadas En todo caso, e como ocorreu nos últimos anos, houbo un notable número de queixas referidas ás axudas para o alugueiro de vivendas privadas, aínda que é certo que se produciu un notable cambio en relación con exercicios anteriores, xa que das 30 queixas recibidas neste campo, 25 corresponden á renda básica de emancipación e 5 ao Programa Aluga. Ademais, a totalidade das queixas que afectaban á renda básica de emancipación remitíronse ao Defensor del Pueblo, dado que se referían a atrasos no pago da axuda xa concedida pola Administración autonómica, e o pago corresponde ao Ministerio de Fomento. En consecuencia, aínda que se trata dun problema que afectaba a un colectivo numeroso, con todo non determinou unha actuación propia desta institución do Valedor do Pobo. A este respecto, indicáronnos desde o Defensor del Pueblo que, con carácter xeral, estas queixas adoitan reflectir que os reclamantes teñen recoñecido o dereito á RBE e que non percibiron a axuda, aínda que o seu expediente non está afectado por ningunha incidencia. Neste sentido, dado o elevado volume de queixas recibidas e investigacións efectuadas o Defensor del Pueblo modificou o método de tramitación destas queixas coa finalidade de axilizalas. Así as cousas, coa entrada en vigor o 1 de xaneiro de 2012 do Real decreto lei 20/2011, de 30 de decembro, de medidas urxentes en materia orzamentaria, tributaria e financeira para a corrección do déficit público, déixase sen efecto a medida de política económica de carácter conxuntural que regulaba o Real Decreto 1472/2007, que foi derrogado (disposición derrogatoria primeira). Desde esta perspectiva, a partir desa data non se recoñeceron beneficiarios novos, e os beneficiarios con dereito xa recoñecido continúan gozando da axuda económica, aínda que reducida na súa contía desde xullo de 2012. Doutra banda, permítese, con carácter excepcional, ser beneficiario do dereito á RBE a quen o solicitou antes do 1 de xaneiro de 2012. B. Problemas de mantemento das edificacións Finalmente, dentro desta materia de vivenda tamén merecen destacarse as queixas, presentadas polos ocupantes de vivendas de promoción pública ou de vivendas de protección autonómica, relacionadas con problemas de mantemento das edificacións ou ben con posibles defectos construtivos. No caso das queixas referidas a vivendas de protección autonómica comprobouse a existencia de dificultades para que por parte da empresa promotora se realicen as obras necesarias para corrixir os defectos observados; pode subliñarse, a este respecto, que nalgúns casos xorden dificultades sobre a proba da causa real das deficiencias ou danos na vivenda aos que se refiren as queixas. Noutros casos, referidos ás dificultades para o mantemento e conservación de vivendas de promoción pública, tras solicitar información do Instituto Galego de Vivenda e Solo, e logo das visitas de inspección por parte de técnicos do citado organismo, informóusenos que se procedía á execución das obras necesarias para un adecuado mantemento das edificacións ás que se referían as queixas. Pero nalgúns casos reabríronse as queixas correspondentes por existir desconformidade coas actuacións levadas a cabo polo IGVS, ou ben pola tardanza en acometelas. Como xa adiantaramos con anterioridade referirémonos agora a dous tipos de queixas referidas ás axudas para o acceso á vivenda nas que se deixan sentir as restricións orzamentarias que motivaron a desaparición ou redución de moitas destas axudas públicas. C. Axudas para rehabilitación de vivendas no medio rural No primeiro caso xa mencionado no informe anual correspondente a 2011 trátase das queixas referidas ás axudas de rehabilitación e renovación de calidade de vivendas no medio rural e en conxuntos históricos de Galicia. O sistema de axudas deste Decreto da Xunta de Galicia 157/2006 sustentábase sobre a creación dunha cédula de rehabilitación de calidade e mediante subvencións a fondo perdido para as persoas promotoras de baixos ingresos do medio rural. A cédula de rehabilitación de calidade tiña por finalidade o asesoramento e tutela da calidade das actuacións de rehabilitación e renovación. No decreto establecíase ademais como requisito para ser obxecto das subvencións, que se irían convocando periodicamente, que as vivendas estivesen en posesión da cédula concedida durante os dous anos inmediatamente anteriores ao momento da presentación da solicitude de subvención. O problema que se suscitou con estas queixas estriba en que no decreto que as regulaba establecíase que no momento de presentarse a solicitude o interesado debía ter a cédula de rehabilitación de calidade, e para a concesión desta requiríase que as obras propostas e conformes se realizasen nun determinado prazo que se fixaba na resolución de conformidade. Esta normativa bastante complexa suporía unha notable tardanza na concesión da cédula, e podía ocorrer ademais que quen contaba con ela tivese que esperar a unha nova convocatoria de subvencións, o que determinaba que os prazos para obtelas se puidesen alargar bastante desde o primeiro momento da solicitude da cédula de rehabilitación de calidade. Por outra parte, o sistema de subvencións á rehabilitación de vivendas rurais baseado na cédula de rehabilitación de calidade suprimiuse polo Decreto 44/2011, do 10 de marzo, en cuxas disposicións transitorias se recollen varios supostos para os expedientes en tramitación ao amparo do Decreto de 2006. Con todo, as últimas convocatorias de subvencións ao amparo do Decreto de 2006 realizáronse por resolucións de 1-7-2010 e de 4-10-2010, polo que os interesados que dispoñían da cédula de rehabilitación de calidade pero que non puideron acollerse ás axudas convocadas polas citadas resolucións non tiveron a posibilidade a partir dese momento de beneficiarse destas axudas. A este respecto, dáse a circunstancia de que pola propia natureza do sistema do Decreto citado estaríamos en moitos casos ante un tipo de axudas que se concedían coa obra xa realizada, polo que o principal motivo de queixa desde que se deixaron de convocar estas axudas refírese a que o interesado xa asumira o custo da obra, contando coa axuda prevista. D. Axudas de subsidiación de préstamos para adquisición de vivendas no Plan Estatal de Vivendas 2009-2012 Tamén se recibiron algunhas queixas relacionadas coa supresión das axudas de subsidiación de préstamos contidas no Real Decreto 2066/2008, de 12 de decembro, polo que se regula o Plan Estatal de Vivenda e Rehabilitación 2009-2012, como consecuencia do previsto no artigo 35 do Real decreto lei 20/2012, de 13 de xullo, de medidas para garantir a estabilidade orzamentaria e de fomento da competitividade. Neste caso, establécese expresamente que a partir da entrada en vigor do Real decreto lei non se recoñecerán aquelas solicitudes que estean en tramitación e que non sexan obxecto de concesión por parte da Comunidade Autónoma. E. O grave problema dos desafiuzamentos da vivenda habitual dos debedores hipotecarios Nos anos do boom inmobiliario observouse unha actuación imprudente de moitas entidades de crédito na concesión de préstamos hipotecarios para a adquisición de vivenda, en tanto que en numerosos casos se sobrevalorou a capacidade de endebedamento dos adquirentes de vivenda, apoiándose nunha baixada moi acentuada dos tipos de interese, e un alargamento, ata entón inusual, dos prazos de amortización dos créditos hipotecarios. Esta tendencia facilitouse enormemente polo feito de que as entidades taxadoras non eran independentes da entidade financeira que concedía o crédito, e este quecemento do mercado conduciu inexorablemente ao estalido da perniciosa burbulla inmobiliaria, o que finalmente levou a unha crise sen precedentes do noso sistema financeiro. Esta crise financeira desembocou nunha gravísima crise económica, de tal forma que o imparable aumento do desemprego desde os comezos da crise determinou a incapacidade de moitos debedores hipotecarios para facer fronte aos seus compromisos crediticios. Esta circunstancia contribuíu ao empeoramento da crise financeira e polo tanto a unha cada vez maior restrición do crédito e a un maior desemprego en amplos sectores da poboación. Iso trouxo consigo a necesidade de axudas públicas para as entidades financeiras, sobre todo as Caixas de Aforro, coa consecuencia inevitable da adopción de medidas de contención do déficit público, desembocando todo iso nun agravamento da situación de desemprego, o que empeorou aínda máis a solvencia de moitos debedores hipotecarios. Esta gravísima crise económica ten unha dimensión social evidente en situacións como o grave problema dos desafiuzamentos, cuxa repercusión vai moito máis alá da perda da vivenda habitual e familiar, posto que ademais, en moitos casos, se está creando unha situación de insolvencia a longo prazo e con ela unha case inevitable exclusión social. Así as cousas, entendemos nesta institución do Valedor do Pobo que as axudas públicas ás entidades financeiras -coas que se pretende evitar unha creba do sistema con consecuencias demoledoras para a nosa economía- deben atopar unha xusta correspondencia noutras medidas de defensa e apoio daqueles debedores hipotecarios que por non poder facer fronte aos seus compromisos coas entidades financeiras pódense ver en moitos casos en grave perigo de exclusión social. A este respecto, alertado pola notoria situación na que se atopan numerosas familias en Galicia, afectadas polas execucións hipotecarias e a perda da vivenda habitual, nesta institución do Valedor do Pobo iniciamos unha actuación de oficio sobre este problema social. Neste sentido, tras celebrar reunións con asociacións para a defensa dos dereitos das familias afectadas, tramitar queixas individuais, abrir consultas e investigacións sobre asuntos urxentes, nesta oficina do Valedor do Pobo elaboramos un conxunto de propostas dirixido aos poderes públicos co fin último de paliar este grave problema. O Valedor do Pobo, con todo, abriu unha liña de actuación específica para afrontar esta lacra. Así as cousas, atópanse en trámite un número crecente de queixas e consultas que buscan resolver as situacións concretas que sofren os afectados que se dirixiron ao alto comisionado parlamentario. Algunhas xestións xa deron os seus froitos e tense constancia de solucións satisfactorias. No Valedor do Pobo consideramos que, sen dúbida, estamos ante unha emerxencia derivada do núcleo básico do Estado Social, e que debemos afrontala con toda a forza que nos dá o principio de xustiza material. Tamén promovemos, por outra banda, iniciativas propias relativas a aspectos particulares, como a que persegue que non se cobre o imposto de plusvalía aos afectados. Neste sentido, desde a institución do Valedor do Pobo formuláronse diversas propostas para atender e tratar de aportar solucións ás difíciles situacións nas que poden atoparse as familias. A este respecto, estas propostas formúlanse sobre a base de tres grupos distintos de afectados: as persoas con dificultades para aboar as cotas hipotecarias, os afectados por procedementos de desafiuzamento e o grupo de poboación que xa se viu privada da súa vivenda en tales procesos. Neste informe anual limitarémonos a expoñer brevemente as propostas formuladas xa que constan por extenso na páxina web desde o pasado mes de decembro de 2012. Así, con respecto ás familias do primeiro grupo entendemos que deben articularse mecanismos adecuados para evitar que esa situación de insolvencia sobrevida desemboque na falta de pagamento e unha posible execución hipotecaria. Neste sentido, entendemos que deben fomentarse os procesos de renegociación da débeda; para estes procesos de renegociación das débedas hipotecarias, e dado que terían carácter voluntario para as entidades financeiras, os poderes públicos deberían propiciar acordos de carácter xeral coas mesmas. Tamén debería impulsarse a modificación daquelas normas fiscais que poidan dificultar chegar a un acordo entre as dúas partes, así como regularse no ámbito competencial correspondente un procedemento específico para as situacións de insolvencia persoal e familiar. Por outra banda, deben constituírse oficinas de información e asesoramento nas administracións municipais, e tamén naqueles organismos da Administración autonómica cara aos que se dirixen habitualmente as persoas que teñen problemas desta ou similar natureza, como é o caso do Instituto Galego da Vivenda e Solo, e o Instituto Galego de Consumo. Finalmente, en relación con este grupo de afectados, debemos subliñar que a dación en pago evita que o debedor manteña unha parte importante da débeda hipotecaria e pode ser unha solución xusta para o problema dos hipotecados que non poden devolver o crédito, pero a aplicación práctica do Real decreto lei 6/2012 que regula esta posibilidade resultou claramente insuficiente, fundamentalmente polos requisitos de ingresos económicos da unidade familiar, polo que debería estudarse a conveniencia de ampliar a marxe de posibles beneficios. No que se refire ao grupo de familias que se atopan pendentes dunha execución hipotecaria que afecta á súa vivenda habitual, e debido a súa situación de insolvencia sobrevida e falta de pagamento das cotas hipotecarias, hai que suxerir tamén propostas específicas. Neste sentido, en relación co acceso á xustiza gratuíta para as persoas afectadas por un procedemento de execución hipotecaria, deberían flexibilizarse os requisitos actuais. Por outra banda, respecto da normativa procesual que rexe o sistema de poxas, debería facilitarse o acceso de ofertantes a través de poxas electrónicas e dunha maior información aos posibles licitadores acerca do inmoble. Por outra parte, e como regra xeral, os xuíces deberían exercer un control de oficio sobre os aspectos dos créditos hipotecarios relacionados coas cláusulas abusivas e os intereses moratorios (no momento de acabar a elaboración deste informe, o Tribunal de Xustiza da Unión Europea mantivo unha posición similar ás nosas propostas, o que reforza a corrección das mesmas). Finalmente, para o último grupo de familias ás que nos referiamos -aquelas que xa perderon a súa vivenda habitual como consecuencia dun desafiuzamento ou pola súa entrega como dación en pago-, resulta necesario arbitrar os mecanismos para que teñan acceso a unha vivenda mediante un alugueiro que teña moi presente a situación padecida. En definitiva, debería fomentarse o chamado alugueiro social. Neste sentido, sería inadmisible a existencia dun amplísimo parque de vivendas baleiras unido á lacerante realidade de familias sen unha vivenda digna e adecuada. Así mesmo, respecto das familias que se atopan neste grupo, o Real decreto lei 27/2012, establece a posibilidade de que se poida suspender o lanzamento por un prazo de dous anos, aínda que consideramos que deberían atenuarse os requisitos fixados nesta norma para as familias que poidan acollerse a esta posibilidade. O Real decreto lei 27/2012 encomenda ao Goberno que promova co sector financeiro a constitución dun fondo social de vivendas en propiedade das entidades de crédito e destinadas a ofrecer cobertura a aquelas persoas que xa foran desaloxadas da súa vivenda habitual pola falta de pagamento dun préstamo hipotecario, cando concorran as circunstancias persoais, familiares e económicas previstas nel. É necesario, que se axilice ao máximo a constitución deste fondo social de vivendas, e entendemos que deberían poder acceder outras familias que perdan a súa vivenda habitual como consecuencia dun desafiuzamento, aínda que non cumpran todos os requisitos establecidos no real decreto. En relación coa problemática de carácter xeral descrita anteriormente, e por considerar que constitúe unha medida moi relevante para tratar de resolver algúns dos problemas máis apremantes para moitas das familias afectadas, solicitamos un informe de carácter xeral ao Instituto Galego de Vivenda e Solo sobre as vivendas de protección pública ou vinculadas ao Programa Aluga dispoñibles en cada provincia para atender aqueles casos de afectados por un desafiuzamento da súa vivenda habitual, e que poidan acceder deste xeito a unha vivenda coas condicións que en cada caso sexan adecuadas. Por outra banda, en relación coas queixas tramitadas ata o momento por esta oficina do Valedor de Pobo de casos particulares de desafiuzamentos de vivendas habituais de debedores hipotecarios, debemos subliñar que desde algunhas das asociacións ou colectivos cos que contactamos facilitáronsenos datos referidos a familias afectadas. Por parte desta oficina do Valedor do Pobo estamos seguindo os diferentes casos que chegan a nós solicitando información en primeiro termo das familias afectadas, e dos responsables das asociacións e colectivos mencionados. Posteriormente, contactamos coas entidades bancarias acredoras dos afectados para coñecer as medidas que propoñen para conseguir evitar o desafiuzamento, ou nalgúns casos propoñer a medida dunha dación en pago. Temos que subliñar tamén a existencia dalgúns problemas á hora de contactar cos responsables dalgunhas entidades bancarias. Esta reticencia debe ser criticada de xeito contundente por este Comisionado de dereitos humanos, que esixe ás entidades bancarias, privilexiadas neste momento de crise, unha actitude de maior respecto social e sensibilidade polos problemas que afectan á cidadanía. Os seus erros e vicios do pasado repercutiron negativamente en moitas familias, polo que é inadmisible unha posible falta de colaboración neste tema. O Valedor usou esta argumentación, o que conseguiu mellorar tal colaboración co paso do tempo. Tamén contactamos nalgúns casos cos servizos sociais dalgúns concellos, xa que en moitos casos son coñecedores da situación dalgunhas familias afectadas. Por outra banda, desde esta oficina do Valedor do Pobo solicitamos ao Instituto Galego de Vivenda e Solo que nos facilitase información sobre o Programa de realoxamento dirixido a afectados por procedementos de execución hipotecaria, que se aprobou mediante acordo do Consello da Xunta de Galicia do pasado 5 de decembro de 2012. Este Programa baséase na adxudicación directa de vivendas de promoción pública de titularidade do IGVS e, como medida complementaria, no caso de que non existan vivendas de promoción pública nos concellos ou non se adapten ás necesidades da unidade de convivencia, o inicio da tramitación necesaria para que, no caso de que non se dispoña de vivendas de promoción pública, as persoas ou familias afectadas poidan acceder á adxudicación directa de vivendas de titularidade privada previstas no Decreto 84/2010, do 27 de maio, polo que se regula o Programa Aluga, en condicións semellantes ás de promoción pública. A información que solicitamos ao IGVS centrábase en particular sobre o número de vivendas protexidas que poden estar a disposición dos afectados por este problema, concretando as bolsas de vivendas nesta situación por cada unha das provincias da Comunidade Autónoma. A este respecto, na información remitida indícase que se prevé que o programa poida dar cobertura a un máximo de 500 familias. A finais do mes de Xaneiro de 2013 do total de vivendas de promoción pública vacantes (168: A Coruña 75, Lugo 55, Ourense 5, Pontevedra 33) atopábanse a disposición de ser inmediatamente adxudicadas 35 na provincia da Coruña e 25 na provincia de Lugo, e as restantes estaban pendentes de reparación previa. Indicábase tamén no informe remitido polo IGVS que ás vivendas referidas habería que engadir un 10% de reserva adicional de vivendas que se atopan en fase de construción, co que se podería contar con 46 vivendas de promoción pública máis. No entanto, manifestábase tamén neste informe, que estas vivendas pódense destinar a cubrir tamén outras necesidades urxentes de vivenda, de ser necesario. Por outra parte, indicábase que ata a data no IGVS unicamente se recibiran 14 solicitudes para este Programa na provincia de Pontevedra e 2 na provincia da Coruña. Con ocasión das xestións realizadas por esta oficina do Valedor do Pobo en relación con este problema, atopámonos con que moitas das persoas afectadas manifestan tamén o problema engadido co que se atopan cando chegan a esta dura situación, ao non poder dispoñer de medios adecuados de defensa xurídica por carecer de recursos económicos para facer fronte aos gastos de representación de letrado, e polas peculiares circunstancias da súa situación patrimonial, en especial do ben inmoble que está sendo obxecto de execución hipotecaria. Neste sentido, solicitamos do Consello da Avogacía Galega e de diferentes Colexios de Avogados que nos informasen se ante este drama social adoptaran algunha medida para auxiliar a aquelas persoas e familias que sufrían esta situación. A este respecto, nos informes recibidos dos diferentes Colexios ponse de manifesto a existencia de Oficinas de Intermediación Hipotecaria creadas conxuntamente polo Colexio e aqueles Concellos que se adhiran, e cuxo cometido é a prestación, con carácter gratuíto, dun asesoramento e intermediación hipotecaria. Estas oficinas prestan un asesoramento preferentemente para propiciar negociacións coas entidades acredoras para conseguir solucións que eviten o lanzamento (conseguir períodos de carencia de amortización, prórrogas do plan de amortizacións para reducir a cota periódica, etc.). Por outra banda, no caso de existir procedementos xudiciais iniciados os afectados por este problema poden acudir aos Servizos de Orientación Xurídica dos Colexios, nos que se tramitan as solicitudes de asistencia xurídica gratuíta. Estes servizos tamén poden actuar, aínda que non haxa proceso xudicial iniciado, prestando asesoramento e orientación previos con obxecto de evitar o conflito procesual. Ademais, nestes casos cando existe unha solicitude de asistencia xurídica gratuíta dáselle trámite de urxencia. Ademais, segundo se nos indica nun escrito do Consello da Avogacía, no caso de persoas inmersas en conflitos xudiciais pola falla de pago dunha débeda hipotecaria a vivenda na que residen non computa a efectos dos límites económicos establecidos na Lei 1/96 de Asistencia Xurídica Gratuíta. No momento de elaborarse este informe anual, xa tiveron lugar varias reunións con representantes de entidades bancarias implicadas en problemas desta natureza - pode dicirse que todas as que operan no mercado- e ata o momento a colaboración foi desigual. Xa indicamos o censurable desta actitude, que volvemos subliñar e considerar inadmisible. Neste sentido, tres entidades facilitáronnos os datos concretos (Banco Popular, BBVA e Caixabank), en particular de índole económica e xudicial, sobre cada un dos casos que chegaron a esta oficina do Valedor do Pobo. Outra entidade acudiu á oficina do Valedor do Pobo facilitando datos sobre os casos expostos, pero a maioría deles de carácter xeral, quedando pendente para unha data posterior a achega de información máis concreta sobre os casos expostos (Banco Santander, Novagalicia Banco). IV. RESOLUCIÓNS DO VALEDOR DO POBO 1.- Recordatorio de deberes legais dirixido ao Concello de Mugardos en data 8 de xuño de 2012, debido ao incumprimento pola promotora dunha edificación dunha orde de execución de determinadas medidas de seguridade no garaxe. (Q/297/12). Nesta institución do Valedor do Pobo abriuse o expediente arriba indicado como consecuencia do escrito de queixa presentado por D. G.M.B. no que, esencialmente, indicábanos que forma parte dunha Comunidade de Propietarios dunhas vivendas situadas na rúa ............, en Mugardos, e que unha vez entregadas as mesmas aos propietarios por parte da Promotora H.SL, con domicilio social na Estrada (Pontevedra), observáronse unha serie de incumprimentos da normativa tanto de seguridade contra incendios como de accesibilidade nas plantas soto dedicadas a garaxes. Manifestaba o reclamante no seu escrito de queixa que tras unha serie de escritos e contactos mantidos con responsables dese Concello, e tras a intervención desta institución do Valedor do Pobo (Expte. B.2.Q /1508/2006), ese Concello de Mugardos, mediante Resolución de Alcaldía 430/2007, de 6 de xullo, emprazou á Promotora para que no prazo de 15 días realizase unha serie de traballos que por parte da Aparelladora Municipal, segundo informe de 13 de xuño de 2007, se consideraban necesarios para o cumprimento da normativa vixente. Sinalaba tamén o reclamante na súa queixa que con data do 23 de novembro de 2007 remitiu un escrito a ese Concello para que se executase o acordado na expresada Resolución, e que non obtivo ningunha resposta. Manifestaba tamén na queixa que aínda que verbalmente se lles puxera de manifesto que ninguén realizara traballo algún tendente a adaptar á normativa os garaxes en cuestión, polo que mediante escrito de 2 de xullo de 2009, rexistrado co núm. 3483, se volveu a instar a ese Concello para que se executasen os traballos acordados na Resolución de Alcaldía 430/2007. Ademais, un novo informe da Aparelladora Municipal, previa visita xirada ao edificio, volveu a poñer de manifesto que as deficiencias seguían existindo, recomendando a ese Concello que se reiterase o acordado na Resolución 430/2007. Indicaba tamén o reclamante no escrito de queixa que ante o silencio mantido por parte dese Concello se levou a cabo unha entrevista co concelleiro de Urbanismo a principios de 2011, solicitando que lle indicasen cales eran as previsións do Concello ao respecto, non obténdose unha resposta ata o momento. Considerando que esta queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, e que atopaba en principio cobertura constitucional derivada do artigo 103.1 da Constitución, no que se refire ós principios de legalidade e de eficacia que deben rexe-las actuacións das Administracións públicas, admitiuse a trámite e promoveuse a investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba. En concreto, solicitamos dese Concello que nos facilitase información sobre o problema que motivou a queixa, e en particular sobre o trámite actual do expediente ao que se refire a queixa, e se por parte dese Concello se adoptaron medidas de execución forzosa, en especial a imposición de multas coercitivas. A este respecto, recibimos un informe dese Concello de Mugardos do 10-4-12 (RS nº 1469) no que se indica expresamente o seguinte: “-Que esta Alcaldía segundo informe da arquitecta municipal de data 09-08-2010, ditou a Resolución nº. 532/2010, reiterando a Resolución da Alcaldía núm. 430/2007, para que a promotora H.S.L., procedera a executar as seguintes medidas: * Presentar documentación gráfica do percorrido de evacuación baixo as condicións actuais do edificio. Indicaranse ademais as medias de extinción, sinalización e iluminación instaladas no garaxe. Presentarase un percorrido alternativo ou modificarase a ubicación das prazas de garaxe mencionadas. * Axeitar as pechaduras anteriormente citadas ás ordenanzas municipais, substituíndo as pechaduras actuais por outras de peche automático. - Que ata a data de hoxe, non se procedeu á adopción de medidas de execución forzosa nin a imposición de multas coercitivas”. Así as cousas, pódese subliñar que en 2006 a queixa presentouse por D. G.M.B., pola falta de contestación dese Concello de Mugardos ás súas denuncias por inadecuación á normativa aplicable da porta e das prazas do garaxe do edificio no que reside ….. Admitida a trámite a queixa, desde esta oficina do Valedor do Pobo solicitamos a información correspondente dese Concello de Mugardos, e recibimos un primeiro informe do que logo tivemos que pedir ampliación para poder aclara-las circunstancias do problema que motivou a súa queixa. A este respecto, recibimos un novo escrito dese Concello de Mugardos do 6-7-2007 (RS nº 2707, do 10-7-2007) co que nos remitía unha fotocopia dun informe do 13-06-07 emitido pola arquitecta asesora municipal, e que serviu de base a unha resolución da Alcaldía do 6-07-2007, que se lle notificara ao reclamante. Á vista da documentación que en relación co expediente de queixa B.2.Q/1508/06 nos remitiu ese Concello de Mugardos, en particular respecto da citada resolución da Alcaldía, na que se fai un requirimento á promotora do edificio para que realice determinadas actuacións tendentes á adecuación do garaxe á normativa aplicable, procedemos a concluí-la nosa intervención no problema que motivou a queixa. Sen embargo, o certo é que logo de presentado polo reclamante o novo escrito que deu lugar ao presente expediente de queixa, e solicitado o informe correspondente dese Concello ponse de manifesto que aquela resolución municipal non chegou a executarse, e que mesmo esa Alcaldía tivo que ditar outra resolución núm. 532/2010, reiterando a resolución anterior, e que por outra parte tampouco se adoptaron por ese Concello medidas de execución forzosa para o cumprimento da citada resolución municipal. Tendo en conta o anteriormente expresado estimamos nesta institución do Valedor do Pobo que deben facerse determinadas consideracións atendendo á lexislación urbanística aplicable para situacións como a que se constata no presente caso. Neste sentido, cómpre ter en conta que no artigo 94 da Lei 30/1992, sobre procedemento administrativo común se establece expresamente que os actos das administracións públicas suxeitos ao dereito administrativo serán inmediatamente executivos. Neste precepto legal cítanse varios supostos excepcionais nos que non prevalecería este principio de executoriedade dos actos administrativos, pero que en todo caso ningún deles afectaría ao citado acordo municipal. A este respecto, no suposto de que o interesado non cumpra voluntariamente o ordenado, como ocorre no presente caso, establece a citada lei no seu artigo 95 que “as administracións públicas, a través dos seus órganos competentes en cada caso, poderán proceder, previo apercibimento, á execución forzosa dos actos administrativos”. Entre os medios de execución forzosa aos que se refire o artigo 96 poden mencionarse os de execución subsidiaria e multa coercitiva. Por outra parte, en relación coa imposición de multas coercitivas, consideramos pertinente facer referencia a unha sentenza do Tribunal Constitucional de data do 14-12-1988 (RTC 1988/239) na que se subliñan as notas configuradoras da multa coercitiva. Así, podemos destacar os seguintes aspectos: 1º) requírese unha específica previsión legal, non bastando a mera previsión de tal medio de execución forzosa no art. 99 da mencionada Lei 30/1992, pois iso suporía unha extensión implícita dunha potestade administrativa contraria ao principio de legalidade, artigo 9.3 da CE; 2º) a súa posibilidade de imposición “inaudita parte”, por constituír execución dun acto anterior que lle serve de título; 3º) a súa compatibilidade coa potestade propiamente sancionadora da administración; 4º) a necesidade dunha concreción da contía a impoñer e na forma e prazo fixado para o cumprimento do fin que a multa pretende alcanzar, xa que non se pode descoñecer que consiste nunha medida de constrinximento económico, reiterada en lapsos de tempo, e tendente a obter a acomodación dun comportamento obstrutivo do destinatario do acto ao disposto na decisión administrativa previa, mediando a oportuna cominación ao apercibimento; carece polo tanto, da finalidade represiva que caracteriza á multa sancionadora e presenta certo carácter discrecional, que non arbitrario (art. 9.3 da CE). Sinálase, ademais, en relación coas multas coercitivas nunha sentenza do Tribunal Supremo do 19-6-1987 (RJ 1987/6509) que: “...Pero ademais tales multas, que son reiterables, han de sinalar un prazo para levar a efecto a actuación que impoñía o acto que se trata de executar, prazo este que ha de ser “suficiente para cumprir o ordenado” – art. 107.1 da Lei de procedemento...” . A este respecto, estimamos que ante as demoras que se observaron por parte da entidade promotora do edificio en dar cumprimento á resolución 430/2007, o que motivou que houbera que reiterar esta primeira resolución con outra núm. 532/2010, na que se require á promotora para a execución das medidas anteriormente ordenadas, entendemos que dado o incumprimento desta nova orde de execución se impoñan por ese concello as multas coercitivas necesarias para que o interesado execute a última das resolucións citadas. En consecuencia, á vista do anteriormente exposto, e tendo en conta o previsto no artigo 32.1 da lei do Valedor do Pobo, formulámoslle a ese Concello de Mugardos un recordatorio de deberes legais nos seguintes termos: Que por parte desa administración municipal e en caso de constatarse novamente o incumprimento pola entidade promotora da orde municipal pola que debe adoptar determinadas medidas en relación co garaxe dun edificio residencial, se impoñan as correspondentes multas coercitivas como medio de execución forzosa, ou en caso de ser necesario se adopte unha nova resolución municipal pola que se lle requira á promotora a adopción das reiteradas medidas de seguridade no garaxe controvertido. Resposta do Concello de Mugardos: recordatorio de deberes legais aceptado. 2.- Recordatorio de deberes legais dirixido ao Concello de Moaña, en data 23 de outubro de 2012, debido á notable demora na tramitación de dous expedientes de reposición da legalidade urbanística (Q/364/12). Ante esta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención, D. D.S.P., con domicilio en ..............., nese Concello de Moaña. No seu escrito, esencialmente, indicábanos que presentara diversas denuncias nese Concello de Moaña en relación con varias obras realizadas por D. D.S.R., e que ao parecer deran lugar a expedientes de reposición da legalidade urbanística, e dos que non tiña constancia que se ditara resolución. Na queixa presentada refírese ás obras de construción de muros no enderezo de ..............., e tamén ás obras de ampliación de vivenda no mesmo enderezo de................, e finalmente tamén se refire ás obras de rehabilitación e ampliación dunha vivenda en............., a nome de M.P.S. Considerando que esta queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, e que atopaba en principio cobertura constitucional derivada do artigo 103.1 da Constitución, no que se refire ós principios de legalidade e de eficacia que deben rexe-las actuacións das Administracións públicas, admitiuse a trámite e promoveuse a investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba. En consecuencia, solicitamos dese Concello de Moaña que no prazo de 15 días, de acordo co previsto no artigo 22.1 da Lei do Valedor do Pobo, nos facilitase información sobre o problema que motivou a queixa, e en particular sobre o resultado das inspeccións practicadas en relación coas obras denunciadas, sobre se as obras realizadas contaban ou non con licenza urbanística suficiente (solicitámoslle certificación das licenzas, en caso afirmativo), e sobre o trámite actual dos correspondentes expedientes de reposición da legalidade urbanística. A este respecto, recibimos un escrito do 17-4-12 (RS nº 824), que se acompañaba dun informe do inspector de obras. Neste sentido, no citado informe constatábase a execución de obras respecto das que se abriron expedientes de reposición da legalidade urbanística, en ambos casos (ampliación da vivenda nº.............. e construción de vivenda na............) cun longo período de tempo transcorrido desde a apertura dos correspondentes expedientes en 2001 e 2005, e sen que constase no informe remitido o trámite actual de ambos expedientes. Este informe xa fora aportado ao expediente de queixa polo propio reclamante no seu escrito inicial de queixa. Á vista da insuficiente información que ese Concello nos remitiu a esta oficina do Valedor do Pobo, solicitámoslle na data do 6-6-12 un informe complementario sobre o trámite actual dos expedientes de disciplina urbanística referidos ás obras indicadas. A este respecto, non recibimos o informe complementario reclamado a ese Concello, polo que nos puxemos en varias ocasións en comunicación telefónica con persoal do Departamento de Urbanismo dese Concello, requirindo a remisión do informe solicitado. Neste sentido, recibimos un escrito dese Concello do 27-9-12 (RS nº 2412) co que se remite diversa documentación consistente en fotocopias do expediente de reposición da legalidade nº 02/2005, incoado a Da. M.P.S. en............, deste concello de Moaña, e tamén fotocopias do expediente de reposición da legalidade nº 04/2001, incoado a D. D.S.R., no lugar de ............. deste Concello de Moaña. Así as cousas, dunha simple lectura da documentación aportada co referido escrito dedúcese que se atopan paralizados nesa Administración municipal os dous expedientes de reposición da legalidade urbanística de referencia nº 04/2001, en relación con obras de reforma e ampliación de vivenda en .............. nº ....... (promotor, D.S.R.), e o nº 02/2005, en relación coa adición dunha planta a unha vivenda preexistente sita en............ (promotora, Da. M.P.S.). A este respecto, no primeiro expediente nº 04/2001 o último trámite que consta é o acordo desa Alcaldía de data do 1-2-2001 polo que se resolve suspender inmediatamente os actos de reforma e ampliación de vivenda e incoar o correspondente expediente de reposición da legalidade urbanística, sen que conste ningún outro trámite desde a simple iniciación do expediente. En relación co expediente de restauración da legalidade urbanística nº 02/2005 o último trámite que consta é a resolución desa Alcaldía nº 67/07 de data 10-10-05, desestimatoria do recurso reposición interposto contra resolución do expediente nº 02/2005, de reposición da legalidade urbanística, ordenando demolición das obras realizadas por carecer da preceptiva licenza municipal de obra, e tamén se acorda inadmitir o recurso de revisión extraordinario interposto contra a resolución da Alcaldía de data 10-10-05 ditada no presente expediente, e tamén desestimar as peticións de Revisión de oficio, de caducidade e de nulidade do expediente, así como a petición de vulneración do dereito de defensa. Á vista do anteriormente expresado estimamos pertinente facer algunhas consideracións sobre o problema que motivou a queixa. A este respecto, da documentación aportada por ese Concello e da que consta aportada polo reclamante non pode constatarse se as obras ás que se refiren os expedientes citados se atopan totalmente rematadas ou ben aínda están en execución, sendo así que na vixente Lei 9/2002 de ordenación urbanística de Galicia as normas aplicables a un expediente de reposición da legalidade urbanística son diferentes en función desta circunstancia. Así as cousas, para as obras sen licenza (ou excedéndose da licenza concedida) en curso de execución aplicaríase a norma do artigo 209 da citada Lei, e no caso de atoparse rematadas as obras aplicaríase o artigo 210. Por outra parte, en relación cun dos expedientes aos que se refire a presente queixa (o expediente nº 02/2005) adoptouse xa a resolución de demolición da obra ilegalizable na data do 8-8-2005, e desestimáronse posteriormente os diversos recursos presentados pola interesada, sen que conste que se adoptaran por ese Concello as medidas de execución forzosa previstas no artigo 209.6 da citada Lei. En consecuencia, tendo en conta o anteriormente expresado e de acordo co previsto no artigo 32.1 da Lei do Valedor do Pobo, formulámoslle a esa Alcaldía-Presidencia do Concello de Moaña o seguinte recordatorio de deberes legais : Que por parte desa Alcaldía-Presidencia se ordene a máxima dilixencia na tramitación dos expedientes de reposición da legalidade urbanística aos que se refire a presente queixa, en aplicación do previsto nos artigos 209 e 210 da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia, todo elo co obxecto de evitar a posibilidade de que se produza a prescrición da acción de restauración da legalidade urbanística en ámbolos dous casos Resposta do Concello de Moaña: recordatorio de deberes legais non aceptado. 3. –Recordatorio de deberes legais e recomendación dirixidos ao Concello de Cerceda o 20 de novembro de 2012 debido á demora inxustificada na tramitación dun expediente de reposición da legalidade urbanística, e en relación coa prescrición da infracción (Q/367/12). Nesta institución do Valedor do Pobo abriuse o expediente arriba indicado como consecuencia do escrito de queixa presentado por Da. J.F.C., no que, esencialmente, indicábanos que na data do 12 de abril de 2004 ese Concello de Cerceda autorizou as obras de rehabilitación da vivenda sita no núm.......... lugar .............., parroquia de ..........., consistentes na substitución da cuberta, carpintería e reparación de fachada, e que o 9 de setembro de 2010 denunciou a execución de obras de ampliación da referida vivenda así como nun galpón, sen que ata o momento tivese coñecemento dos resultado da súa denuncia. Considerando que esta queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, e que atopaba en principio cobertura constitucional derivada do artigo 103.1 da Constitución, no que se refire ós principios de legalidade e de eficacia que deben rexe-las actuacións das Administracións públicas, admitiuse a trámite e promoveuse a investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba. En consecuencia, solicitamos dese Concello que, de acordo co previsto no artigo 22.1 da Lei do Valedor do Pobo, nos facilitase información sobre o problema que motivou a queixa, e en particular sobre o resultado da inspección practicada no lugar dos feitos denunciados, sobre se as obras realizadas contaban ou non con licenza urbanística suficiente (solicitámoslle certificación da licenza, en caso afirmativo), sobre se desde a Administración municipal se instou ao interesado para que presentase proxecto técnico de legalización de obras, e sobre o trámite actual do expediente de reposición da legalidade urbanística aberto neste caso. A este respecto, e logo de reiterarlle nunha ocasión a nosa petición de información, recibimos un escrito dese Concello de Cerceda de data do 16-5-2012 (RS nº 1241, do 23-5-2012) e no que se indica, entre outros aspectos, o seguinte: - que na data do 9 de setembro de 2010, D. J.F.P., presenta denuncia por ampliación e rehabilitación da vivenda de M.J:L.P., e ese Concello en data 4 de outubro de 2010 requírelle para que presente plano de situación e identificación do propietario. - que na data do 17 de novembro de 2010, emítese informe técnico elaborado polo arquitecto municipal, D. F. Q.Y., sobre a inspección á obra, en base ao cal, por Decreto desa Alcaldía-Presidencia 40/2011, de 27 de xaneiro incoase procedemento de reposición da legalidade por incumprimento das condicións esixidas na licenza, así como realización de obras sen licenza. - que na data do 16 de agosto de 2011, D. J.A.S.C., aporta certificado técnico emitido polo arquitecto técnico L.A.C., sobre a obra executada en ..........., da súa propiedade. - que as obras obxecto do expediente de reposición da legalidade son obras terminadas, conforme se acredita no informe do arquitecto municipal de 17 de novembro de 2010, polo que, ao abeiro do artigo 210 da LOUGA, e como tamén é obvio, non procedería a adopción de medidas cautelares de paralización das obras. A denunciante sinala na súa queixa descoñecer si se ten acordada a demolición. - que respecto das obras realizadas aínda non se determinou si se trata de obras legalizables ou non, e incluso podería terse producido a caducidade da acción de reposición da legalidade. Por outra parte, na documentación que se acompaña co informe remitido por ese Concello figura una certificación dunha Resolución de data 29 de novembro de 2010 desa Alcaldía pola que se concede licenza urbanística e de obra para proceder á reposición da legalidade da cuberta nun galpón no lugar de ..........., solicitada por D.M.J.L.P., en data 09-08-2010. Neste sentido, e tendo en conta que o expediente de reposición da legalidade urbanística que se menciona no informe iniciase polo Decreto 4/2011 do 27 de xaneiro, esta licenza non pode supor unha legalización das obras ás que se refire o citado expediente. Tendo en conta as circunstancias expresadas anteriormente, cómpre facer algunhas consideracións á vista da normativa urbanística aplicable. A este respecto, e para as obras xa rematadas, como ocorre no presente caso, debe terse en conta o previsto no artigo 210 da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia, no que se sinala expresamente o seguinte: 1. De estaren rematadas as obras sen licenza ou incumprindo as condicións sinaladas nela ou na orde de execución, o alcalde ou a alcaldesa, dentro do prazo de seis anos, contados desde a total terminación das obras, incoará expediente de reposición da legalidade, procedendo segundo o disposto nas alíneas 3, 4, 5, 6 e 7 do artigo anterior. Tomarase como data de terminación das obras a que resulte da súa efectiva comprobación pola administración actuante, sen prexuízo da súa acreditación por calquera outro medio de proba válido en dereito. 2. Transcorrido o prazo de caducidade de seis anos sen que se adoptasen as medidas de restauración da legalidade urbanística, quedarán incursas na situación de fóra de ordenación e suxeitas ao réxime previsto no artigo 103 desta lei.” Por outra parte, no citado artigo 209, apartados 3, 4, 5, 6 e 7, indícase expresamente o seguinte: “... 3. Instruído o expediente de reposición da legalidade e logo da audiencia do interesado, adoptarase algún dos seguintes acordos: a) Se as obras non fosen legalizables por seren incompatibles co ordenamento urbanístico, acordarase a súa demolición a custa do interesado e procederase a impedir definitivamente os usos ós que desen lugar ou, se é o caso, á reconstrución do indebidamente demolido. b) Se as obras fosen legalizables por seren compatibles co ordenamento urbanístico, requirirase o interesado para que no prazo de tres meses presente a solicitude da oportuna licenza, manténdose a suspensión das obras en tanto esta non sexa outorgada. c) Se as obras non se axustan ás condicións sinaladas na licenza ou orde de execución, ordenaráselle ó interesado que as axuste no prazo de tres meses, prorrogables por outros tres por Lei 9/2002 de Ordenación urbanística y protección del medio rural de Galicia por petición do interesado, sempre que a complexidade técnica ou envergadura das obras que haxa que realizar faga inviable a súa acomodación ás previsións da licenza no prazo previsto. 4. O procedemento ó que se refire o número anterior deberá resolverse no prazo dun ano contado desde a data do acordo de iniciación. 5. Se transcorrido o prazo de tres meses desde o requirimento o interesado non solicitase a oportuna licenza ou, se é o caso, non axustase as obras ás condicións sinaladas nela ou na orde de execución, o alcalde acordará a demolición das obras a custa do interesado e procederá a impedir definitivamente os usos ós que desen lugar. Procederase de igual modo no suposto de que a licenza fose denegada por se-lo seu outorgamento contrario á legalidade. 6. No caso de incumprimento da orde de demolición, a Administración municipal procederá á execución subsidiaria dela ou á execución forzosa mediante a imposición de multas coercitivas, reiterables mensualmente ata logra-la execución polo suxeito obrigado, en contía de 1.000 a 10.000 euros cada unha. 7. O disposto nos números anteriores entenderase sen prexuízo da imposición das sancións que procedan e das facultades que lles correspondan ás autoridades competentes, en virtude do réxime específico de autorización ou concesión ó que estean sometidos determinados actos de edificación e uso do solo”. Neste sentido, debe destacarse a demora inxustificada que se advirte na tramitación do expediente de reposición da legalidade urbanística ao que se refire a presente queixa. En efecto, con posterioridade á incoación do expediente - por Decreto 40/2011, do 27 de xaneiro - non consta ningunha outra actuación dese Concello, e como se indica no propio informe remitido “...non se ten aínda determinado si se trata ou non de obras legalizables, ou mesmo se podería terse producido a caducidade da acción de reposición da legalidade urbanística...” A este respecto, esta pasividade na tramitación do expediente pode provocar a caducidade do procedemento, o que obrigaría a abrir un novo expediente, sempre que esa pasividade non producise outra consecuencia máis radical como sería a prescrición da infracción urbanística. A este respecto, no presente caso parece que debeu producirse a caducidade do procedemento xa que transcorreu sobradamente o prazo dun ano desde a incoación do expediente de reposición da legalidade urbanística, como establece o apartado 4 do citado artigo 209 da Lei 9/2002 LOUGA. En consecuencia, entendemos que debería declararse a caducidade do procedemento anterior, e abrir un novo procedemento de restauración da legalidade urbanística. Por outra parte, esta decisión debe tomarse o máis axiña posible pare evitar a eventual prescrición da infracción urbanística, e polo tanto a perduración das obras ilegais – en tanto que realizadas excedéndose da licenza concedida – e sempre na medida en que non sexan legalizables. Neste sentido, polo informe remitido a esta oficina do Valedor do Pobo nin sequera consta se por parte do promotor da obra denunciada se presentou algún proxecto técnico que permitise no seu caso a legalización da obra; tampouco consta se desde ese Concello se requiriu ao promotor das obras para a cumprimentación deste trámite. En relación coa circunstancia da prescrición á que se alude no informe remitido por esa Administración municipal, debe terse en conta que tratándose da execución dunhas obras non amparadas na súa totalidade por unha licenza urbanística, debe terse en conta a forma de facer o cómputo do prazo da prescrición. En esencia, o cómputo deste prazo iníciase dende a total terminación da obra (data de finalización ou último acto construtivo). Neste sentido, debe subliñarse que a carga da proba a soporta aquí, non a Administración, senón quen voluntariamente se colocou nunha situación de presunta ilegalidade ( e, en certa medida, clandestinidade, xa que as obras excederon das inicialmente autorizadas) e que, polo tanto, creou a dificultade de coñecemento do "dies a quo" no prazo que se examina, e que, por elo, o principio de boa fe impide que quen se aproveite da clandestinidade poida obter vantaxe das dificultades probatorias derivadas desa ilegalidade. Así as cousas, a carga da proba da finalización total da obra, que agora se impón expresamente nalgunhas leis autonómicas sobre urbanismo, e que xa fora sinalado reiteradamente pola xurisprudencia, deben soportala os propios promotores das obras en tanto que o principio da boa fe na súa vertente procesual –artigo 11.1 da Lei Orgánica do Poder Xudicial- impide que os que crearan unha situación de ilegalidade podan obte-la vantaxe das dificultades probatorias orixinadas por esa ilegalidade. Nese sentido, por todas, pódense citar as sentencias do Tribunal Supremo do 16 de marzo de 1991, 24 de novembro de 1994 e 3 de maio de 1995. En consecuencia, consideramos que no presente caso non abonda co informe do Arquitecto municipal do 17-11-2010 no que se refire á terminación das obras, senón que para resolver sobre a aplicación a este caso do principio de prescrición da acción de restauración da legalidade urbanística, débese ter en conta o principio de que a carga da proba neste caso debe pesar sobre o que resulta beneficiado pola prescrición. De xeito que deberá ser o promotor das obras o que a través dos medios de proba axeitados acredite a data de finalización das obras, para no seu caso beneficiarse da prescrición da acción pública dirixida ao restablecemento da legalidade urbanística. En consecuencia, tendo en conta o anteriormente expresado e de acordo co previsto no artigo 32.1 da Lei do Valedor do Pobo formulámoslle a esa Alcaldía-Presidencia do Concello de Cerceda os seguintes recordatorio de deberes legais e recomendación : Recordatorio de deberes legais: Que por parte desa Alcaldía-Presidencia se actúe coa máxima dilixencia na tramitación do expediente de reposición da legalidade urbanística ao que se refire a queixa, e se apliquen os trámites previstos no artigo 210 da Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia. Recomendación: Que por parte desa Alcaldía-Presidencia e para o caso de que se producira a caducidade do procedemento de restauración da legalidade urbanística actualmente en tramitación, se abra sen demora un novo procedemento de reposición da legalidade urbanística polas obras realizadas para evitar que se produza a prescrición da acción de restauración da legalidade urbanística, e que se requira ao promotor para que acredite a data de terminación das obras, aos efectos de determinar o cumprimento do prazo de prescrición. Resposta do Concello de Cerceda: recordatorio de deberes legais e recomendación aceptados, pendentes de efectividade. V. CONSIDERACIÓNS FINAIS En relación coa materia de urbanismo parécenos relevante subliñar dous aspectos que inciden ambos na mesma preocupación: evitar que se adianten os feitos á reacción xurídico-administrativa que deben suscitar, e impedir deste xeito que as infraccións urbanísticas se cheguen a converter en feitos consumados de moi difícil restauración. Esta consolidación dos ilícitos urbanísticos, como todos sabemos, carrexa consecuencias negativas de toda orde tanto no que se refire á racionalización da propia actividade urbanística e a súa sustentabilidade ambiental, como na execución de infraestruturas ou prestación de servizos. Así, en primeiro lugar, entendemos que deben potenciarse as actuacións de inspección urbanística, para tratar de exercer un control das actuacións urbanísticas na súa primeira fase, na medida en que é máis fácil atallar unha infracción urbanística nos seus primeiros pasos. Nesta etapa, no caso de que se chegasen a realizar actuacións ilegais e ilegalizables sería moito máis fácil aplicar medidas de restauración da legalidade urbanística que en etapas máis avanzadas da obra ilegal. Ao mesmo tempo unha actuación decidida e clara concibida deste xeito tería un efecto disuasorio sobre eventuais e futuras infraccións, mensaxe que non se percibe non obstante cando a reacción administrativa fronte á ilegalidade urbanística sexa máis tardía. En segundo lugar, consideramos tamén que debe evitarse o que ocorre en demasiadas ocasións en relación cos procedementos de reposición da legalidade urbanística, e é que as demoras inxustificadas na súa tramitación determinan a caducidade do procedemento, polo que deben axilizarse os trámites e evitar esta consecuencia indesexable. A este respecto, obsérvase que adoita demorarse en exceso a achega polo interesado dun proxecto técnico que poida servir de apoio ás obras realizadas e permitir a súa legalización, ao mesmo tempo que se adoitan alargar demasiado os trámites de alegacións ás partes, sen respectar os prazos moitas veces, o que unido a que en moitas ocasións os promotores das obras ilegais non chegan a paralizalas, todo iso ocasiona o resultado indesexable de obras ilegais avanzadas ou xa terminadas e de moi difícil reposición ao statu quo urbanístico. En relación coa materia de vivenda, neste informe anual parécenos especialmente relevante aludir ao gravísimo problema dos desafiuzamentos de vivenda habitual por falta de pagamento da débeda hipotecaria, en tanto que se trata dun problema de plena actualidade e de gravísimo alcance social. Trátase dun problema que, en realidade, a habilitación legal da que dispón esta institución do Valedor do Pobo no nos permitiría intervir cos mecanismos previstos na nosa lei reguladora, pero parécenos que non podemos permanecer inactivos ante esta problemática. Neste sentido, e ante a circunstancia de que unha solución satisfactoria deste problema esixe unha importante modificación normativa que necesariamente non pode realizarse dun modo inmediato, en tanto que é moi ampla e variada a lexislación que afecta a esta problemática, pareceunos que debíamos tomar algunhas iniciativas para tratar de colaborar na solución destes problemas. A este respecto, a través das reunións realizadas con colectivos sociais que tratan deste problema contactamos con afectados por un desafiuzamento e tamén coas entidades acredoras. Neste sentido, comprobouse que en moitos casos os afectados por un desafiuzamento, a parte da axuda que lles dispensan determinados colectivos sociais, non contan coa asistencia dun avogado, por tratarse en moitos casos de familias con moi escasos recursos, polo que contactamos cos Colexios de Avogados e comprobamos a existencia de oficinas de asesoramento gratuíto para os afectados. Tamén desde esta oficina do Valedor do Pobo pedimos información ao Instituto Galego de Vivenda e Solo, que nos foi facilitada sobre o Programa de realoxamento dos afectados por procedementos de execución hipotecaria. En relación cos contactos mantidos coas entidades bancarias para buscar solucións aos graves problemas que en moitos casos afectaban ás familias implicadas, debemos subliñar que nun primeiro momento observamos reticencias das entidades para manter contactos con esta institución, que paulatinamente foron superándose en gran medida. Sexa como fora, as entidades bancarias deben exhibir absoluta colaboración, e mostrar unha actitude sensible aos problemas da cidadanía. Outra forma de proceder será duramente censurada por este comisionado de dereitos humanos. Con todo, como xa se dixo, no momento actual a maioría das entidades afectadas facilitaron datos concretos para examinar solucións viables que evitasen a desposesión da vivenda habitual. Finalmente, debemos subliñar que ao tratarse dun problema de gran repercusión social e que está intimamente asociado á grave crise económica actual, seguiremos atendendo en diante os diferentes casos que cheguen a esta oficina do Valedor do Pobo. ÁREA DE MEDIO AMBIENTE I. INTRODUCIÓN 1. A frecuente abstención no tratamento dos ruídos: a conculcación de dereitos fundamentais e a responsabilidade que xera A maioría de queixas en materia de medio ambiente proveñen de persoas afectadas por ruídos ocasionados por locais de lecer nocturno, pola presenza de clientes na vía pública a altas horas da madrugada ou por botellóns. Relacionados con estas situacións tamén son comúns as reclamacións por incumprimentos das condicións das licenzas dos locais ou as fraudes co fin de incumprir os horarios, como sucede no caso dos supostos tablaos flamencos ou cafés cantantes, que en realidade funcionan como pubs, pero con horario ampliado. Moitos concellos son permisivos con ese tipo de fraudes, que prexudican tanto aos veciños como ás empresas que funcionan adecuadamente e que sofren unha competencia desleal que debe evitarse. Tamén son abundantes as queixas debido aos efectos prexudiciais da acumulación de locais en determinadas zonas residenciais e pola falta de comprobacións de ruídos polos concellos, a quen corresponde esa tarefa. As queixas que coñecemos deixan claro que en moitas ocasións se vulneran dereitos fundamentais dos reclamantes debido á abstención municipal á hora de dar un tratamento adecuado ás súas denuncias; moitos concellos consideran de pouca relevancia os problemas relacionados cos ruídos nocturnos que constantemente se sofren nas vivendas. Isto sucede a pesar de que con iso se vulnera o dereito fundamental á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario do artigo 18.1 e 2 CE. Ademais, os prexuízos para a saúde ou a calidade de vida das persoas que sofren ruídos son considerables, polo que tamén se conculcan outros dereitos constitucionais (á saúde, do artigo 43, ou á calidade de vida, do artigo 45). A relevancia dos valores constitucionais en xogo deu lugar a un considerable aumento de condenas penais ou patrimoniais contra os responsables privados e públicos de casos de contaminación acústica, tanto promotores de actividades como responsables municipais que se abstiveron de tomar as decisións que correspondían. A pesar da xeral apreciación de que a preservación dos dereitos mencionados resulta un obxectivo de primeira orde, este ano percibimos un certo retroceso no tratamento do problema por parte dalgúns concellos, que ven na crise unha desculpa para non dedicar os seus esforzos á loita contra o ruído e para non facer fronte á súa obriga legal, provocando indefensión en moitos cidadáns ou deixándolles con graves dificultades para afrontar adecuadamente o seu grave problema. Resulta frecuente atopar concellos que argumentan que non teñen medios para cumprir coas súas obrigacións ou que as súas dificultades operativas para ser eficaces neste terreo son grandes; iso sucede malia que se trata dunha obriga legal e de que dedican moitos recursos a políticas non preceptivas. Ante isto debemos afirmar con rotundidade que as dificultades operativas ou financeiras non poden servir de escusa para non dar cumprimento ás obrigas legais dos concellos na loita contra o ruído, isto é, na tarefa de preservar os dereitos fundamentais en xogo. A frecuente abstención indebida que observamos obriga a moitos cidadáns a esixir responsabilidade aos seus concellos, o que en numerosas ocasións se concretou en condenas por responsabilidade patrimonial (que pagan os cidadáns) e ata penais. Na tarefa da loita contra o ruído non axudou a derrogación dalgúns instrumentos legais de evidente utilidade; para os locais ruidosos eliminouse a necesidade da antiga licenza de actividades clasificadas, máis adiante chamada en Galicia avaliación de incidencia ambiental, e sobre todo derrogouse a Lei galega 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, a primeira deste tipo en España, e con ela tamén certas disposicións regulamentarias de moita utilidade. A Lei de protección contra a contaminación acústica foi derrogada pola Lei 12/2011, de medidas fiscais e administrativas, co anuncio de que se realizaría unha alternativa no prazo dun ano, compromiso legal que non tivo efectividade. Iso trouxo importantes consecuencias prácticas, como xa subliñamos, posto que a alternativa provisional que se propón, que é a aplicación da lei estatal do ruído, resulta insuficiente sen o complemento da anterior regulación, posto que aquela é transposición dunha directiva comunitaria que parte da base da preexistencia de estándares de protección agora derrogados. Reclamamos da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas que se cumpra co compromiso legal tratado e se aprobe unha normativa que favoreza a garantía dos dereitos fundamentais afectados. A existencia dunha lexislación clara é requisito para garantir os dereitos dos cidadáns que teñen na súa contorna salas de festas, discotecas, pubs ou calquera outra actividade deste tipo, posto que resultan potencialmente moi molestos. Pola súa banda, as licenzas de actividade clasificada dos locais de lecer foron os instrumentos preventivos máis eficaces ante os potenciais prexuízos dos locais ruidosos. O Decreto 133/2008, da avaliación de incidencia ambiental, excluíu aos locais de lecer deste requisito, co que rebaixou o nivel de protección dos potenciais afectados. Iso sucedeu malia que esa exclusión resultaba ilegal, por contradicir a entón vixente Lei de protección contra a contaminación acústica, tal e como puxemos de relevo en anteriores informes. A súa legalidade segue sendo dubidosa; a Lei de protección ambiental de Galicia contén definicións das actividades que precisan avaliación de incidencia ambiental que non permiten excluír locais como os pubs ou as discotecas. En calquera caso, xa permanezan as antigas ou as novas licenzas de funcionamento, sexan do tipo que sexan, é necesario que os concellos cumpran coas súas funcións de vixilancia dos locais, que realicen medicións ante as denuncias e en xeral comproben permanentemente o seu bo funcionamento. A licenza, sexa do tipo que sexa, e a constante vixilancia a que obriga, son claves para a protección dos veciños dos locais. Co seu outorgamento ábrese unha relación permanente entre a Administración e o titular, que se concreta no continuado labor tuitivo da Administración para que a actividade non resulte prexudicial ou para que responda a criterios de interese público. Por esa razón non resultan adecuadas actitudes municipais que pretenden desculpar a súa falta de control respecto dos locais que autorizaron. A fonte máis común de ruído nocturno son os locais de lecer; moitos non teñen licenza ou funcionan cunha que non lles permite realizar a actividade que realmente desenvolven. Outros fano cun nivel de ruído por encima do establecido ou permiten o consumo na rúa. Como xa mencionamos, resultou común atopar concellos que non comproban os ruídos con pobres escusas ou que actúan inadecuadamente ante a falta de licenza ou o incumprimento das súas condicións. Pola contra, cada vez apreciamos unha maior convicción municipal para tratar os evidentes prexuízos ambientais e doutro tipo que producen os botellóns. Con carácter xeral os concellos comezaron a promover medidas para evitalos, algo que vimos reclamando de todos eles desde hai tempo, á vista das graves consecuencias que provocan nas vítimas. Moitos aceptaron e deron efectividade a recomendacións para perseguir botellóns claramente prexudiciais para os dereitos dos veciños e ata moitos redactaron ordenanzas prohibitivas ou restritivas, utilizando a habilitación que estableceu a Lei do ruído. Malia iso seguen dándose problemas pola falta de aplicación de medidas eficaces para perseguir as consecuencias ruidosas dos botellóns, como se demostra nas queixas recibidas por ese motivo. Aos concellos que mostraron reticencias á hora de impedir os botellóns que prexudican os veciños recordámoslles que con iso conculcaban dereitos fundamentais dos afectados e podían prexudicar tamén o interese superior do menor, no caso de non controlarse a súa posible participación, e que a Lei do ruído obrígalles a intervir e habilítaos para dotarse dos necesarios instrumentos legais. Recordámoslles que debían evitar as graves consecuencias que esta práctica ten para os veciños da contorna na que se desenvolve, fundamentalmente polo ruído xerado, que noite tras noite impide o seu descanso. Tamén procuramos que os concellos se comprometan a vixiar e no seu caso evitar o consumo de alcohol por menores nos botellóns, con resultados moi positivos na case totalidade dos casos; todas as cidades aceptaron esta básica esixencia, salvo no caso de Pontevedra, que a rexeitou cunha argumentación xurídica que non compartimos. Nas zonas contaminadas por saturación de locais, aos problemas propios destes engádense o tránsito continuado, o vandalismo, os problemas de control da orde pública por escaseza de medios, a sucidade, etc. Este ano tamén confirmamos a existencia de tratamentos incorrectos destas situacións e reclamamos medidas eficaces para corrixilas. Delas son responsables directos as administracións locais que as permiten. Deben resultar medidas eficaces, non simplemente cosméticas, como adoitan ser. As medidas que se aplican ordinariamente limítanse á prohibición de novas licenzas; pola contra, debe impedirse o funcionamento de locais sen licenza ou con licenzas que non se corresponden coa actividade desenvolvida (locais ruidosos sen ter licenza para música e horario amplo), o que se dá con frecuencia. Seguimos reclamando aos concellos que obriguen aos locais en situación ilegal a pechar ou a axustar a súa actividade real ao previsto na licenza, o que reduciría a contaminación por saturación en case todas as zonas afectadas. Proba do insuficiente das medidas aplicadas é a frecuente renovación das declaracións de zonas contaminadas ao cabo dos anos ou a súa permanencia durante moito tempo. Este ano detectáronse supostos de saturación tratados con resultados insuficientes en concellos como Santiago, pero tamén casos de aparente saturación sen declarar e xa que logo sen tratamento adecuado, como no caso de Monforte de Lemos. Unha das medidas que deberían poder aplicar os concellos ante situacións de saturación é a diminución de horarios nesas zonas. Para habilitar esa posibilidade dirixímonos á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, que regula os horarios. Indicámoslle que debería ter en conta os problemas específicos nestas zonas saturadas e establecer un horario de peche máis restritivo para os locais situados nelas, ou polo menos habilitar os concellos para que poidan reducir os horarios nas zonas declaradas como saturadas por eles mesmos. Ao peche do Informe estamos á espera de concretar esta medida, que resulta moi necesaria, á vista das xustificadas queixas de moitos cidadáns que viven nestas zonas. Debe modificarse a orde reguladora dos horarios co fin de dar a posibilidade de establecer uns máis restritivos para os locais situados nesas zonas. Esa redución do horario considérase necesaria por algunhas sentenzas, que a contemplan como unha solución acorde á natureza do problema, e non a simple prohibición de novas licenzas. En ocasións o ruído na rúa atópase relacionado coa actividade dos propios locais; os seus propietarios permiten o consumo na vía pública e o concello correspondente non reacciona ante os evidentes prexuízos que iso causa, como observamos no caso de Pontevedra. Un aspecto fundamental á hora de abordar os problemas de contaminación acústica é o respecto dos horarios dos establecementos. Se a todo o apuntado se une unha ineficiente xestión dos horarios os problemas que sofren os veciños afectados multiplícanse ata converterse en algo verdadeiramente insufrible. Compróbanse moitas infraccións, aínda que non todas as que se dan, pero as sancións non teñen carácter disuasorio, algo que trasladamos á consellería para que tal cousa non suceda. Ademais, debe terse presente que a vixente orde de horarios regúlaos dunha forma moi xenerosa a cambio dun suposto compromiso para o seu estrito cumprimento, circunstancia que non se dá en moitos casos, como comprobamos, por exemplo, en Monforte de Lemos ou Ares. O incumprimento dos horarios polos locais agrávase polos numerosos casos de fraude no uso de licenzas que non se corresponden coa realidade e que se adquiren única e exclusivamente para aumentar de forma irregular o horario. Sorprende que aínda non se corrixiran as evidentes fraudes que supoñen as licenzas de tablaos flamencos ou de cafés concertos ou cantantes, que en realidade son pubs ou similares e que contan con esa licenza unicamente para abrir durante máis tempo do permitido aos pubs. Comprobamos isto, por exemplo, en Sarria, pero a nosa reclamación para que se interveña para sancionar e corrixir aos responsables aínda está pendente de atención. Ás fontes de ruído máis frecuentes engádese a falta de control que se observa en ocasións no desenvolvemento das festas locais, o que prexudica durante un tempo considerable aos veciños dos recintos feirais, que moitas veces se sitúan en zonas residenciais. Así o observamos no caso de Lugo. 2. Outros problemas ambientais constatados este ano Tamén constatamos actuacións inadecuadas no exercicio dos controis preventivos das antenas de telefonía móbil, na entrega de información ambiental, ou no control de determinadas actividades molestas ou contaminantes, como grandes explotacións de gando porcino. Polo que se refire ao tratamento das licenzas das antenas de telefonía móbil, a Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas sostén que non resulta preciso que conten con licenza de funcionamento. Esta institución segue trasladando o criterio contrario, posto que encaixan nas definicións de actividades potencialmente molestas, insalubres, nocivas ou perigosas da Lei 1/1995, de protección ambiental de Galicia, polo que deberían ser obxecto de avaliación de incidencia ambiental. A inmensa maioría das moitas queixas recibidas por falta de información ambiental resultan fundadas; adóitanas promover entidades de defensa ambiental que non reciben unha información á que teñen dereito, igual que o resto da poboación. As administracións son reticentes á hora de prestar esa información e adoitan proporcionala só logo da presentación da queixa e a súa admisión a trámite. Comprobamos que rara vez se cumpre o prazo legal. Pola súa banda, o tratamento preventivo para a instalación sen risco ambiental de determinadas explotacións gandeiras de grandes dimensións non resultou adecuado, como tivemos ocasión de comprobar en relación cunha granxa porcina de Culleredo. II. DATOS CUANTITATIVOS O número de queixas correspondentes á área de medio ambiente en 2012 foi de 233, 39 máis que o pasado ano. Deuse o curso que se describe a continuación: Iniciadas 233 Admitidas 140 60 % Non Admitidas 92 39 % Remitidas ao Defensor del Pueblo 1 1 % A situación das queixas admitidas a trámite é a seguinte: Concluídas 91 68 % En trámite 42 32 % Ao longo deste ano tamén foron obxecto de trámite diversas queixas presentadas en anos anteriores: Ano de presentación En trámite a 31-12-2011 Reabertas Total Resoltas En trámite a 31-12-2012 2010 4 7 11 11 0 2011 44 0 44 34 10 III. ACTIVIDADE DE SUPERVISIÓN 1. A concentración de locais: as zonas acusticamente contaminadas por saturación. Como adiantamos, a concentración de locais nunha determinada zona fai que os problemas habituais de ruído sexan de maior entidade debido ao abundante tránsito a altas horas da madrugada, aos incidentes de orde pública, á sucidade, ao vandalismo, á sensación de descontrol, e a moitas outras causas que poñen de relevo os numerosos prexudicados. Os concellos adoitan indicar que non aplican solucións a esa situación por falta de medios. Cando as aplican comprobamos que non dan os resultados desexados. A consecuencia é que noite tras noite os cidadáns ven seriamente prexudicados os seus dereitos. Xa desde hai tempo observamos que non se aplican as medidas precisas nas zonas contaminadas por acumulación de ruídos; normalmente só se prohiben máis licenzas, o que non fai que diminúa o nivel sonoro exterior ata situalo dentro dos límites legais. Os problemas persisten se non se aplican outras medidas. Centrar a actuación nunha mera prohibición de novas licenzas, que é o que adoita facerse, resulta inadecuado e xera responsabilidade por abstención. Unha primeira medida necesaria nos casos de zonas contaminadas debe ser non consentir e non legalizar os locais sen licenza ou con licenzas inadecuadas, fundamentalmente os simples bares que funcionan como pubs, é dicir, con música e horario amplo. Situacións así son frecuentes nas zonas saturadas das nosas cidades e vilas, polo que reclamamos dos concellos que corrixan aos responsables de locais que se atopen en situación ilegal, sancionándoos -trátase dunha infracción administrativa- e ao tempo obriguen a que se axusten ao permitido pola súa licenza ou a que pechen. Con ese labor relativamente sinxelo reduciríanse os problemas comunmente denunciados, de forma particular os referidos a zonas contaminadas por saturación. Como sinalamos, o funcionamento desaxustado resulta unha infracción administrativa, polo que o primeiro que deberían facer os concellos sería incoar un expediente sancionador, de tal xeito que se evite -ou se limite- a capacidade para defraudar por ese medio, que agora resulta habitual debido ao tratamento permisivo de moitos concellos. Observamos que como moito se lles obriga a adaptarse ao que se prevé na súa licenza, sen sanción, cousa que ademais os propietarios poderán solucionar debido ás facilidades dadas por algúns entes locais para adaptar as licenzas e non esixir unha nova. Con esta usual forma de proceder non é de estrañar que proliferen as fraudes en materia de licenzas, do cal son un exemplo moi ilustrativo os abundantes tablaos flamencos ou cafés cantantes que en realidade non son tales. Nas zonas xa declaradas como contaminadas por ruídos desde hai tempo demandamos que se aclare o grado de eficacia das medidas aplicadas; adoitan ser moi insuficientes, polo que deberían reforzarse, cousa da que os concellos non dan conta. Para os casos de zonas aparentemente contaminadas, pero non declaradas oficialmente como tales, recomendamos que se avalíe formalmente se se dan as condicións para que a zona sexa declarada como acusticamente contaminada e que en caso positivo se adopten as medidas previstas, como en Monforte de Lemos. Unha das medidas que deberían poder aplicar os concellos é a diminución de horarios nas zonas saturadas. Con todo, en ocasións sinalan que non están habilitados para iso. A regulación dos horarios apróbaa a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza. Sería conveniente que tivese en conta os problemas específicos nestas zonas saturadas e que establecese un horario de peche máis restritivo para os locais situados nelas, ou polo menos que habilitara aos concellos para que reduzan os horarios nesas zonas. A normativa das zonas prevé a aprobación e execución das “medidas oportunas” polos concellos, co fin de diminuír o nivel sonoro exterior ata os límites legais, o que debería incluír a posible redución de horarios, posto que a prohibición de novas licenzas, a medida normalmente adoptada dentro do ámbito municipal, non resulta suficiente. Reclamamos da consellería que, co fin de dar unha maior protección ao dereito fundamental á intimidade persoal e familiar e á inviolabilidade do domicilio (art. 18. 1 e 2 CE) e a outros dereitos constitucionais (arts. 43 e 45 CE), examine a posibilidade de modificar a orde reguladora dos horarios dos locais de lecer co fin apuntado. Este ano coñecemos a presenza prexudicial de zonas acusticamente contaminadas por saturación en Vigo e Santiago. En Vigo, a queixa Q/1504/10 referíase ás graves consecuencias económicas sufridas polos propietarios dun hostal situado na zona de Churruca, en Vigo, debido á dificultade para descansar pola noite nel polo constante ruído que sufrían os seus clientes, que se queixaban a miúdo e abandonaban o negocio. Logo de requirir insistentemente que se dese conta dunha adecuada actuación municipal para tratar o problema -a queixa comezouse xa en 2010-, finalmente o Concello de Vigo corrixiu os locais que funcionaban sen axustarse ao previsto na súa licenza e advertiulles de que se comprobaba novos incumprimentos revogaríaa. Tamén denunciou os incumprimentos en materia de horarios. En canto á diminución de ruídos na zona informou de que de 2009 a 2011 os expedientes sancionares por contaminación acústica en zonas saturadas de Vigo foron o 35,41 %, e de novembro de 2011 a setembro de 2012 representaron só o 8,88 %, polo que se deu un importante descenso do número de infraccións nesas zonas. A evolución da contaminación acústica nelas foi a mellor, como demostrarían as medicións realizadas pola policía local. Á medida básica de limitar as licenzas engadiuse a limitación da permanencia en terrazas, un protocolo de actuacións nas rúas saturadas, e a tramitación preferente dos procedementos sancionadores por contaminación acústica de locais desas zonas. As sancións impostas foron moi elevadas, de ata 2.500 €. En canto ao control dos ruídos exteriores ou a vixilancia das normas de convivencia na vía pública, indicou que vixía esas circunstancias para facer cumprir o previsto na súa ordenanza, que impón aos titulares dos establecementos velar para que os usuarios, ao entrar e saír, non produzan molestias aos veciños, e a non consumición das bebidas fóra do establecemento ou dos lugares autorizados. Iniciáronse 18 expedientes sancionadores por problemas de convivencia cidadá nas zonas saturadas. Por todo o exposto deducimos que se cambiou o criterio trasladado en ocasións anteriores por este concello, que dixera que ese control non era da súa responsabilidade. Tamén se recibiu resposta positiva do Concello de Santiago de Compostela na queixa Q/398/11, relativa aos prexuízos e molestias nas zonas acusticamente contaminadas da cidade. Formulámoslle un recordatorio de deberes legais o 4 de abril de 2011. A anterior corporación non aceptou esa resolución, polo menos non deu conta do seu cumprimento. Ao requirir unha manifestación expresa respecto diso, a resposta da nova corporación foi positiva; aceptou a resolución e comprometeuse a darlle efectividade. Indicou que creara unha unidade para a comprobación do axuste á legalidade dos diferentes locais das ZAS e que adoptaría as medidas que sexan precisas. Cando se concreten esas medidas o previsible é que a situación mellore. Tamén incidimos na necesidade de mellorar o tratamento das ZAS en Santiago con ocasión dunha queixa sobre locais na súa zona histórica (Q/942/12). Recomendamos que con urxencia se dese cumprimento ás responsabilidades municipais en materia de contaminación acústica e se preservasen os dereitos fundamentais da interesada, que podían estar sendo prexudicados, especialmente o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18 1 e 2 CE); e que para iso entre outras cousas se controlase adecuadamente o nivel de contaminación acústica derivada da saturación de locais na zona e, no caso de que non se rebaixe o nivel recoñecido na declaración da zona como ZAS, se apliquen as medidas precisas para lograr o obxectivo de situar os ruídos en niveis acordes coa legalidade (ver recomendación nº 13 desta área). Un caso de aparente saturación sen tratamento coñecémolo en Monforte de Lemos (Q/2522/11). Unha veciña da rúa Duquesa de Alba, onde se atopa a movida monfortina, reclamaba porque no seu edificio teñen 8 pubs. Os venres pola noite teñen que desprazarse a durmir na casa dos seus pais, a 25 Km, e volver traballar o sábado e marchar incluso o domingo outra vez. Unha fin de semana intentaron quedarse no piso e foi imposible durmir; tremen as dobres fiestras. Ás cinco da mañá chamou á policía dicindo que era imposible soportalo e a resposta foi que ata as 6.30 non podían nin multar nin facer nada, que esa era a orde que tiñan, e que pasarían no coche, pero non baixarían. Pediulles que fixesen unha medición e a resposta foi que o concello non ten con que facelo. Tiveron que estar no salón ata as 6.40, cando pecharon. As licenzas que teñen son de todo tipo (cafés concertos, tablaos, pubs, etc). Conséntese que permanezan abertos ata as 6.30. Ao comprobar moitas das circunstancias da queixa formulamos ao Concello de Monforte de Lemos unha recomendación para que adoptase con urxencia as medidas necesarias para cumprir de forma estrita a súa función legal de control dos ruídos e as condicións dos locais amparados por licenzas de funcionamento expedidas polo propio ente local, de tal xeito que se garantan os dereitos fundamentais dos afectados, especialmente o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario; que se decidise se a zona debía ser declarada acusticamente saturada ou contaminada por ruídos, de acordo co expresado polo propio concello, e que se adoptasen as medidas adecuadas para que se corrixa o nivel de ruídos coñecido na zona; que se evitase o ruído na rúa como consecuencia da presenza de moitas persoas a altas horas da madrugada na zona; que realizasen as medicións de ruídos en vivendas que fosen requiridas polos afectados mediante chamada de denuncia, e que se fixesen no momento da denuncia; que se sancionasen as infraccións que se detecten; que se comprobasen os incumprimentos de horario no momento que corresponda, sen esperar a un posterior ao sinalado como hora de peche de cada local; e que tamén con urxencia se determinase con precisión e de forma exhaustiva se os locais da zona contan con licenza de funcionamento e axustan a súa forma de funcionar ao habilitado por cada unha (ver resolución nº 14 desta área). Na mesma liña dirixiramos outra recomendación ao concello en marzo de 2011, pero á vista das circunstancias comprobadas recentemente concluímos que aínda non se cumpriu, malia a súa aceptación (Q/579/10 e Q/2324/09). A resposta municipal á última recomendación non garantía que se fose cambiar a situación prexudicial que sufrían os veciños, polo que entramos en contacto directo co concello, que se comprometeu a aceptala e a cumprir as súas indicacións. Permaneceremos atentos a que esta vez si se apliquen as medidas precisas para solucionar definitivamente o problema. 2. Os locais que non se axustan ao tipo de licenza que teñen A través das queixas comprobamos que o desaxuste entre a actividade real da actividade e o previsto na súa licenza resulta moi común; é unha forma de eludir os estritos controis preventivos que se realizan mediante as licenzas de funcionamento. Por iso, deben detectarse a través dos actos de comprobación propios do procedemento de licenza, e, para o caso de detectarse posteriormente, nese preciso momento deben perseguirse mediante a sanción da infracción que supoñen e evitando de forma inmediata que a fraude continúe. Nas zonas saturadas este fenómeno resulta común, pero tamén se comproba en locais fóra daquelas. Este ano coñecemos queixas por esta causa en Portonovo-Sanxenxo (Q/1810/12, Q/1979/12 e Q/2009/12); reclamouse pola pasividade municipal logo das abundantes denuncias por ruídos provocados por locais que funcionaban como pubs sen selo. O concello deu conta de informes que parecen confirmar os motivos da queixa, pero non de reaccións adecuadas para tratar a fraude que se produce de forma continuada, polo que indicaremos ao ente local as actuacións que se consideran pertinentes. Tamén en Sarria se coñeceron diferentes locais que funcionaban de forma irregular (Q/1551/11, Q/1951/11, Q/2327/11, Q/509/12 e Q/639/12). Recibimos respostas inadecuadas do Concello de Sarria; ante iso entramos en contacto directo co concello para solucionar o problema constatado e na actualidade estamos redactando unha recomendación para que con urxencia se actúe adecuadamente no tratamento do problema que se puxo de relevo coas queixas e para que se revise e corrixa, no seu caso, o aparente funcionamento irregular dos establecementos con queixa, derivado do posible desaxuste dos locais en relación coa súa licenza, o que traería como consecuencia unha fraude en materia de horarios; e que se corrixan os demais locais afectados pola mesma irregularidade. En Tui (Q/2245/10) tamén foi preciso formular unha recomendación por este motivo (ver resolución nº 1 desta área), aceptada. Algúns dos locais que tratamos na queixa de Sarria funcionaban con licenzas de tablao flamenco ou cafés cantantes. Xa o pasado ano destacamos os casos de locais con licenza dese tipo, pero que funcionan como pubs. Pretenden defraudar as restricións en materia de horarios e aumentar o do seu local, amparándose en licenzas que permiten abrir ata máis tarde. Reclamamos dos concellos que sancionen aos responsables e corrixan esa evidente fraude, pero, como vemos, non en todos os casos se reaccionou adecuadamente. Para poñer de relevo a evidente fraude que se esconde detrás de moitas destas licenzas diremos que a concesión de licenza de tablao flamenco require a comprobación dos elementos propios (actuacións de danza e música flamenca en directo, escenario de madeira elevado e de polo menos 20 m2, mesas a tres metros do escenario, camerino ...). Pola súa banda, os cafés teatro, cafés concertos e cafés cantantes deben ser establecementos nos que se desenvolvan actuacións teatrais, de variedades ou musicais en directo como actividade principal. É necesario comprobar que non se trata dunha licenza con ánimo de defraudar, cousa que algún concello non está facendo. Tamén son moitos os locais que en Monforte de Lemos se amparan en licenzas supostamente fraudulentas de cafés concertos; coñecemos ata 7 casos, pero o concello aínda non aclarou as súas actuacións respecto diso. Algúns concellos consideran as actividades deste tipo inocuas, como sucedeu no caso que protagonizou Melide polo funcionamento dun pub contra o que protestaban 60 veciños (ver resolución nº 3 desta área); o concello rexeitou a recomendación que lle formulamos respecto diso. Este posicionamento deriva en parte da situación legal que describimos na introdución. 3. Os amplos horarios dos locais de lecer e o seu frecuente incumprimento Unha gran parte das queixas por ruídos resaltan que non só os sofren, senón que ademais fano máis aló do horario permitido, co que o seu prexuízo se prolonga de forma indeterminada. Comprobamos que estas apreciacións adoitan corresponderse coa realidade e apóianse na irregular abstención dos concellos permisivos cos ruídos, que normalmente o son tamén cos horarios. Con iso provocan unha situación na que o cumprimento da normativa non se comproba por quen debe, os concellos. Os ruídos e o descoñecemento da hora á que acabarán crea unha razoable angustia nas persoas que sofren esta situación, que se converte en algo verdadeiramente difícil de soportar a longo prazo; malia iso, as reaccións das administracións responsables é morna. Como subliñamos na introdución, debe abordarse este grave problema engadido ao dos ruídos. Compróbanse moitas infraccións, aínda que non todas as que se dan, pero as sancións non teñen carácter disuasorio, algo que trasladamos á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza para que isto non suceda, é dicir, para que as actuacións que coñecemos (denuncias dos axentes locais e sancións da consellería) non resulten intranscendentes á hora de corrixir as actuacións ilegais, noite tras noite, de moitos locais. Comprobamos incumprimentos de horarios sen o debido control e sanción en Monforte de Lemos ou Ares. O incumprimento dos horarios polos locais agrávase polos numerosos casos de fraude no uso de licenzas que non se corresponden coa realidade e que se adquiren única e exclusivamente para aumentar de forma irregular o horario, algo que xa tratamos no anterior apartado. Como tamén sinalamos, debe revisarse a conveniencia de manter os amplos horarios actuais, á vista de que son xenerosos e nin tan sequera se cumpren. Sobre todo debe permitirse diminuílos nos establecementos situados en zonas saturadas, como xa apuntamos. 4. Os locais que transmiten niveis de ruído superiores aos permitidos e a ausencia de controis eficaces nalgúns concellos Como xa tivemos ocasión de resaltar, unha das circunstancias máis significativas que este ano apreciamos en materia de ruídos é a abundancia de reclamacións por niveis por encima do permitido e a frecuencia coa que algúns concellos admiten non comprobar eses ruídos, aportando escusas moi pobres. Así o comprobamos no caso de Santiago de Compostela (Q/2367/10, Q/242/12, Q/704/12, Q/767/12, Q/942/12, Q/2356/12 e Q/2469/12). Xa en 2011 formulamos ao concello unha recomendación polos prexuízos ocasionados por un local debido ao aparente desaxuste da súa actividade, que non era propia dun simple bar, e sobre todo pola falta de comprobación dos ruídos transmitidos á casa da reclamante. Recomendamos a realización das medicións precisas para comprobar e corrixir os ruídos transmitidos ás vivendas, no momento que se producen e non despois mediante medicións programadas. Respondeu aceptándoa e comprometeuse a iniciar os trámites pertinentes para corrixir os problemas que o local poida causar, mediante a inspección dos usos permitidos pola licenza e con cambios no concello que permitan realizar as medicións de ruídos que se necesiten. Con todo, ao cabo dun tempo a afectada acudiu de novo á institución para indicar que o local seguía realizando concertos e outras actividades ruidosas non autorizadas. O máis significativo que coñecemos na investigación é que seguían sen facerse as comprobacións sonométricas adecuadas na vivenda da afectada; isto, en unión con outras circunstancias, fíxonos concluír que non se garantía a ausencia de prexuízos e molestias desproporcionadas e continuadas. Indicamos ao Concello de Santiago que a falta de comprobacións adecuadas na cidade se viña comprobando desde había tempo e non se corrixiu. O concello indicou que non podía facelas por dificultades de organización; despois do compromiso posterior á recomendación seguía sen concretar os cambios para facer medicións máis áxiles. Non indicou que se tivese ofrecido á interesada que chamase cando sufrise os problemas que denuncia, de tal forma que se puidese medir e se aclarasen as circunstancias denunciadas. Ao peche do informe estamos á espera de que se concrete a efectividade desta recomendación -formulada xa hai tempo- e que este concello confirme que se fan as medicións precisas de forma adecuada, cousa que ata agora non consta, en prexuízo para o interese público e en especial do dos veciños especialmente afectados. Noutros concellos tamén comprobamos a abstención municipal á hora de comprobar os ruídos que sofren os seus veciños, o que pretendeu xustificarse de diferentes formas, segundo consta nas resolucións. Sucedeu, por exemplo, en Catoira (Q/505/12 e Q/2046/12); ao seu concello formulámoslle unha recomendación para que con urxencia procedese a realizar as preceptivas comprobacións e que unha vez realizadas, tamén con urxencia adoptase as medidas que se deducisen, de tal forma que se garantise que non se producen inmisións de ruído na vivenda da interesada (ver resolución nº 11 das desta área). O concello rexeitou a recomendación e argumentou que entendía que non podía facer outra cousa por falta de medios, malia que moitos aspectos da reclamación só precisaban comprobacións concernentes á licenza. Outros aspectos, como as medicións, resultaban perfectamente posibles habilitando os medios precisos pola administración competente, o concello, que é o responsable do outorgamento da licenza concedida e xa que logo tamén do cumprimento das súas condicións legais e particulares. Malia o seu rexeitamento expreso ao recomendado, expresado dunha forma virulenta, finalmente deu conta do peche do local, cousa que confirmou a afectada, que ademais mencionou que uns novos titulares pretendían abrir noutras condicións logo de recoñecer que o funcionamento anterior, que coñecían, resultaba molesto. Dada a expresa petición do concello, xunto á recomendación municipal damos conta da súa resposta completa. Ao Concello de Ames (Q/2276/11) recomendámoslle que, entre outras cousas, realizase as comprobacións das transmisións de ruídos ás vivendas cando se denuncien, é dicir, no preciso momento en que o local está prexudicando aos denunciantes con niveis inadecuados de ruídos e cometendo unha infracción administrativa (ver resolución nº 6 desta área), o que aceptou; e ao da Veiga (Q/2227/11) recomendámoslle que con urxencia dese cumprimento ás responsabilidades municipais relativas á preservación dos dereitos dos afectados polo funcionamento dun establecemento, que aclarase se conta coa necesaria licenza municipal, e que comprobase e corrixise as transmisións de ruídos á vivenda, co fin de preservar os dereitos dos afectados (ver resolución nº 8 desta área). Recomendacións similares dirixímolas ao de Fene (Q/2523/11; ver resolución nº 7 desta área), Moaña (Q/717/12; resolución nº 9 desta área); Cambados (Q/1751/12; ver resolución nº 11); ou Pontevedra (Q/2104/11; ver resolución nº 10), que aínda non deu conta da efectividade da recomendación formulada. Tamén observamos carencias nesta materia con ocasión das queixas Q/1548/12 (Ferrol), Q/46/11 e Q/692/12 (Pobra do Caramiñal). Tamén se reclamou pola falta de efectividade dos controis municipais nas queixas Q/2400/12 (Vigo) ou Q/645/11 (Nigrán). 5. A contaminación acústica e outros prexuízos ocasionados polo botellón Como sucede noutras comunidades e localidades, nalgúns concellos galegos prohíbese o denominado botellón para evitar as súas consecuencias prexudiciais para os veciños, e noutros optouse pola regulación, a limitación e a vixilancia para evitar as súas consecuencias máis graves. Como expresamos en exercicios anteriores, cada vez apreciamos unha maior concienciación municipal respecto da necesidade de tratar os evidentes prexuízos ambientais e doutro tipo que producen os botellóns nas súas vítimas. O coñecemento dos moitos problemas que ocasiona este fenómeno nos veciños fixo que desde hai tempo reclamemos a necesaria intervención municipal. A maioría dos concellos con queixas por este motivo aceptaron e deron efectividade ás diferentes recomendacións que lles formulamos para protexer os dereitos dos veciños afectados por botellóns. No entanto, aínda se reciben queixas por problemas relacionados con este fenómeno e aprécianse certas dúbidas nalgúns concellos á hora de abordar a protección dos afectados; estes concellos, que, como apuntamos, hoxe son minoría, seguen sen aplicar medidas eficaces para perseguir as consecuencias ruidosas dos botellóns. Recordámoslles que con esa actitude prexudicaban dereitos fundamentais e que deben evitar as graves consecuencias que esta práctica ten para os veciños da contorna no que se desenvolve, fundamentalmente polo ruído xerado, que noite tras noite impide o seu descanso. A Lei do ruído obriga aos entes locais a intervir e habilita instrumentos suficientes. Tamén recordamos aos concellos que en determinados casos poderían prexudicar o interese superior do menor permitindo ou non impedindo a súa participación nos botellóns. Mediante diferentes resolucións procuramos que se comprometan a vixiar e no seu caso evitar o consumo de alcohol por menores nos botellóns, con resultados positivos na case totalidade dos casos; só Pontevedra se mostra reticente cunha argumentación incorrecta, como xa apuntamos na introdución. Este ano coñecemos problemas pola celebración de botellóns en Ourense (Q/1669/11 e Q/2095/11). Tratábase dunha queixa de oficio consecuencia dunha noticia de prensa e doutra de parte na que o afectado sinalaba que, ademais do botellón controlado que se celebra nun parque da cidade, noutros puntos desenvólvense outros sen control e con graves prexuízos. Ao confirmalo formulamos unha recomendación ao Concello de Ourense para que con urxencia adoptase medidas precisas para comprobar e impedir a práctica do botellón en diferentes lugares de Ourense cando produzan unha perturbación por ruídos para a veciñanza, de tal forma que non se prexudiquen os dereitos constitucionais dos afectados, e que en todo caso se impida a participación de menores, algo legalmente prohibido. Logo de ter que insistir nos argumentos da recomendación finalmente conseguimos unha resposta positiva do ente local, que se comprometeu a comprobar e impedir a práctica do botellón en diferentes lugares de Ourense cando produzan unha perturbación por ruídos para os veciños, de tal forma que non se prexudiquen os dereitos constitucionais dos afectados, e a impedir en todo caso a participación de menores. Recoñeceu que en diferentes parques e xardíns se detectan botellóns a menor escala que na zona da Alameda -precisamente o que denunciaba o reclamante-, pero desde agora impediríanse se resultaban molestos. Un caso particular, pero relacionado coa práctica do botellón, coñecerámolo anteriormente debido ás graves consecuencias que tiña o que se practicaba no patio dun colexio público da Coruña (queixa de oficio Q/2147/10). Formulamos unha recomendación ao Concello da Coruña para que se atendese a función municipal de conservación, mantemento e vixilancia dos centros públicos educativos, evitando especialmente o uso inadecuado e prexudicial que puidese darse neles, como sucedeu no caso da queixa, na que se confirmou que no patio do centro se daba habitualmente un botellón que prexudicaba o seu uso ordinario e tivo relación co incendio dos elementos de xogo instalados no patio. Este ano o problema reproduciuse, o que fixo que abrísemos unha nova queixa de oficio (Q/2292/12). A presenza de cristais no patio, posiblemente residuos do botellón, ocasionara lesións de consideración a un neno, algo verdadeiramente alarmante. Logo de confirmar estes extremos coñecemos que a policía se comprometía a vixiar este asunto e que o concello reforzaría a vixilancia de centros públicos educativos, especialmente nos que haxa constancia ou indicios de que poidan realizarse actos nocivos para a saúde e a convivencia, establecendo as medidas oportunas para impedir o acceso aos centros fóra de horas lectivas e para a realización de actividades non permitidas ou incompatibles coas exercidas pola Administración educativa, na liña do recomendado. Con iso concluímos que o ente local aceptaba as nosas indicacións e xa que logo implicaríase de forma eficaz para impedir que no recinto do colexio se celebrasen botellóns, evitando os usos inadecuados do colexio e as lesións, danos e riscos. 6. O consumo de alcohol na rúa relacionado coa actividade dos locais En moitas ocasións, aos problemas ordinarios de contaminación acústica únese un específico: o ruído na rúa provocado polos clientes dos establecementos. É consecuencia do consentimento ou falta de actuación adecuada dos seus propietarios, que permiten ese consumo na vía pública. Observamos que ante as denuncias por este motivo algúns concellos non reaccionan ante os evidentes prexuízos que se causan. No caso de Pontevedra coñeceuse unha reclamación motivada, entre outras cousas, por esta circunstancia (Q/2104/11). Logo da súa confirmación formulamos ao concello unha recomendación para que con urxencia evitase o consumo polos clientes ás portas do establecemento, ou as molestias provocadas pola concentración de persoas perturbando á veciñanza con ruídos evitables, tal e como se prevé na ordenanza municipal (ver resolución nº 10 desta área). Na súa resposta o Concello de Pontevedra móstrase reticente a aceptar esta recomendación, polo que insistimos para que se lle dese efectividade; ao peche do informe atopámonos á espera da resposta definitiva. Recomendacións no mesmo sentido formuláronse aos concellos de Ares (Q/1753/11), Ames (Q/2276/11) ou Santiago de Compostela (Q/942/12), e en todos os casos aceptáronse. 7. As molestias por ruídos de celebracións festivas As festas que periodicamente se celebran en todas as localidades producen molestias aos veciños, polo que debe procurarse que se minimicen ou se limiten nunha contorna adecuada e se sinale un horario e os límites de ruído, de tal forma que eses prexuízos non resulten desproporcionados; se os concellos planifican estas condicións e se comprometen firmemente a facer cumprilas non adoitan darse queixas. De non impoñerse as prevencións citadas resultan comúns as protestas e ata as demandas xudiciais que perseguen a garantía dos dereitos das vítimas do ruído. Así sucedeu na Guarda, onde unha sentenza obrigou ao concello a organizar as verbenas estivais e as festas nun recinto diferente á praza na que se celebraban; non pode obrigarse a padecer ruído en horario nocturno, que é o de descanso da maioría das persoas. Xa o pasado ano comezamos a coñecer unha queixa polos considerables prexuízos ocasionados aos habitantes da zona onde se instala o recinto feiral nas festas de San Froilán, en Lugo (Q/2000/11). Sinalábase que todos os anos se pon nas mesmas rúas, “sometendo a todos os veciños da zona do parque Rosalía de Castro á mesma tortura, ... fulminando a paz e a tranquilidade da veciñanza”. Solicitáronse numerosos informes do Concello de Lugo, pero as respostas nunca resultaron satisfactorias; os trámites prolongáronse durante moito tempo debido aos incompletos informes proporcionados, que non aclaraban o obxecto da queixa. Non se deu conta de garantía suficiente dos dereitos dos afectados. O feito de que se celebren festas, algo perfectamente aceptado, non pode levar a causar molestias desproporcionadas durante un tempo prolongado, sobre todo pola noite. Deben establecerse limitacións (días, contorno, horario, ruído ...) e vixiar que se cumpren. O concello non deu unha garantía suficiente na actual situación (a limitación de ruídos que aprobou estaba por encima do razoable) e a vixilancia non era concluínte. Finalmente coñeceuse que algúns afectados promoveran un recurso contencioso-administrativo contra a actuación municipal nesta materia. O xulgado competente resolveu sobre as medidas cautelares aplicables ao caso e obrigou a que o ruído non superase o fixado na ordenanza municipal, uns parámetros moito máis esixentes que os establecidos polo concello; ademais, tería que instalar 5 sonógrafos para garantir que os niveis non se superaban. Sen prexuízo das anteriores conclusións críticas ás que xa chegaramos respecto da insuficiente actuación municipal, vímonos na obrigación de arquivar o expediente polo seu coñecemento xudicial (art. 20 da Lei 6/1984, do Valedor do Pobo). En Santiago coñecemos unha reclamación polos ruídos producidos nunha verbena popular (Q/565/12). Logo de realizar a investigación o concello recoñeceu que a súa actuación non fora suficientemente dilixente como para garantir a ausencia de molestias desproporcionadas (“non se observaron correctamente todas as posibilidades organizativas destas celebracións que puidesen minimizar as molestias”). Logramos o compromiso municipal de levar a cabo unha actuación dilixente nas próximas ocasións (“en diante faranse as valoracións e supervisións organizativas pertinentes para que tanto as festas tradicionais da nosa cidade e barrios así como outros eventos sexan compatibles co dereito ao descanso de todos os veciños”). 8. Os prexuízos e riscos das concentracións en locais sen permiso A lóxica preocupación pola seguridade e o control ambiental que precisan os lugares de reunión masiva deron lugar a actuacións como a queixa de oficio Q/2770/12. A denominada Port Party estaba prevista nun recinto de Vilagarcía de Arousa aparentemente pouco adecuado para a afluencia de centos de persoas. As pescudas policiais detectaron falsificacións de entradas que permitirían que se concentrasen moitos máis asistentes dos previstos. A institución mostrou a súa preocupación pola seguridade das persoas que tiñan previsto asistir ao evento e reclamamos informe urxente ao concello, en especial no que se refire á seguridade. O ente local respondeu o mesmo día mediante un fax que indicaba que requirira a preceptiva licenza ao establecemento e despois a súa pechadura; prohibiu a celebración por carecer de licenza e autorización para o seu peche. Con iso demos por solucionado o problema. Tamén iniciamos queixa de oficio polas noticias que daban conta que en Vigo se celebrarían un bo número de festas de fin de ano que non cumprirían aparentemente os requisitos de seguridade (Q/2771/12). Requirimos informe ao Concello de Vigo, que rapidamente nos aclarou que se emitiu un bando no que se recordaba a prohibición de celebrar actividades en locais que non se axustasen á súa licenza, salvo no caso de contar con licenza autonómica para iso. A policía local mantivo un control previo, especialmente a semana anterior a fin de ano, e esa noite estableceu un dispositivo especial en previsión de celebracións deste tipo; finalmente non houbo ningún incidente, segundo o ente local, polo que demos por satisfeito o obxectivo da queixa de oficio. Tamén iniciamos outra queixa de oficio (Q/2772/12) polo anuncio de entre 600 e 800 festas ilegais de fin de ano, segundo unha federación de empresarios do sector. Logo da recente traxedia de Madrid interesámonos especialmente polo cumprimento dos controis para garantir a seguridade das persoas que acoden a esas concentracións. O informe da Dirección Xeral de Emerxencias e Interior da Xunta sinalou que se examinaban as solicitudes de autorización extraordinaria para este tipo de festas, para o que se require que se acredite que o local dispón das condicións adecuadas, que conta con seguro de responsabilidade civil, a licenza do local, o informe do concello, e un plan de autoprotección, no caso de precisalo en función do aforo. Xa que logo, acredítase o cumprimento das funcións autonómicas no relativo ao exame das solicitudes, pero non en canto ao principal motivo da queixa, que é a celebración dun bo número de festas sen ela, co conseguinte risco para as persoas participantes. Ao peche do informe atopámonos á espera de aclaración deste extremo por parte do órgano citado, ao que requirimos información complementaria. 9. A avaliación ambiental das actividades Este ano recibiuse un considerable número de queixas en contra da posible instalación dunha mina en Corcoesto, en Cabana de Bergantiños (Q/889, 896, 897, 898, 899, 2026, 2311, 2389 e 2767/12). Referíanse a diferentes aspectos, como a deficiente avaliación de impacto ambiental da actividade, sobre todo no relativo ás consecuencias sociais da mina nun contorno humanizado e a avaliación arqueolóxica, ambas cuestións pendentes de aclaración, posto que os informes enviados ata agora non xustificaron o actuado. Tamén se alegaba contaminación e mala xestión dos residuos, o que foi contradito pola Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, e está pendente da aclaración definitiva. 10. A xestión das augas continentais Nesta materia tratamos de coñecer o cumprimento das garantías legais contra a contaminación das augas continentais e en xeral a preservación das condicións naturais que permitan o mantemento da biodiversidade. Iniciamos unha queixa de oficio debido á noticia publicada no diario El País sobre proxectos de minicentrais na conca do Miño-Sil, xa moi explotada (Q/2773/12). A Confederación Hidrográfica desa conca tramita 7 peticións de novas centrais ou ampliacións. A noticia aludía aos riscos que tales peticións supoñían para as canles ecolóxicas dos ríos Arnoia, Carballás, Salas, Limia e Sardiñeira. Sinalábase que os tramos máis sensibles da bacía poderían cubrirse de novas centrais. Solicitamos a colaboración da Confederación Hidrográfica do Miño-Sil, dependente do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, para coñecer as circunstancias nas que se atopaban os proxectos e as decisións adoptadas. En todos os casos a Confederación confirmou que o órgano ambiental, que neste caso é a Dirección Xeral de Calidade e Avaliación Ambiental do Ministerio, resolveu que debían someterse ao procedemento previo de avaliación de impacto ambiental e definiu as características dos estudos de impacto. Xa que logo, estaba pendente a definición legal do impacto e resolver se o proxecto era aceptable en razón do seu impacto -o previsto inicialmente ou o corrixido mediante medidas correctoras-. No entanto, descoñecemos a posición da CMATI, polo que ao peche do informe temos previsto requirir aclaración respecto diso. Na queixa Q/2223/11 a asociación de defensa ambiental ADEGA reclamou pola falta de actuación da Dirección Xeral de Conservación da Natureza logo da súa denuncia por grave contaminación do río Támega por vertidos do matadoiro municipal de Verín. Requirimos informe e ese órgano indicou que finalmente comprobara o punto do suposto vertido, pero non puido constatar que se dese irregularidade. Loxicamente, ese feito non significaba que os vertidos non se desen nalgún outro momento, tal e como se denunciaba, polo que a consellería informou que se deron instrucións para seguir coa vixilancia, razón pola que consideramos ben enfocada a situación. Por vertidos de augas sucias nunha canle de Ames coñeceramos a queixa Q/2079/09; logo das xestións para solucionalo os veciños de Suevos indicaron que os vertidos seguían e nin o Concello de Ames nin a Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas atendían as súas denuncias (Q/2753/12). Na investigación esta confirmou os vertidos desde diferentes vivendas, malia que a rede de saneamento municipal discorre a escasos metros, e requiriu ao concello para a conexión dos vertidos á rede. O ente local non o fixo, o que deu lugar á correspondente sanción. Máis recentemente a consellería requiriu de novo que nun mes aclarásense as previsións de execución das obras de conexión dos vertidos á rede de saneamento e advertiu ao Concello de Ames de que a súa desatención daría lugar á incoación dun novo expediente sancionador. 11. O tratamento do dereito de acceso á información ambiental e á participación cidadá en materia de medio ambiente Como é habitual, este ano tamén tivemos que enfrontar un bo número de demoras nas respostas que as administracións deben proporcionar ás solicitudes de información en materia de medio ambiente. En case todas as queixas coñecidas, a maioría promovidas pola Asociación de Defensa Ambiental de Galiza (ADEGA), aprécianse atrasos de maior ou menor consideración. Non se cumpren os prazos sinalados na Lei 27/2006, pola que se regulan os dereitos de acceso á información, de participación pública e de acceso á xustiza en materia de medio ambiente, transposición das directivas comunitarias que traen a súa causa no Convenio de Aarhus, ratificado pola Unión Europea. Non adoita respectarse o prazo dun mes. Resulta frecuente que as administracións retarden a resposta ou obstaculicen a súa entrega, polo que debe mellorarse no tratamento desta materia. A adecuada información ambiental das administracións é básica para facilitar o exercicio do dereito de participación cidadá nas políticas ambientais, polo que as previsións legais respecto diso deben respectarse de forma escrupulosa. Tratamos as carencias observadas nunha reunión con ADEGA, na que nos comprometemos a seguir reclamando con insistencia das administracións galegas o cumprimento desta obrigación. Temos a intención de reunirnos co resto das organizacións ambientais con ampla representatividade en Galicia para tratar este e o resto dos temas ambientais que reclamen atención. Este ano coñecemos atrasos á hora de proporcionar información ambiental nas queixas Q/788/12, Q/799/12, Q/800/12, Q/2092/12, Q/2093/12, Q/2558/12, Q/2559/12 e Q/2560/12, todas elas promovidas por ADEGA. Confirmáronse os atrasos, pero tamén a rectificación das situacións incorrectas detectadas mediante a remisión -con atraso- da información reclamada. Nun caso coñecemos que o Concello de Boborás non daba resposta a unha solicitude de información ambiental formulada por ADEGA para coñecer os detalles das obras que se farían nunha ruta de sendeirismo (Q/1813/11). Ían utilizar formigón no arranxo, no canto de facelo dun xeito ecolóxico, co que degradarían o patrimonio turístico. Logo de confirmar a queixa co correspondente informe recomendamos ao ente local que respondese urxentemente e por escrito á solicitude de información ambiental formulada ao amparo da Lei 27/2006, o que aceptou, polo que demos por solucionado o obxecto da queixa. 12. A necesidade de licenza de funcionamento das antenas de telefonía móbil A través do trámite de diferentes queixas coñecemos que a Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas sostén de que as antenas de telefonía móbil non precisan licenza de funcionamento. Pola nosa banda indicámoslle que non coñecemos os argumentos de fondo que levan a soster esa posición. Certo é que o Decreto 133/2008 non o require de forma expresa a través da súa listado ou nomenclator, como tampouco o facía antes o RAMINP de 1961, que non mencionaba as antenas de telefonía móbil pola razón obvia de que non existían entón, o que non significou a súa exclusión do ámbito suxeito ao RAMINP cando xurdiron. Considerábanse obxecto do procedemento por encaixar nas definicións das actividades clasificadas e polo carácter de numerus apertus do nomenclátor do regulamento. O art. 13 da Lei 1/1995, de protección ambiental de Galicia, que prevé o Decreto 133/2008, establece definicións sen variantes respecto das do RAMINP, polo que non debe considerarse modificada a interpretación precedente, que entendía que debían ter avaliación ambiental. Por iso formulamos recomendacións á consellería para que modifique a súa posición actual e deixe de indicar aos concellos que as antenas non precisan avaliación de incidencia. A consellería rexeitou o noso criterio reiterando que o Decreto 133/2008 non inclúe as antenas entre as actividades que precisan avaliación de incidencia ambiental. Tamén indicamos aos concellos a necesidade de cumprimentar este requisito ambiental. Este ano coñecemos que o Concello de Ourense prescindira do procedemento de avaliación de incidencia ambiental xustificándoo nunha consulta respecto diso feita á consellería (Q/1999/10). 13. A protección dos espazos naturais, a flora e a fauna Recibimos un considerable número de queixas por autorizacións para cazar lobos (Q/426/12, Q/437/12, Q/457/12, Q/464/12, Q/961/12 e 45 máis). Polo mesmo motivo iniciamos a queixa de oficio Q/2057/12. O diario El País publicou que existía unha campaña para cazar lobos, algúns chamados híbridos, na Serra do Barbanza, con permiso da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas. Requirímoslle que nos facilitase información sobre os feitos; sobre as autorizacións de batidas, a súa xustificación e a comprobación dos exemplares abatidos; e sobre as poboacións. O seu informe confirmou que autorizara algunha medida de xestión ou a caza de lobos para o control das poboacións en beneficio da actividade gandeira e tamén debido á sospeita de hibridación, que, segundo se sinalaba, fora comprobada mediante pericias. Tamén sinalou que se deron casos de mortes de lobos sen a preceptiva autorización, o que coñecía a Fiscalía, razón pola que non resultou posible continuar a nosa intervención. No entanto, tal e como comprobamos noutras investigacións, a consellería non proporciona datos suficientes como para valorar adecuadamente a autorización de mortes de exemplares desta especie. Neste ámbito temático coñeceuse tamén a queixa Q/1669/12. A asociación ADEGA reclamara anteriormente pola construción e funcionamento dun heliporto no Canón do Sil, dentro dun espazo protexido. Alí destaca a presenza da aguia real, especie coa maior categoría de protección (perigo de extinción) e para a que deben aplicarse medidas nun plan específico de conservación. A súa presenza é crítica, malia que constaba unha poboación estable no pasado. Tamén existen outras aves afectadas negativamente (Q/1861/11). A Consellería de Medio Rural respondeu entón que incoara expediente sancionador á empresa promotora e que estaba en trámite. Na queixa máis recente a entidade reclamante sinalou que reclamara a condición de interesada no procedemento sancionador, pero non lle responderon, polo que descoñecía o sucedido. A Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas confirmouno e indicou que o procedemento caducara “polas transferencias de competencias” da Consellería do Medio Rural á Consellería de Medio Ambiente e a demora que iso produciu na tramitación dos expedientes sancionadores. Tal razón non era procedente; a distribución interna de funcións entre diferentes órganos dunha mesma Administración non debe producir eses efectos. O sucedido supón un caso de mala administración. En calquera caso, procurouse a reparación mediante a apertura do novo procedemento sancionador que reclamaramos á consellería. Respecto da consideración de interesada da asociación ADEGA neste novo procedemento, indicamos á consellería que debería entenderse que correspondía como derivación da súa denuncia orixinal con reclamación de interese, ao que finalmente se respondeu positivamente. 14. Queixas non admitidas a trámite Neste apartado recóllense as queixas que non foron admitidas a trámite por non reunir os requisitos formais establecidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, ou por concorrer calquera das circunstancias enumeradas nos artigos 20 e 21 do mesmo texto legal. As circunstancias que motivan con maior frecuencia a non admisión a trámite son o coñecemento xudicial presente ou pasado da queixa; a non actuación previa da Administración; a ausencia de indicios de actuación irregular da Administración; a falta de competencia territorial; e a natureza xurídico-privada do problema. En calquera caso, sempre se comunica a inadmisión da queixa e se especifica o motivo concreto desa decisión, informando ao interesado do máis oportuno na defensa dos seus dereitos ou intereses lexítimos, se observamos a existencia dunha actuación alternativa que poida promoverse. Este ano a inmensa maioría das queixas inadmitidas referíanse á celebración da denominada festa do Touro Xúbilo en Medinacelli; explicamos aos reclamantes que a dita celebración ten lugar na Comunidade de Castilla y León. 15. Queixas remitidas ao Defensor del Pueblo O Defensor del Pueblo é a única institución habilitada para a supervisión da actuación da Administración Xeral do Estado (artigo 54 CE). Por iso, cando recibimos algunha queixa relativa a esa Administración, remitímola á citada institución ou indicamos a posibilidade de acudir a ela cos detalles da queixa ou a información que se consideren necesarios. Con iso dáse efectividade aos principios de colaboración e coordinación establecidos na Lei 36/1985, de 6 de novembro, pola que se regulan as relacións entre a institución do Defensor del Pueblo e as figuras similares nas distintas Comunidades Autónomas. Este ano remitimos unha queixa ao Defensor del Pueblo, a Q/706/12, por tratarse de vertidos nun río de bacía intracomunitaria, cuxa xestión corresponde ao Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente. IV. RESOLUCIÓNS DO VALEDOR DO POBO 1. Recomendación dirixida ao Concello de Tui o 3 de xaneiro de 2012 debido aos prexuízos ocasionados por locais de Tui (Q/2245/10). Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. X. C. C.G. debido aos prexuízos ocasionados por diferentes locais de ocio de Tui. No seu escrito, esencialmente, indícanos que os veciños da parte vella de Tui padecen os prexuízos ocasionados por numerosos locais desde hai anos. A deterioración da situación é extraordinaria, sinala. Os establecementos que causan os problemas e que se atopan en situación irregular son os seguintes: -Discoteca Metropol. Ten licenza, pero só para a metade do local. Agora está controlada por un dos tsares da movida. O proxecto da súa licenza se refire só á metade do local, pero agora funciona utilizándoo na súa totalidade, cousa que non poderían facer polas saídas de emerxencia. -Café Amadeus. Ten licenza, pero non está adaptado á lei contra a contaminación acústica , sinala. -Café Central. Ten licenza, pero durante o verán promove concertos nocturnos na rúa. -Pub Bruxas, hoxe Pub Sonoro. Non ten licenza nin a poderá ter nunca, sinala, porque está nun primeiro piso. -Pub Tres tempos. Non ten licenza, só de instalación, derrubaron as paredes de tres casas e funciona como macro after-hours, o que resulta ilegal. -Sala Karamelo, antigo A Zona. Clausurado por sentenza xudicial firme do TSXG, con orde de corte de auga e luz do alcalde, pero aberto. -Tasca Harza, antigo Zuriza. Non ten licenza. -Pub O Globo, antigo Chaston. Non ten licenza e funciona nun primeiro piso. -Pub A Gruta. Ten actividade no primeiro piso e licenza só para o baixo. -Pub Arius, antigo Can Can. Non ten licenza. -Pub Fith, antigo Garufa. Non ten licenza. Ao anterior engádese o Pub Licoures, que si ten licenza. A concentración de locais é grande. Algún dos locais teñen de porteiros a policías locais; unha vergoña, sinala. Ante iso solicitamos información ao Concello de Tui, que a remitiu cun atraso moi considerable, ata ao punto de que foi preciso recordar ao concello o seu deber legal de colaborar nas investigacións desta institución e advertirlle da súa posible declaración como hostil e entorpecedor da labor da institución, e ata recordar en dúas ocasións ao concello que o art. 502 do Código Penal que esa conduta pode ser constitutiva dun delito. É mais, aínda no momento no que se recibiu o informe vímonos obrigados a reclamar que se completase de forma adecuada a documentación, posto que a primeira vez que se remitiu nin tan sequera se remitían os documentos que se dicían enviados, e aínda despois foi preciso requirir tamén de forma oral para que se enviaran determinados reversos de documentos. No informe municipal finalmente recibido sinálase o seguinte: “Visto os escrito presentado con R.E 7756 de data 08.09.2011 e dos sucesivos requirimentos recibidos, onde se solicita Informe Municipal das licenzas de apertura dos locais sitos na zona monumental. Axunto á presente remitimos a información solicitada. Dada a complexidade da materia producíronse dilacións non desexables, en canto a contestación os seus requirimentos. Por todo iso, manifestarlle desculpas ós efectos e participarlle así mesmo que se están tratando de resolver as insuficiencias advertidas a fin dunha máis pronta resolución dos asuntos a correr.” Co indicado xúntase un listado de 8 locais dos que se especifica o seu nome comercial e a licenza con que contan, pero non a comprobación do axuste da súa forma de funcionar ao previsto en cada un dos tipos de licenza, e iso a pesar de que na queixa se reclamaba aclaración sobre a situación irregular dos mesmos. Esta parece clara en relación cun bo número deles, que contan con licenza de sinxelos cafés ou bares e sen embargo se denominan a si mesmos pubs. Noutros casos o seu nome comercial parece corresponderse co dun pub, a pesar de ter licenza de sinxelos cafés ou bares. Estas aparentes irregularidades denúncianse polo promotor da queixa, pero nin se aclaran polo concello nin se anuncia a súa corrección; neste grupo atópanse os locais Tres Tempos, La Noche, El Globo e La Gruta. Non se aclara nada en relación con outros tamén obxecto da queixa, como son o Amadeus, Central, Arius, Harza e Bruxas. Con respecto á Sala Karamelo, que segundo o interesado se atopa clausurada por sentenza xudicial firme do TSXG, con orde de corte de auga e luz do alcalde, tampouco se sinala nada. O mesmo sucede coas obxeccións ao Metropol e ao Fitch. En relación cun deses establecementos, Tres Tempos, do que se sinala que ten licenza de cafetería-bar, se axunta un documento municipal que parece autorizar un cambio de actividade para converter o establecemento nun bar con música, o que debe entenderse como pub, de acordo co Catálogo do Decreto 292/2004. Sen embargo, esa suposta conversión se fai de forma aparentemente irregular, posto que se dá sen un procedemento novo para a concesión de licenzas de funcionamento -antes o RAMINP e agora o Decreto 133/2008, en relación co art.4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica-. So se indica que se acorda autorizar o cambio de actividade, sen mais trámite procedemental que os informes internos. Noutras ocasións o Concello de Tui aporta solicitudes de cambio de licenza para pub a través de solicitudes de aperturas de establecementos inocuos, o que resulta mais rechamante aínda. Ao respecto é de sinalar que a doutrina legal establece que a instalación musical é un elemento definidor da categoría da actividade, distinta á dun sinxelo bar; se trata dun elemento que, entre outros, permite diferenciar os bares dos bares especiais, polo que a instalación dun aparato de música implica un cambio da natureza da actividade que require unha licenza nova e distinta, e non trátase dunha mera ampliación da preexistente. A falta de dilixencia á hora de informar e, sobre todo, á hora de aclarar os aspectos de fondo e de corrixir os que aparecen como claramente irregulares, xa se apreciara nese mesmo Concello con ocasión doutras queixas, algunha delas promovidas polo mesmo interesado que a presente, como a Q/488/01. Nesa queixa vémonos obrigados a declarar hostil e entorpecedor ao Concello pola súa falta de información e posteriormente lle recomendamos que con urxencia se comprobara de forma exhaustiva o estado actual das licencias e o cumprimento das súas condicións, no seu caso, de todos os locais obxecto da presente queixa, de tal forma que se corrixa a actitude pasiva do Concello en relación coas supostas irregularidades en materia de actividades clasificadas e contaminación acústica que se denuncian dende hai moito tempo. So despois de ¡9 anos! dende o inicio da investigación se coñeceu a resposta definitiva do Concello. A policía local finalmente realizou as comprobacións reiteradamente requiridas respecto dos locais que aparentemente funcionaban sen axustarse ao previsto na súa licenza e confirmou tal cousa respecto dos locais chamados La Gruta e Globo (ou Chaston). Claramente se expresa que teñen licenza de café-bar e execren a actividade de pub, incumprindo o seu horario “reiteradamente”. Como consecuencia diso o Concello requiriría aos responsables para que regularicen a súa situación. En resumen, neste expediente resultou evidente unha colaboración deficiente por parte do Concello, o que fixo que dirixíramos numerosos recordatorios de deberes legais e advertencias de declaracións de hostilidade e que declaráramos hostil e entorpecedor a actitude municipal. Ademais, a criticamos en diferentes informes dirixidos ao Parlamento. Tamén fixemos innumerables chamadas co fin de reconducir a situación irregular detectada e vímonos na necesidade de informar ao Concello de que acudiriamos as dependencias municipais a recadar persoalmente os datos que non se aportaban. Todo o expresado resultaba enormemente reprochable pola actitude municipal respecto da materia. Pois ben, o que se coñece agora é que a situación irregular non se limitaba ao indicado -en realidade todo parece indicar que seguen existindo mais de dous locais en situación irregular-, e que ademais os dous locais expresamente mencionados polo Concello, que se comprometera entón a corrixilos, seguen exactamente igual, posto que se indica que teñen a mesma licenza, sen que se aclare no mais mínimo que agora xa se comportan de forma legal, é dicir, como sinxelos bares. Isto significa que a situación de irregularidade se mantén despois de moito tempo e aínda é peor, a pesar das múltiples denuncias do interesado e aínda das actuacións do Valedor do Pobo, e que o Concello, coa súa actitude obstrucionista, parece interesado en non corrixir as irregularidades detectadas. En relación co anterior é de sinalar que as actividades clasificadas precisan unha licenza municipal de funcionamento, segundo o establecido no anterior RAMINP, agora Decreto 133/2008 -en relación co art. 4.3 da Lei 7/1997-. A través deste instrumento de control preventivo e continuado protéxese o interese público, facendo compatible a actividade coa evitación das molestias desproporcionadas, outorgando as licenzas só cando iso sexa posible en función das circunstancias. Pero co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. Pero ademais, a licenza abre unha relación continuada no curso da que a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. Unha das condicións que deben cumprir os locais autorizados é o axuste estrito ao tipo de licenza que lles foi concedida, de tal modo que as súas actividades non excedan dos parámetros manexados á hora de concederlles as respectivas licencias de funcionamento. Sen embargo, algúns dos locais obxecto da queixa funcionaban e funcionan sen axustarse ao permitido pola licenza con que contan. Efectivamente, resta por aclarar, a pesar do moitísimo tempo dende que se pretende tal cousa, o actuado en relación cos locais que contan con licencias para funcionar como simples bares, cafeterías ou similares, polo que non poden realizar o seu labor con música e cun horario amplo, entre outras moitas razóns debido a que no momento do exercicio do control preventivo realizado, é dicir, no procedemento da licenza, os promotores e as administracións intervenientes (Concello e Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas) non garantiron a inocuidade do local nesas condicións de uso, ao figurar outras ben distintas. As esixencias ambientais para este tipo de locais son menos rigorosas, polo que se posteriormente non axustan o seu modo de funcionar ao verdadeiramente habilitado, poden causar importantes prexuízos, e, en calquera caso, están incumprindo as condicións da licenza municipal que posúen. E resta por aclarar o feito con esas supostas regularizacións dos locais a través de procedementos aparentemente ilegais, ao menos á vista da información enviada. O artigo 25 da LRBRL establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do Estado e das Comunidades Autónomas, nas seguintes materias: f) Protección do medio ambiente”. Así mesmo, o artigo 9 da Lei galega 7/1997, do 11 de agosto, de protección contra a contaminación acústica, sinala (sinalaba) que “corresponde aos concellos exercer o control do cumprimento da presente lei, esixir a adopción de medidas correctoras necesarias, sinalar limitacións, realizar cantas inspeccións se requiran e aplicar as sancións correspondentes en caso de incumprimento”. Xa anteriormente, o RAMINP de 1961 estableceu a competencia municipal no tratamento das actividades molestas, entre as que loxicamente se encontran as xeradoras de ruído. Por tanto, a competencia municipal nesta orde, ademais de resultar clara, vén de moi antigo, e a falta de adecuado exercicio desta prexudica claramente aos cidadáns afectados, que observan como o Concello non atende a súa responsabilidade neste terreo. No suposto que coñecemos, da información dispoñible dedúcese que o Concello de Tui non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais á intimidade persoal e familiar (art. 18. 1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), ao medio ambiente adecuado e á calidade de vida (art. 45), e á protección da saúde (art. 43). Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia da actuación municipal e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Tui a seguinte recomendación: Que con urxencia se concreten as medidas finalmente adoptadas para evitar a actividade dos locais que funcionan sen axustarse ao tipo de licenza con que contan, en especial no caso dos establecementos con licenza de cafetería ou bar e que en realidade funcionan como pub, achegando as medidas adoptadas para corrixir e sancionar aos promotores; que tamén con urxencia se especifique de forma exhaustiva a situación do resto dos locais obxecto da queixa; e que tamén con urxencia se detalle o curso aparentemente irregular dado aos chamados cambios de actividade dos que se deu conta a través de documentación, e outros que tamén se puideran dar. Dadas as circunstancias descritas tamén formulámoslle a seguinte advertencia: Que no caso de non darse conta con urxencia da corrección de todas as irregularidades coñecidas dende hai tempo en relación coa materia desta queixa e doutras precedentes, se estudará o envío de todos os expedientes que constan no Ministerio Fiscal ou a Autoridade Xudicial para que se coñeza a posible comisión de delito ou delitos no tratamento dos asuntos. Resposta do Concello de Tui: recomendación e advertencia aceptadas 2. Recordatorio de deberes legais dirixido ao Concello de Ares o 5 de xaneiro de 2012 debido aos prexuízos ocasionados por locais de Ares (Q/1753/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de queixa de D. J. V.S. relativo aos prexuízos ocasionados por diferentes locais nocturnos de Ares. No seu escrito, esencialmente, indícanos que promoveu a queixa C.6.Q/1001/10, e nela ese concello anunciara que corrixiría as carencias apreciadas; daría conta das necesidades correspondentes á Xunta de Seguridade e comprometíase á contratación dunha empresa especializada e homologada para efectuar as medicións nos locais e na rúa, acompañados por membros da Policía Local, así como a elaboración dun ficheiro cos datos relativos a todos os locais, empezando polos que nos últimos anos xeraron máis queixas, de xeito que a Forzas de Seguridade teñan coñecemento en todo momento do tipo de licenza que ampara cada local para poder actuar en consecuencia. Non obstante, indicamos ao interesado que no caso de que as medidas e compromisos mencionados non foran suficientes para corrixir as irregularidades obxecto da reclamación, entón podería acudir novamente a esta institución. Antes de recibir esa resposta sinalamos que os problemas de fondo polos que o interesado vén reclamando son a contaminación acústica, a presenza de xente consumindo na rúa (sinalase que aparecen vasos de cristal na rúa), e o incumprimento dos horarios de peche polo establecementos, posto que os locais pechan as 7.30, as 8.00 e aínda as 8.30. Ao respecto indicamos ao Concello que as tarefas municipais pendentes e as súas obrigas legais, e que debía ser o Concello que realizara a labor, xa sexa mediante recursos ordinarios ou extraordinarios, sen que en ningún caso poda servir de escusa a organización dos servizos ordinarios, como parecía pretender o ente local. Agora o interesado indica que chamou en diferentes ocasións ao 062 indicando que pasan das 5 e o local da rúa Real 88 de Ares está coa música a tope; así ata as 7, pero lle indicaron que non é competencia da Garda Civil, pois o é do concello. Este di que non hai policía local de noite. Este pub non cumpre co nivel de ruídos, pois non está acondicionado. Reclama un informe sobre o acondicionamento que ten o local para a actividade que desempeña, e coñecer que tipo de licenza ten e os horarios por lei. Ademais, este verán forzaron a porta de entrada no edificio situado en rúa 86 e romperon vasos de cristal contra a fachada -hai pegadas diso para comprobalo-. Engade que o Concello de Ares non fai nada; non responderon aos escritos e correos electrónicos enviados tanto ao alcalde como á policía local. Ante iso requirimos información ao Concello de Ares, que sinalou o seguinte: “Visto o seu escrito de data 30 de agosto de 2011, recibido con data 2 de setembro do presente, rexistro número 3112, en relación co expediente C.6.Q/1753/11 relacionada co expediente C.6.Q/1001/2010, por medio da presente se comunica que, en próximas datas, se tomarán as medidas descritas no escrito citado no documento remitido e en canto aos actos vandálicos contra o inmoble sito na …, se dará traslado á Subdelegación do Goberno, ao tratarse dun tema de orde público, para que se tomen as medidas oportunas. Significarlle, ademais, que a data de expedición da presente non se presentou queixa algunha contra ningún dos mencionados locais ao longo de todo este ano nin escrita, nin verbal, nin por correo electrónico como se manifesta no seu escrito. O único escrito foi o presentado por D. J. J. V. S. no mes de xullo de 2010, 3 meses despois de presentar a queixa ante o seu organismo.” Unha vez avaliado o informe transcrito deduciuse que co mesmo non se pode coñecer o resultado das actuacións municipais sobre as que se requiría informe, posto que o concello se limita a indicar que en próximas datas se tomarán as medidas descritas no escrito citado no documento remitido (debe referirse a unha denuncia súa que se envía, de xullo de 2010); non obstante, dado o moitísimo tempo que transcorreu dende entón e tamén o curso dado á anterior queixa relacionada e o compromiso municipal de solucionar o problema, que tamén se deu hai tempo, non parecía adecuado que de novo se remitiran as actuacións municipais a un momento posterior á resposta que comentamos. Por iso de novo nos diriximos ao concello, que nesta ocasión sinalou o seguinte: “Estimado Sr. en contestación ó seu requerimento sobre a queixa presentada por Dn. J. V. S. polos ruídos nocturnos debido a que os fins de semán vésperas de festivos os locais e pubs abren ás 24,00 h., e pechan ás 8,30 da mañá, teño a ben significarlle:Este Concello é un Concello de tamaño pequeno que non dispón dun corpo da policía local que permita ter turnos de 24 horas. A actual situación económica xeral e en particular deste Concello con desequilibrio orzamentario, remanente negativo de tesourería e falla de recursos provocando unha moi difícil situación económica do Concello, onde é necesario seguir adoptando medidas estructurais de reducción do gasto corrente e incremento dos recursos, impide que a corto prazo se poida dispoñer de Policía Local as 24 horas, cousa reservada a Concellos de maior tamaño, como pode ser Narón ou As Pontes, por citar Concellos de mediano tamaño. Esta Alcaldía vaise dirixir á Subdelegación do Goberno para que a Garda Civil na medida do posible efectué inspeccións en orde ao cumprimento do horario para peche de establecementos. Así mesmo vai solicitar o auxilio da Dirección Xeral de Emerxencias e Interior da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza aos efectos de efectuar unha medición dos locais en orde a comprobar si as medidas correctoras son as correctas, esencialmente insonorización. No suposto de que dito auxilio non sexa atendido, esta Alcaldía encargará con cargo a fondos municipais unha medición, se ben significándolle como xa se sinalou, a difícil situación económica deste Concello. Atendendo ao seu escrito, vaise dar traslado á Policía Local para que auxiliada polos Servizos Técnicos procedan a comprobar as licenzas e grao de cumprimento das medidas correctoras.” Unha vez avaliado o informe transcrito de novo se deduce que con el non se dá conta da adecuada actuación municipal para a preceptiva comprobación do funcionamento legal dos locais nocturnos aos que sen embargo concedeuse licenza. Como se sinalou en diferentes ocasións ao Concello de Ares -e temos que repetilo unha vez mais-, os locais teñen licenza de actividade concedida polo ente local, o que lles permite funcionar como pubs, cafeterías especiais ou discotecas, todos eles potencialmente moi molestos. Pero este tipo de licenzas son de funcionamento, polo que de acordo coa súa natureza e con reiterada xurisprudencia, co outorgamento delas non termina o labor do ente local; a licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. A desatención destas obrigas legais pode dar lugar á responsabilidade municipal, como reiteradamente vén determinando a xurisprudencia ao xulgar supostos moi similares. Ademais, o art. 9 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, sinala (sinalaba) que “corresponde aos concellos exercer o control do cumprimento da presente lei, exixir a adopción de medidas correctoras necesarias, sinalar limitacións, realizar cantas inspeccións se requiran e aplicar as sancións correspondentes en caso de incumprimento”; e o art. 25 da LRBL establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. Por tanto, a tarefa de control destas cuestións é competencia municipal, sen que en ningún caso poida xustificarse a súa desatención. Para o caso de non contar con medios ordinarios, entón o Concello debe procuralos de forma inmediata, posto que se trata de exercer funcións preceptivas e irrenunciables, que debe cubrir en todo caso antes que calquera outra non preceptiva. Por tanto, se agora non conta con posibilidade para vixiar con carácter permanente os locais, polo menos debera facelo a través das medidas extraordinarias (por exemplo, habilitando comisións de servizo ...) que resulten precisas. O contrario, como dixemos, pode dar lugar a responsabilidade económica ou doutro tipo. É de subliñar que xa con anterioridade se comprobaran as deficiencias que agora se analizan de novo, con ocasión do trámite da queixa C.6.Q/1001/10; pero nesa ocasión o Concello anunciara que corrixiría as carencias apreciadas, posto que daría conta das necesidades correspondentes á Xunta de Seguridade e se comprometía á contratación dunha empresa especializada e homologada para efectua-las medicións nos locais e na rúa, acompañados por membros da Policía Local, así como a elaboración dun ficheiro cós datos relativos a tódolos locais, empezando polos que nos últimos anos xeraron máis queixas, de xeito que a Forzas de Seguridade teñan coñecemento en todo momento do tipo de licenza que ampara cada local para poder actuar en consecuencia. Despois de moito tempo dende ese compromiso o Concello non dá conta do seu cumprimento, e polo contrario agora aduce razóns orzamentarias para xustificar ese claro incumprimento, a pesar de que tal circunstancia non resulta adecuada como xustificación, tal e como sinalamos; en realidade, resulta fácil e pouco gravoso realizar as comprobacións precisas a través, como dixemos, de sinxelas comisións de servizo da policía local -as que se precisen ata a normalización da situación-, que ao comprobar todo o sinalado podería levantar as correspondentes actas que permitan aplicar as medidas adecuadas. Por tanto, resulta obrigado para o Concello comprobar adecuadamente e cantas veces sexa preciso, e finalmente corrixir, no seu caso, a contaminación acústica transmitida ás vivendas polos locais obxecto da queixa, en especial no caso do sinalado na última ocasión polo reclamante, o local da rúa Real 88 de Ares; a presenza de xente consumindo na rúa, circunstancia prohibida polo art. 12 do Decreto galego 320/2002; e o incumprimento dos horarios dos establecementos, posto que os locais pechan as 7.30, as 8.00 e aínda as 8.30, segundo se sinalou nalgunha ocasión. O cidadán que promoveu as queixas está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. É especialmente destacable que o prexuízo se está dando nas vivendas dos afectados, polo que se está conculcando un dereito dos cualificados como fundamentais na Constitución (artigo 18.1 e 2) e na Convención Europea de Dereitos Humanos (art. 8), polo que o labor de protección da Administración municipal debera ter sido aínda máis dilixente. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Ares non adoptou todas as medidas adecuadas para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente, que por iso poden estar sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento deste problema, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Ares o seguinte recordatorio de deberes legais: Que con urxencia o Concello adopte as medidas necesarias para cumprir de forma estrita a súa función legal de control dos ruídos e en xeral das condicións dos locais amparados por licenzas de funcionamento expedidas polo propio ente local, de tal maneira que se garantan os dereitos fundamentais dos afectados. E que tamén con urxencia se comprobe adecuadamente e cantas veces sexa preciso, e finalmente se corrixan, no seu caso, a contaminación acústica transmitida ás vivendas polos locais obxecto da queixa, en especial no caso do local da rúa Real 88; a presenza de xente consumindo na rúa, o que prohibe o art. 12 do Decreto 320/2002; e o incumprimento dos horarios dos establecementos. Resposta do Concello de Ares: recordatorio de deberes legais aceptado. 3. Recomendación dirixida ao Concello de Melide o 14 de febreiro de 2012 debido á apertura dun pub sen permiso (Q/2741/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. J.G.C. debido a apertura dun pub. No seu escrito, esencialmente, indícanos que a comunidade de propietarios reclamou ao concello polas obras para a instalación dun pub no baixo do edificio. As obras foron paralizadas despois da súa denuncia á policía local, pero o 17 de decembro reanudáronse e a policía municipal contesta que teñen licenza e que poden facer as obras. Están nunha zona saturada de pubs e xa teñen experiencia do que iso significa: ruídos, vasos nas rúas, danos nos portais, botellóns na entrada, chamadas aos timbres, peche dos locais a deshora, etc. Xa se fixeron xestións ante o concello pola maioría dos veciños (máis de 60 firmas). Os veciños non foron informados dunha posible apertura dun novo local, o que é preceptivo, segundo sinalan. Xa están sometidos a ruídos, estragos, incumprimento da normativa, etc, ao que se lle sumarían outros mais debaixo das súas vivendas. Ante iso requirimos informe a ese concello, que basicamente sinalou que o 16 de decembro de 2011 outorgou a licenza urbanística municipal para as obras de acondicionamento de local para uso de pub con informes favorables técnico e xurídico. A licenza de actividade tivo a tramitación que corresponde as actividades incouas, porque, segundo sinala, o Decreto 133/2008 exclúe á actividade de avaliación de incidencia ambiental. Así pois, o Concello de Melide considera que os pubs non precisan avaliación ambiental como medida preventiva dos seus potencias riscos para os veciños. Tal afirmación non pode compartirse, posto que antes o RAMINP e agora (no momento analizado) o art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, en relación co Decreto 133/2008, do 12 de xuño, polo que se regula a avaliación de incidencia ambiental, fan que sexa precisa, a pesar da moi deficiente redacción deste último ao respecto. Preceptuaba o art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, preceptúa que as actividades que produzan unha perturbación por ruídos ou vibracións deberán someterse ao procedemento de avaliación de incidencia ambiental. Por iso, o indicado no Decreto 133/2008 ao que se refire o ente local non se axusta á legalidade e debe interpretarse no sentido indicado claramente na lei citada. Xa en diferentes informes ao Parlamento de Galicia indicamos que non pode comprenderse como a Administración galega aínda non rectificou o claro erro que se cometeu á hora de aprobar o Decreto 133/2008, que no anexo III exclúe de avaliación as actividades de lecer e entretemento previstas no catálogo de espectáculos públicos e actividades recreativas da Comunidade Autónoma de Galicia, aprobado polo Decreto 292/2004 (o devandito catálogo menciona todos os tipos de establecementos de lecer). Polo tanto, debe prevalecer o regulado a través de norma con rango de lei e vixente, co que resulta precisa avaliación de incidencia ambiental. A través deste instrumento de control preventivo e continuado protéxese o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Esa licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. O cidadán que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. Da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Melide non adoptou as medidas adecuadas para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente, que por iso poden estar sendo obxecto de menoscabo. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Melide o seguinte recomendación: Que neste caso e con carácter xeral se esixa a preceptiva licenza de actividade a todos os establecementos potencialmente ruidosos, como é claramente o que tratamos, un pub, e que se tramite de acordo co previsto no (anterior) art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación, que remite ao procedemento regulado no Decreto 133/2008, aínda que este, de forma incorrecta -por ilegal- exclúa as actividades de lecer e entretemento previstas no catálogo de espectáculos públicos e actividades recreativas de Galicia Resposta do Concello de Melide: recomendación rexeitada. 4. Recomendación dirixida ao Concello de Boborás o 20 de febreiro de 2012 debido á falta de resposta a una solicitude de información ambiental (Q/1813/11). Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. X. C. F. R. debido á falta de resposta a unha solicitude de información ambiental. No seu escrito, esencialmente, indícanos que reclamaron información ambiental ao Concello de Boborás debido ás obras que previsiblemente se farían nun sendeiro turístico do termo municipal, entre Fondo de Vila e Astureses, unha rota de sendeirismo chamada Camiño de Boborás. Van utilizar formigón no arranxo da pista e cren que poden facer o arranxo dun xeito ecolóxico, sen utilizar o cemento nesta rota naturalizada, porque degradaría o patrimonio turístico do Concello. Ante iso requirimos informe ao concello, que nun primeiro momento sinalou que se puxo en comunicación telefónica coa asociación. Polo tanto, non lle deu resposta por escrito, como sería preciso. A información pediuse por escrito, polo que se está demandando unha resposta tamén por escrito; o art. 3.1 da Lei 27/2006 sinala que existe o dereito a recibir a información ambiental solicitada na forma ou formato elixidos. A información debera referirse tanto á confirmación do proxecto como aos seus trámites legais; ao respecto o art. 7 desa norma legal indica que a información incluirá, como mínimo, as autorizacións cun efecto significativo sobre o medio ambiente. Polo anterior de novo nos diriximos ao concello, que na segunda ocasión insistiu en que se puxo en contacto telefónico co interesado, dándolle cumprida información, e que coa información facilitada de xeito telefónico entende satisfeito o interese informativo do representante de …, polo que non se procedeu a dar contestación por escrito. Postos en contacto co interesado, este manifestou que non resulta adecuado nin o informado nin o súa forma de transmisión. Como sinalamos, xa con anterioridade indicáramos ao Concello de Boborás que a información debera proporcionala por escrito, xa non só polo exposto en relación cos requisitos legais, senón tamén a efectos de seguridade en canto ao seu contido e á posibilidade de impugnacións ou recursos. O cidadán que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer o dereito mencionado, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Boborás a seguinte recomendación: Que con urxencia se proceda a responder de forma adecuada e por escrito a solicitude de información ambiental formulada polo interesado ao amparo da Lei 27/2006. Resposta do Concello de Boborás: recomendación aceptada. 5. Recomendación dirixida ao Concello de Ourense o 28 de marzo de 2012 debido á queixa de oficio promovida polas noticias sobre prexuízos ocasionados polo botellón en Ourense (Q/2095/11 e Q/1669/11) Nesta institución iniciouse este expediente de oficio, en aplicación do disposto no artigo 16 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, como consecuencia das noticias aparecidas no diario La Región os días 18, 19 e 24 de xullo de 2011 en relación prexuízos ocasionados polo denominado botellón en Ourense. Nas referidas noticias sinálase esencialmente que a práctica do botellón na Alameda rematou a madrugada do domingo (17) cunha pelexa, engadíndose que parte dos mozos que participan nel son menores. "A proliferación de botellóns desespera por momentos aos veciños das zonas onde se producen, mentres ningún corpo de seguridade nin o concello recoñecen ter responsabilidade no asunto e por tanto eluden as medidas e intervencións para poñerlle fin". Tamén se indica que "o botellón estraga o mobiliario da Alameda" e que "o consumo de alcohol na rúa se repite cada fin de semana ante a desidia das administracións". Relaciónase a práctica do botellón na zona co vandalismo que sofre. Ao parecer o botellón da Alameda é o máis numeroso, pero sófrese tamén noutros 17 puntos da cidade. Na última das noticias indícase que o botellón é unha constante en todos os puntos da xeografía española e Ourense non é unha excepción, sobre todo coa chegada do bo tempo. Ata tres prazas e parques e unha vintena de rúas sofren nas noites de fin de semana a presenza de decenas de mozos que se reúnen para beber. Entre as razóns desta práctica os mozos deféndense alegando o alto prezo das copas nos locais e a mala calidade da bebida, ao servir alcohol adulterado a prezo de boas marcas. A pesar das boas intencións inicias a inxestión de alcohol fai que moitos perdan o control do seus actos e danen diversos elementos do mobiliario urbano. É o que ocorre na Alameda, onde se produce o encontro da maior asiduidade, sempre de xoves a domingo. É esta area a que xera máis conflito por estar no centro e próxima a rúas residenciais, pero todas elas obrigan a gastar unha media de 1.110 euros cada semana por danos. Os veciños da zona quéixanse do ruído a altas horas da madrugada e tamén dos regalos desagradables que deixan os alí reunidos, como vómitos ou incluso excrementos. "O cheiro polas manás é insoportable", declara unha das veciñas afectadas. Do mesmo xeito, as molestias veñen porque a policía non intervén nesta situación, xa que so actúa no caso de conflitos. Os veciños non son os únicos que se queixan, pois os comerciantes do mercado tiveron que presenciar unha forte pelexa na madrugada do fin de semana pasado, cando iniciaban a súa tarefa. Con esta actitude "estase agredindo ás persoas que alí traballan", asegura o presidente da Praza. Despois das campañas para potenciar os seus produtos quéixase porque "estase xogando co traballo da xente" e estase valorando a opción de pedir ao concello o acordoamento da zona. O botellón xera unha media de seis toneladas de residuos as fines de semana. Este lixo queda acumulado nos espazos públicos e os grupos de limpeza teñen que recollela a primeira hora da mañá. En relación co tratamento legal do problema que se reflicte nas noticias remitidas é de subliñar que a Lei 37/2003, de 17 de novembro, do ruído, e o Decreto 320/2002, de ordenanzas-tipo sobre protección contra a contaminación acústica, establecen a regulación positiva e as habilitacións suficientes para abordalo, tal e como se expón detalladamente nos Informes desta institución dende hai tempo. A Lei do ruído habilita aos concellos para que a través das súas ordenanzas aborden os ruídos xerados pola acumulación de persoas na rúa mediante a tipificación de infraccións que sancionen a contaminación acústica ocasionada polos usuarios da vía pública (as ordenanzas locais poderán tipificar infraccións en relación con.. a) o ruído procedente de usuarios da vía pública en determinadas circunstancias; artigo 28.5); e para o caso de ausencia de ordenanza específica resulta aplicable de forma directa o citado Decreto autonómico, o 320/2002, que establece a conduta cívica normal como parámetro de comportamento singular ou colectivo cando se produza unha perturbación por ruídos para a veciñanza, o que será sancionado conforme o establecido neste regulamento (artigo 26.5). Esta norma está enfocada ao tratamento de supostos nos que o efecto prexudicial provén dunha suma de comportamentos individuais, ou do comportamento colectivo que supón a suma de todos eles. A todo iso hai que engadir a necesidade de dar aplicación directa aos dereitos fundamentais afectados, como o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario, así como a numerosa xurisprudencia que obriga a corrixir os graves prexuízos deste fenómeno, por exemplo, a sentenza do 29 de outubro de 2001, da Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Andalucía (sede de Sevilla), que obriga a un concello a adoptar as medidas que impidan o consumo de alcohol nas rúas fóra dos establecementos públicos. Posteriormente recibiuse outra queixa, promovida por D. J. C. G. D., relativa ao mesmo asunto. Ante iso requirimos informe ao Concello de Ourense, que nun primeiro termo sinalou que realiza un estrito seguimento do botellón, aínda que sen impedilo na Alameda por entender que non resulta molesto debido as circunstancias que se mencionan, como a concentración nese só punto, o lonxe que se atopan as vivendas, o remate as 4 da mañá, a recollida do lixo por parte das persoas que realizan botellón, e pola ausencia de incidentes graves -non constan denuncias ou partes dos incidentes que se mencionan na prensa-. Tamén se sinala que non pode impedirse porque se interpreta que se vería afectado o dereito de reunión pacífica e sen armas do art. 21 da CE. En relación co anterior sinalamos que con posterioridade, en concreto o 23 de outubro, o mesmo diario publica (páx. 10) que se celebraron 5 botellóns na noite na cidade; ademais do da Alameda déronse en Parque Barbaña, Estación San Francisco e nos parques de San Lázaro e Miño. Indícase que "parece que calquera parque ou praza son o lugar perfecto para beber sen control e sen que as autoridades con competencia na materia o impidan aplicando a lexislación". Engade que a concentración finalizou as 7 de mañá, que o espazo quedou cheo de vasos e botellas de cristal e plástico, ademais de bolsas, cartóns e papeis polo solo. Tamén o cidadán citado sinala na súa queixa que as "as 09.11 horas do día 14 de outubro, ao mirar pola xanela o primeiro que vin de Ourense foi a merda de botellas, bolsas, é dicir o efectos secundarios do botellón. Non só o lixo é o que prexudica aos veciños , senón a turistas e o soño dos veciños. Claro imaxino que serían tantos na Alameda e terán que buscar sitio, xa que hai de abondo. Ademais a lei parece ser que supostamente non lles afecta." Para o seu detallado coñecemento axuntamos copia das fotos remitidas. Co anterior parece poñerse en cuestión que o problema limítese a Alameda, que non prexudique aos veciños por diferentes motivos -ruído a altas horas da madrugada, sucidade ...- , e que o remate sexa ás 4 da maña. Polo que se refire ao comentario no que se relaciona o fenómeno tratado cun dereito fundamental, o de reunión pacífica e sen armas do art. 21 da CE (enténdese que se indica que impedir os botellóns conculcaría ese dereito), é de subliñar que en ningún caso este fenómeno ten que ver co dereito constitucional -de rango fundamental- que se cita, e menos que o botellón se poida considerar habilitado por esa vía. Como sinala a doutrina (p. e. MARTIN MORALES; El régimen constitucional de "la movida"), "o dereito fundamental de reunión e manifestación non está involucrado no problema da movida, pero non porque decaia fronte a outros dereitos prevalentes, senón por carecer dos elementos esenciais que constitucionalmente o configuran. Movémonos, pois, no plano previo da delimitación do contido do dereito (sobre o binomio limitación/delimitación, JIMÉNEZ CAMPO, 1999: 36 e ss.). "Na movida" non existe a mínima organización que distingue a reunión da mera aglomeración. Non hai unha vinculación subxectiva de todos os participantes a unha concreta finalidade. Ademais, ese mínimo de organización debería ser anterior ou previo ao feito mesmo da coincidencia dun determinado número de persoas nun lugar e nun tempo (GAVARA DE FACE, 1997:11). Por outra banda, aínda que a finalidade da reunión pode ser de carácter amplo, alcanzando tanto a reunións públicas ou políticas como privadas, en relación "á movida" o problema non consiste no tipo de finalidade, senón en que non existe finalidade, requisito imprescindible para que poidamos falar do dereito de reunión: "Aos efectos da presente Lei, enténdese por reunión a concorrencia concertada e temporal de máis de 20 persoas, cunha finalidade determinada", artigo 1.2 da Lei Orgánica 9/1983, reguladora das reunións en lugares pechados e en lugares de tránsito público ou manifestacións. A aglomeración en si mesma non é unha finalidade. A diversión, o alterne, o pasalo ben, etc. non constitúen, como pode comprenderse, ese elemento finalista. A reunión implica a existencia dunha pluralidade de persoas vinculadas entre si e a unha finalidade ou obxecto, e isto non se dá "na movida". De todos os xeitos, con independencia de que non nos atopemos ante o dereito de reunión, tampouco o gozar do mesmo queda exento de cumprir as súas condicións de exercicio, xa que, pola contra, chegaríase ao absurdo de que desaparece a posibilidade de intervir con tal de que un número determinado de persoas decidan reunirse." A argumentación achegada parece cuestionar a constitucionalidade de numerosas normas con rango de lei estatais e autonómicas, e das normas administrativas e ordenanzas municipais que prohiben ou restrinxen este tipo de fenómenos na vía pública, o que ata o de agora non se deu, confirmando o consenso respecto da improcedencia dese argumento, que ademais pode sementar a dúbida nas administracións e nos seus axentes respecto do cumprimento das súas responsabilidades. É perfectamente posible intervir a través da habilitación legal da Lei 37/2003, de 17 de novembro, do Ruído (as ordenanzas locais poderán tipificar infracción en relación con: a) o ruído procedente de usuarios da vía pública en determinadas circunstancias; artigo 28.5). (…) Todo o anterior foi traslado ao Concello, que remitiu a contestación do concelleiro de Policía Local e Tráfico e o informe da Policía Local. Nelas sinálase, basicamente, que se descoñece a celebración de botellóns fora dos que se fan na Alameda, e que se atopa sen ferramentas eficaces para combater os aspectos negativos do consumo de alcohol en menores e do ruído, na mesma liña do indicado con anterioridade. Á vista diso faise preciso insistir no exposto na anterior comunicación dirixida ao Concello, na que se desmenten tanto a non celebración de outros botellóns como os aspectos legais aducidos polo Concello. Respecto do primeiro, o ente local non indica se existen e se comproban as chamadas por botellóns noutros lugares da cidade, razón que pode ser ilustrativa da falta de información que alega ao respecto, a pesar de constar numerosas referencias de prensa e de prexudicados. Polo que se refire ao aspecto legal e en concreto ás habilitacións legais mais que suficientes para actuar en contra do botellón, estas foron amplamente descritas e trasladadas ao concello no seu momento, polo que o novo informe non pode interpretarse mais que como o desacordo municipal co achegado pola nosa banda. Ademais, algunhas sentenzas tratan os problemas dos residentes polas aglomeracións de mozos consumindo bebidas na rúa ata altas horas da madrugada, causando considerables molestias debido aos ruídos, voces, pelexas, actos vandálicos, etc., e impedindo o descanso dos veciños. Na de 29 de outubro de 2001, da Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Andalucía, sede de Sevilla, sinálase que "se poden adoptar medidas de control adecuadas para evitar o ruído, a venda de bebidas alcohólicas na rúa, a utilización daquela como urinario público, os danos ao espazo público e aos seus elementos, e permitir a libre circulación de persoas e vehículos (..) o recurso debe ser estimado porque á Administración lle incumbe, na súa función de policía, o cumprimento do deber de vixilancia de horarios de peche, emisión de ruidos de bares, vehículos, etc. E do actuado dedúcese certa inactividade que prexudica sen lugar a dúbidas os veciños da zona que han de soportar a incomodidade de acceso ás súas vivendas, exceso de ruidos que impiden o descanso nocturno e outras molestias que non teñen o deber xurídico de soportar e que se poden paliar, se a Administración no ámbito da súa competencia non fai abandono da súa función e adopta cantas medidas sexan necesarias para exixir o cumprimento da lei facendo posible que o exercicio dun dereito por parte dun sector de poboación non menoscabe os dereitos dos veciños da zona na que se concentran". A sentenza obriga ao Concello de Sevilla a adoptar as medidas que impidan o consumo de alcohol nas rúas fóra dos establecementos públicos. Así pois, sen prexuízo doutro tipo de consideracións (saúde, orde pública, etc.), deben evitarse as consecuencias que os botellóns teñen para os veciños afectados, fundamentalmente polas desordes e o ruído xerado. As administracións, e fundamentalmente a local, deben intervir por medio das súas potestades actuais, que en principio resultan suficientes, segundo expresamos. Demándase unha intervención municipal eficaz para preservar os dereitos dos veciños afectados, en concreto o dereito fundamental á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18.1 e 2 CE), e outros dereitos de diferente natureza (arts. 43 e 45 CE). O cidadán que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Ourense non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Ourense a seguinte recomendación: Que con urxencia se adopten as medidas precisas para comprobar e impedir a práctica do botellón en diferentes lugares de Ourense cando produzan unha perturbación por ruídos para a veciñanza, de tal forma que non se prexudiquen os dereitos constitucionais dos afectados, e que en todo caso se impida a participación neles dos menores, algo prohibido especificamente debido as especiais circunstancias de protección que concorren neles. Resposta do Concello de Ourense: recomendación aceptada. 6. Recomendación dirixida ao Concello de Ames o 23 de abril de 2012 debido ás molestias e prexuízos ocasionados por un establecemento de ocio de Bertamiráns (Q/2276/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª M. J.R. S. debido ás molestias e prexuízos ocasionados por un establecemento de ocio de Bertamiráns, Ames. No seu escrito, esencialmente, indícanos que non ten contestación ás queixas realizadas ante o Concello de Ames sobre os ruídos que está a sufrir pola actividade do Pub 3Pes. Nas ditas queixa reclámase que se realice a medición integral do dito local, tal e como recollía o informe do técnico municipal, Decreto 245/11 do concello, de marzo de 2011. Ademais reclámase pola autorización de novo do futbolín, cando fora ordenada a súa retirada e verificada en novembro de 2010 polo arquitecto técnico municipal. Reclámase que a pesar de ter colocado un limitador de son no local, ante as chamadas á policía local o único que manifesta a policía é que eles non poden verificar nada e que ademais o dito limitador non dispón de rexistro ningún, polo que tampouco se pode realizar ningunha comprobación de terse saltado o dito límite ou a manipulación do aparato. Solicítase a retirada da terraza actual, o que xa se ordenara antes, xa que está dando lugar a que a xente saia fóra de madrugada con bebidas e forme barullo debaixo das vivendas, e que se regulen os horarios de retirada de ditas terrazas. A anterior intervención desta institución deu lugar a que o ente local pechara o establecemento temporalmente, segundo sinala. Ante iso requirimos información ao Concello de Ames. Do informe municipal deduciuse, a pesar do confuso dalgunhas das súas consideracións, que como consecuencia das denuncias promovidas polos afectados polos ruídos, en 2010 precintouse o limitador do equipo do local, realizouse unha comprobación referida ao nivel de emisión e recepción en vivendas potencialmente afectadas, e debido á comprobación da adecuación á normativa levantouse a anterior orde de precinto do local. Sen embargo, a mesma empresa que fixo o indicado determinou que as probas que se fixeran por outra empresa con ocasión do trámite da licenza de funcionamento poderían non ser correctas, polo que se recomenda a realización doutra proba, que chama unha “medición integral do local”, que “avalíe, de acordo á lei, o nivel de illamento acústico real do local, medición que deberá presentar o responsable do mesmo, xa que a medición que obra no expediente asemella non axustarse á lei na súa metodoloxía”. Sen embargo, despois do claro desa afirmación o Concello sinalaba nas súas conclusións ao respecto que tal cousa, indicada hai tempo, non se fixo aínda debido “a reticencia do propietario do local para a súa realización, e da Comunidade de Propietarios da constitución do aval que garanta o pago da medición, se a realiza o concello, de acordo coa ordenanza municipal sobre a contaminación acústica”. O anterior non se correspondía co indicado polo propio Concello (medición que deberá presentar o responsable do mesmo -do local-); esta primeira afirmación municipal parece a adecuada se temos en conta que se trata dunha comprobación referida ao illamento a probar polo promotor no seo do procedemento de concesión da licenza de pub, por tanto a realizar por parte do Concello ou baixo a súa supervisión, que se o considera a pode requirir do responsable do local, posto que, como dixemos, son probas técnicas precisas para o outorgamento da licenza. Dado que a proba que se pon en cuestión é a que se fixo para acreditar o illamento do local -un pub, potencialmente moi molesto para os veciños- non é adecuado que o Concello apunte agora que os veciños afectados poderían ser os destinatarios dos gastos que se deriven da proba á que nos referimos. O Concello tampouco aclaraba o resto das cuestións, entre as que destacaban a falta de realización de medicións por parte da policía local cando se denuncia por parte dos afectados que o local está a prexudicarlles por transmitir ruído as súas vivendas, a autorización de novo do futbolín, cando fora ordenada a súa retirada, e a retirada da terraza, que está dando lugar a que a xente saia fóra de madrugada con bebidas, provocando ruído debaixo das vivendas. Por todo o sinalado requirimos información complementaria, que xa se recibiu. Nela aclárase, respecto da “medición integral do local”, que o 26 de xaneiro do 2012 se lle remitiu á empresa Virocem a aceptación do presuposto para a medición integral do local, co que se deduce que se realizará, pero sen concretarse cando, e que se pagará polo Concello, a pesar de que da natureza do trámite se deducía que debera corresponder ao promotor. No que se refire ao resto das obxeccións da queixa e, conseguintemente, aos requirimentos de aclaración feitos pola nosa banda, a resposta municipal non parece adecuada. En primeiro termo, no relativo á falta de realización de medicións por parte da policía local, o Concello sinala que a policía local non conta con sonómetro para facelas, tampouco contan cos coñecementos acústicos necesarios para efectuar as medicións, o que levaría a erros e incorreccións metodolóxicas que poderían invalidalas. Sen embargo, tal e como xa indicáramos ao Concello en anteriores comunicacións, as comprobacións das transmisións de ruídos ás vivendas deben facerse cando tal cousa se denuncia por parte dos afectados, é dicir, no preciso intre en que o local está a prexudicarlles con niveis inadecuados de ruídos, cometendo con iso unha infracción administrativa. Esta comprobación debe facerse cando se da a denuncia, posto que noutro non ten sentido; a comprobación do illamento aos efectos de establecer as condicións de funcionamento de acordo coa licenza -o que se fará neste caso a través de empresa, como vimos- é algo certamente diferente, posto que esas condicións se poden alterar ou defraudar posteriormente, co que as comprobacións nas noites nas que se dean as denuncias deben facerse en todo caso. Ademais, tal necesidade se deduce da natureza das licenzas dos locais, de funcionamento, o que obriga aos concellos a facer unha vixilancia continuada dos establecementos con licenza dese tipo. Por tanto, tampouco resulta adecuado que as comprobacións, que deberan facer axentes da autoridade, se pretendan cobrar, posto que a comprobación da permanencia da infracción cando se realice a comprobación dependerá de factores varios que non son de responsabilidade do denunciante. Finalmente, a alegación de que os axentes non teñen os “coñecementos acústicos” necesarios para efectuar as medicións non resulta adecuada, posto que ese labor realízao á policía local na maioría de concellos, a pericia necesaria para o manexo dos aparellos -sonómetros- é escasa e en calquera caso similar a que se precisa para o manexo doutros aparellos tamén necesarios noutro tipo de controis, e se realizan cursos nas academias públicas para o caso de resultar precisos. En calquera caso, achegar esa pericia aos axentes está a disposición do propio Concello, polo que o indicado non resulta escusa para o incumprimento do deber que se sinala. Polo que se refire á terraza o concello sinala que ten autorización, xa que o PUB tamén conta con licenza para funcionar como café-bar. A terraza soamente pode funcionar en horario de café-bar e sempre que o local non estea funcionando como pub, o que lle obriga ao peche das dúas portas, debendo recollerse cando se inicie este funcionamento. Sen embargo, as reclamacións obxecto da queixa refírense ao incumprimento desas condicións; indícase que a presenza da terraza fai que a xente saia fóra de madrugada con bebidas e forme barullo debaixo das vivendas. Esta circunstancia ou denuncia non se aclara coa manifestación municipal que transcribimos, que se limita a dicir o que debera ser, e non o que realmente sucede, e as correccións correspondentes, no seu caso. O Concello tampouco aclara o resto das cuestións, como autorización de novo do futbolín, cando fora ordenada a súa retirada. O anterior supón unha desatención das funcións municipais contempladas no art. 25 da LRBL (Lei 7/1985, de 2 de abril, reguladora das bases do réxime local), que establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. Esa desatención pode dar lugar á responsabilidade municipal, como reiteradamente vén determinando a xurisprudencia ao xulgar supostos moi similares. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Ames non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Ames a seguinte recomendación: Que con urxencia se realice a medición integral do local, se é que non se fixo xa, e que se adopten as medidas que dela se deduzan; que as comprobacións das transmisións de ruídos ás vivendas se fagan cando tal cousa se denuncie polos afectados, é dicir, no preciso intre en que o local está a prexudicarlles con niveis inadecuados de ruídos, cometendo unha infracción administrativa; que se comprobe o adecuado funcionamento da terraza, especialmente a súa retirada cando corresponda, e, en xeral, que se evite o consumo ás portas do local de madrugada; e que finalmente tamén se aclare se o futbolín se atopa autorizado para o seu funcionamento en ambas licenzas. Resposta do Concello de Ames: recomendación aceptada. 7. Recomendación dirixida ao Concello de Fene o 8 de maio de 2012 debido aos prexuízos e molestias ocasionados por un local (Q/2523/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª M. L. G. debido aos prexuízos e molestias ocasionadas por un local de ocio de Fene. Non seu escrito, esencialmente, indícanos que é propietaria e ocupante xunto coa súa familia (fillo e neto) dunha vivenda sita no lugar mencionado. No baixo explótase un negocio de hostalería tipo bar ou cafetería co nome de TRASGO. Antigamente o citado negocio era unha pizzería co mesmo nome, e desde o 22 de abril abriuse ao publico tras unha remodelación e dedicado a cafetería ou bar. Desde o mesmo día da súa apertura veu sufrindo o ruído xerado pola actividade dos traballadores e clientes do local. Molestias que se fan máis patentes pola noite e que duran ata altas horas da madrugada (música alta, ruído do interior do local, clientes no exterior....). Dirixiuse ao Concello de Fene solicitando que tomase medidas legais no asunto, pois ademais de que non cumpren os horarios legais de peche, sospéitase que non conta coas correspondentes licenzas de actividade. Concretamente remitiu tres escritos ao Concello en datas 03/05/11, 31/05/11 e 14/07/11, sen que ata a data se recibira resposta ningunha por parte desa Administración local, que fixo gala da mais absoluta indiferenza cara a ela, sinala. Por parte de funcionarios municipais, tras manifestarlles as súas queixas, expresóuselle que o local non tiña licenza de apertura, noutras ocasións que a tiña concedida pola anterior Corporación, ou tamén que a Policía Local non podía actuar porque non exerce as súas funcións en horario nocturno. Decidiu chamar á Garda Civil, pero inhíbense do asunto aducindo que é competencia da policía local ao estar no casco urbano. Atópase nunha situación de indefensión, xa que as autoridades competentes ignórana sen dar solución ao problema de ruídos que vén sufrindo os últimos meses e que continúa o día de hoxe. Á vista do anterior admitimos a trámite a queixa e requirimos do Concello informe sobre a comprobación das circunstancias mencionadas; sobre se o local conta con licenza de funcionamento, de acordo co RAMINP ou co Decreto 133/2008, e sobre tipo de licenza de que se trate (café, pub ...), no seu caso; sobre se cumpre coas condicións propias da licenza que teña, excluíndo especialmente que se tratase dun sinxelo bar funcione con música e ata altas horas; sobre as causas polas que non se respondeu ás reclamacións, no caso de confirmarse tal cousa, sobre cando se responderán, e sobre o contido da resposta; e sobre as demais circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. O informe municipal recibiuse cun atraso moi considerable, ata ao punto de que foi preciso recordar ao Concello o seu deber legal de colaborar nas investigacións desta institución e advertirlle da súa posible declaración como hostil e entorpecedor do labor da institución. Nel sinálase, basicamente, que a nova actividade solicitou o 23/03/2011 licenza de actividade para bar-cafeteria, en fase de tramitación; que respecto á actividade nocturna, ante a carencia de policía local debería dirixirse ao posto da Garda Civil de Fene; que non se contestou aos escritos ao estimar que os foron obxecto de explicación verbal, e procederase a responder por escrito. Do anterior dedúcese que o Concello confirma que o local actual non conta coa preceptiva licenza de actividade para desenvolver a súa actividade de café-bar, e, aínda se a tivera, o certo é que debera funcionar como tal, cousa que non fai, á vista das reclamacións e queixas, sen que o desminta o Concello, co que esta importante irregularidade debe entenderse confirmada. Unha das circunstancias que se denuncia e é obxecto de queixa é o funcionamento do establecemento como un pub, isto é, con música e cun horario mais prolongado que o que corresponde aos sinxelos bares, sen que o Concello informe desta concreta circunstancia, fácil de comprobar, da que resultaría unha infracción administrativa, e respecto da que podería intervirse eficazmente de inmediato. O Concello non aclaraba esta circunstancia, a pesar de que expresamente se requiría tal cousa. Ao anterior engádese que non se achega comprobación ningunha respecto dos ruídos que se transmiten á vivenda do afectado, nin aclaración da comprobación e corrección dos ruídos na rúa, polo que o labor do Concello resulta claramente insuficiente para entender por cumprida a súa competencia en relación co motivo da queixa. Todo isto resulta de responsabilidade municipal, posto que a competencia na materia vén determinada dende hai tempo, por exemplo, no art. 25 da LRBRL, que establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do Estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. As actividades deste tipo precisan a correspondente licenza municipal, antes outorgada segundo o procedemento do RAMINP, e despois do Decreto 133/2008, en relación co art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, agora derrogada. A través deste instrumento de control preventivo e continuado protéxese o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Pero co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. A licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. Unha das condicións que deben cumprir os locais autorizados é o axuste estrito ao tipo de licenza que lles foi concedida, de tal modo que as súas actividades non excedan dos parámetros manexados á hora de conceder as respectivas licenzas de funcionamento. Unha das condicións dos locais de ocio autorizados é cumprir co tipo de licenza concedida e por tanto que a súa actividade non contradiga a natureza dela. A este respecto, os locais que contan con licenzas para funcionar como simples bares, cafeterías ou similares non poden realizar o seu labor con música e cun horario amplo, entre outras moitas razóns porque no momento do exercicio do control preventivo, é dicir, no procedemento da licenza, os promotores e as administracións non garantiron a inocuidade dos locais nesas condicións de uso, ao se preveren outras. As exixencias ambientais para este tipo de locais son menos rigorosas, polo que se posteriormente non axustan o seu modo de funcionar ao verdadeiramente habilitado, poden causar importantes prexuízos, e, en calquera caso, están incumprindo as condicións da licenza municipal que posúen. Os cafés, bares ou similares son locais que non poden incluír na súa actividade equipos de música. Así se desprende da diferenciación que realizan as variadas normas reguladoras da materia, como poden ser o catálogo de espectáculos públicos e actividades recreativas da CAG (Decreto 292/2004), o Real decreto 2816/1982, do 27 de agosto, polo que se aproba o Regulamento xeral de policía de espectáculos públicos e actividades recreativas, ou as diferentes ordes da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza que veñen regulando os horarios de apertura e peche dos locais. O Decreto 292/2004 cita as salas de baile ou festas, as discotecas, os pubs e os karaokes como establecementos con ambientación musical, e, polo contrario, ao mencionar as cafeterías, cafés ou bares non sinala que teñan esa característica, a ambientación musical, pola que a diferenza resulta clara. A persoa que promove a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. É especialmente destacable que o prexuízo se está dando na vivenda dos afectados, polo que se pode ver afectado un dereito dos cualificados como fundamentais na Constitución (artigo 18.1 e 2) e na Convención Europea de Dereitos Humanos (art. 8), polo que o labor de protección da Administración municipal debera ter sido aínda máis dilixente. Da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Fene non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente, que por iso poden estar sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento deste problema, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Fene a seguinte recomendación: Que con urxencia se proceda a dar cumprimento ás responsabilidades municipais relativas á preservación dos dereitos dos afectados polo funcionamento do establecemento obxecto da queixa, e que en concreto se adopten as medidas legalmente previstas para os locais que precisan licenza de funcionamento e funcionan sen ela, e, no caso de tela posteriormente, se obrigue ao cumprimento das condicións da que teña, excluíndo que, para o suposto de autorizarse un sinxelo bar, conte con música e incumpra o horario limitado que se prevé pare eses establecementos; e que en calquera caso se comproben e corrixan as transmisións de ruídos á vivenda, co fin de preservar o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario dos afectados. Resposta do Concello de Fene: recomendación aceptada. 8. Recomendación dirixida ao Concello da Veiga o 9 de maio de 2012 debido aos prexuízos e molestias ocasionados por un local (Q/2227/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de D. J. L. D.L. debido aos prexuízos e molestias ocasionados por un local de ocio de A Veiga. No seu escrito, esencialmente, indícanos que na parte baixa do edificio está situado un café-bar, con entrada a nivel de rúa e saída a terraza nivel inferior, por porta traseira. Ten o nome de "Fonte Vella" e segundo consta na documentación ten permiso de apertura como café-bar. No seu interior dispón dun equipo musical con altofalantes colocados no teito cun forte son que parece superar os límites permitidos. O local non dispón de ningunha clase de insonorización nin tampouco existe sonógrafo de control, perturbando debido a tranquilidade nocturna dos veciños que viven na parte superior. O horario de peche vulnera a Orde de 16 de Xuño de 2005, pola que se determinan os horarios de apertura e peche de espectáculos e establecementos públicos na Comunidade Autónoma de Galicia, que autoriza a actividade ata as 2.30. Se solicita que realícese a inspección correspondente, que, segundo a Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, compete ao Concello. Ante iso requirimos informe a ese Concello, que no seu momento respondeu; da información aportada deducíase que o Concello confirmaba que o establecemento é un sinxelo café-bar, aínda que nin tan sequera se sinala que teña licenza para iso. Ademais, so se indica que o procedemento, que se iniciou en agosto de 2011, é dicir, hai bastante tempo, sen embargo non tivo ningunha resolución de fondo, posto que o único que se resolveu foi investigar sobre a denuncia por ruídos e molestias que é obxecto da queixa, e pedir o auxilio a diferentes administracións. Sen embargo, ao marxe do resultado deses auxilios, sobre todo no que se refire a realización de medicións acústicas, cuestión que en calquera caso é de competencia municipal, o certo é que unha das circunstancias que se denuncia e é obxecto de queixa é o funcionamento do establecemento como un pub, isto é, con música e cun horario mais prolongado que o que corresponde aos sinxelos bares, sen que o Concello informe desta concreta circunstancia, fácil de comprobar, da que resultaría unha infracción administrativa, e respecto da que podería intervirse eficazmente de inmediato. O Concello non aclaraba esta circunstancia, a pesar de que expresamente se requiría tal cousa. Polo anterior de novo nos diriximos ao Concello, que recentemente nos remitiu o seu informe complementario, acompañado dun escrito da titular do establecemento no que se compromete á cumprir cos horarios e os niveis de ruído transmitidos. Non obstante, o interesado manifestou recentemente que tal cousa non é así, que en ocasións se pecha tarde - sobre as 4 da mañá - e que o local conta con música, como se fora un pub. Ademais, o Concello segue sen aclarar que o local conte coa preceptiva licenza de actividade, e sobre todo non aclara que o bar funcione como tal, isto é, sen música. O anterior se engade que non se aporta comprobación algunha respecto dos ruídos que se transmiten á vivenda do afectado, polo que a labor do Concello resulta claramente insuficiente para entender por cumprida a súa competencia en relación co motivo da queixa. Todo isto resulta de responsabilidade municipal, posto que a competencia na materia ven determinada dende hai tempo, por exemplo, no art. 25 da LRBRL, que establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do Estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. As actividades deste tipo precisan a correspondente licenza municipal, antes outorgada segundo o procedemento do anterior RAMINP, e despois segundo o previsto no Decreto 133/2008 en relación co art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, agora derrogada. A través deste instrumento de control preventivo e continuado protéxese o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Pero co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. A licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. Unha das condicións que deben cumprir os locais autorizados é o axuste estrito ao tipo de licenza que lles foi concedida, de tal modo que as súas actividades non excedan dos parámetros manexados á hora de conceder as respectivas licenzas de funcionamento. Unha das condicións dos locais de ocio autorizados é cumprir co tipo de licenza concedida e por tanto que a súa actividade non contradiga a natureza dela. A este respecto, os locais que contan con licenzas para funcionar como simples bares, cafeterías ou similares non poden realizar o seu labor con música e cun horario amplo, entre outras moitas razóns porque no momento do exercicio do control preventivo, é dicir, no procedemento da licenza, os promotores e as administracións intervenientes non garantiron a inocuidade dos locais nesas condicións de uso, ao se preveren outras. As exixencias ambientais para este tipo de locais son menos rigorosas, polo que se posteriormente non axustan o seu modo de funcionar ao verdadeiramente habilitado, poden causar importantes prexuízos, e, en calquera caso, están incumprindo as condicións da licenza municipal que posúen. Os cafés, bares ou similares son locais que non poden incluír na súa actividade equipos de música. Así se desprende da diferenciación que realizan as variadas normas reguladoras da materia, como poden ser o catálogo de espectáculos públicos e actividades recreativas da CAG (Decreto 292/2004), o Real decreto 2816/1982, do 27 de agosto, polo que se aproba o Regulamento xeral de policía de espectáculos públicos e actividades recreativas, ou as diferentes ordes da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza que veñen regulando os horarios de apertura e peche dos locais. O Decreto 292/2004 cita as salas de baile ou festas, as discotecas, os pubs e os karaokes como establecementos con ambientación musical, e, polo contrario, ao mencionar as cafeterías, cafés ou bares non sinala que teñan esa característica, a ambientación musical, pola que a diferenza resulta clara. A persoa que promove a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. É especialmente destacable que o prexuízo se está dando na vivenda dos afectados, polo que se pode ver afectado un dereito dos cualificados como fundamentais na Constitución (artigo 18.1 e 2) e na Convención Europea de Dereitos Humanos (art. 8), polo que o labor de protección da Administración municipal debera ter sido aínda máis dilixente. Da información dispoñible parece deducirse que o Concello da Veiga non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente, que por iso poden estar sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento deste problema, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello da Veiga a seguinte recomendación: Que con urxencia se proceda a dar cumprimento ás responsabilidades municipais relativas á preservación dos dereitos dos afectados polo funcionamento do establecemento obxecto da queixa, e que en concreto se aclare se conta coa necesaria licenza municipal, e, en caso positivo, se cumpre coas condicións da que teña, excluíndo que, para o suposto de autorizarse un sinxelo bar, conte con música e cumpra o horario limitado que se prevé pare eses establecementos; e que en calquera caso se comproben e corrixan as transmisións de ruídos á vivenda, co fin de preservar o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario dos afectados. Resposta do Concello da Veiga: recomendación aceptada. 9. Recomendación dirixida ao Concello de Moaña o 4 de xuño de 2012 debido ás molestias e prexuízos ocasionados por un local (Q/717/12) Nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención Dª M.T. E. C., con domicilio en … No seu escrito, esencialmente, indícanos que en numerosas ocasións chamaron a policía local de Moaña, así como a garda civil, pedíndolles que acudiran ao bar que se atopa debaixo da súa casa para que baixara o volume da música (cerveceria Ceres), pero nunca fan caso. En ocasións foron, pero puido comprobar como simplemente pasaban co coche pola porta do bar, sen entrar a chamarlle a atención ao dono. As veces que entraron a música volveu a sonar alta canto os axentes marcharon, por vinganza. Está escribindo as 4 e media da madrugada, porque están sen pegar ollo. A súa nai traballa mañá, o domingo, na quenda de mañá, polo que nun par de horas ten que estar en pé e aínda non foi capaz de durmir. Tamén falaron en numerosas ocasións co alcalde de Moaña, e moi amablemente dixo que debían facer queixas formais cubrindo os papeis que alí lles facilitaron. Xa levan unhas 5 ou 6 queixas, pero segundo parece non serven para nada. Xa non saben que facer, non poden durmir e o ruído é insoportable. Pódese distinguir facilmente que canción está soando en cada momento e ademais séntense moitos golpes e moita vibración. Dise que ao bar lle falta unha columna por insonorizar e que é por ese motivo polo que senten tanto ruído, pero non pode demostralo. Xa mandou un escrito ao concello pedíndolles información sobre a insonorización do bar e sobre o horario de apertura que ten, pero nunca tivo resposta. Trátase dunha situación moi difícil para eles, así non poden vivir, e no concello non lles fan caso. Mais recentemente o interesado indicou que seguen co mesmo problema e os ruídos non cesan ata pasadas as catro da madrugada, polo que chaman continuamente á policía municipal de Moaña, pero non fan nada eficaz. Seguen acumulando queixas. Ademais, agora o dono do bar dedícase a cociñar nas beirarrúas publicas e o concello non toma medidas. Non lles importa que cociñe na terraza, aínda que parece perigoso, pero o ruído é insoportable. Non poden descansar e o concello non toma medidas, sinala. Ante iso solicitamos información ao Concello de Moaña, que sinalou que o xefe da Policía Local informa que constan varias chamadas telefónicas nas que se denuncian ruídos, consistentes en música alta e voces, procedentes tanto do interior do local como da terraza, a maioría nas madrugadas de venres e sábados. A actuación policial é comprobar e en caso de que se aprecie un ruído fóra do normal, “solicitar a colaboración do propietario do local, a fin de que baixe o volume da música ou que requira aos clientes para que moderen as voces”. Nos casos nos que a patrulla está ocupada solicítase a colaboración da Garda Civil. A policía non dispón de medios técnicos para medir a intensidade do ruído procedente do local. Cando se excede o horario de peche a actuación consiste na correspondente denuncia. Da documentación achegada dedúcese que se deu unha denuncia e unha sanción polo incumprimento do horario, confirmando o expresado en último termo no informe. O local conta con licenza de café-bar, segundo consta na documentación, pero a pesar diso funciona con música, como se expresou. Tamén se comprobou que o titular do establecemento cociña na rúa, como expresa un informe da policía local, pero non se aclaran as actuacións que seguiron a esta comprobación. Ao respecto do indicado cabe subliñar que as actividades precisan a correspondente licenza municipal, antes outorgada segundo o establecido no anterior RAMINP ou no art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica, e no Decreto 133/2008, do 12 de xuño, polo que se regula a avaliación de incidencia ambiental, o que agora é a licenza de apertura. A través deste instrumento de control preventivo e continuado protéxese o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Pero co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. A licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. Unha das condicións que deben cumprir os locais autorizados é o axuste estrito ao tipo de licenza que lles foi concedida, de tal modo que as súas actividades non excedan dos parámetros manexados á hora de conceder as respectivas licenzas de funcionamento. Unha das condicións dos locais de ocio autorizados é cumprir co tipo de licenza concedida e por tanto que a súa actividade non contradiga a natureza dela. A este respecto, os locais que contan con licenzas para funcionar como simples bares, cafeterías ou similares non poden realizar o seu labor con música e cun horario amplo, entre outras moitas razóns porque no momento do exercicio do control preventivo, é dicir, no procedemento da licenza, os promotores e as administracións intervenientes non garantiron a inocuidade dos locais nesas condicións de uso, ao se preveren outras. As exixencias ambientais para este tipo de locais son menos rigorosas, polo que se posteriormente non axustan o seu modo de funcionar ao verdadeiramente habilitado, poden causar importantes prexuízos, e, en calquera caso, están incumprindo as condicións da licenza municipal que posúen. Os cafés, bares ou similares son locais que non poden incluír na súa actividade equipos de música. Así se desprende da diferenciación que realizan as variadas normas reguladoras da materia, como poden ser o Catálogo de espectáculos públicos e actividades recreativas da CAG (Decreto 292/2004), o Real decreto 2816/1982, do 27 de agosto, polo que se aproba o Regulamento xeral de policía de espectáculos públicos e actividades recreativas, ou as diferentes ordes da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza que veñen regulando os horarios de apertura e peche dos locais. O Decreto 292/2004 cita as salas de baile ou festas, as discotecas, os pubs e os karaokes como establecementos con ambientación musical, e, polo contrario, ao mencionar as cafeterías, cafés ou bares non sinala que teñan esa característica, a ambientación musical, pola que a diferenza resulta clara. A pesar do exposto, o establecemento funciona con música, o que, unido á transmisión de ruído, fai pensar que en realidade funciona como un pub -ou similar-. Ao anterior engádese que o ente local non aporta medicións por non contar cos medios precisos. Sen embargo, debéranse determinar os niveis de ruído transmitidos á vivenda, como se reclama insistentemente, sen que a labor realizada -acudir e pedir que se baixe o volume, no seu caso- resulte adecuada, posto que esa moi leve actuación non fai que con posterioridade -aínda nesa mesma noite- se respecte o ordenado, posto que a mesma natureza da actuación fai pensar aos responsables do local que non serán sancionados polo que é unha infracción. Debera darse unha resposta adecuada ás frecuentes chamadas da afectada para que se comprobe a transmisión de ruídos, e debe facerse no preciso momento en que se produce a chamada. Polo que se refire ao último aspecto da queixa, o Concello comprobou que o titular do establecemento cociña na rúa, confirmando así o denunciado pola reclamante, pero non se indican as actuacións que se darán para corrixir tal cousa, no caso de proceder. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Moaña non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo, ou polo menos non aclara suficientemente esas actuacións. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Moaña a seguinte recomendación: Que con urxencia se corrixa o funcionamento irregular do establecemento, que funciona con música a pesar de ser un sinxelo bar, e en adiante se realicen as comprobacións que se demanden pola reclamante ou por calquera outro afectado, de tal forma que se determine con precisión a posible comisión de infraccións. Resposta do Concello de Moaña: recomendación aceptada. 10. Recomendación dirixida ao Concello de Pontevedra o 23 de outubro de 2012 debido aos prexuízos e molestias ocasionados pola actividade dun local (Q/2104/11) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª Mª J. F. A. debido aos prexuízos e molestias ocasionados pola actividade dun local de ocio de Pontevedra. No seu escrito, esencialmente, indícanos que viven nun edificio de seis vivendas no centro histórico de Pontevedra. No soto do inmoble e sen máis acceso ou conexión coa rúa que unha estreita escaleira, atópase un disco-bar chamado actualmente CREME que, amparándose nunha licenza antiga, exerce a súa actividade 4 días á semana ata a hora de peche (4.30-5.00 da madrugada), co volume da música tan alto que perturba constantemente o descanso dos veciños, sobre todo os da primeira planta. Doutra banda, desde que funciona este local son crecentes as concentracións máis ou menos numerosas de clientes que saen a beber á rúa, facendo moitísimo ruído e deixando tras de si un desagradable rastro de sucidade (vasos, envases, vómitos, ouriños...) que xera gran malestar na veciñanza. As reclamacións en persoa e por escrito ante o Concello son frecuentes dende hai un ano e as chamadas á policía local tamén son habituais. Tentouse facer algunha medición, pero cando a policía ou os técnicos están no edificio baixa o volume, subindo moitos despois. A policía di que é un asunto do Concello, e neste dinlle que non deixe de chamar á policía local. Ante iso requirimos información ao Concello de Pontevedra, que nun primeiro termo indicou que realizara unha serie de actuacións co fin de mellorar a situación, como a comprobación dos horarios de peche, chegando a denunciar determinados incumprimentos á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, e determinadas visitas de comprobación para determinar o nivel de ruídos transmitidos ás vivendas, aínda que, tal e como anticipara a interesada, o resultado foi negativo nese concreto intre. O establecemento conta con licenza de disco-bar, o que non se corresponde con ningunha categoría do vixente Catálogo (Decreto 292/2004), polo que quedaba pendente a aclaración sobre a asimilación realizada polo Concello. Os aspectos mais relevantes da reclamación eran a música que se transmite ás vivendas debido á actividade do local e as molestias provocadas polo consumo ás portas do establecemento. Respecto do primeiro aspecto, os ruídos provocados pola música e transmitidos ás vivendas, o feito de que a casa sexa antiga non podía servir de desculpa para que o nivel de illamento do establecemento non sexa o adecuado para garantir a ausencia de molestias para os veciños. As medicións debían realizarse cando se precisen por recibirse as chamadas de denuncia, polo que deberan facerse pola policía local e cantas veces os veciños indiquen que están a sufrir -nese intre- as molestias ocasionadas por unha infracción administrativa. No relativo aos ruídos e molestias ocasionados pola acumulación de persoas ás portas do local e consumindo, tal cousa se atopa prohibida pola normativa vixente e debera evitarse. O anterior o trasladamos ao Concello co fin de que se aclararan as súas actuacións ao respecto, que nola remitiu puntualmente; non obstante, unha vez examinado o seu contido deduciuse que non se daba conta da adecuada atención ao obxecto da queixa, polo que de novo nos diriximos ao Concello para requirirlle información complementaria. O informe municipal recibiuse recentemente, aínda que cun atraso moi considerable, ata ao punto de que foi preciso recordar ao Concello o seu deber legal de colaborar nas investigacións desta institución e advertirlle da súa posible declaración como hostil e entorpecedor da labor da institución. Na resposta municipal sinálase o seguinte: “No relativo á realización de medicións sonométricas no momento de formularse as propias denuncias, dáse a data do presente traslado ao Servizo de Personal deste Concello da necesidade suscitada, a fin de poñerse en contacto coa Policía Local e trasmitirlle aos seus mandos a conveniencia de que se formen Axentes nesta materia (contando coa boa disposición dos integrantes deste Corpo Policial), canto por ser o Servizo encargado da elaboración dos cursos de formación do persoal municipal, ou ben, se o considera máis oportuno se proceda á contratación dun Técnico competente que desenvolva as súas funcións en horario nocturno, confiando que ditas medidas tendan a solventar as demandas da cidadanía (se ben neste suposto concreto a propia denunciante afirmaba nos iniciais escritos que ao chamar á Policía e personarse os Axentes "baixaban a música"). En canto á evitación da congregación de persoas ás portas do local, e á posibilidade de aplicar os artigos 41 e 42 da Ordenanza de ruídos, cabe indicar que non se ten detectado que o local traballe coa porta aberta, por máis abastanza nalgún parte de Policía Local advírtese a presenza dun porteiro no local que retira os vasos dos clientes á saída (porteiro que igualmente foi denunciado por exercer a dita actividade de seguridade privada, sen acreditación ningunha) ante a Subdelegación do Goberno en Pontevedra, o artigo 42 refírese a condutas igualmente dentro do local de ocio, e non fóra do mesmo, resulta máis patente ao ver que ditos artigos encádranse na propia Ordenanza no apartado de "Actividades Adicadas ao Uso de Espectáculo Público ou Actividade Recreativa", xa que a Ordenanza non recolle molestias de ruídos por actividades derivadas de persoas ou grupos de persoas na rúa, basicamente pola dificultade que entrañaría con respecto a un grupo de persoas identificar e individualizar ao causante do ruído ou suxeito emisor, feito que resulta imprescindible nun expediente sancionador dado que a responsabilidade (o mesmo que no dereito penal) é individual e non colectiva. Facer notar que o espazo que habitualmente ocupa a xente na saída do local aínda sendo de acceso público é de titularidade privada ao dar a unha zona porticada. Con respecto á equiparación da antiga licenza de disco-bar, consonte aos novos epígrafes do catálogo de espectáculos públicos Decreto 292/2004, mantida conversa co Enxeñeiro Municipal ese funcionario afirma que vai emitir un informe no que vistas as características do o local clasificará co epígrafe 2.6.4 Pubs, resultando que tal informe se incorporará na Resolución administrativa da cal se dará traslado ao titular do local, así como á Consellería de Presidencia para o seus oportunos efectos.” O Concello achega o escrito enviado ao servizo de persoal. Unha vez avaliado o contido da última resposta do Concello dedúcese que, aínda que por parte deste se mostra disposición para poder realizar as medicións que se precisen ante as chamadas dos reclamantes, o certo é que seguen sen facerse, a pesar do tempo transcorrido dende as denuncias e tamén dende a queixa. Poder reclamar as comprobacións que se precisen, que estas se fagan cantas veces se reclamen, e que se fagan correctamente -coa necesaria discreción que permita asegurar que determinen se o que se denuncia responde ou non á realidade, sen que os promotores poidan baixar a música por apercibirse do operativo- resulta o elemento fundamental para coñecer se se garanten os dereitos fundamentais que poden estar sendo obxecto de menoscabo, de acordo co achegado na queixa. A transmisión debe poder comprobarse de forma eficaz e no seu caso corrixirse, e iso co fin de garantir dereitos de carácter fundamental, como o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18.1 e 2 CE), e outros dereitos constitucionais de diferente orde (arts. 43 e 45 CE). Ademais, tal necesidade dedúcese da natureza da licenza do local -de funcionamento-, o que obriga ao concello a facer unha vixilancia continuada del. No relativo aos ruídos e molestias ocasionados pola acumulación de persoas ás portas do local a altas horas da madrugada, xa transmitimos ao ente local que parece evidente que tal circunstancia debe impedirse para garantir os dereitos dos afectados citados, nalgún caso dereitos de carácter fundamental. Ao respecto o Concello sinala agora que o art. 42 da ordenanza de Pontevedra non resulta aplicable por referirse ás actividades, de acordo coa sistemática da ordenanza. Non obstante, o denunciado polo reclamante ten relación directa coa actividade; na queixa dise que numerosos clientes saen a beber á rúa, facendo moitísimo ruído e deixando un desagradable rastro de sucidade (vasos, envases, vómitos, ouriñes...) que xera gran malestar na veciñanza. Ademais, ese artigo da ordenanza coincide en todo co art. 26 da ordenanza-tipo -que os concellos tiñan que asimilar-, que se atopaba na sección dedicada ao ruído para actividades varias, non comerciais, senón como as que se dan por persoas ou grupos na vía pública, en zonas concorridas ou no interior dos edificios, o que resulta perfectamente lóxico, por resultar complementario do xa regulado en relación cos establecementos. En calquera caso, aínda que non se compartira o anterior criterio, dado que se trata da protección dun dereito fundamental -de aplicación directa- cuxas implicacións resultan de obrigado cumprimento, sen precisar para iso de desenvolvemento legal ningún, é necesario que se ampare o interese que se reclama por parte dos afectados dende hai tempo e se impida o ruído xerado ás portas do local; o cumprimento das previsións que citamos resulta imprescindible para garantir os dereitos constitucionais antes aludidos, sendo esta labor da Administración municipal. Ademais, tal e como mencionamos, a lóxica das licenzas de funcionamento con que deben contar este tipo de establecementos, que cos seus proxectos e medidas correctoras pretenden a insonorización interior dos mesmos, fai que non sexa de recibo permitir o funcionamento exterior destes, salvo no caso de terrazas autorizadas e nas condicións tamén autorizadas, que sempre deben garantir os dereitos dos potenciais afectados mediante restricións de ruído e horario. Polo tanto, debemos insistir en que debe evitarse ese comportamento e os graves efectos prexudiciais que ten para os afectados. A abstención tratada supón unha desatención das funcións municipais contempladas no art. 25 da LRBL (Lei 7/1985, de 2 de abril, reguladora das bases do réxime local), que establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. Esa desatención pode dar lugar á responsabilidade municipal, como reiteradamente vén determinando a xurisprudencia. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Pontevedra non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considerase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Pontevedra a seguinte recomendación: Que con urxencia se realicen as comprobacións que se demanden sobre a transmisión de ruídos ás vivendas, que se fagan cando tal cousa se denuncie polos afectados, é dicir, no preciso momento en que o local está a prexudicarlles con niveis inadecuados de ruídos, cometendo unha infracción administrativa, e que se dean coa discreción que permita a comprobación real do que se denuncia. E que tamén con urxencia se evite o consumo dos clientes as portas do establecemento, ou en xeral as molestias provocadas pola concentración de persoas perturbando a veciñanza con ruídos evitables, tal e como se prevé na ordenanza municipal. Resposta do Concello de Pontevedra: resposta definitiva pendente de aclarar a efectividade da recomendación, a pesar do moito tempo transcorrido desde a formulación da recomendación. 11. Recomendación dirixida ao Concello de Catoira o 8 de novembro de 2012 debido aos prexuízos ocasionados polo funcionamento dun local (Q/2046/12) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª M.M.M. G. debido aos prexuízos ocasionados polo funcionamento dun local de Catoira. No seu escrito, esencialmente, indícanos que promovera a queixa C.6.Q/505/12 debido aos ruídos dun local de ocio de Catoira. Coñecemos que se ordenara o cese da actividade, pero esa orde foi reiteradamente incumprida. Procedeuse ao precintado do local no que se vén desenvolvendo a actividade destinada ao café-bar denominado SAONA, polo reiterado incumprimento da orde de cese e clausura da actividade ditada o 11 de xuño. Non obstante, recentemente a interesada sinalou que volveron a abrir a cafetería, incluída a terraza situada no patio interior do edificio, o que considera que non é legal. O patio está igual: televisión, música, ruídos de aparellos de aire, cheiros e fumes ... con total impunidade. Segue con denuncias por ruídos, ameazas e insultos. Non ve como defender o seu fogar. Non entende como nun patio interior se outorga licenza ata as dúas e media da madrugada, que logo son as tres todos os días. Ás dez o patio está baleiro, pero coa televisión moi alta. Denunciou a situación no concello o 5 de agosto. Levántase ás 5:30 da madrugada sen descansar. O 14 de agosto sinalou que onte á unha e media da madrugada apagaron o aparello que fai vibrar a parede da súa habitación e ás nove da mañá espertouna outra vez ... a noite do domingo ao luns foi a traballar con tres horas, era tanto o cansazo que ao chegar a casa durmiuse. É un patio que dá aos dormitorios e non hai ruído ambiental como nunha cidade. Ante iso solicitamos información a ese concello sobre a comprobación das circunstancias mencionadas; sobre a execución da medida anunciada; sobre a situación actual do establecemento; sobre a autorización dunha terraza nun patio, como sinala a reclamante; sobre a comprobación dos ruídos na casa e preservación do dereito fundamental garantido no art. 18. 1 e 2 da CE; sobre a presenza de música, a pesar de ser un sinxelo café; e sobre as demais circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. O ente local xa nos remitiu o seu informe e nel se sinala o seguinte: “En relación co seu escrito de data 22 dos correntes, rexistro de entrada do día 27, referido á queixa presentada por Dona M. M. M. G., veciña deste concello, con domicilio n…, expte. C.6. Q/2046/12, comunícolle o seguinte: 1°.- Como vostede, sen dúbida algunha, coñece, a concesión de licenza é unha actividade regulada para a Administración, que debe limitarse a comprobar que o solicitante cumpre cos requisitos legais esixidos para obtela, sen que sexa posible ningún tipo de discrecionalidade ou discriminación á hora de ditar a resolución correspondente. No caso que nos ocupa, a apertura do Café-Bar SAONA, e logo dunha tramitación longa e non exenta de incidencias, durante a cal esta Alcaldía acordou medidas tan drásticas como a clausura e peche da actividade e o precintado do local por carecer da licenza municipal aínda que estivera en fase de tramitación, a Xunta de Goberno Local, logo de que polos servizos técnicos e xurídicos se acreditara o dereito á obtención de licenza, acordou, en sesión celebrada o día 3 do actual mes, a súa concesión, a petición de Dona M. D.R.L., e para abrir ó público un establecemento adicado a Café-Bar, no local sito na Avda. da Ponte, 31, B. 2°.- Aínda que a concesión dunha licenza non é un acto discrecional, si pode someterse a condicións que resulten necesarias para garantir que a actividade que ampara non cause problemas derivados do seu desenvolvemento, e por isto, no acordo de concesión do que se acompaña copia, se impoñen condicións de funcionamento ó establecemento de extrema rigurosidade, dende logo moito máis esixentes que as que se adoptaron para locais do mesmo tipo neste municipio. 3°.- A pesar disto, unha cousa é o dereito e outra ben distinta o seu exercicio, que pode, en ocasións, vulnerar as condicións impostas para outorgalo, procedéndose, nestes casos, a actuar en consecuencia sempre que apareza acreditada fidedignamente a infracción. Por iso, a falla de medios deste concello para controlar determinadas situacións fai case imposible que se poidan tomar decisións administrativas seguindo o procedemento establecido para iso, pois non debemos esquecer que o Concello de Catoira carece de policía local, así como de medios técnicos para comprobar a contaminación acústica, o que fai moi difícil iniciar e rematar expedientes sancionadores con garantías de legalidade. Para paliar este déficit, que non é transitorio se non estrutural, esta Alcaldía remitiu ó Sr. capitán da Garda Civil da Comandancia de Vilagarcía un escrito achegando copia do acordo de concesión de licenza e as súas condicións (acompáñase copia do escrito), e a maiores entende que tamén a Xunta de Galicia, a través da policía autonómica e dos recursos persoais e materiais dedicados á protección do medio ambiente, teñen a obriga de colaborar e cooperar cos municipios en casos como o que nos ocupa. 4º- Agora ben, sen ánimo de polemizar ou contradicir á denunciante á que se lle recoñece todo o seu dereito ó descanso, pero coa responsabilidade de aclarar certos extremos que parecen confusos no seu escrito, sen dúbida motivados pola información que se recibiu nesa institución, convén precisar o seguinte: a) A denunciante non vive no mesmo edificio no que está ubicado o establecemento adicado a Café-Bar, nin tan siquiera nunha vivenda adosada ó mesmo. A súa casa está illada, polo que afirmacións contidas no seus escritos como: "Aparato de extracción del aire. No es en sí el ruído molesto, es la vibración que produce en la vivienda", non semella creíbles, porque dificilmente pode producir vibracións un equipo de renovación de aire, dos que estamos cansos e acostumados a ver tódolos días nos rúas, nunha edificación illada, por moi mala que sexa a construción desta última. Polo contrario, en outro escrito afirma: "Añado el aparato de extracción del aire, púes desde la perspectiva de mis dormitorios el ruído es demasiado molesto, para ponerles un ejemplo el domingo lo pusieron a funcionar a las 9.30 de la mañana y nos despertó". En qué quedamos, ¿é ou non molesto? ¿Tanto como para despertar a alguén ás 9.30 da mañá? ¿Cómo é posible si o establecimento non abre ata as 10.00 horas e o aparato está orientado ó Norte, en paralelo e non en oblicuo ou perpendicular á súa casa? ¿Non será máis molesto o ruído procedente do tráfico intenso da estrada P0-548 á que da fronte a vivenda que, non nos esquenzamos, é a estrada xeral de Vilagarcía a Santiago de titularidade autonómica? b) Non existe ningún patio interior con terraza. O edificio onde está ubicado o establecemento tamén é illado, non existe patio de mazá, se non unha extensión baleira pola parte posterior de máis de 50 metros sen edificacións. Así que non hai terraza nun patio interior, se non simplemente unha terraza posterior cuberta que, como queda dito, non da fronte á casa da denunciante, se non a fincas e terreos sen edificar. c) É posible que a denunciante teña un grao de hipersensibilidade a calquera ruído que é comprensible, pero imposible de resolver. Non se entendería, se non, que noutro dos seus escritos asegure: "Por el día la televisión y los clientes hablando hasta las doce; luego si alguien quiere salir a fumar, abre puerta (ruído), habla (ruído), vuelve a la cafetería (ruido)..." Creo que sobran comentarios. Precisamente a esixencia de que as portas e fiestras estean pechadas a partir das dez da noite é para evitar que as conversas, risas, etc.. do interior molesten á denunciante, pero si saír a fumar, falar, ou abrir ou pechar a porta causan molestias, non parece que esta Alcaldía poda evitar algo tan habitual e normal. d) Non quero rematar sen engadir, por último, que nun radio de 50 metros á edificación onde está situado o establecemento, existen polo menos unhas vinte vivendas habitadas, algunha tan preto da edificación como a da denunciante, en ninguén, ata o momento, ten presentado no concello ningunha denuncia pola actividade do Café-Bar.” Ao respecto a interesada sinala, entre outras cousas, que escribiu ao concello para indicar que durante un tempo a situación mellorou, pero foi momentáneo. De novo de noite se sente o aparello de aire, escoitan á xente que se atopa no patio -escoitan perfectamente as conversas-, e oen o ruído procedente do local, polo que non poden descansar; teñen que esperar a que peche. Ese patio funciona ata moi tarde -non pecha as 23 ou 00, como reclaman- e non é adecuado para o fin para o que se usa. A veces non hai ninguén no patio, pero a porta atópase aberta, co que molestan moito; reclámanse portas pechadas e insonorizadas, pero as do patio están abertas, a pesar de atoparse na zona dos dormitorios. Engade que ante as súas reclamacións no concello o arquitecto lle di que o patio é “privado” e que por tanto poden facer o que queiran, e que o problema é que pode ter mal construída a súa casa. O tellado que teñen na terraza só ten saída aberta cara aos seus dormitorios e amplifica tanto o son que se escoitan perfectamente as conversas, o que molesta especialmente nas noites. Reitera que os aparellos de aire fan vibrar a casa; desconectaron un, pero segue o que mais ruído fai. Seguen os problemas de volume da TV no patio; conversas dos clientes con gritos; portas e ventás abertas cara ao patio, polo que se suman os ruídos do interior; e o aparello de aire. Cando non hai clientes soben o volume e conectan o aire a toda potencia, polo semana ata as 2.00, e os fins de semana como mínimo ata as 3.00. Resalta que non pode máis; que se atopa moralmente destrozada e fisicamente non pode máis. Ao seu fillo maior alugoulle unha habitación para que poda estudar e o pequeno se atopa mal. Achega unha serie de gravacións e fotos que ilustran parte do que sinala. Unha vez examinado o indicado polo ente local e pola interesada dedúcese que, no que se refire ao informe municipal, con respecto ás circunstancias coñecidas na anterior queixa engádese agora que xa se concedeu a licenza demandada polo local. Non obstante, respecto das circunstancias especificamente denunciadas pola afectada tanto na anterior queixa como na actual non se sinala nada, coa alegación de que o concello non ten medios. O concello non achega comprobación nin tan sequera das circunstancias que non precisan medios técnicos, como as referidas ao uso irregular da terraza - úsase de noite, en contra do previsto na licenza- ou o funcionamento coas portas abertas - denúnciase que permanecen abertas nas noites-. Ademais maniféstanse unha serie de dúbidas respecto da coherencia da reclamación da interesada, o que resulta claramente inadecuado, posto que o que reclama do concello é a comprobación dos graves prexuízos sufridos, cousa que non se fai. Resulta claramente inadecuado que o concello conclúa que a interesada pode ter “hipersensibilidade” ao ruído e ao tempo non aporte nada respecto da súa responsabilidade legal para determinar o que sucede. Polo que se refire á terraza posterior -así chamada na licenza-, o relevante aos efectos tratados non é se se atopa nun patio interior ou nun espazo privado ou de dominio público, senón se xera prexuízos pola inmisión de ruídos non permitidos na vivenda das persoas afectadas. Á vista do achegado -entre outras cousas, unha foto moi esclarecedora-, parece evidente que as molestias desproporcionadas que se denuncian resultan perfectamente posibles debido á proximidade das fontes de ruído á casa e ás súas ventás, á configuración -terraza cuberta arrimada ao edificio do bar-, funcionamento de noite e coas portas abertas, etc. No relativo aos extractores, debe subliñarse que estes son potencialmente moi molestos. Respecto da licenza é de subliñar que a posición municipal tamén resulta inadecuada. O feito de que se concedera non significa, nin moito menos, que se descarten as circunstancias denunciadas, ben por incumprimento das súas condicións, ás que se refire o propio concello, por insuficiencia destas, ou por calquera outra circunstancia. A través da licenza exércese un control preventivo e continuado co fin de protexer o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Pero co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. A licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. A interesada reclama que se comprobe adecuadamente a transmisión de ruídos e que, despois de tal labor, se corrixan, pero o ente local sinala que no pode facer tal cousa por falta de medios. Iso sucede a pesar de que a comprobación resulta obrigada como derivación das competencias propias do Concello e da propia da licenza concedida, de funcionamento. O anterior supón unha desatención das funcións municipais contempladas no art. 25 da LRBL (Lei 7/1985, de 2 de abril, reguladora das bases do réxime local), que establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. Esa desatención pode dar lugar á responsabilidade municipal, como reiteradamente vén determinando a xurisprudencia ao xulgar supostos moi similares, en especial se temos en conta que afecta a dereitos fundamentais. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Catoira non adoptou as medidas precisas para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Catoira a seguinte recomendación: Que con urxencia se proceda a realizar as preceptivas comprobacións relativas aos aspectos denunciados, que resultan obrigadas para o Concello, e que unha vez realizadas, tamén con urxencia se adopten as medidas que se deduzan, de tal forma que se garanta que non se produzan inmisións de ruído na vivenda da interesada. Resposta do Concello de Catoira: recomendación rexeitada. Por petición expresa do alcalde faise mención literal das súas últimas respostas. 1º resposta: Aínda negativamente sorprendido, tanto pola forma como polo contido, do seu escrito de data 7 do actual mes de novembro, rexistro de entrada do día 16 do mesmo mes, relativo ó expediente C.6.Q/2046/12, iniciado a instancia de D.M. . M. M. G., como motivo da súas queixas polo funcionamento dun local en este municipio, véxome na necesidade de facerlle as seguintes precisións: 1a.- Que un Alcalde dun municipio pequeno, que coñece a todas a persoas que viven nel emita unha opinión sobre unha das probables causas das queixas, como é unha "posible" hipersensibilidade ós ruidos da denunciante, non só é adecuado, se non oportuno e pertinente para esclarecer os feitos, pois se trata dunha percepción da primeira autoridade do Concello, subxeitiva e non profesional, sí, pero cercana e coñecedora do que está a suceder. O que sería inadecuado é que non se emitira xuicio algunho sobre o tema pecando de omisión, porque ademáis, ser máis sensible ós ruidos que o resto das persoas, non é ningunha enfermidade nin constitúe delito algunho, pero pode ser un indicativo do grao de esixencia que unha persoa ten en relación co funcionamento dun local destinado a Café-Bar. Por outra parte, e como xa quedou reseñado no meu anterior escrito, o contido dalgunhos dos da denunciante, avalan esta percepción persoal, cando afirma, agora sí e logo non, que o aparato de extracción de aire non é molesto no ruído, pero produce vibracións nunha vivenda que nin tan siquera está adosada ó edificio onde se atopa o local denunciado, ou que sair a fumar molesta porque abrir e pechar unha porta provoca ruído suficiente como para inquietala. Polo tanto, a opinión desta Alcaldía poderá ser acertada ou non, pero endexamais inadecuada, a non ser que esa Institución non desexa coñecer a realidade do que está a suceder. 2a.- Polo contrario, sí que resultan totalmente inadecuadas as veladas críticas á actuación municipal. Esa Institución ten que rexirse polos principios de equidade, obxectividade e imparcialidade, pero non semella que imperen no caso que nos ocupa. En primeiro lugar, porque a terraza posterior o é non porqué se lle "chame así na licenza, senón porque esa é a realidade física do construido, realidade que quiso alterar a denunciante falando dun "patio interior", o que, dende logo, non demostra boa fe pola súa parte.E como as cousas están para seren comprobadas, non entendo como a estas altura esa Institución non o teña feito, para convencerse de que, estando as dúas edificacións illadas, non é posible que un extractor de aire, por moito que sexa "potencialmente molesto" é imposible que cause vibracións nunha vivenda non adosada, ou que as molestias desproporcionadas que se denuncias non resultan tan "perfectamente posibles" se se trata de conversas ou abrir ou pechar a porta para sair a fumar. 3ª.- Tampouco é certo que este Concello se desentenda do problema unha vez concedida a licenza por carecer de medios para comprobar que se cumpren as condicións do seu outorgamento. Como quedou demostrado, comunicouse á Garda Civil de Vilagarcía de Arousa o acordo adoptado, con toda a información necesaria para que, se son requeridos pola denunciante, podan levantar acta de inspección ou denuncia onde se demostre a vulneración das condicións da licenza, o que permitiría a esta Alcaldía iniciar un expediente sancionador, pero nos atopamos con que, ata o momento, ningunha destas actuacións tense remitido á administración municipal, a pesares de que a denunciante foi informada do procedemento a seguir. Esa Institución ten que saber, por seren un principio fundamental do noso Estado de Dereito, que a cárrega da proba recae en quen afirma, denuncia ou alega algo, e que non se pode sancionar a ninguén sen demostrar a infracción cometida, porque a presunción de inocencia o impide. 4ª.- Para conceder a licenza, logo de ter o local clausurado e precintado, a solicitante tivo que presentar ata tres informes dunha empresa especializada e homologada, que demostraron que o local reunías as condicións que normativamente se esixen para este tipo de actividades, sobor de todo no que se refiere ó cumprimento da lexislación sobre ruído e contaminación acústica. Pois ben, as medicións se realizaron na terraza posterior, co aparato de extracción de aire funcionando, e simulando o ruído de fondo que provoca a actividade (televisión, electrodomésticos, clientes, etc.), e o resultado das tres últimas foron de 41 dBA, inferiores ós 55 dBA para horario diurno, e ós 45 dBA do horario nocturno. Resulta evidente que se estas son as medicións efectuadas nas condicións descritas, dentro da vivenda da denunciante, que se atopa a varios metros, a contaminación acústica ten que ser bastante inferior, polo aillamento a maiores que supón a existencia de muros, paredes, fiestras e demáis. Se o resultado non fora inferior, se non superior, daría moito que pensar, pero, en todo caso, a denunciante pode demostralo facendo as medicións que considere oportunas, e nos días e horarios que estime conveniente. 5º Non é certo, tampouco, que este Concello desatenda as funcións contempladas no artigo 25 da Lei 7/85, de 2 de abril. Como ben transcribe vostede no seu escrito, o que nel se establece é que "El Municipio ejercerá, en todo caso, competencias, en los términos de la legislación del Estado y de las Comunidades Autónomas ", así que correspóndelle ó Estado e ás Comunidades Autónomas desenvolver, mediante normas xurídicas, este precepto, e concretar os límites, mínimos e máximos, das competencias que se atribuen neste artigo ós municipios. Desgraciadamente, non coñezo ningunha norma que transfiera medios, materiais e persoais, ós Concellos, para exercer as competencias sobre protección do medio ambiente, requisito imprescindible para que a administración municipal poda asumilas, de conformidad co disposto no apartado 3 do devandito artigo 25, en concordancia co establecido no apartado 1, do artigo 27 do mesmo texto legal que, literalmente, di: "1. La Administración del Estado, de las Comunidades Autónomas y otras entidades locales podrán delegar en los Municipios el ejercicio de competencias en materias que afecten a sus intereses propios, siempre que con ello se mejore la eficacia de la gestión pública y se alcance una mayor participación ciudadana. La disposición o el acuerdo de delegación debe determinar el alcance, contenido, condiciones y duración de ésta, así como el control que se reserve la Administración delegante y los medios personales, materiales y económicos que esta transfiera" Polo demais, as obrigas en canto a prestación de servicios por parte dos Concellos veñen recollidas no artigo 26 da Lei 7/85, e para o caso do noso, que non chega a 5.000 habitantes, rixe o apartado a), que non establece obriga algunha en temas medioambientais, excepto as referentes á limpeza viaria, a recollida de lixo e o alcantarillado. 6ª.- Negamos, rotundamente, que o Concello non adoptara as medidas precisas para protexer os dereitos constitucionais da denunciante, e resulta dunha gravidade extraordinaria que esa Institución realice, sen proba algunha, tal aseveración, así como a de que ditos dereitos "están sendo obxecto de menoscabo". Tal afirmación, logo do actuado é, cando menos, precipitada e inxusta con esta administración municipal, e non sustentada en argumentos sólidos nin probas contrastadas que a xustifiquen. Semella que esa Institución pretende que os membros da Corporación ou os empregados do Concello fagan garda, de día e de noite, diante do local denunciado, para comprobar se o que afirma a denunciante é certo, como se foran detectives ou axentes da autoridade, pero non o son, así que esa función lle corresponde, como queda dito, á Garda Civil, garante do orde público, e que ten competencias no noso municipio, ou á Policía Autonómica, que sí exercita as súas tamén sobre cuestións medioambientais. A denunciante pode, -xa o fixo en outras ocasións- , requirir a presenza duns ou doutros, para acreditar, mediante o levantamento das actas oportunas, a certeza dos feitos que provocan as súas denuncias, pero coñecendo como coñece esa Institución que este Concello carece de Policía Local, non procede que se inste a Concelleiros ou empregados públicos a realizar tarefas que corresponden a axentes da autoridade. 7ª.- Por útimo, e xa que logo todas as partes teñen o dereito de dar a versión dos feitos, adxunto copia do escrito presentado no seu momento por Dona M. O. L., propietaria do local onde se desenvolve a actividade denunciada, no que se queixa da actitude da denunciante dende hai anos, que provoca que os seus inquilinos renuncien ó arrendamento, e que a esta Alcaldía dalle argumentos para crer que tamén existe un compoñente de enfrentamento persoal no asunto que nos ocupa.” 2º resposta: “En relación co escrito que me dirixe con data do día 9 do actual mes, rexistro de entrada do día 14, referente o expte. C.6 Q/2046/12, véxome na obriga de facerlle as seguintes puntualizacións: 1ª.- Resulta tremendamente difícil debater xuridicamente con quen, dende antes do inicio do debate, xa ten unha opinión preconcebida dos feitos e chegado a unha conclusión que no semella que vaia a mudar, por moitos argumentos que se lle fagan chegar. Posiblemente a dificultade estriba, tamén, en que non é doado coñecer o funcionamento da administración local, sobre todo a dos pequenos municipios, e parece claro que vostede e os seus asesores non dominan unha materia tan apaixonante como complexa. A demostración do que afirmo resulta dunha claridade meridiana cando se confunde, na interpretación da Lei 7/1985, reguladora das Bases de Réxime Local, a atribución de competencias os municipios, -garantía legal de que os concellos teñen dereito a xestionar actividades e servizos públicos que contribúan a satisfacer as necesidades e aspiracións dos seus veciños- , coa obriga da prestación de servizos tendo en conta a súa poboación, distinción que o lexislador quixo deixar ben clara no artigo 26 do texto legal, cumpríndose o axioma xurídico de que "onde a lei distingue, débese distinguir". Tanto é así, é dicir, que os concellos só están obrigados a prestar os servizos contemplados no artigo 26, e que exercerán as demais competencias só si se lles transfiren os medios e recursos necesarios para tal fin, que todos os estudosos da administración local así o teñen entendido, e mesmo o lexislador vai a redundar niso, por si fora necesario, na inmediata modificación da Lei 7/1985, que, polo que vostede expón, parece descoñecer. En efecto, no proxecto de Lei para a Racionalización e Sostenibilidade da Administración Local, que posiblemente sexa aprobado polo Consello Ministros na xuntanza deste venres, modificase o artigo 25 no sentido de que o seu apartado 3) terá o seguinte tenor literal: "3. Las competencias municipales en las materias enunciadas en este artículo se determinarán por Ley, debiendo evaluar la conveniencia de la implantación de servicios locales, conforme a los principios de descentralización, equilibrio y sostenibilidade financiera." Non termina aí o artigo, que no seu apartado 4), di: "4. La Ley a que se refiere el apartado anterior deberá ir acompañada de una memoria económica que refleje el impacto sobre los recursos financieros de las Administraciones públicas afectadas y el cumplimiento de los principios de sostenibilidad financiera y eficiencia del servicio o la actividad. La ley debe prever la dotación de los recursos necesarios para asegurar la suficiencia financiera de las entidades locales, sin que ello pueda conllevar, en ningún caso, un mayor gasto de las Administraciones públicas." É dicir, que o lexislador non fai más que aclarar, redundar e puntualizar o que todos os coñecedores da administración local saben: que sen recursos non hai competencias, ou máis ben, non existe obrigación legal de exercitalas, porque é materialmente imposible. 3ª.- Non é certo que o concello de Catoira se desentendera das súas obrigas de comprobación de que se cumpren as condicións contidas na licenza outorgada. Tal afirmación é gravísima, e non se corresponde co demostrado no expediente a través da documentación remitida a esa institución, onde consta o escrito que esta Alcaldía dirixíu o día 22 de agosto do pasado ano ó Sr. Capitán da Garda Civil da Comandancia de Vilagarcía de Arousa, adxuntándolle unha copia da licenza para que coñecera os condicionantes da mesma e actuar en consecuencia en aras ó principio de colaboración e cooperación que debe rexer entre administracións. E teño que resaltar o meu agradecemento a esta última institución armada pola axuda prestada a este Concello neste tema, atendendo ás chamadas da denunciante, acudindo ó establecemento cando se lle demandaba para elo, e mesmo facendo inspección rutinarias sen previo aviso. Pois ben, a pesares desta colaboración, que supón un traballo a maiores dos funcionarios da garda civil, tan só nunha ocasión dende que se concedeu a licenza o 3 de agosto de 2012 e ata o día de hoxe, concretamente o 19 de outubro pasado, venres, ás 23.55 horas, pudo acreditarse que o son estaba funcionando e as fiestras e porta de acceso ó local abertas, remitídose acta-denuncia a esta Alcaldía con data do 3 de decembro último, que motivou o escrito que se dirixiu á denunciada advertíndolle de que os feitos podían ser constitutivos dunha infracción grave prevista no artigo 23.e) da Lei Orgánica 1/92, sobre Protección da Seguridade Cidadá, e dándolle un prazo de quince días hábiles para formular alegacións. Como é lóxico, desta colaboración, trámites, acordos e comunicacións, non se ten dado conta á institución á que me dirixo, por non estar obrigado a elo, e porque se tratan de procedementos ordinarios sen máis. Por outra banda, tampouco me estraña que só exista unha denuncia, tendo en conta que a denunciante, como xa lle reiterei no seu momento, limitouse sempre a presentar as súas queixas sen acompañar proba algunha das mesmas, incorrendo en numerosas contradicións e faltando á verdade en temas como a existencia dun patio interior, que o local estivese adosado á súa medianeira, ou que a extracción de aire provocara vibracións na súa vivenda. 4ª.- Sería pola actuación do Concello, impoñendo condicións moi restritivas ó funcionamento da actividade do establecemento, pola colaboración da garda civil nas inspeccións, polos enfrontamentos entre denunciante e denunciada, ou pola actuación desa institución, o caso é que o Café-Bar pechou, así que algún alegrarase con aquelo de "morto o can, rematou a rabia", pero a esta Alcaldía, nos tempos que corren, no lle agrada, en absoluto, que unha nai cun fillo minusválido teña menos recursos para atendelo, porque en gran parte procedían do aluguer do local, e que outra familia que resolvía as súas necesidades económicas rexentando un negocio, atópese, neste momento, sen emprego. 5ª.- Espero que no informe do asunto que dirixa ó Parlamento de Galicia, ademais da crítica da que vostede fala, tamén inclúa toda a documentación procedente deste Concello e da Alcaldía, e mesmo este escrito, xa que logo o respecto ós principios de obxectividade, claridade e transparencia, lle obrigan dende o primeiro ata o último momento, pois, no caso contrario, será esta administración a que se dirixirá á Comisión Parlamentaria pertinente para aclarar todos os aspectos deste tema, e manifestar a nosa queixa formal polo trato recibido. Por último, que a reclamante poda promover as iniciativas que considere convenientes de cara á efectividade dos seus dereitos é tan obvio, como que tamén pode facelo, coa mesma lexitimidade, a denunciada e a propietaria do local que albergaba o establecemento, pero semella pouco ético, e estético, que esa institución pareza converterse no asesor e representante legal dela.” Conclusión trasladada polo Valedor do Pobo: “…no que se refire ao aspecto formal, o ente local destaca que se atopa “negativamente sorprendido tanto pola forma como polo contido, do seu escrito de data 7 do actual mes de novembro” e critica outros aspectos da recomendación, como cando sinala que “esa Institución ten que rexerse polos principios de equidade, obxectividade e imparcialidade, pero non semella que imperen no caso que nos ocupa”. Ao respecto é de subliñar que o envío de resolución como a que tratamos forma parte do cometido atribuído a esta institución -o alto comisionado do Parlamento de Galicia para a defensa dos dereitos e liberdades dos galegos- tanto polo Estatuto de Autonomía de Galicia como pola lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo. Como se lle informa no texto da resolución, a mesma se fai en cumprimento da habilitación establecida no art. 32.2 da citada lei. O contido da recomendación é produto da análise legal dos datos coñecidos a través do correspondente procedemento contraditorio, o que significa que o ente local tivo a oportunidade e aínda o deber de dar conta da súa actuación ao respecto. En moitas outras ocasións por esta institución e por todas as que teñen a mesma natureza se formularon recordatorios de deberes legais, recomendacións e suxestións as diferentes administracións, reclamando con iso das mesmas o cumprimento do deber legal que traen aparellado, que é, como tamén se lle informou, a resposta ás mesmas -no prazo dun mes-, dando conta da súa aceptación e, no seu caso, das medidas adoptadas para darlle efectividade. Por tanto, nin o contido nin a forma son motivo da manifestación de sorpresa que se menciona. O concello defende as cualificacións subxectivas respecto da reclamación e da reclamante. Ao respecto debemos reiterar que tal cousa resulta improcedente no que se refire á análise de actuación municipal en relación co problema obxecto da queixa, posto que a resposta debera dar conta unicamente do cumprimento das obrigas legais do concello e da garantía que se lle atribúe respecto dos dereitos potencialmente afectados. Xa sinalamos na recomendación que “resulta claramente inadecuado que o concello conclúa que a interesada pode ter hipersensibilidade ao ruído e ao tempo non aporte nada respecto da súa responsabilidade legal para determinar o que sucede”. Por tanto, o dito na recomendación resulta perfectamente xustificado se temos en conta ambas circunstancias, e non só a primeira, como parece pretender o alcalde na súa resposta. No que se refire ao fondo do asunto, que é o realmente relevante, do contido da resposta do ente local dedúcese con claridade que non acepta a recomendación e que non lle dará efectividade, posto que non anuncia que fixera ou fará as comprobacións relativas aos aspectos denunciados, que resultan obrigadas para o Concello, e que unha vez realizadas se adoptarán as medidas que se deduzan, de tal forma que se garanta que non se producen inmisións de ruído na vivenda da interesada. Para argumentar tal cousa aduce basicamente, na mesma liña do anterior informe, que non é a súa obriga legal e que ademais non pode facelo debido a que non conta con medios. Respecto do primeiro -que non é obriga do concello- sinala que o aludido na recomendación, isto é, o previsto no art. 25.2 da Lei 7/1985, debe poñerse en relación cunha necesaria transferencia de medios, sostendo tal cousa, dunha forma certamente confusa, no previsto no art. 25.3 do mesmo texto legal, que fai mención á reserva legal, e despois ao art. 27.1, que di que “la Administración del Estado, de las Comunidades Autónomas y otras entidades locales podrán delegar en los Municipios el ejercicio de competencias en materias que afecten a sus intereses propios, siempre que con ello se mejore la eficacia de la gestión pública y se alcance una mayor participación ciudadana. La disposición o el acuerdo de delegación debe determinar el alcance, contenido, condiciones y duración de ésta, así como el control que se reserve la Administración delegante y los medios personales, materiales y económicos que esta transfiera”. É evidente que esta última institución -competencias delegadas- non coincide coas competencias legais aludidas. O mesmo pode dicirse do exposto respecto do art. 26, que, como o propio concello sinala, refírese ao establecemento de servizos propios, algo diferente ao cumprimento do que se deriva do exercicio das súas competencias nos termos da lexislación, que debe facerse “en todo caso”, como se subliña no art. 25.2. O indicado como suposta xustificación legal para a eludir o exercicio da competencia non ten fundamento. Por se lle cabe dúbida ao concello ao respecto, é de recordar a numerosa xurisprudencia que atribúe aos entes locais a responsabilidade -nas diferentes xurisdicións- para o caso de desatención das correspondentes obrigas. Moitas mencionan a obriga dos concellos a adoptar as medidas adecuadas. Resulta precisa unha intervención municipal eficaz para preservar os dereitos dos veciños afectados, en concreto o dereito fundamental á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18.1 e 2 CE), e outros dereitos de diferente natureza (arts. 43 e 45 CE). A conculcación deses dereitos por inmisións ruidosas nos domicilios afecta a un dereito fundamental -art. 18. 1 e 2 CE-, de acordo con reiterada xurisprudencia do Tribunal Europeo de Dereitos Humanos (TEDH), Tribunal Constitucional (TC), Tribunal Supremo (TS) e outros órganos xurisdicionais. As desatencións ás funcións municipais mencionadas poden xerar responsabilidade patrimonial. A sentenza do Tribunal Supremo do 18 de novembro de 2002 resulta unha boa mostra do recoñecemento da responsabilidade patrimonial dos entes locais nos supostos en que se constate unha insuficiente actuación para corrixir os problemas derivados de contaminación acústica. Confirma outra do TSX de Castela-A Mancha na que se condenara un concello ao aboamento dunha indemnización como consecuencia da súa falta de dilixencia no tratamento dos ruídos. O concello sinala tamén que non pode actuar por falta de medios, ou mais ben que carece de policía local. Esa manifestación contradí o primeiro argumento, posto que se o asunto non fora de competencia municipal non resultaría preciso xustificar a falta de actuación na ausencia de medios. En calquera caso, o feito de que o concello careza de policía local non significa, nin moito menos, que non poda dar adecuado cumprimento aos seus deberes legais nesta materia e a necesaria garantía dos dereitos que reclama a afectada. Esta tarefa de competencia municipal non pode ser desatendida en ningún caso; o ruído dos locais ou o incumprimento das condicións da licenza debe ser controlado polo concello en todo caso mediante recursos ordinarios ou extraordinarios -técnicos, comisións de servizo, etc.-, sen que en ningún caso poda servir de escusa a escaseza ou a falta de medios. O concello non aporta comprobación nin das circunstancias que non precisan medios técnicos, como o uso da terraza de noite, en contra do previsto na licenza, ou o funcionamento coas portas abertas -permanecen abertas de noite-. Moitos concellos galegos carecen de policía local, pero non resulta procedente que aleguen que por esa razón queden eximidos das súas obrigas respecto de calquera actividade con licenza, como discotecas, pubs, bares, etc. As actividades precisan a correspondente licenza municipal de funcionamento, instrumento de control preventivo a través do cal se protexe o interese público, facendo compatibles a actividade, por unha parte, e a evitación das molestias desproporcionadas, por outra, outorgando as licenzas soamente cando iso sexa posible en función das circunstancias particulares do suposto e coas medidas correctoras previstas para garantir a ausencia de prexuízos. Co outorgamento da licenza non termina o labor do ente local. A licenza abre unha relación continuada no curso da cal a administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. Loxicamente, nesta orde enmárcanse as obrigas de comprobacións das posibles inmisións acústicas e sobre todo o cumprimento das condicións da licenza, aspecto que resaltamos na recomendación e que non ten resposta. O ente local sinala que deberan ser a Garda Civil ou a Policía Autonómica a que se ocupen desto; sen embargo, a primeira exerce as súas función en materia de orde público -como o propio concello sinala-, e a segunda, na vixilancia dos ilícitos medio ambientais de competencia autonómica (augas intracomunitarias, inspección ambiental ...). Non obstante, o ente local podería ter reclamado a colaboración ou o auxilio destas. En calquera caso, ese auxilio sería continxente e o concello debera ter unha resposta expresa e positiva para que a competencia municipal de comprobación -non o resto, que seguiría en mans do ente local- poida entenderse exercida mediante ese medio; sen embargo, non consta que tal cousa se dera. Por último, no que se refire ao envío do alegado pola propietaria do local, tales manifestacións resultan perfectamente lexítimas. É evidente que trátase dun conflito entre ambas persoas, que, como todos os conflitos residenciados en instancias competentes, como é neste caso o concello e, no relativo á supervisión da actuación deste, o Valedor, resulta preciso resolvelos de acordo co legalmente previsto, sen posibilidade de abstención no exercicio da competencia legalmente atribuída. Precisamente iso é o que reclamos do concello, que se comprobara e se actuara en consecuencia, o que o ente local finalmente non fai, a pesar do recomendado e da súa base legal. Por todo o sinalado se procederá a aplicar o previsto no art. 33.2 da Lei 6/1984, de 5 de xullo, do Valedor do Pobo, e incluirase unha crítica do asunto nun informe que se dirixa ao Parlamento de Galicia, ao considerarse que era posible unha solución positiva e esta non se deu. Así mesmo informamos á reclamante que pola súa banda se poden promover as iniciativas que considere convenientes de cara á efectividade dos seus dereitos, para o que conta co respaldo de todo o actuado pola nosa banda e do que lle demos conta.” 12. Recomendación dirixida ao Concello de Cambados o 11 de decembro de 2012 debido aos prexuízos e molestias ocasionados por ruídos nocturnos (Q/1751/12) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª Mª G. M. G. debido aos prexuízos e molestias ocasionados por ruídos nocturnos en Cambados. No seu escrito, esencialmente, indícanos que o motivo do escrito é expoñer a situación que durante as fins de semana soportan as persoas que viven en determinadas zonas do casco urbano de Cambados nas que proliferan os locais de ocio nocturno. Reside en Cambados durante as fins de semana coa finalidade de atender e acompañar primeiro a seu pai, xa falecido, e no momento actual á súa nai na súa casa, situada nesa zona. Entrevistouse en máis dunha ocasión co alcalde sobre esta preocupación e informou que o concello tiña solicitado á Consellería de Medio Ambiente a declaración de zona saturada de ruídos. Polas mesmas datas -hai tres anos- presentou no concello varios escritos, logo de noites en vela, denunciando a situación, e un escrito asinado por cen veciños (número máis que significativo se temos en conta que se trata dunha zona do centro urbano na que en aplicación da normativa de protección do casco histórico, as vivendas son maioritariamente unifamiliares) solicitando a posta en marcha dun protocolo de actuación por parte da policía local durante as fins de semana que evite os actos vandálicos que se producen logo do horario de peche dos locais. Dende esas datas, lonxe de mellorar a situación, empeorou ostensiblemente ao abrirse novos locais destas características no mesmo entorno, de maneira que nestes momentos a casa na que reside está practicamente rodeada de diferentes locais nocturnos. Non hai problema para que a policía local atenda as chamada puntuais e acuda, sempre que estean libres nese momento, á zona obxecto da chamada, pero carecen dun protocolo, dun dispositivo específico para as noites das fins de semana, razón pola que moita xente acaba por resignarse á situación e deixan de chamar. Deste xeito o cumprimento dos horarios de peche e o control sobre o volume da música vaise relaxando de maneira que en ocasións escoitase música ata as sete da mañá en locais que teñen establecido o seu horario de peche ás 4:30, no caso dos pubs, e ás 5:30, no caso do único café-concerto existente na zona. A situación foise agravando dende a entrada en vigor da lei do tabaco ao permanecer grupos de persoas fora dos locais e impedindo, coa apertura constante das portas de acceso, que as medidas de insonorización previstas pola lei sexan efectivas. A estes grupos de persoas súmanse outras, algunhas posiblemente menores de idade, que consumen no contorno dos locais bebidas que elas mesmas traen consigo. A cousa non remata aí, xa que logo do horario de peche dos locais, permanecen nas rúas, ata as oito ou nove da mañá, grupos incontrolados que logo dunha noite de consumo de alcohol e doutras substancias berran, fan sonar bucinas dos coches, golpean portas, tiran botellas e vasos contra as ventás, rompen caixas de correos, estragan videoporteiros e emprenden todo tipo de actos vandálicos contra o mobiliario urbano. As reiteradas protestas da veciñanza das zonas afectadas non foron suficientes para que o concello tomara a decisión de dotar á zona de medidas de protección especial articulando un protocolo de actuación para garantir os dereitos das persoas residentes e paliar así os efectos da existencia destes locais, de maneira que algunhas familias, as que puideron facelo, víronse obrigadas a marcharse da zona e outras a buscar refuxio na casa de familiares durante as fins de semana. A situación reviste especial gravidade durante os días de celebracións de especial arraigo, como pasou co pasado martes de Antroido, no que aproveitando os tradicionais disfraces, un par de grupos vestidos de homes das cavernas montaron de madrugada no entorno dos locais de ocio senllas fogueiras na rúa, na porta mesmo dos domicilios (é de supoñer que sen autorización ningunha) sen ter para nada en conta as prevencións mínimas con respecto á preservación da integridade das vivendas nin das infraestruturas públicas de subministración como o cableado eléctrico das propias rúas. Así mesmo, motivo de denuncia por ir contra os dereitos fundamentais das persoas residentes son as autorizacións que o concello concede a estes locais durante as festas do albariño para instalar barras nas portas dos propios locais sen horario de peche nin limitación de decibelios, durante cinco días. Durante estas cinco noites centos de persoas permanecen consumindo bebidas nas barras durante toda a noite e parte da mañá, mesmo ata as dez ou once. Estas rúas convértense nesas datas en urinarios públicos e vertedoiros de cristais e todo tipo de lixo. Estas autorizacións, segundo o concello, están condicionadas á non instalación de altofalantes na rúa e a que non causen problemas, algo imposible. Dende hai algúns anos os altofalantes non os instalan na rúa, pero conectan os equipos de son (de gran potencia) dentro dos locais e abren as ventás para amenizar as barras. A pesar de que segundo o concello se trata de autorizacións condicionadas, de antemán infórmante de que non poden exercer ningún tipo de control sobre as mesmas porque coa multitude a policía non pode pasar para a comprobación das denuncias. Durante esas cinco noites as persoas que por necesidade teñan que permanecer nos seus domicilios sen a posibilidade de marchar deles encóntranse que ademais do ruído atronador que deben soportar durante toda a noite, a partir da madrugada algunhas das vivendas quedan asediadas pola multitude sen posibilidade de acceso e polo tanto de saída en caso de emerxencia nin para as persoas nin para os coches dos propios garaxes. Solicita do Concello de Cambados que este adopten as medidas oportunas para a defensa dos dereitos fundamentais dos veciños e veciñas e que promova os cambios necesarios para o exercicio efectivo dos mesmos. Ante iso solicitamos información a ese Concello sobre a comprobación das circunstancias mencionadas; sobre os niveis de ruído no exterior e no interior das vivendas; sobre os ruídos provocados pola xente no exterior; sobre a declaración da zona como saturada de ruídos; sobre a corrección municipal dos ruídos transmitidos ás vivendas, en prexuízo dun dereito fundamental (art. 18 CE), no caso de confirmarse; e sobre as demais circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. No seu momento sinalou o seguinte: “Con motivo do escrito recibido en data 29 de xuño de 2012 con número de expediente C.6.Q/1751/12, en relación co problema dos niveles de ruído dos fines de semana nalgunhas zonas do caso urbano de Cambados nas que proliferan os locais de ocio nocturno, realizouse un informe por parte da Policía Local deste Concello o cal se remite adxunto ao presente escrito.” “Asunto: Sobre solicitude de informe Valedor do Pobo. O Policía con número de identificación profesional …, por medio do presente, ten o honor de poñer en coñecemento de vd. o seguinte: Que dando cumprimento ao ordenado pola Superioridade en relación ao escrito remitido pola oficina do Valedor do Pobo, no rexistro de entrada deste Concello 2012/4226 de data 29 de xuño de 2012 no que existen queixas derivadas da actividade da hostalería que opera dentro do fenómeno coñecido como A Movida. Se fará referencia ás dubidas que se plantexan no escrito referenciado: En cuanto á posibilidade de implementar un Protocolo para evita o vandalismo, esta Policía, de manera coordinada coa Guardia Civil, centra a actividade dos servizos nocturnos das xornadas do fin de semana, ademais do establecido lexislativamente, no especial control sobre o ocio nocturno e os prexuízos que podan desenvolverse por condutas que malinterpretan grupos aillados de persoas. Destacar que nas noites do fin de semana se concentran nas rúas cambadesas miles de mozos de toda a comarca e que a xeneralidade nos dí que non se debe estigmatizar ao fenómeno da movida. En cuanto a un posible descenso dos requirimentos por parte da cidadanía cabe destacar que máis do 80 por cento de chamadas recibidas durante as quendas de noite están relacionadas con requirimentos no ámbito do centro urbano. Respecto ao cumprimento do horario de peche dos locais que realizan actividade hostaleira esta Policía Local realiza escrupulosamente sendos controles durantes as noites nos que se desenvolve dita actividade. Destacar que se detectan infraccións puntuais ao cumprimento do horario de peche, sen que se convertan as mesmas nun feito reiterado no tempo; asimesmo incidir sobre que ante una posible reincidencia este Concello acorda sancionar co cese de toda actividade durante un período determinado ás licencias que incumpran o establecido regulamentariamente. En cuanto á contaminación acústica que puidese existir, esta Policía realizou controis in situ no interior dos locais, acompañados de técnicos especializados na materia para confirmar a existencia dos limitadores sonométricos que impiden que se sobrepasen os decibelios que podan constituír infracción ao respecto. Da implantación da Lei antitabaco se detecta un cambio no comportamento da clientela que abandona o local para poder fumar, o que deriva no aumento de xente na vía publica que poden conlevar nun incremento de molestias. A raíz deste cambio na tendencia, se practicaron controis sobre os sistemas de peche de portas e aillamento dos locais para paliar na medida do posible que esta tendencia cause prexuízo algún, como resultado delo se sancionou a unha minoría de establecementos que incumprían esta realidade dalgunha maneira.” Debido a insuficiencia das aclaracións sobre o obxecto da queixa requirimos do Concello que achegara información complementaria, que xa se remitiu, co seguinte contido: “Con motivo do escrito recibido en data 5 de setembro de 2012 con Rexistro de Entrada 6147/2012 e número de expediente C.6.Q/1751/12, en relación ca queixa promovida por Dª M° G. M. G., debida ós ruídos e demais prexuízos ocasionados por locais de ocio de Cambados, cabe comunicar o seguinte: En canto á aclaración sobre a forma de proceder por parte da Policía Local ante requerimientos por ruídos, esta Policía Local se rexe polo establecido na Ordenanza Municipal de Protección do Medio ambiente contra a Contaminación acústica do Concello de Cambados (BOP 13 de malo de 2003). Esta Policía Local, de maneira coordinada con técnicos especializados na materia, atende toda solicitude sobre esta problemática. Realízanse mediacións en vivendas a requirimento do solicitante. Ata o día da data non se rexistran medicións que puidesen desencadear infracción nesta materia, no referido ó ocio nocturno. De oficio realízanse controis periódicos nos diferentes establecementos hostaleiros, que non só afectan ó control de limitadores. En canto á facilidade para defraudar as limitacións en decibelios de limitadores nos controis realizados, destacar que ditas inspeccións se realizan xunto a técnicos na materia que o Concello pon a disposición para a realización de ditos controis. A policía local de Cambados, de forma conxunta ca Garda Civil nos servizos nocturnos das xornadas do fin de semana, ademais do establecido lexislativamente, realiza un especial control sobre o ocio nocturno e os prexuízos que poidan ocasionarse. Destacar que se confeccionan patrullas de paisano que atenden e constatan calquera incidencia nese sentido, desde o control de comportamentos incívicos e molestias que puideran producirse na vía. Respecto do cumprimento do horario de peche dos locais que realizan actividade hostaleira a Policía Local realiza escrupulosamente senllos controis durante as noites nas que se desenvolve dita actividade. Destacar que se detectan infraccións puntuais ó cumprimento do horario de peche, sen que se convirtan as mesmas no feito reiterado no tempo, así mesmo incidir sobre que ante a posible reincidencia, este Concello acorda sancionar co cese de toda actividade durante un período determinado ás licenzas que incumpran o establecido regulamentariamente. En canto ó control durante as festas, o establecido no Plan de seguridade redactado para o normal desenvolvemento do evento, se cumpre baixo a supervisión municipal que incrementa o control sobre toda actividade. Incídese de forma especial nas autorizacións vinculadas a dito plan, xa que se prohibe a instalación de altavoces no exterior dos locais e se realizan controis para a supervisión das autorizacións de barras e veladores, non detectando infraccións en canto ó exceso de horario, existencia de vidro nas consumicións dispensadas e demais limitacións. Sobre os niveis de ruído no exterior, dicir que realizadas diferentes medicións cos medios municipais, por efectivos da Policía Local con formación neste campo, non se recollen cifras que poidan iniciar trámite para declarar a zona de especial protección como establece a lexislación aplicable.” Unha vez avaliado o contido do último informe municipal dedúcese que co mesmo seguen sen aclararse algúns dos motivos da queixa. Como xa indicáramos no anterior requirimento de información complementaria, a queixa referíase, entre outras cousas, a que a zona debera declararse saturada de ruídos, aplicando medidas restritivas para mellorar as actuais circunstancias, e a que a policía local debera actuar de acordo cun protocolo que lle permitira garantir o cumprimento da normativa no relativo aos ruídos e os horarios dos locais. Tamén se sinalaba que debían evitarse o ruído nocturno na rúa, tanto o provocado por clientes ás portas dos locais como o provocado polos berros e o vandalismo dalgunha xente. Indicábase que nas festas non existe un control adecuado, posto que se permite que as terrazas permanezan toda a noite, en ocasións con música, a pesar de que está prohibido. Todo iso xera moitas protestas e fixo que algúns tiveran que abandonar ás súas vivendas. En primeiro termo, o informe do Concello non aclara a necesidade de declaración da zona como acusticamente saturada (ZAS). Sinala que as medicións feitas por efectivos da Policía Local non recollen cifras que poidan motivar o inicio do trámite para declarar a zona de especial protección -acústica-; non obstante, non concreta os resultados desas medicións nin as circunstancias nas que se fixeron. Esa declaración e as medidas que suporía deberan avaliarse en razón dos niveis constatados, pero estes non se mencionan en relación cos niveis exteriores, referidos fundamentalmente aos prexuízos ocasionados polos usuarios dos locais e outras persoas nas rúas da zona. Non se aclara unha actuación eficaz para controlar ou impedir unha importante fonte de ruído nocturno que se denuncia: a xente na rúa ás portas dos locais ou xerando un ruído desproporcionado noutras circunstancias. A zona conta con numerosos locais e con moita afluencia de xente neles e no exterior, o que necesariamente ocasiona problemas que proveñen tanto da actividade interior como exterior (por exemplo, o intenso tránsito a altas horas da madrugada). A xurisprudencia resalta a necesidade de determinar e abordar o problema da saturación de ruídos de maneira urxente alí onde se constate, como tamén a necesidade de que as medidas a aplicar sexan as adecuadas para a solución eficaz do problema en función das circunstancias, descartando a adopción de medidas de tipo discrecional ou as limitadas á non agravar o problema (sentenza do TSX das Illas Baleares do 29 de xuño de 1999, confirmada polo TS). Sempre que as devanditas medidas resulten suficientemente motivadas e proporcionadas ao problema poderán ser aplicadas polo Concello, que ademais se atopa obrigado a lograr tal fin, posto que en caso contrario resultaría responsabilidade municipal. Iso é o que se deduce da sentenza do Tribunal Supremo do 18 de novembro de 2002, que recoñece a responsabilidade patrimonial dos entes locais por insuficiente actuación para corrixir os problemas derivados de contaminación acústica presentes nunha determinada zona. Confirma a responsabilidade dun Concello como consecuencia da súa falta de dilixencia no tratamento dos ruídos. Respecto da suposta inexistencia de criterio ou protocolo nas actuacións policiais para atallar os problemas que se mencionan na queixa, o Concello sinala agora que a “policía local se rexe polo establecido na ordenanza municipal”, o que non aclara o indicado. Non se coñece se se acode ordinariamente ao recibir denuncia por ruídos provocados por xente na rúa e que se fai ao respecto cando se comproba tal cousa por denuncia ou comprobación directa das patrullas, con mención de actas de infracción, no seu caso. Tampouco se di se se acode ordinariamente ante as chamadas por locais que sobrepasan o seu horario -ou só en ocasións, ou cando se fan as patrullas que se mencionan-, con mención de se en todas as ocasións se tramita a infracción ou se polo contrario só se ordena o peche. Non se concreta a forma na que se fan as medicións nocturnas cando se transmiten ruídos ás vivendas -se se fan nas propias vivendas, no preciso momento en que denuncia, acudindo de forma discreta á vivenda e sen previo aviso aos denunciados-, proporcionando exemplos de actuacións deste tipo; o único modo adecuado para coñecer os problemas que denuncian os veciños é a medición do ruído presente nas casas cando se reciben denuncias dos seus habitantes. Estas omisións fan pensar que resultan adecuadas as alegacións da interesada e dos veciños que sofren a situación, que, como dixemos, denunciaron a falta dun protocolo adecuado de actuación que permita corrixir a contaminación acústica que sofren nas súas vivendas. Respecto das festas, o Concello reitera o xa trasladado antes; insiste en que se vixía a aplicación das normas e en especial a presenza de altofalantes no exterior. Sen embargo, non se indica que se controle o ruído dos altofalantes instalados no interior pola apertura de portas e ventás, como se denuncia. E respecto do horario, non se sinala cando se controla e se ao detectarse un local aberto fóra de hora se levanta acta de infracción; só se di que non se detectaron infraccións, co que non se acaba de desmentir o alegado polos afectados, que sinalan que a presenza de xente na terrazas se prolonga toda a noite. O feito de que se trate dun período extraordinario de festas non pode significar que se permitan as anteriores circunstancias, no caso de confirmarse. Debe concluírse que o Concello de Cambados non aclarou os concretos extremos obxecto da queixa. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. A situación afecta ás vivendas, polo que pode conculcarse un dereito dos cualificados como fundamentais na Constitución (artigo 18.1 e 2) e na Convención Europea de Dereitos Humanos (art. 8), o que supón que o labor de protección da Administración municipal debe ser máis dilixente. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Cambados a seguinte recomendación: Que con urxencia se garanta aos veciños afectados o cumprimento das obrigas legais municipais para a preservación do seu dereito a non ser perturbados por ruídos nocturnos nas súas vivendas, evitando tanto o ruído provocado polas actividades como o procedente da rúa como consecuencia da presenza de moitas persoas a altas horas da madrugada na zona; que para iso se determine un protocolo adecuado de actuación da policía e dos técnicos responsables; e que con urxencia se concreten as circunstancias polas que se entendeu que non se dan as condicións para que a zona sexa declarada como acusticamente contaminada ou saturada. Resposta do Concello de Cambados: recomendación aceptada. 13. Recomendación dirixida ao Concello de Santiago de Compostela o 21 de decembro de 2012 debido aos prexuízos e molestias ocasionados por locais da zona histórica de Santiago de Compostela (Q/942/12) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª J.P. O. debido aos prexuízos e molestias ocasionados por locais de ocio da zona vella de Santiago de Compostela. No seu escrito, esencialmente, indícanos que o Concello actúa de forma inadecuada pola tramitación de expedientes de locais hostaleiros nocturnos (especialmente os da asociación chamada Cidade Vella) para concesión de licenza de actividades. Na web do concello e no BOP de 26/03/12 anúnciese en información pública para alegacións a apertura dun pub na rúa Xelmírez e dun café-bar na rúa Troia, cando esas dúas rúas están incluídas como saturadas no decreto ZAS 2011 (BOP 21/03/11), que no seu punto quinto di: "quedará suspendido o outorgamento de novas licenzas de apertura ou ampliación das actividades incluídas non apartado anterior" (o apartado anterior di que esas actividades serán as do art. 42 da Ordenanza de Ruídos, é dicir, bares, cafés, pubs, cafés concertos ... e todas as demais dese tipo). Presentou alegacións o 28 de marzo e aporta copia das mesmas. Eses 2 locais que se pretenden reabrir agora en ZAS xa estiveron abertos hai uns anos e a ambos foilles revogada a licenza por irregularidades. O de Xelmírez denominouse durante anos "Tramoia" (con licenza de café-bar) e o da Troia "Hs", xerou unha sentenza pola que o concello haberá de indemnizar aos veciños denunciantes con 51.800 euros. Ambos pertencían a un grupo de bares integrado na asociación Cidade Vella. O Concello asinaba convenios onde subvencionaba actividades nos locais da asociación que por licenza non podían realizar, como concertos -non había nin unha soa licenza de café-concerto concedida na cidade-. Ese feito denunciouno en ducias de ocasións e ata chegou ao xulgado, onde se penou a un local Modus Vivendi -con funcionamento irregular e consentido-. Dúas denuncias da policía por celebración de concertos en directo deron lugar a confirmación xudicial de que non pode facelos (os concertos) porque non ten licenza para iso. O Modus Vivendi ten por escrito, no seu cambio de titularidade, que non se realizarán actuacións musicais en directo, pero ségueas a facer, polo que vese obrigada a seguir chamando á policía local para que o comprobe (o puido facer), pero os axentes contéstanlle por teléfono que ese mesmo día a eles entregáronlles unha "autorización" para que esa noite puidese celebrar "actividades". A trampa habitual das “notificacións” que pasan á policía municipal é que non aclaran en que consisten as "actividades", pero o resultado práctico é que a policía contesta que non pode actuar en contra do que faga o local porque non saben exactamente o que está autorizado ou non, e só poden facer un parte. Dos partes a policía municipal non lle dan copia, aínda que os pide por rexistro, e en Disciplina dinlle que alí non chegou nada. Na prensa anuncian esa música en directo, pero parece que non basta como proba de que a actuación musical se celebrou. Esta burla levaa padecendo 10 anos, sinala. O local Fonte Sequelo (“conseguín que por fin lle abran expediente para a instalación da segunda porta acústica”) estivo pechado algúns días, pero recentemente reabriu (descoñece se puxo a segunda porta). Funcionou todo o tempo coa porta exterior da rúa medio aberta, a música soaba tan alta como nos seus peores tempos, e tiña a ducias e ducias de persoas aglomeradas diante da porta coas consumicións pasadas a vasos de papel; aínda pola mañá quedaban vestixios. Tivo que chamar 4 veces á policía local, que estaba ocupada, polo que estiveron soportando a música do local; só pasadas máis de dúas horas viñeron a solucionar algo. Ante iso requirimos informe dese concello, en particular sobre a comprobación das circunstancias mencionadas; sobre o trámite dado ás solicitudes de licenza de apertura mencionadas en primeiro termo, e sobre se éstas se ven afectadas polas previsións respecto das ZAS; sobre as actuacións en directo no local mencionado en segundo termo e sobre as medidas adoptadas polo ente local para impedilas, no caso de confirmarse que se trata dun establecemento que non se atopa habilitado para iso; sobre a reapertura do local de Fonte Sequelo e sobre se xa conta con dobre porta adecuada, de acordo co requirido; sobre a comprobación de que ese local funciona coas portas pechadas adecuadamente, é dicir, de acordo coa funcionalidade da dobre porta, de tal forma que se impida a saída do ruído ao exterior; sobre a presenza de xente consumindo ás portas e sobre as medidas para impedilo; e sobre o resto das circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. Nun primeiro intre o ente local respondeu o seguinte: “En relación co requirimento efectuado polo Valedor do Pobo na data 15.06.2012 pola queixa presentada ante esa institución por Da J. P. O., infórmase: Respecto a tramitación das solicitudes de licenzas de apertura na Rúa Xelmirez n° 16 e Troia n° 6, faise constar que as mesmas foron solicitadas na data 28 de xaneiro de 2011, sendo a declaración de zonas saturadas adoptada no decreto de Alcaldía de data 14 de marzo de 2011 (publicado no B.O.P A Coruña n° 54 do 21.03.2011) A normativa aplicable cando se produce un cambio de normativa urbanística durante a tramitación da licenza, é criterio consolidado da xurisprudencia, harmonizando as exixencias do interese público e da garantía do cidadán, o de que a ordenación aplicable é a do momento da resolución se esta é ditada dentro do prazo previsto para o seu outorgamento ( TS 18-11-02, 6-10-01, ...), que é dun mes, segundo o establecido no artigo 9.5 do Regulamento de Servizos das corporacións locais. Polo tanto, e dado que o decreto de declaración de zona saturada se aprobou e entrou en vigor logo de ter transcorrido o prazo máximo dun mes que tiña a Administración para resolver á solicitude, non procede a súa denegación sobre a base da prohibición de autorización de novas actividades recreativas no emprazamento pretendido por estar en zona declarada saturada; senón que procede a súa tramitación ata a súa resolución (de outorgamento ou denegación segundo proceda). Téndoselle incoado expediente administrativo a Da M. R. P.G. por incumprimento á ordenanza municipal reguladora da emisión e recepción de ruídos, vibracións e condicións dos locais, por decreto de data 28.06.2012, denegáronse as alegacións presentadas pola interesada, requiríndolle que nun prazo TRES MESES, a contar a partir da recepción da resolución, procedera a solicitar a licenza de obra de instalación da segunda porta acústica do seu local situado na rúa Xelmirez n° 24, advertíndolle á interesada que no caso de que esta Administración teña constancia de que o local segue a funcionar sen as dúas portas acústicas, acordarase o peche preventivo do seu local. De seren detectados locais que realizan actuacións musicais en directo en locais non autorizados para iso, ou ben calquera outro exercicio irregular da súa actividade, como funcionar coas portas e/ou ventás abertas, permitir que o público do local efectúe as consumicións fóra do establecemento, este Concello incoa os correspondentes expedientes de reposición da legalidade urbanística alterada por actividades non axustadas a licenza, todo iso sen prexuízo do exercicio da potestade sancionadora.” Co anterior o ente local non aclaraba determinados aspectos obxecto da queixa, polo que requirimos información complementaria, que xa se recibiu, co seguinte contido: “En relación co requirimento efectuado polo Valedor do Pobo na data 21.09.2012 pola queixa presentada ante esa institución por Dª J. P. O. , infórmase: Respecto a tramitación das solicitudes de licenzas de apertura na Rúa Xelmirez n°16 e Troia n° 6, cono xa foi informado, as mesmas foron solicitadas na data 28 de xaneiro de 2011, sendo a declaración de zonas saturadas adoptada no decreto de Alcaldía de data 14 de marzo de 2011 (publicado no B.O.P. A Coruña n° 54 do 21.03.2011), encóntranse aínda a trámite. No momento da solicitude, 28 de xaneiro de 2011, non existía declaración de zona saturada, xa que a anterior do 07.09.205 foi revocada e deixada sen efecto pola Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, na data 18.11.2010. A normativa aplicable cando se produce un cambio de normativa urbanística durante a tramitación da licenza, é criterio consolidado da xurisprudencia, harmonizando as exixencias do interese público e da garantía do cidadán, o de que a ordenación aplicable é a do momento da resolución se esta é ditada dentro do prazo previsto para o seu outorgamento ( TS 18-11-02, 6-10-01, ...) , que é dun mes, segundo o establecido no artigo 9.5 do Regulamento de Servizos das corporacións locais. Polo tanto, e dado que o decreto de declaración de zona saturada se aprobouse e entrou en vigor logo de ter transcorrido o prazo máximo dun mes que tiña a Administración para resolver á solicitude (presentado na data 28.01.2011), non procede a súa denegación sobre a base da prohibición de autorización de novas actividades recreativas no emprazamento pretendido por estar en zona declarada saturada; senón que procede a súa tramitación ata a súa resolución (de outorgamento ou denegación segundo proceda). Habéndose inspeccionado o local sito na Rúa Xelmirez n° 24, incoouselle expediente administrativo a Dª M. R. P. G. por incumprimento á ordenanza municipal reguladora da emisión e recepción de ruidos, vibracións e condicións dos locais, por decreto de data 28.06.2012. Por decreto de data 28.06.2012 denegáronse as alegacións presentadas pola interesada, requiríndolle que nun prazo TRES MESES, a contar a partir da recepción da resolución, procedera a solicitar a licenza de obra de instalación da segunda porta acústica do seu local sito na rúa Xelmirez n° 24 Na mesma resolución advertíaselle á interesada que no caso de que esta Administración teña constancia de que o local segue a funcionar sen as dúas portas acústicas, acordarase o peche preventivo do seu local, sen perxuizo da incoación do pertinente expediente sancionador. A mentada resolución notificóuselle a Dª J. P. O. na data 6.07.2012 e a Dª M. R. P.G. na data 26.07.2012, polo que o prazo dos tres meses remata o vindeiro 27.10.2012. Respecto a subvención municipal para a celebración de concertos en locais non autorizados, en especial o Modus Vivendi, así as comprobacións realizadas pola Policía Municipal dos feitos denunciados por Dª J.P. O., dáse conta do escrito ás Concellarías competentes.” Unha vez avaliado o contido da queixa e as dúas respostas achegadas polo concello dedúcese que, no que se refire ao funcionamento do local de Xelmírez 24, este problema xa se tratara na queixa Q/242/12, relativo á actividade do local sen dobre porta adecuada. Co anterior trámite coñecéramos que se ordenaras a corrección desa irregularidade e deducimos que o se incoara procedemento sancionador, posto que se trataba dun incumprimento da ordenanza ao non ter instaladas portas acústicas no acceso ao local. O previsible era que coa actuación municipal se obrigara á colocación da dobre porta adecuada e se sancionara o incumprimento detectado. Na nova queixa o reclamado é que, a pesar de que o local xa conta con dobre porta adecuada, de acordo co requirido, non obstante non funciona coas portas pechadas, é dicir, de acordo coa funcionalidade da dobre porta, polo que non se impide a saída do ruído ao exterior. A interesada indica que cando o establecemento reabriu comezou a funcionar coa porta exterior da rúa medio aberta, polo que a música soaba tan alta como nos seus peores tempos. Ademais, tiña ducias de persoas aglomeradas diante da porta coas consumicións pasadas a vasos de papel. Chamou moitas veces á policía local, pero estiveron soportando a música do local ata moi tarde; só pasadas máis de dúas horas viñeron a solucionar algo. Este aspecto da queixa non se aclara nos informes municipais. Na primeira resposta non se deu conta dunha actuación para comprobar e corrixir tal cousa, e agora insístese nesa posición ao indicar que se advertiu que no caso de ter constancia de que o local segue a funcionar “sen as dúas portas acústicas, acordarase o peche preventivo do local, sen prexuízo da incoación do pertinente expediente sancionador”. Non obstante, non acaba de entenderse como pretende facer tal cousa o concello se non se compromete a ir cando a afectada o reclame, e sobre todo se non se levantan actas e se sancionan infraccións como as que se veñen observado dende hai moito tempo, como o propio concello recoñece, ante as que o ente local unicamente tramitou expediente de reposición da legalidade, que ademais tivo efectividade moito tempo despois da súa incoación. A reclamación da interesada se xustifica pola falta de dilixencia á hora de facer cambiar a situación que padece, niso influíu de forma considerable a ausencia de expediente sancionador despois de detectar o incumprimento respecto da dobre porta. O Concello só deu conta de actuacións no ámbito da eventual legalización -aínda que en realidade se esixiu un cambio dos elementos instalados-, cando tamén se trataría dunha infracción polo incumprimento da normativa en materia de ruídos, como expresa o propio Concello -“habéndoselle incoado expediente administrativo a ... por incumprimento á ordenanza municipal reguladora da emisión e recepción de ruídos, vibracións e condicións dos locais ...”-, o que agora confirma, ao anunciar un posible expediente dese tipo, que en realidade podería terse concretado hai tempo. O resultado é que a infracción non se corrixiu adecuadamente. Algo parecido sucede coa reclamación relativa ao consumo ás portas do establecemento, aspecto con respecto ao cal o concello non di nada, a pesar de que debera corrixirse, posto que con ese tipo de comportamentos se prexudican dereitos fundamentais (art. 18. 1 e 2 CE) e dereitos constitucionais doutro tipo (arts. 43 e 45 CE). O concello nin tan sequera anuncia a corrección desta circunstancia, a pesar de que o control dun adecuado uso da rúa que permita manter as condicións de convivencia e o descanso dos residentes é responsabilidade directa dos concellos. Respecto da celebración de concertos sen un adecuado control, segue sen aclararse definitivamente a súa celebración en locais onde non se poden celebrar, en ocasións encubertos por outro tipo de actos, e, ademais, con subvención municipal. O Concello sinalou en primeiro termo que de detectarse tal cousa incoa os correspondentes expedientes de reposición da legalidade urbanística alterada por actividades non axustadas a licenza -de novo o mesmo que antes-, o que non aclaraba a queixa, que se refire a que seguen a darse, pero a policía non actúa para comprobalo e realizar as correspondentes actas de infracción. A reclamante sinalaba que seguen os concertos e chama á policía local para que o comprobe, pero os axentes contéstanlle por teléfono que lles entregaron unha "autorización" para que esa noite puidese celebrar "actividades". Unha trampa habitual e consentida, sinala, posto que a policía que non aclara en que consisten as "actividades". O resultado é que a policía non actúa. Non lle dan copia dos partes, a pesar de que os pide por rexistro, e en disciplina dinlle que alí non chegou nada. A prensa anuncia os concertos; leva padecendo iso 10 anos. Pois ben, no último informe municipal unicamente so se sinala que respecto á subvención municipal para a celebración de concertos en locais non autorizados, en especial o Modus Vivendi, e as comprobacións realizadas pola policía municipal “dase conta ... ás concellarías competentes”, o que non aclara nada, posto que o fundamental é evitar ou sancionar eses concertos se non se atopan habilitados, e, en relación co concreto motivo exposto na queixa, evitar os posibles fraudes das autorizacións e a actuación ineficaz da Administración para corrixilos. E, por suposto, dar conta á interesada das actuacións que se levan a cabo a súa instancia, o que debera facerse de oficio, ou ao menos despois de que o solicite expresamente. Non resulta adecuado que sega sen recibir noticia do actuado. Por último, no que se refire á necesidade de aclarar o actuado con respecto de dous locais que pretenden instalarse en zona ZAS, indicáramos ao ente local que no seu primeiro informe non aclaraba a cuestión; debera aclarar se a anterior declaración, de 2005, lles afectaba no momento de concederse as licenzas. Tratábase de reabrir locais pechados debido ás súas anteriores infraccións e graves prexuízos, o que tampouco se aclaraba na resposta municipal, a pesar de tratarse dun aspecto esencial, posto que de confirmarse a dilixencia municipal debera extremarse para que non suceda de novo o ocorrido antes. Os 2 locais estiveron abertos e a ambos lles foi revogada a licenza por irregularidades, o que deu lugar a unha sentenza pola que o concello tivo que indemnizar aos veciños con 51.800 €. Agora o concello sinala que os permisos foron solicitados o 28 de xaneiro de 2011, e a declaración de zonas saturadas é de 14 de marzo de 2011 (BOP A Coruña 21.03.2011). Por tanto, no momento das solicitudes non existía declaración de zona saturada, dado que a anterior -de 2005- foi revocada e deixada sen efecto pola Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia o 18.11.10. Sinala que cando se produce un cambio de normativa urbanística durante a tramitación da licenza é doutrina legal que a ordenación aplicable sexa a do momento da resolución si esta é ditada dentro do prazo previsto para o outorgamento (TS 18-11-02, 6-10-01, ...), e sinala que neste caso é dun mes (art. 9.5 do regulamento de servizos das corporacións locais). Deixamos á marxe os aspectos polos que a normativa de ZAS foi anulada, o que non é obxecto desta queixa, aínda que si debe resaltarse que a anulación se produce por causas que se atribúen ao propio concello. Tamén deixamos ao marxe o adecuado do criterio exposto polo concello respecto da normativa a aplicar para a eventual concesión de licenzas, posto que excedería do debate actual; sen embargo, debe apuntarse que o que menciona -o art. 9 do RSCL e o prazo dun mes- non parece adecuado dende o intre en que na data de solicitude se atopaba en vigor o art. 4.3 da Lei 7/1997, de protección contra a contaminación acústica. Iso facía que as actividades obxecto de exame precisaran licenza municipal outorgada segundo o Decreto 133/2008, de a avaliación de incidencia ambiental. A exclusión das actividades de ocio que o propio Decreto 133/2008 prevía resultaría inaplicable entón debido á súa clara contradición co mencionado art. 4.3 da Lei 7/1997. Ademais, é evidente que, co obxecto de que non se defraude o obxectivo anunciado por un proxecto de ZAS, deberan preverse mecanismos para evitar que se anticipen solicitudes que despois terán que resolverse na forma que anuncia o ente local. En calquera caso, en canto a este concreto motivo de queixa debemos resaltar que da anulación da primitiva ZAS -como dixemos, de responsabilidade municipal- ou da aplicación que se fai da situación resultante, segundo observamos, se deriva un evidente prexuízo para as obrigas municipais. Se daban e seguen dándose as circunstancias para que a zona sexa considerada acusticamente contaminada ou saturada, e se tal cousa non tivo efecto durante o tempo en que os promotores aproveitaron para solicitar as licenzas, diso resulta un evidente prexuízo para o interese público. En definitiva, non se aplica unha medida que, aínda que sexa o mínimo tratamento das ZAS´s, sen dúbida é necesaria nelas. A zona conta con numerosos locais e con moita afluencia de xente neles e no exterior, o que ocasiona problemas que proveñen das actividades interiores e do exterior. Por tanto, debería conseguirse a diminución do nivel constatado de ruído, tanto o procedente dos propios locais como o da rúa. A xurisprudencia resalta a necesidade de determinar e abordar o problema da saturación de ruídos de maneira urxente alí onde se constate, como tamén a necesidade de que as medidas a aplicar sexan as adecuadas para a solución eficaz do problema en función das circunstancias, descartando a adopción de medidas de tipo discrecional ou as limitadas á non agravar o problema (sentenza do TSX das Illas Baleares do 29 de xuño de 1999, confirmada polo TS). Así, sempre que as devanditas medidas resulten suficientemente motivadas e proporcionadas ao problema poderán ser aplicadas polo concello, que ademais se atopa obrigado a lograr tal fin, posto que en caso contrario resultaría responsabilidade municipal. Iso é o que se deduce da sentenza do Tribunal Supremo do 18 de novembro de 2002, que recoñece a responsabilidade patrimonial dos entes locais por insuficiente actuación para corrixir os problemas derivados de contaminación acústica presentes nunha determinada zona. Confirma a responsabilidade dun concello como consecuencia da súa falta de dilixencia no tratamento dos ruídos. A sentenza subliña que o axuizado era a actividade xeral ante o problema, deducindo unha conduta pasiva vulneradora dalgún dereito fundamental. Todo o anterior supón unha insuficiente atención das funcións municipais de protección contra a contaminación acústica; no art. 25 da LRBL establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. A cidadá que promoveu a queixa está demandando a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. No suposto que coñecemos, da información dispoñible parece deducirse que o Concello de Santiago de Compostela non adoptou todas as medidas ao seu alcance para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente e que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non parece terse aplicado con rigor no tratamento desta problemática. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Concello de Santiago de Compostela a seguinte recomendación: Que con urxencia se proceda a dar cumprimento ás responsabilidades municipais en materia de contaminación acústica e se preserven os dereitos fundamentais da interesada, que poden estar sendo prexudicados, especialmente o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18 1 e 2 CE). E que para facer efectiva a mencionada garantía dos dereitos da afectada con urxencia se controle que o local da rúa Xelmírez nº 24 utiliza adecuadamente a dobre porta do establecemento; que se controle a celebración de concertos en locais non habilitados para iso; que se vixíe o ruído provocado polo consumo ou a concentración de persoas ás portas dos locais; que no seu caso se impida que continúen todas as prácticas mencionadas e se corrixan adecuadamente mediante sanción, no caso de ser constitutivas de infracción administrativa; que de oficio se aporten as actas que resulten das denuncias de calquera tipo realizadas pola afectada, incluídas as chamadas á policía local; e que se controle adecuadamente o nivel de contaminación acústica derivada da saturación de locais na zona e, no caso de que non se rebaixe o nivel recoñecido na declaración da zona como ZAS, entón se apliquen as medidas precisas para lograr o obxectivo de situar os ruídos en niveis acordes coa legalidade. Resposta do Concello de Santiago de Compostela: Pendente 14. Recomendación dirixida ao Concello de Monforte de Lemos o 27 de decembro de 2012 debido aos ruídos nocturnos provocados polos locais de ocio e a xente na rúa na zona da rúa Duquesa de Alba (Q/2522/11 ) Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de Dª C. G. M. referente aos ruídos nocturnos provocados polos locais de ocio e a xente na rúa na zona da rúa Duquesa de Alba de Monforte de Lemos. No seu escrito, esencialmente, indícanos que é unha veciña da rúa Duquesa, onde se atopa a movida monfortina, pois no seu edificio teñen 8 pubs nos baixos. Foi emigrante nos anos 80 para poder comprar un piso e ao retornar hai 20 anos atopouse coa noticia de que nos baixos abriran como negocios os ditos pubs. Os venres pola noite teñen que desprazarse a durmir na casa dos seus pais, a 25 kms., e volver traballar o sábado e marchar ata o domingo outra vez. A fin de semana do día 26 intentaron quedar no piso e foi imposible durmir, porque coa dobre ventá treman as ventás. Ás cinco da mañá chamou á policía municipal, dicíndolle que era imposible soportalo, e a resposta foi que eles ata a 6.30 da maná non podían nin multar nin facer nada, que esa era a orde que tiñan, que pasarían no coche, pero que nin paraban nin baixaban, e que se de casualidade vían a algún coñecido diríanlle que fora ao pub e lle dixera ao dono que baixara a música. Requiriulles que fixeran unha medición e a resposta foi que o Concello non ten con que facelo. Así que tiveron que estar no salón ata as 6.40 que pecharon. As licenzas que teñen son de todo tipo, café concerto, tablaos, pub, etc …, e teñen un horario suposto ata as 6.30 da madrugada. Ante iso requirimos información ao Concello de Monforte de Lemos sobre a comprobación das circunstancias mencionadas; sobre os locais aos que se refire á interesada (nome de todos eles); sobre se eses locais contan con licenza de funcionamento, sobre o tipo de licenza de que se trate en cada caso (bar, pub ...), e sobre o cumprimento das condicións de cada unha desas licenzas; sobre o control de ruído na rúa; e sobre as demais circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. O concello respondeu da seguinte maneira: “Vistos os seus escritos de datas de rexistro de entrada neste Concello 16/12/11 (nº 12922), 20/1/12 (nº 607) e 28/2/12 (nº 1977) informarlle que os locais e os datos que se piden son os seguintes: nº 8. Ano 2000. Café Concerto. O. V. R.;nº 10. Ano 2009. Pub. R. V.R.; nº 12. Ano 2000. Café Concerto. A.G. M.; nº 14. Ano 2003. Café Concerto. Cova Dauga. S.L.; nº 16 (Baixo Dereita). Ano 2007. Café Concerto. Magma C.B; nº 16 (Baixo Esquerda). Ano 2003. Café Concerto. F. D.; nº 18 (Baixo Dereita). Ano 2002. Café Concerto. F. D. L.; nº 18 (Baixo Esquerda). Ano 2003. Café Concerto. F. D.. A zona de Duquesa é unha zona conflitiva acusticamente falando, por iso estase a estudar dende o Concello a tramitación na mesma dun ZAS (Zona Acusticamente Saturada). Os datos arriba citados correspondentes cos que figuran no arquivo municipal, que non teñen que corresponder coa realidade actual, xa que existe un continuo devir de cambios de titularidade e de nome non comunicados ao Concello; co cal levar un control exhaustivo dos mesmos resulta case imposible, chegando a producirse nun mesmo ano ata 3 cambios de titularidade dun mesmo local.” O informe non aclarou as circunstancias da situación que se denuncia; unicamente citaba o nome e o tipo de actividade dos locais, xunto cun ano. Sen embargo, non se aclaraba se os establecementos cumpren as condicións de cada unha desas licenzas -no caso de confirmarse-, fundamentalmente se os locais que funcionan como cafés-conciertos se desenvolven como se definen estes na normativa vixente, isto é, nos termos previstos no catálogo espectáculos públicos e actividades recreativas da Comunidade Autónoma de Galicia (decreto 292/2004) -actuacións teatrais, de variedades ou musicais en directo...-. Tampouco se aclarou o control de ruído na rúa, nin as causas da falta de comprobacións adecuadas ante as denuncias ou chamadas á policía local, que ao parecer non fixo a necesaria medición na vivenda da afectada cando esta a requiriu, nin comprobou os horarios, que loxicamente non poden prolongarse ata as horas que se sinalan, que sobrepasan con moito o habilitado pola orde de horarios vixente. Polo anterior requirimos nova información ao concello sobre o cumprimento das obrigas municipais en relación cos dereitos fundamentais e doutro tipo potencialmente afectados; sobre se os locais en cuestión contan con licenza de funcionamento, sobre se tramitouse de acordo co anterior RAMINP ou co decreto 133/2008; sobre o tipo de licenza de que se trate en cada caso (cafés-concerto ...) e sobre o cumprimento das condicións desas licenzas; sobre o control de ruído na rúa; sobre a necesaria medición na vivenda da afectada cando a requiriu; sobre a comprobación dos horarios; e sobre as demais circunstancias que se consideren relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. Recordamos ao ente local que o cumprimento das funcións municipais respecto do asunto que tratamos deriva da necesidade de preservar intereses especialmente protexidos na Constitución española, e que por un motivo similar ao da actual queixa hai tempo formulámoslle unha recomendación (C.6.Q/579/10), que foi aceptada, sen que ao parecer tivera efectividade. A resposta municipal foi a seguinte: “En contestación ao seu escrito de data 16 de abril do 2012 relativo ao expediente C.6.Q/2522/11 por queixa formulada por Dª C. G. M. por ruídos producidos polos locais de ocio de Monforte de Lemos, remíteselle despois do acordo adoptado pola xunta de Goberno Local de data 10 de maio do 2012, o informe emitido polos técnicos da Deputación Provincial de Lugo en relación coas medicacións de ruído da rúa Duquesa de Alba deste municipio.” MEDICION DOS NIVEIS DE RUÍDO NA RÚA DUQUESA CONCELLO DE MONFORTE DE LEMOS 1. INTRODUCIÓN. A presente medición foi solicitada polo Excmo. Concello de Monforte aos Servizos de Arquitectura e Urbanismo e Coordinación da Excma Deputación Provincial de Lugo, para a realización dunha serie de medidas do nivel de ruído na rúa da Duquesa en Monforte. 2. DATA DA MEDICIÓN. As medicións foron realizadas as madrugadas dos días 2, 3 e 4 de decembro de 2011 en diversos períodos entre as 12:00 horas e as 4:00 horas. 3. MARCO NORMATIVO. Neste caso, e tendo en conta que o Concello de Monforte se localiza dentro da Comunidade Autónoma Galega, tomaranse como marco normativo as leis e regulamentos desta Comunidade, máis concretamente utilizarase como referencia a lei 7/1997, o Decreto 150/1999, que regula a lei anterior e o Decreto 320/2002, que establece as ordenanzas tipo sobre protección contra a contaminación acústica. Segundo o Punto 1 do Anexo 1 do Decreto 320/2002, defínense como zonas de moderada sensibilidade acústica todos aqueles sectores do territorio que admiten unha percepción do nivel sonoro medio, como vivendas, hoteis ou zonas é especial protección como os centros históricos. 4. ZONA ANALIZADA NO ESTUDO. A zona analizada é unha céntrica rúa de Monforte (achégase plano) dunha lonxitude aproximada de 500 m na que se sitúan 25 locais de lecer, discotecas, pubs, bares, etc,. A maior parte dos mesmos están concentrados nos baixos da metade da rúa máis próxima ao centro. 5. METODO DE ENSAIO. En primeiro lugar indicar que as medicións se realizaron en ambiente exterior e que salvo a primeira noite na que apenas había xente na rúa, os días 3 e 4 o ruído que se xeraba na mesma procedía fundamentalmente das conversacións dos grupos de persoas que se atopaban concentradas nas portas dos locais. Así podería afirmarse que os niveis de ruído medidos procedían das voces da xente na rúa. En segundo lugar indicar que as medicións se realizaron de acordo co punto 5.4 do Anexo do Decreto 150/1999, polo que se tiveron en conta as seguintes consideracións: 1. A valoración dos niveis de ruído realizouse mediante o parámetro Leq, expresado. en dB(A), e valorado coa constante de tempo Slow (resposta lenta), segundo a norma UNE 20-464-90. 2. A realización das medicións do ruído ambiental exterior realizouse seguindo as seguintes indicacións: O micrófono de medida situouse a 1,5 m da fachada e a unha altura superior a 1,2 m. O observador situouse no plano normal ao eixe do micrófono e o máis separado do mesmo para que sexa compatible coa lectura correcta do indicador de medida, intentando evitar o efecto pantalla. Para evitar a distorsión direccional, situouse o sonómetro no punto de medida virándose no interior do ángulo sólido determinado por un octante, fixándolle na posición cuxa lectura sexa equidistante dos valores extremos así obtidos. Para asegurar a fiabilidade das medidas, para todas as medicións realizadas no exterior utilizáronse pantallas protectoras antivento. As medicións realizáronse dentro do grao de humidade compatible coas especificacións do equipo de medida. A instrumentación utilizada cumpre as esixencias ICE-651 Tipo I. 6. RESULTADO DAS MEDICIÓNS 2 /12 / 2011 3 /12 /2011 4 /12 /2011 1:30 58,90 74,37 76,10 2:00 59,20 75,68 78,30 2:30 60,10 73,20 78,20 3:00 58,70 74,50 76,21 3:30 61,20 77,30 73,20 Como vemos, o informe refírese a unha medición realizada respecto do ruído exterior, pero non aporta ningunha conclusión legal respecto do comprobado -nin dunha nin doutra administración-, polo que de novo non se aclaraban os extremos obxecto da queixa e, por tanto, do noso requirimento de informe, achegado ao concello en decembro de 2011. Seguían sen aclararse as circunstancias denunciadas. Polo anterior recordamos ao concello todas as circunstancias xa trasladadas anteriormente e requirimos (o 25 de maio) que informara adecuadamente sobre o obxecto da queixa. O informe municipal recibiuse cun atraso moi considerable (o 19 de novembro e o 4 de decembro), ata ao punto de que foi preciso recordar ao concello o seu deber legal de colaborar nas investigacións desta institución e advertirlle da súa posible declaración como hostil e entorpecedor da labor da institución, e ata realizar algunha chamada para urxir o seu envío. Os informes sinalan o seguinte: 1º informe: “Achego xunto a este escrito copia do expediente sinalado no que se pode constatar a actividade desta Administración de cara ao cumprimento das peticións dese Valedor. Asemade, recentemente foron requiridos novos informes que, no momento de seren evacuados, seranlle debidamente remitidos (achégase copia da petición dos mesmos).” As providencias diríxense a D. A. P. e ao inspector da policía local, e acórdase pedir asistencia técnica á Deputación (de novo). 2º informe: “Remítolle a V.I. certificación do acordo da Xunta de Goberno Local, en sesión celebrada o día 15 de novembro do 2012 relativo ao expediente C.6.Q/2522/11 así como copia do informe emitido pola Inspección da Policía Local de data 13.11.2012.” “... a Xunta de Goberno Local, en sesión celebrada o día 15 de novembro do 2012, adoptou o seguinte acordo que se transcribe a continuación: "ASUNTOS DE URXENCIA F) PETICIÓN INFORME VALEDOR. Considerando o requirimento efectuado pola Alcaldía en data 05/11/12 dentro do expediente tramitado polo Valedor do Pobo C.6.Q/2522/11, pola inspección da policía Local evacúase informe de data 13.11.2012 relativo aos negocios situados na rúa Duquesa de Alba por supostas infraccións da LO 1/92 dos citados establecementos. Polo que antecede, a Xunta de Goberno Local, ACORDA: Primeiro.- Remitir o citado informe ao Valedor do Pobo, Segundo. Lembrar ao Valedor do Pobo que o órgano competente para o cumprimento de horarios é a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza (Xefatura de LUGO) á que deberá remitirse, polo que nas sesións da Xunta Local de Seguridade se puxo en coñecemento do Xefe Provincial Policía Autonómica de Lugo os informes da policía local sobre os incumprimentos de horarios.” “(policía local) Asunto: Expte. do Valedor do Pobo C.6.Q/2522/11. Como informe ao seu escrito de data 5 de novembro de 2012, Rexistro Xeneral de Entrada n° 9566, relativo a expediente do Valedor do Pobo de referencia, poño no seu coñecemento o seguinte: Nos baixos do edificio situado en rúa Duquesa de Alba sitúanse na actualidade dous negocios de restauración, denominados "HATABENDO" e "PUB AREA 51", este último denominábase anteriormente "PUB SEISCENTOS). En cumprimento da Orde de 16 de xuño de 2005 pola que se determinan os horarios de apertura e pechadura, esta Policía Local realizou e tramitado ante a Xefatura Provincial da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza de Lugo entre decembro de 2009 e agosto de 2011 un total de doce denuncias por supostas infraccións ao Art. 26-e da O 1/92 sobre estes dous establecementos. Isto sen prexuízo das denuncias que poidan ser formuladas polos Corpos e Forzas de Seguridade do Estado a quen correspondería igualmente o control do cumprimento da mencionada. No referente aos ruídos que se poidan producir na vía pública sinalar que por ser unha rúa coñecida popularmente como a de "a movida", pola cantidade de locais de lecer que existen na mesma, prodúcese unha considerable afluencia de xente durante os fins de semana e festivos. O que provoca que os ruídos na mesma aumenten. Coa finalidade de aumentar a seguridade das persoas e reducir o ruído ambiental na mesma esta Policía Local restrinxe o tráfico de vehículos durante os días de máis afluencia permitíndose soamente en acceso aos residentes na rúa. Informar ademais que esta Policía Local non dispón de persoal cualificado para a realización de probas para determinar medicións sonoras tanto no interior dos locais como na vía pública.” Unha vez avaliado o contido da queixa e das respostas aportadas polo ente local dedúcese que este non xustifica adecuadamente o cumprimento das obrigas polas que nos interesabamos. É de sublimar que polo mesmo motivo -prexuízos ocasionados polos ruídos nesa zona de Monforte de Lemos- coñecéramos outras queixas, en concreto a C.6.Q/579/10 e a C.6.Q/2324/09. Como conclusión delas formuláramos ao concello unha recomendación o 16 de marzo de 2011: “Que con urxencia se evite o consumo de alcohol ás portas dos locais de ocio da zona obxecto da queixa, expresamente prohibido no decreto 320/2002, e que en xeral se evite o ruído na rúa como consecuencia da presenza de moitas persoas a altas horas da madrugada na zona, de tal forma que se garantan os dereitos dos afectados. Que con urxencia se avalíe formalmente se se dan as condicións para que a zona sexa declarada como acusticamente contaminada ou saturada, de acordo co previsto no decreto 320/2002, e que en caso positivo se adopten as medidas regulamentariamente previstas. E que tamén con urxencia se determine con precisión e de forma exhaustiva se os locais da zona contan con licenza de funcionamento e axustan a súa forma de funcionar ao habilitado para cada un deles nas mesmas, evitando especialmente que os que sexan sinxelos bares ou similares conten con música e funcionen ata altas horas da madrugada.” A necesidade de resposta foi reiterada en numerosas ocasións, incluso con advertencia de ter por incumprida a obriga de responder. Finalmente respondeuse -con moito retraso- e deducíase que o ente local aceptaba o contido da recomendación en todos os seus termos e comezara a darlle efectividade. No relativo ao consumo de alcohol ás portas dos locais de ocio o concello sinalaba que se esta a evitar. No relativo a avaliación das condicións para que a zona sexa declarada como acusticamente contaminada e a adopción das medidas adecuadas, o concello sinala que a xunta de goberno acordou promover a declaración como zona acusticamente saturada na zona da rúa Duquesa de Alba. E no que se refire á determinación dos locais da zona contan con licenza de funcionamento e axustan a súa forma de funcionar ao habilitado para cada un deles nas mesmas, evitando especialmente que os que sexan sinxelos bares ou similares conten con música e funcionen ata altas horas da madrugada, o ente local indica que está realizando un inventario e indicaranse os locais que conten con licenza e se se axusta ao habilitado. Como comprobamos a través da presente queixa, o concello non dá conta da efectividade da recomendación aceptada no seu momento. Polo contrario, o propio concello e os diferentes documentos achegados recoñecen a persistencia do problema, sen achegar medidas ao respecto, a pesar do compromiso anterior. No que se refire á análise do control do ruído mediante a declaración da zona como acusticamente saturada ou contaminada, o ente local non concreta agora nada; unicamente remitiu hai tempo a medición exterior feita pola Deputación, pero sen valoración da mesma e sen mencionar as medidas que tomaría. Iso sucede a pesar de que os valores que traslada a medición son moi elevados nos días de afluencia de público, o 3 e o 4 de decembro. A zona conta con numerosos locais e con moita afluencia de xente neles e no exterior, o que ocasiona problemas que proveñen tanto da actividade interior como exterior (o intenso tránsito de xente a altas horas da madrugada ...). Debera procurarse a diminución do nivel constatado de ruído, tanto o procedente dos propios locais como os da rúa. A xurisprudencia resalta a necesidade de determinar e abordar o problema da saturación de ruídos de maneira urxente alí onde se constate, como tamén a necesidade de que as medidas a aplicar sexan as adecuadas para a solución eficaz do problema en función das circunstancias, descartando a adopción de medidas de tipo discrecional ou as limitadas á non agravar o problema (sentenza do TSX das Illas Baleares do 29 de xuño de 1999, confirmada polo TS). As medidas motivadas e proporcionadas ao problema deben ser aplicadas polo concello, que se atopa obrigado a lograr tal fin, posto que en caso contrario resultaría responsabilidade municipal. Iso é o que se deduce da sentenza do Tribunal Supremo do 18 de novembro de 2002, que recoñece a responsabilidade patrimonial dos entes locais por insuficiente actuación para corrixir os problemas derivados de contaminación acústica presentes nunha determinada zona. Confirma a responsabilidade dun concello como consecuencia da súa falta de dilixencia no tratamento dos ruídos. A sentenza subliña que o axuizado era a actividade xeral ante o problema, deducindo unha conduta pasiva vulneradora dalgún dereito fundamental. Moi relacionado co anterior atópase a análise dos locais da zona e do seu axuste á legalidade. Tampouco esta cuestión se aclara adecuadamente, a pesar da nosa insistencia. No seu primeiro informe o concello trasladou o nome de 8 locais, pero no último so menciona dous, os situados xusto no edificio dos reclamantes, cando é evidente que no problema que denuncian inflúen moitos outros. Pero sobre todo non aclara nada respecto do axuste de todos eles á legalidade, tal e como se requiriu dende o primeiro momento. Non se aclara se axustan a súa actividade ao habilitado polas súas licenzas, en especial no caso dos 7 cafés concertos que se indicaron en primeiro termo. O anterior resulta grave se temos en conta que á hora de abordar os problemas propios da aparente concentración, resulta preciso corrixir os establecementos que se atopen en circunstancias irregulares, para impedir o seu funcionamento sen licenza ou dun xeito non habilitado pola que teñan. O concello tamén recoñece que non fai comprobacións sobre os niveis de ruído transmitido ás vivendas, quizais a circunstancia mais grave. Non se dá conta dunha adecuada actuación municipal para a preceptiva comprobación do funcionamento legal dos locais nocturnos aos que sen embargo concedeuse licenza. Os locais teñen licenza de actividade concedida polo ente local, o que lles permite funcionar como establecementos potencialmente moi molestos. Pero este tipo de licenzas son de funcionamento, polo que de acordo coa súa natureza e con reiterada xurisprudencia, co outorgamento delas non termina o labor do ente local; a licenza abre unha relación continuada no curso da cal a Administración local terá por función garantir en todo momento o interese público, principalmente o dos veciños inmediatos, o que, segundo reiterada xurisprudencia, constitúe unha condición implícita de toda licenza municipal de funcionamento. A desatención destas obrigas legais pode dar lugar á responsabilidade municipal, como reiteradamente vén determinando a xurisprudencia ao xulgar supostos moi similares. O art. 25 da LRBL establece que “o municipio exercerá, en todo caso, competencias, nos termos da lexislación do estado e das comunidades autónomas, nas seguintes materias: f) protección do medio ambiente”. Por tanto, a tarefa de control destas cuestións é competencia municipal, sen que en ningún caso poida xustificarse a súa desatención. Para o caso de non contar con medios ordinarios, entón o concello debe procuralos de forma inmediata, posto que se trata de exercer funcións preceptivas e irrenunciables, que debe cubrir en todo caso antes que calquera outra non preceptiva. O contrario pode dar lugar a responsabilidade económica ou doutro tipo. O concello non aclara o adecuado control do ruído na rúa, o vinculado á actividade dos locais, é dicir, as súas portas, e o provocado en xeral polas demais circunstancias relacionadas coa concentración ou saturación de locais (tránsito de persoas ...). Esta cuestión está directamente relacionada coa xa tratada en relación coas medidas a aplicar despois da declaración da zona como acusticamente saturada ou contaminada. En calquera caso, debemos resaltar que o mantemento dunhas condicións adecuadas na rúa en horario nocturno é responsabilidade directa do ente local. En canto ao horario, o concello xustifica no último informe que entre decembro de 2009 e agosto de 2011 realizou 12 denuncias por infracción de horario dos locais. Loxicamente, ao respecto do curso e finalización dos mesmos corresponde reclamar informe á Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza, o que facemos. Non entanto, non se entende a razón desa limitación temporal -dende agosto de 2011 ata agora hai case ano e medio-, e sobre todo que non se aclare o especificamente indicado pola reclamante, que sinalaba na queixa -sen que fora desmentido- que ata a 6.30 a policía local non fai nada porque “esa era a orde que tiñan”, que cando van pasan no coche, pero que nin paran nin baixan, e que con ese presuposto “teñen un horario de ata as 6.30 da madrugada”. A cidadá que promoveu a queixa indicou recentemente que despois de máis dun ano dende a mesma “de momento todo segue igual ou peor, con horarios ata as 7 da mañá e uns ruídos excesivamente altos e difíciles de soportar”. Demanda a preservación duns intereses especialmente protexidos na Constitución española, que ampara os dereitos á intimidade persoal e familiar (art. 18.1), á inviolabilidade do domicilio (art. 18.2), á protección da saúde (art. 43.1), e o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado e á protección e mellora da calidade de vida (art. 45.1 e 2). Como consecuencia das citadas disposicións constitucionais, os poderes públicos teñen a obrigación principal de protexer os dereitos mencionados, segundo o establecido no artigo 53 do Texto Fundamental. É especialmente destacable que o prexuízo se está dando na vivenda dos afectados, polo que se está conculcando un dereito dos cualificados como fundamentais na Constitución (artigo 18.1 e 2) e na Convención Europea de Dereitos Humanos (art. 8), polo que o labor de protección da Administración municipal debera ter sido aínda máis dilixente. No suposto que coñecemos, da información dispoñible dedúcese que o Concello de Monforte de Lemos non adoptou as medidas precisas para protexer os dereitos constitucionais citados anteriormente, que están sendo obxecto de menoscabo. Así pois, o principio constitucional de eficacia no labor das administracións públicas (art. 103.1 CE) non foi aplicado con rigor no tratamento deste problema, á vista da insuficiencia das actuacións municipais e fundamentalmente pola abstención na adopción das medidas adecuadas. Resulta especialmente grave que, a pesar de que todo o exposto fora trasladado con anterioridade ao concello en forma de recomendación, aceptada formalmente polo ente local co anuncio de medidas concretas para darlle efectividade, o coñecemento desta nova queixa fai concluír que non se deu efectividade ao recomendado. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Concello de Monforte de Lemos o seguinte recordatorio de deberes legais: Que con urxencia o concello adopte as medidas necesarias para cumprir de forma estrita a súa función legal de control dos ruídos e en xeral das condicións dos locais amparados por licenzas de funcionamento expedidas polo propio ente local, de tal maneira que se garantan os dereitos fundamentais dos afectados, especialmente o dereito á intimidade persoal e familiar no ámbito domiciliario (art. 18. 1 e 2 CE). Que con urxencia se decida se a zona debe ser declarada acusticamente saturada ou contaminada por ruídos, de acordo co expresado polo propio concello, e que se adopten as medidas adecuadas para que se corrixa o nivel de ruídos coñecido na zona. Que se evite o ruído na rúa como consecuencia da presenza de moitas persoas a altas horas da madrugada na zona. Que por parte do ente local se realicen as medicións de ruídos en vivendas que sexan requiridas polos afectados mediante chamada de denuncia, que se fagan no preciso momento en que se dá a denuncia, que se sancionen as infraccións que se detecten, e que tamén se comproben os incumprimentos de horario no momento que corresponda, sen esperar a un momento posterior ao sinalado como hora de peche de cada local. E que tamén con urxencia se determine con precisión e de forma exhaustiva se os locais da zona contan con licenza de funcionamento e axustan a súa forma de funcionar ao habilitado por cada unha. Resposta do Concello de Monforte de Lemos: aceptado. V. CONSIDERACIÓNS FINAIS O ruído nocturno que sofren moitas persoas nos seus domicilios segue sendo motivo habitual de queixa. Ante a nosa actuación a maior parte dos concellos reaccionan adecuadamente ante el; con todo, algúns manteñen unha actitude permisiva ou abstéñense de cumprir as súas obrigas de comprobación e corrección dos ruídos ocasionados por locais ou pola presenza ruidosa de concentracións na vía pública a altas horas da madrugada. Este ano observouse con maior frecuencia que algúns concellos pretenden xustificar a súa falta de intervención no control dos ruídos, sobre todo por ausencia de medicións, algo que procuramos corrixir en todos os casos observados e que conseguimos na súa maior parte, aínda que logo de comprobar que o tempo transcorrido sen a actuación adecuada supuxo un grave prexuízo para os afectados. Tamén atopamos numerosos casos de incumprimentos das condicións das licenzas dos locais. En non poucas ocasións permítese que simples bares funcionen como pubs, ou que pubs funcionen con licenza de tablaos ou cafés cantantes co fin de incumprir os horarios que lles corresponden. Tamén neste caso corriximos a maioría dos casos comprobados, pero entre tanto consumouse o prexuízo, dado que os concellos consentiron esa grave irregularidade ata que se reclamou por ela e se requiriu a súa corrección pola nosa banda. No terreo que menos se avanzou é no do tratamento da acumulación de locais en determinadas zonas residenciais. Seguen sen darse solucións municipais concluíntes e na maioría dos casos non consta que baixe o nivel de ruído ilegal que sofren os veciños. En cambio, avanzouse no tratamento das consecuencias máis prexudiciais dos moitos botellóns que se celebran en Galicia; limitouse a súa incidencia na poboación afectada, aínda que xorden problemas puntuais, e se vixía a presenza de menores, salvo nalgunha localidade. A promoción da participación e o acceso á información en materia de medio ambiente non só son dereitos, senón que ademais resultan instrumentos básicos para a protección do ambiente. Malia iso comprobamos a falta das preceptivas convocatorias periódicas dos órganos consultivos ambientais e confirmamos numerosos atrasos nas respostas ás solicitudes de información ambiental. En calquera caso, en todas as ocasións conseguimos emendar as situacións detectadas coa remisión da información reclamada e a convocatoria dos órganos consultivos. No entanto, as administracións deben cambiar a súa forma de proceder neste ámbito, cumprir coas súas propias normas de convocatoria, algo que concirne principalmente á Xunta, e proporcionar a información ambiental nos prazos que prevé a lei. Sexa como for, un eixe reitor da actividade do Valedor do Pobo é e seguirá sendo a firme defensa da calidade medioambiental de Galicia e a promoción dunha cultura sensible ás súas necesidades. ÁREA DE EDUCACIÓN I. INTRODUCIÓN Na área da educación universitaria e non universitaria, este informe debe partir necesariamente do contexto da educación no conxunto do Estado xa que é un dos ámbitos materiais que se viu máis afectado por criterios de política orzamentaria impostos á Administración autonómica desde outras instancias. Dáse o paradoxo de que a descentralización que se produciu hai máis dunha década no ámbito xurídico e administrativo ao culminar o traspaso de funcións e servizos da Administración do Estado ás Comunidades Autónomas en materia de educación resultou intensamente intervida pola política de recortes imposta desde as institucións comunitarias. Iso pode afectar á igualdade de todos os españois no exercicio dos dereitos e no cumprimento dos deberes constitucionais. As distintas comunidades autónomas están aplicando eses recortes en distinto grao o que agrava as asimetrías no exercicio concreto do dereito á educación. Esta situación prodúcese porque, aínda que existe unha normativa estatal básica que crea a aparencia dun modelo común, as diferentes políticas educativas das comunidades autónomas, con plena competencia de desenvolvemento lexislativo e de execución, deron lugar a moi distintas condicións para o exercicio real e efectivo do dereito fundamental. A Lei orgánica de educación de 2006 propoñía asegurar a necesaria homoxeneidade básica e a unidade do sistema educativo, resaltando o amplo campo normativo e executivo de que dispoñen estatutariamente as comunidades autónomas para cumprir os fins do sistema educativo. A realidade mostra algúns serios desaxustes neste propósito. A ampla marxe de configuración normativa que as comunidades autónomas conservan, aínda no marco da normativa educativa básica, fixo que o signo político dos distintos gobernos autonómicos cree situacións xurídicas disímiles e, en ocasións, coloque aos alumnos españois de ensinos non universitarios nun plano de desigualdade xurídica real. Desde hai anos o servizo público educativo veu contando, progresivamente, con menos recursos. Iso esixiu priorizar o gasto e intentar xestionar de modo máis eficiente un servizo extremadamente complexo, tanto no ámbito universitario como non universitario. O propio modelo educativo áchase nunha situación de inestabilidade, pendente de varias reformas normativas. Un foco de conflitos durante 2012 derivou do Real decreto lei 14/2012, de 20 de abril, de medidas urxentes de racionalización do gasto público no ámbito educativo. Esta disposición deu soporte normativo a un principio que, na súa aplicación ao sistema educativo, pode afectar ao contido esencial do dereito fundamental mesmo. Xa no seu artigo 1º declara que o obxecto deste Real decreto lei é adoptar medidas urxentes para racionalizar o gasto público en educación, de conformidade cos principios de eficiencia e austeridade que deben presidir o funcionamento dos servizos públicos. O preámbulo da norma reitera ata a saciedade as mesmas ideas, manifestando que “na actual conxuntura económica faise necesario mellorar a eficiencia das Administracións Públicas no uso dos recursos públicos, co obxecto de contribuír á consecución do inescusable obxectivo de estabilidade orzamentaria derivado do marco constitucional e da Unión Europea. En materia de educación, o obxectivo común perseguido é proporcionar ás Administracións educativas un conxunto de instrumentos que permitan conxugar os irrenunciables obxectivos de calidade e eficiencia do sistema educativo co cumprimento dos obxectivos de estabilidade orzamentaria e o seu ineludible reflexo na contención do gasto público e na oferta de emprego público”. Esta institución non pode deixar de insistir no xa dito en anteriores informes. A austeridade non é, non foi nunca, un principio informador dos servizos públicos esenciais. Os ríxidos criterios de gasto que se están impoñendo en aras da chamada consolidación fiscal poden ser profundamente perturbadores neste ámbito. Determinados servizos públicos son, por definición, deficitarios, de tal forma que unha directriz de política fiscal e financeira aplicada de modo inflexible pode afectar ao ámbito xurídico-constitucional de certos dereitos, lesionando as súas posibilidades de exercicio, o seu acceso en igualdade de condicións ou a calidade do servizo. É evidente que a educación debe estar rexida por criterios de eficiencia, rigor e transparencia no gasto, pero iso non debe caer no exceso ou a desproporción. Polo que respecta ás medidas concretas establecidas no Real decreto lei 14/2012, cuxa aplicación corresponde ás comunidades autónomas, establece a posibilidade de modificar con carácter temporal as ratios de alumnos por aula, establecidas na Lei orgánica de educación. Permítese ás comunidades autónomas en momentos de limitación da taxa de reposición de efectivos (inferior ao 50 por 100) aumentar nun 20 por 100 o número máximo de alumnos por clase, 25 en Primaria e 30 en Secundaria. Actualmente xa se prevía un posible incremento do 10 por 100 do número máximo de alumnos. Aumenta a xornada lectiva semanal para o persoal docente de centros públicos e privados sostidos con fondos públicos, fixándose, como mínimo, 25 horas en educación infantil e primaria e 20 horas nos restantes ensinos, sen prexuízo das situacións de redución de xornada contempladas actualmente. En canto á substitución de profesores nos centros docentes públicos e privados sostidos con fondos públicos, o nomeamento de funcionarios interinos por substitución transitoria dos profesores titulares, producirase unicamente cando transcorran 10 días lectivos desde a situación que dá orixe ao devandito nomeamento. O período de 10 días lectivos previo ao nomeamento de funcionario interino deberá cubrirse cos recursos do propio centro docente. Aprázase para o curso 2014-2015 a implantación de ciclos formativos de 2 000 horas, para Grao Medio e Superior, cuxa implantación estivese prevista para o curso escolar 2012-2013 e elimínase a obrigación de ofertar, polo menos, dúas modalidades de bacharelato nos termos previstos no artigo 34.1 da Lei orgánica de educación. O malestar vese alimentado tamén pola falta dun acordo político e institucional que elimine a constante inestabilidade que padece o noso modelo educativo. Desde 1970 houbo sete normas distintas, cinco delas leis orgánicas, das que unha foi suspendida no seu calendario de aplicación. Xunto a elas proliferaron reais decretos regulando os ensinos mínimos dos distintos niveis educativos, e ordes nas que se recollen contidos curriculares e desenvolvementos diversos. Esta inestabilidade normativa permanente impuxo reformas que non só non se viron acompañadas dos investimentos necesarios, senón que consumiron boa parte dos recursos en financiar as burocracias xeradas polos propios procesos de reforma. Neste ano, as reformas foron profundas. Xunto ao cambio de modelo educativo que suscita a futura Lei orgánica para a mellora da calidade educativa, as medidas propostas no citado Real decreto lei 14/2012 afectan a todos os niveis educativos (universitarios e non universitarios) e combinan medidas de carácter excepcional, cuxa aplicación xustifica a norma pola actual conxuntura económica, con outras de carácter estrutural que introducen novidades importantes no sistema educativo español. O contexto de recesión económica que atravesamos terminou convertendo unha parte do marco normativo vixente en simples normas programáticas e, en ocasións, quedou esvaecido o contido esencial do dereito á educación. Exemplos deste risco son os agrupamentos de unidades escolares, as importantes restricións nas medidas de atención á diversidade e os inxentes recursos que comprometen os servizos educativos complementarios (transporte e comedor) que implican axustes adicionais no gasto público dedicado ao ensino en sentido propio (prazas de profesorado ordinario e de apoio, libros de texto, becas e axudas, dotación de novos centros ou ampliación dos existentes…). É certo que a estrutura demográfica de Galicia fai máis complexo este servizo, cunha poboación moi dispersa e unha organización territorial moi fragmentada, cun peso moi notable dos contornos rurais, pero esa e non outra é a realidade sociopolítica sobre a que recae a actividade da Administración galega. Hai, ademais, un elemento ao que non se está prestando suficiente atención e que incide de modo directo neste ámbito da educación. O noso saldo vexetativo é negativo desde hai un número suficiente de anos como para que haxa que adoptar medidas de choque. Resulta ás veces absurdo facer fincapé en cuestións puramente conxunturais de exceso de demanda en certos centros ou na ratio por aula cando temos a segunda taxa bruta de natalidade máis baixa do Estado. Como última consideración introdutoria, non podemos deixar de sinalar que aumentou a conflitividade no seo da comunidade educativa, como se demostrou coas numerosas xornadas de folga convocadas este ano que supuxeron a perda de moitas horas de traballo académico de profesores e alumnos. II. DATOS CUANTITATIVOS O número de queixas recibidas a lo longo do ano 2012 na área de Educación foi de 144, ás que se deu a seguinte tramitación: Iniciadas 144 Admitidas 133 92,36% Non Admitidas 10 6,94% Remitidas ao Defensor del Pueblo 1 0,69% A situación das queixas admitidas a trámite é a seguinte: Concluídas 91 68,42% En trámite 42 31,58% O escaso número de expedientes inadmitidos a trámite obedece aos seguintes motivos: - Tres expedientes por estar en vía xudicial - Un, por non terse producido unha actuación administrativa previa - Cinco, por manifestar desacordo cunha resolución da institución, que ten carácter irrecorrible - Un, por falta de interese lexítimo Ao longo deste ano, continuouse e concluíse a tramitación de expedientes iniciados en anos anteriores. Ano de presentación En trámite a 31-12-2011 Reabertas Total Resoltas En trámite a 31-12-2012 2010 1 0 1 1 0 2011 67 1 68 67 1 III. ACTIVIDADE DE SUPERVISIÓN Con carácter previo hai que poñer de manifesto certas disfuncións que se producen no cumprimento do deber de colaboración da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria con esta institución. A propia estrutura da consellería, cunha xestión descentralizada nas súas catro xefaturas territoriais, dificulta a axilidade na remisión de informes que habitualmente han de ser requiridos unha primeira vez desde a solicitude inicial. Por outra banda, é común que a resposta ás resolucións formuladas desde esta institución se faga sobre a base do informe emitido por órganos de dirección ou por unidades e servizos da súa estrutura orgánica, en particular desde a inspección educativa, sen valoracións engadidas por parte das autoridades superiores. Outra cuestión na que quixésemos insistir é un certo prexuízo da Administración cando os cidadáns acoden ao Valedor do Pobo sen esgotar as vías administrativas de recurso. Ata, nalgún caso, o informe remitido pola Administración chega a reprochar aos recorrentes en queixa non acudir ante os Tribunais de Xustiza para facer valer as súas pretensións e intentalo mediante a presentación de queixas ante esta institución. No fondo deste tipo de actitudes dalgúns órganos da Administración subxace un descoñecemento pouco escusable da incardinación das defensorías, do Valedor do Pobo en particular, no sistema constitucional e estatutario de garantías dos dereitos fundamentais. O recurso ao Valedor do Pobo non é só unha instancia lexítima de defensa dos dereitos das persoas senón claramente aconsellable en moitos casos pola propia dinámica do traballo da institución, a gratuidade e ausencia de formalismos no acceso por parte dos cidadáns, como un mecanismo para temperar a lentitude ou a rixidez de certos procedementos e de supervisión da actividade ou inactividade de determinados órganos. Por este motivo, son pouco explicables as actitudes reticentes que afloran nalgúns informes ou respostas da Administración. Unha simple lectura da lei pola que se rexe esta institución contribuiría a clarificar o seu significado e o seu alcance no noso sistema de protección de dereitos. 1. A educación non universitaria A. Supresión de unidades e redución de mestres en escolas rurais A diferenza doutros cursos, practicamente non houbo este ano na área de educación non universitaria escritos de queixa de carácter colectivo, cunha notable excepción: os vinte e dous expedientes de queixa tramitados a causa do desacordo coa redución de profesores en determinadas escolas situadas en zonas rurais da provincia de Lugo e de Ourense. Once destes expedientes foron presentados por pais, nais ou mestres do CEIP de Samos e nove por afectados do CEIP de San Román de Cervantes, tamén en Lugo. Dúas queixas concluídas este ano pero presentadas a finais do ano 2011 tiñan un contido similar aínda que nesta ocasión se referían ao CEIP Amoeiro, en Ourense. A finais de curso pasado recibíronse varios escritos de queixa denunciando unha constante redución de mestres e unidades docentes en determinadas escolas rurais de Lugo. Once deses escritos procedían de pais e nais de alumnos afectados e dalgúns profesores do CEIP de Samos, en Lugo. En síntese, o colexio experimentou unha redución en agosto de 2010 que deixou o centro cunha unidade de educación infantil (para os tres cursos) e tres de primaria (para os seis cursos da etapa), con seis docentes: un especialista en infantil, dous de primaria e tres profesores especialistas. O número de alumnos era de 33. No curso seguinte, manténdose a matrícula de 33 alumnos, suprimíronse os dous especialistas de primaria, figurando catro docentes: o especialista en infantil e os de música, inglés e educación física. As unidades reducíronse de catro a tres. No curso actual, as unidades pasaron de tres a dúas e suprimiuse o profesor de infantil, aínda que o número de alumnos era de 27, por pasar catro a secundaria e darse de baixa no centro un alumno de primaria e outro de infantil. Nunha primeira impresión non parecía que unha diminución da poboación escolar de seis alumnos (aproximadamente un 20% dos alumnos matriculados) fose proporcional a unha diminución do cadro de profesorado nun 50% e á redución de unidades á metade en só dous cursos. Con data do 13 de agosto foi recibido o informe da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, subscrito polo director xeral de Centros e Recursos Humanos que alegaba, en síntese, que a consellería desenvolve as funcións que ten encomendadas de forma que se realice un uso eficiente dos recursos, acorde e necesario no marco da etapa de crise na que nos atopamos, garantindo ao mesmo tempo os máximos niveis de calidade do ensino nos centros educativos; nese sentido, destacaba o informe que non se aumentou a ratio de alumnos por aula, e mantivéronse os servizos educativos complementarios; que na elaboración do catálogo de unidades e postos de traballo docentes para o curso 2012-2013, aplicáronse os distintos criterios de creación e/ou supresión de unidades e de agrupamento de alumnado, atendendo aos datos de matrícula prevista nos centros educativos afectados; que a medida dos agrupamentos permite garantir a continuidade dos centros sen ter que adoptar outras máis rigorosas. Para o agrupamento de alumnos/as nunha soa unidade, o número máximo que se aplica é o de 18; que no CEIP de Samos, a evolución do alumnado nos últimos anos determinou, con base nos anteriores criterios, a necesidade de adaptar as unidades do centro á matrícula existente en cada curso escolar o que determinou a redución dunha unidade de educación primaria no curso 2011/2012, así como a redución dunha unidade de educación infantil no curso 2012/2013 na modificación do catálogo. E, finalmente, que a supresión da unidade de educación infantil no curso académico 2012/2013 permitiría, en contra do alegado, que o centro continuase con profesorado especialista (3 docentes), o que non sucedería se a redución se producira respecto dunha das dúas unidades de educación primaria (caso no que o centro contaría con 2 docentes). Á vista dos argumentos reflectidos no informe, esta institución fixo as seguintes consideracións. É evidente que a Administración ten potestade de autoorganización e correspóndelle a execución dos orzamentos e a asignación eficiente dos recursos. En particular, ten a competencia en materia de creación, supresión, transformación, clasificación, autorización e organización dos centros escolares, a proposta da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos. Con todo, non parece que se poida afirmar con tanta rotundidade que esta asignación de recursos cada vez máis escasos estea garantindo os máximos niveis de calidade do ensino nos centros educativos, polo menos, en determinados centros situados en zonas rurais e, de xeito particular, en determinados concellos da montaña da provincia de Lugo. En concreto, no CEIP de Samos, un agrupamento de oito cursos (catro ciclos distintos) en só dúas aulas non garante de ningún xeito os máximos niveis de calidade do ensino. A ordenación das unidades do centro que se fixo no presente curso significou, na práctica, a supresión dunha etapa educativa que o centro ofrecía. É certo que a educación infantil non é unha etapa obrigatoria nin forma parte da educación básica, pero se é ofertada polo centro e ten alumnado, a Administración educativa ten o deber legal de facelo observando os mínimos previstos para a súa impartición. Son numerosas as previsións normativas neste sentido. A Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación sinala que: "De acordo co que establezan as Administracións educativas, o primeiro ciclo de educación infantil poderá ofrecerse en centros que abarquen o ciclo completo ou unha parte deste. Aqueles centros cuxa oferta sexa de polo menos un ano completo do citado ciclo deberán incluír no seu proxecto educativo a proposta pedagóxica á que se refire o apartado 2 do artigo 14 e deberán contar co persoal cualificado nos termos recollidos no artigo 92". Este precepto establece que a atención educativa directa aos nenos do primeiro ciclo de educación infantil correrá a cargo de profesionais que posúan o título de mestre coa especialización en educación infantil ou o título de grao equivalente e, no seu caso, doutro persoal coa debida titulación para a atención ás nenas e nenos desta idade. En todo caso, a elaboración e seguimento da proposta pedagóxica á que fai referencia o apartado 2 do artigo 14, estarán baixo a responsabilidade dun profesional co título de mestre de educación infantil ou o título de grao equivalente. Pola súa banda, o segundo ciclo de educación infantil será impartido por profesores co título de mestre e a especialidade en educación infantil ou o título de grao equivalente e poderán ser apoiados, no seu labor docente, por mestres doutras especialidades cando os ensinos impartidos o requiran". O Decreto 330/2009, de 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala na súa exposición de motivos que ao establecer o currículo de educación infantil preténdese garantir unha educación común ao conxunto da poboación e asegurar unha educación non discriminatoria que considere as posibilidades de desenvolvemento do alumnado, sexan as que foran as súas condicións persoais e sociais -capacidade, sexo, raza, lingua, orixe sociocultural, crenzas e ideoloxía-, mediante o exercicio de actuacións positivas ante a diversidade do alumnado. O artigo 2 declara que a educación infantil é unha etapa educativa con identidade propia. A Orde de 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o desenvolvemento e a avaliación do segundo ciclo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala no artigo 4° que nas aulas de agrupamentos mixtos, nas cales se escolarice alumnado de distintos niveis (1°, 2° e 3° de educación infantil) a ratio máxima reducirase a 20 alumnas e alumnos por aula. Non está previsto na orde un agrupamento mixto de toda a etapa de infantil co primeiro ciclo da etapa de primaria. Polo tanto, para garantir os máximos niveis de calidade do ensino, como di o informe da Administración, a etapa de educación infantil debería contar con profesorado especialista e faría falta manter a organización en etapas prevista na lei orgánica, xa que se trata dun período claramente diferenciado, aínda que en coordinación co da educación básica, que ten principios xerais, obxectivos pedagóxicos, contidos, criterios de avaliación e métodos de traballo moi específicos (arts. 12, 13 e 14 da L.O.E.), que non é posible desenvolver adecuadamente cando nunha mesma aula hai dous alumnos de catro anos, dous de cinco, dous de seis e cinco de sete anos. A lexislación relativa á educación infantil en Galicia quedaría como unha mera declaración de intencións pero non habería un adecuado cumprimento, nin sequera nos elementos prescritivos do currículo de producirse a supresión da etapa e o agrupamento do seu alumnado nunha aula mixta cos alumnos de 1º e 2º de primaria. A simple lectura da normativa e dos documentos oficiais para o desenvolvemento da educación infantil da propia consellería móstrano de xeito elocuente. O informe da Administración sinalaba que a supresión da unidade de educación infantil no curso académico 2012/2013 permitiría, en contra do alegado, que o centro continuase con profesorado especialista (3 docentes), o que non sucedería se a redución se producira respecto dunha das dúas unidades de educación primaria. Pero os especialistas aos que se refire o informe son de inglés, música e educación física e para a etapa de primaria, no sentido exposto na LOE citada: "A educación primaria será impartida por mestres, que terán competencia en todas as áreas deste nivel. O ensino da música, da educación física, dos idiomas estranxeiros ou daqueles outros ensinos que determine o Goberno, previa consulta ás comunidades autónomas, serán impartidos por mestres coa especialización ou cualificación correspondente". Na etapa de educación infantil débese aplicar o artigo 100.2 da lei orgánica que establece que para exercer a docencia nos diferentes ensinos regulados na devandita lei, será necesario estar en posesión das titulacións académicas correspondentes e ter a formación pedagóxica e didáctica que o Goberno estableza para cada ensino. Polo tanto, os alumnos de catro e cinco anos deberían contar cunha proposta pedagóxica diferenciada e un mestre especialista en infantil, sen quedar subsumidos na aula de primaria nin ter un profesor de primaria especialista noutras disciplinas. O informe manifesta que os agrupamentos permiten asegurar a continuidade dos centros e evitar a súa desaparición. Aínda que isto é así, nos agrupamentos é necesario manter tamén uns criterios de racionalidade. No caso que nos ocupa, agrupáronse oito cursos en dúas aulas. Nunha delas agrupáronse dúas etapas educativas, o que non ten apoio normativo claro. A lei orgánica configurou unha ordenación dos ensinos que se viu alterada pola Orde do 20 de xullo de 2012 pola que se modifican as unidades e os postos de traballo docentes dos centros públicos dependentes desa consellería nos niveis de educación infantil, educación primaria e educación especial. A corrección desta situación esixiría o mantemento dun profesor ou profesora especialista en infantil, o que a criterio desta institución, non parece un esforzo desproporcionado. Por estas razóns, con data de 31 de agosto recomendouse á consellería que se adoptasen as medidas necesarias para garantir o cumprimento da lexislación básica e a da comunidade autónoma na etapa de educación infantil, mantendo o seu carácter diferenciado e a súa identidade propia no conxunto da ordenación dos ensinos. En particular, que se procurase dotar aos centros dos medios necesarios para que profesorado especialista puidese cumprir as previsións legais na concreción do currículo da etapa establecido no proxecto educativo e nas programacións didácticas, e puidese desenvolvelo na práctica docente, en especial aqueles elementos do currículo de infantil que teñen carácter prescritivo para todos os centros (obxectivos, contidos e criterios de avaliación das áreas), tamén aqueles nos que poida producirse unha diminución do alumnado. En novembro recibiuse a resposta á resolución comentada, asinada polo director xeral de Centros e Recursos Humanos e dela deducíase que a consellería rexeitaba o contido da resolución que lle fixemos chegar. Reafirmábase nos criterios seguidos á hora de elaborar o catálogo de unidades educativas e postos de traballo de centros públicos nos niveis de educación infantil, educación primaria e educación especial, invocando a diminución progresiva do alumnado nalgúns centros docentes, especialmente nas zonas rurais, e que se intentaba na medida do posible garantir o mantemento e supervivencia do centro, impedindo deste xeito o seu peche e como consecuencia, a probable escolarización do alumnado afectado en centros docentes moito máis afastados da súa residencia. Esta institución comparte todas as consideracións feitas no informe da consellería sobre os efectos beneficiosos do modelo de ensino que promove o mantemento das escolas situadas en núcleos rurais, e que ten unha mostra concreta na nosa comunidade nos centros rurais agrupados, como medio de garantir a súa supervivencia. Neste sentido, compártese a argumentación favorable ao mantemento do centro escolar mediante o agrupamento de varios niveis educativos nunha mesma unidade, que dispoña de profesorado especialista. É xusto neste punto no que esta institución considera que a aplicación de criterios de contención do gasto foi máis aló do que permite a normativa aplicable polo que deberían facerse os axustes noutras partidas. A actual asignación de profesores no centro entendemos que non se axusta á normativa vixente sobre o profesorado especialista nas etapas de infantil e primaria, aínda que poidan facerse toda clase de interpretacións sobre o alcance desa regulación. Por outra banda, consideramos tamén necesario aplicar neste suposto o Real decreto 1594/2011, de 4 de novembro, polo que se establecen as especialidades docentes do corpo de mestres que desempeñen as súas funcións nas etapas de educación infantil e de educación primaria reguladas na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación. Nesta norma básica establécense as especialidades docentes do corpo de mestres, determínase o procedemento para adquirilas e precísase cales son as áreas que poden ser impartidas. Da norma citada resulta que os alumnos de educación infantil, á marxe do seu número, teñen que ter asignado un profesor especialista en “Educación Infantil”. No caso de tratarse de agrupamentos mixtos de alumnado de educación infantil xunto con alumnado de educación primaria, deberán ter asignado un profesor especialista en “Educación Primaria”. Non se axusta á normativa vixente que as áreas do currículo de infantil sexan impartidas por profesores coas especialidades de Lingua Inglesa, Educación Física e Música que poden, pola contra, impartir as áreas propias da especialidade de “Educación Primaria”. En resposta a estas consideracións, no mes de decembro de 2012, recibiuse un último escrito da consellería no que se manifestaba, en primeiro lugar, que os servizos educativos prestados actualmente no CEIP de Samos (Lugo), do mesmo xeito que, en xeral, todos os servizos públicos, poden ser susceptibles de avance en determinados aspectos; non obstante, a total desvinculación da dotación docente do alumnado receptor do servizo educativo traduciríase na práctica nunha prestación dun servizo educativo absolutamente personalizado, isto é, dotaríase unha unidade educativa con total independencia do número de alumnas/os. É deber da Administración pública educativa configurar e desenvolver a programación da oferta escolar e pedagóxica do conxunto de todo o alumnado, e facelo baixo o principio de eficiencia e racionalización no emprego dos medios materiais e humanos, actuando de forma necesariamente vinculada á eficaz e eficiente utilización dos recursos públicos dispoñibles, tal e como se expuxo no informe de 28 de setembro de 2012. A consellería insiste en que a actual organización dos centros afectados se axusta ás normas xerais sobre catálogos de postos de traballo dos centros públicos, recollidas no acordo asinado pola Conselleira de Educación e Ordenación Universitaria e as organizacións sindicais o día 8 de xuño de 2007, patrón que se segue para establecer a dotación de servizos en todos os centros públicos. En canto á opción escollida para o CEIP de Samos, isto é, dispoñer de tres mestres especialistas, das especialidades de lingua inglesa, música e educación física, polos motivos xa devanditos, a consellería considerou que era a máis beneficiosa para o alumnado afectado, e que ademais resulta perfectamente axustada ao Real decreto 1594/2011, do 4 de novembro, polo que se establecen as especialidades docentes do corpo de mestres que desempeñan ás súas funcións nas etapas de educación infantil e de educación primaria reguladas na Lei 2/2006, do 3 de maio, de educación (BOE núm. 270, do 09.11.2011), así como á Orde da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria de 10 de xaneiro de 2012, pola que se establece o procedemento de recoñecemento de especialidades do persoal funcionario de carreira do corpo de mestres (DOG núm. 14, do 20.01.12). Nun sentido practicamente idéntico recibíronse e tramitáronse outras nove queixas de afectados pola redución de mestres no CEIP de San Román de Cervantes, en Lugo, protestando pola decisión de agrupar nunha mesma clase a alumnos de tres, catro e cinco anos cos de seis, sete ou ata oito, refundindo a etapa educativa de infantil co primeiro ciclo de primaria. Todos estes expedientes tiveron que ser arquivados ante o rexeitamento por parte da consellería de manter ao profesorado especialista en infantil nas escolas afectadas, asegurando o carácter diferenciado da etapa. Con independencia do debate técnico sobre o significado e alcance da normativa sobre profesorado especialista e os procedementos previstos para o recoñecemento desas especialidades docentes, o Valedor do Pobo non pode compartir a rotunda conclusión da consellería de que se está garantindo aos alumnos de determinadas escolas rurais a máxima calidade da educación cando se agrupa a oito cursos en dúas unidades docentes. Non é posible que exista un ritmo adecuado de traballo cando hai ata catro programacións didácticas que deben seguirse simultaneamente e nunha mesma aula comparten espazo e tempo alumnos de catro anos que empezan a ler e escribir con outros que teñen obxectivos de segundo de primaria en áreas perfectamente definidas como matemáticas, coñecemento do medio, lingua castelá ou lingua galega. O mesmo cabe dicir de alumnos de terceiro de primaria que comparten aula con alumnos que se incorporarán a un instituto nuns meses. Sendo conscientes das dificultades económicas que atravesamos, cremos que hai determinadas situacións nas que non existe proporción entre o gasto que supón a continuidade dun determinado recurso educativo e os prexuízos que se poden causar coa súa supresión. Non é xa soamente que se estea afectando o dereito fundamental a unha educación de calidade para determinados alumnos de medios rurais de acordo coa estrutura en graos, etapas e ciclos prevista na lei, senón que unha progresiva precariedade das condicións nas que reciben o ensino repercutirá, sen dúbida, nas súas condicións de partida e eventualmente, pode darse unha afectación do dereito á igualdade. A última consideración do informe da Administración, no sentido de que as posibles variacións que se poidan producir no futuro polas diversas circunstancias a considerar na dotación dos servizos educativos, serán valoradas pola Administración educativa co fin de darlle resposta mediante a orde anual pola que se modifican as unidades e os postos de traballo docentes, merece tamén un comentario. Cando os pais optan por escolarizar aos nenos fóra dos contornos rurais para asegurarse de que contarán cos recursos necesarios é moi difícil que se rompa a continuidade desa escolarización e que retornen a centros rurais agrupados. Esta decisión implica, en moitos casos, o traslado da familia a localidades máis grandes nas que as condicións dos centros educativos sexan máis atractivas. A consecuencia é, inevitablemente, un progresivo despoboamento desas zonas, efecto que, na realidade, se está producindo de modo irreversible. B. Escolarización e admisión de alumnos No Diario Oficial de Galicia do 26 de decembro publicouse o Decreto 254/2012, de 13 de decembro, polo que se regula a admisión de alumnado en centros docentes sostidos con fondos públicos que imparten os ensinos de segundo ciclo de educación infantil, de educación primaria, de educación secundaria obrigatoria e de bacharelato reguladas na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación. Esta norma, que regulará os próximos procesos de admisión de alumnos nos centros públicos e concertados galegos, incorpora varios criterios contidos en recomendacións que se fixeron chegar á consellería nos últimos anos. Un deles, que estaba na orixe de numerosos conflitos suscitados en cursos pasados, é dar clara prioridade aos solicitantes que teñen xa irmáns escolarizados no centro, criterio que a Administración educativa plasmou marcando unha significativa diferenza na puntuación do baremo pasando de cinco a oito puntos por irmán escolarizado. Unha das queixas nesta materia referíase á inaplicación da previsión lexislativa sobre as familias de especial consideración na Lei 3/2011, de 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia. Segundo o artigo 10, teñen a consideración de familias numerosas aquelas que reúnan as condicións que determina a Lei 40/2003, de 18 de novembro, de protección das familias numerosas, asimilando ao descendente o fillo ou filla concibido ou concibida, e sempre que mediante a aplicación desta asimilación se obteña maior beneficio. Esta situación xustifícase presentando certificación médica que acredite o embarazo no momento da presentación da solicitude do beneficio. No expediente Q/512/12, a interesada alegaba que non se tivera en conta o embarazo do seu terceiro fillo a efectos de obter a puntuación correspondente a familia numerosa como un dos criterios prioritarios de admisión cando a demanda de prazas supere a oferta. Os interesados presentaran xa unha reclamación ante a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria. Solicitado informe, manifestóusenos que se remitiu o expediente á Subdirección Xeral de Familia e Menores, da Consellería de Traballo e Benestar da Xunta de Galicia, por entender que correspondía ás competencias propias deste centro directivo emitir informe sobre a cuestión suscitada. O devandito informe foi comunicado á interesada o 28 de marzo de 2012. O 20 de marzo de 2012, os pais presentaran unha solicitude para a expedición do carné familiar galego que lles foi denegada mediante resolución motivada da Secretaría Xeral de Política Social de 28 de marzo de 2012. A Consellería de Traballo e Benestar comunicábanos que a Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia recoñece como familia de especial consideración ás familias numerosas. “Para os efectos desta lei, asimilarase ao descendente o fillo ou a filla concibido ou concibida, e sempre que mediante a aplicación desta asimilación se obteña maior beneficio. Para a xustificación deste extremo deberase achegar certificación médica que acredite o embarazo no momento da presentación da solicitude do beneficio." Segundo a consellería, a certificación médica á que se refire este artigo tiña a finalidade de substituír o libro de familia no momento de acreditar que se cumpren as condicións para a expedición do título, xa que o concibido ou concibida non figurará inscrito no libro de familia ata o seu nacemento, pero en ningún caso esta certificación médica acreditaría a condición de familia numerosa nin implicaría o dereito a ningún dos seus beneficios. Segundo o informe remitido pola Administración, a condición de familia numerosa, e os beneficios que comporta o recoñecemento da devandita condición, non se obtén polo feito de cumprir os requisitos do artigo 10 da citada Lei 3/2011, de 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia senón que, ademais, o artigo 12 da citada lei determina que a condición de familia numerosa se acreditará mediante o título oficial establecido ao efecto, que será outorgado cando concorran os requisitos establecidos no artigo 2 da Lei 40/2003, de protección das familias numerosas, a solicitude de calquera dos ascendentes, das persoas que exerzan a tutela, garda ou acollemento, ou doutro membro da unidade familiar con capacidade legal. Correspóndelle á Xunta de Galicia a competencia para o recoñecemento da condición de familia numerosa das persoas solicitantes residentes na comunidade autónoma de Galicia, así como para a expedición e a renovación do título que acredita a devandita condición e categoría. A asimilación ao descendente do fillo ou da filla concibido ou concibida e non nado acreditarase mediante o carné familiar galego, e terá efectos só dentro da comunidade autónoma de Galicia. Pola súa banda, a disposición adicional 4º da Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia, determina que “a expedición dos documentos acreditativos da condición de familia de especial consideración establecida nos artigos 10 a 17 desta lei efectuarase tras a solicitude da persoa interesada e de acordo co procedemento que regulamentariamente se determine", desenvolvemento regulamentario que a data de hoxe aínda non se levou a cabo. O informe concluía que a citada instrución enviada polo subdirector xeral de Centros da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, era correcta e axustada á legalidade vixente. O criterio desta institución era xustamente o contrario. O informe remitido pola consellería e as resolucións ás solicitudes dos interesados incorrían no erro de confundir a adquisición da condición de familia numerosa de especial consideración coa acreditación de tal condición. O artigo 10 da Lei 3/2011 refírese ao concepto e condicións das familias numerosas de especial consideración e afirma literalmente que teñen a consideración de familias numerosas aquelas que reúnan as condicións que determina a Lei 40/2003, do 18 de novembro, de protección das familias numerosas, e que para os efectos desta lei, asimilarase a descendente o fillo ou a filla concibido ou concibida, e sempre que mediante a aplicación desta asimilación se obteña maior beneficio. Polo tanto, a condición de familia numerosa de especial consideración, que segundo a norma, merece unha protección especial (entre aqueloutras sinaladas ao longo do Capítulo II) adquírese polo feito material do embarazo do terceiro ou posterior fillo, e cando esa asimilación dea lugar á obtención dun maior beneficio. A acreditación, regulada no artigo 12 da mesma lei, é un elemento formal e non pode dar lugar ao suposto de feito que a norma protexe, senón só á forma de xustificar validamente tal condición ante a Administración. Como é evidente, se a norma está pensada para outorgar protección e vantaxes a certas familias de especial consideración, non pode quedar supeditada a obtención dun beneficio concreto (a puntuación correspondente á condición de familia numerosa no baremo aplicable ao proceso de escolarización en centros sostidos con fondos públicos) ao desenvolvemento regulamentario dunha norma que, no caso desta lei, reviste ademais unha particular complexidade pola diversidade de supostos que contempla. Entender o contrario (que a condición de familia numerosa de especial consideración se adquire pola súa acreditación ou recoñecemento) deixaría ao arbitrio da Administración a posibilidade mesma de aplicación da lei, que quedaría sen valor normativo ou supeditada a súa eficacia á actividade da Administración, o que resulta claramente antixurídico. Cabe argumentar ademais que o embarazo é, por natureza, un feito transitorio. Se non se expiden os documentos que o fan valer cando se necesitan para obter as vantaxes previstas no ordenamento, pódense causar, por unha banda, prexuízos de difícil ou imposible reparación (a perda da puntuación no proceso de escolarización e, eventualmente, a imposibilidade de obter a praza solicitada). E, por outra banda, o feito biolóxico do nacemento do concibido determina xa a condición de familia numerosa segundo o réxime ordinario, que se acreditará mediante o título tamén común, o que orixinaría a perda de todo sentido a esta previsión legal. Pero, ademais, non é soamente que a lei ten valor normativo en si mesma. Neste caso concreto, o lexislador previu xa o xeito de acreditación formal do feito de embarazo, que é o suposto material no que se basea a adquisición da condición de familia numerosa de especial consideración. O certificado médico, segundo a propia lei, acredita o embarazo no momento da presentación da solicitude do beneficio e basta para xustificar a condición. Por este motivo recomendouse á Consellería de Traballo e Benestar que se tivese en conta a inmediata eficacia do artigo 10 da Lei 3/2011, de modo que non quedase sometida a condición alí establecida ao seu recoñecemento ou acreditación formal, que aínda non foi desenvolvido regulamentariamente, o que privaría de efectividade á previsión legal ao non poder obter os eventuais beneficios. En particular, que nos procesos de escolarización se teña en conta que a demanda de praza escolar está sometida a prazos preclusivos e que de non poder facer valer o beneficio de familia numerosa nese preciso momento, quedaría privado de toda utilidade. A propia lei establece ademais o mecanismo formal de xustificación da condición de familia numerosa de especial consideración que pode ter validez plena en tanto non se desenvolva o procedemento de expedición do carné familiar galego. A recomendación foi expresamente aceptada e arbitráronse os mecanismos para facela efectiva. Nesta mesma orde de cousas, o novo Decreto 254/2012, de 13 de decembro, refírese aos grupos de familias que merecen unha protección especial, recollendo entre estes criterios a pertenza a familia numerosa ou monoparental e outorgando unha puntuación relevante á circunstancia de ter irmás ou irmáns matriculados no centro no que solicitan praza, co obxectivo de facilitar a conciliación da vida familiar e laboral, equiparándose neste dereito o alumnado asignado a familias acolledoras. O artigo 9 desta norma establece que terá a consideración de irmá ou irmán o alumnado asignado a familias acolledoras, con fillas ou fillos ou outro alumnado acollido escolarizado no mesmo centro. Esta regulación axústase ao contido de dúas recomendacións feitas o pasado ano (Q/2131/10 e Q/1477/11) para facilitar o agrupamento no mesmo centro escolar de todos os menores que formen parte da mesma familia. A redacción deste novo decreto amplía o ámbito, máis restritivo, do anterior Decreto 30/2007 no que tiñan a consideración de irmáns as persoas sometidas a tutela ou acollemento familiar permanente ou preadoptivo legalmente constituído dentro da mesma unidade familiar. No momento de concluír este informe, publicouse a Orde de 15 de marzo de 2013 pola que se desenvolve o procedemento para a admisión do alumnado que, con todo, está redactada no mesmo sentido restritivo que o derrogado Decreto 30/2007, ao sinalar no artigo 20 que para os efectos previstos nesta orde, terán a consideración de irmás ou irmáns as persoas sometidas a tutela ou acollemento familiar permanente ou preadoptivo legalmente constituído dentro da mesma unidade familiar. O problema que se suscita habitualmente é que os acollementos, como é lóxico, non teñen porqué coincidir temporalmente co período ordinario de admisión, de modo que é moi frecuente que as resolucións se produzan en calquera momento do ano e xa que logo, xurdan necesidades de escolarización fóra de prazo. Nestes casos, esta institución entendeu que debían ser incluídos entre os supostos que podían dar lugar a un aumento de ratio. Neste sentido cremos que hai que interpretar a previsión incluída na Orde de 15 de marzo de 2013. No artigo 44 refírese á escolarización do alumnado por traslado de domicilio ou por incorporación ao sistema educativo, regulando os supostos de escolarización de alumnos xa iniciado o curso escolar, por traslado de domicilio da unidade familiar que implique cambio de localidade, ou por incorporación ao sistema educativo, previstos no artigo 12 do Decreto 254/2012, de 13 de decembro. A persoa titular da xefatura territorial poderá autorizar un incremento de ata o dez por cento do número máximo de alumnas e alumnos por unidade nos centros públicos e privados concertados dunha mesma área de influencia, para atender as necesidades que se produzan. Consideramos que, por analoxía, debe entenderse aplicable cando quen traslada o domicilio non é a unidade familiar senón cando é o menor acollido quen cambia de domicilio e de localidade trasladándose ao domicilio da familia acolledora. Outro elemento destacado é unha intensificación dos controis para evitar fraudes na acreditación do domicilio. No expediente Q/2055/12 un pai denunciaba que o seu fillo resultara excluído nun proceso de admisión no que polo menos catro solicitantes admitidos achegaran datos falsos sobre o domicilio familiar, de forma que os certificados de empadroamento non se correspondían cos domicilios reais ou habituais da familia. O interesado puxo os feitos en coñecemento do Consello Escolar e da xefatura territorial que se limitou a sinalar a correspondencia formal dos datos achegados co domicilio fiscal sen investigar a veracidade das declaracións. Esta institución fixo unha primeira recomendación para que se fixesen as oportunas comprobacións, instando a actuación da Policía local. O artigo 84 da Lei orgánica de educación establece que as Administracións educativas poderán solicitar a colaboración doutras instancias administrativas para garantir a autenticidade dos datos que os interesados e os centros acheguen no proceso de admisión do alumnado. A recomendación foi aceptada e en decembro de 2012 comprobouse que só un dos solicitantes residía nos domicilios consignados nos certificados de empadroamento, algún dos cales acreditaba apenas uns meses de antigüidade na ocupación da vivenda. Hai que poñer de relevo que a libre elección de centro educativo non é absoluta senón que está modalizada por unha serie de criterios de admisión e un procedemento regulado cando o número de postos escolares ofertados nun centro sostido con fondos públicos sexa inferior ao número de solicitantes. Deste xeito, a Administración educativa intervén no proceso de admisión do alumnado para garantir o dereito a unha praza escolar gratuíta nos niveis obrigatorios e no segundo ciclo da educación infantil, así como o necesario equilibrio na escolarización. Esta facultade de modalizar a libre elección de centro educativo impón á Administración educativa unha serie de deberes para garantir a regularidade e transparencia deste procedemento asimilable a aqueles outros de concorrencia competitiva. Entre os criterios de admisión que se aplican cando a oferta de prazas escolares nun centro público ou concertado sexa inferior á demanda está a proximidade do domicilio familiar. É o segundo criterio prioritario e articúlase de acordo coas zonas de influencia de cada centro delimitadas pola xefatura territorial correspondente da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria (artigos 16.3 e 18.4 do Decreto 30/2007, do 15 de marzo e da Orde do 17 de marzo de 2007). A normativa reguladora do procedemento de admisión determina a ineficacia da solicitude cando se comprobe a falsidade ou o uso fraudulento da documentación achegada polo solicitante (artigo 7.5º, b do Decreto 30/2007, de 15 de marzo, polo que se regula a admisión do alumnado en centros docentes sostidos con fondos públicos que imparten os ensinos regulados na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación (DOG de 16 de marzo de 2007). Aínda que a sentenza do TSX de Galicia nº 1296/2010 determina a inaplicabilidade do artigo 7.5 do Decreto 30/2007 aos centros privados concertados por razón da lexitimación activa que ostentan os recorrentes, o motivo de fondo é a atribución de funcións decisorias ás comisións de escolarización cando na lexislación básica teñen unha natureza exclusivamente garantista. Pero hai que subliñar que desta función non poden facer deixación, sen prexuízo do deber xeral de tramitar todas as solicitudes e non invalidalas de xeito automático. A mera indicación de que existen domicilios de residencia real dos menores distintos dos declarados é un indicio razoable que basta para instar as actuacións de comprobación da Administración educativa que é a que ten o deber de garantir a regularidade do proceso e a veracidade de todos os datos tidos en conta para a baremación. A comprobación exhaustiva de todos os documentos e datos declarados é un deber legal da Administración educativa que non pode amparar fraudes nin falsidades. O espírito que inspira a regulación é garantir a concordancia dos datos declarados coa realidade polo que debe esclarecerse en todo caso a situación real do alumnado admitido. É comprensible que os órganos responsables non efectúen unha comprobación de oficio de cada unha das solicitudes máis aló do que marca a normativa, pero se se recibe unha denuncia, e máis no caso de que se estea prexudicando lexítimos dereitos de terceiras persoas, deben activarse todos os mecanismos de comprobación, tanto por parte do Consello Escolar como da Comisión de Escolarización. Este é o sentido propio da argumentación invocada no informe ao manifestar que a sentenza do Tribunal Superior de Xustiza da Comunidade valenciana, de 27 de decembro de 2005, reza no seu fundamento xurídico quinto: “hase de concluír que a administración educativa ante a formulación de irregularidades nos procesos selectivos por parte dos interesados, non pode quedar pasiva e absterse de toda comprobación, debendo practicar polo menos a comprobación correlativa ás cuestións suscitadas, o que comporta que se estas son xenéricas e abstractas, esta obrigación veña cumprida coa comprobación das valoracións segundo a documentación aportada, e se se trata de cuestións e persoas concretas, nos termos suscitados polos interesados no proceso de admisión de forma razoablemente fundada...". Amosábanse nesta queixa as disfuncións que ocasiona dar valor probatorio da realidade e habitualidade do domicilio aos certificados de empadroamento, malia a presunción de veracidade do padrón municipal. A concordancia dos datos declarados coa realidade implica que debe investigarse cando os elementos formais de acreditación do domicilio (certificado do padrón municipal e domicilio fiscal) sexan postos en cuestión alegando un domicilio real e efectivo distinto. Aínda máis cando ambos elementos formais de proba se realizan pola mera declaración voluntaria do titular. A presunción de veracidade do padrón podería ser impugnada sempre que exista proba en contrario, e hai que recoñecer tamén as deficiencias que esta figura ten en relación con outros rexistros públicos. O deber de levar a cabo as actuacións exhaustivas de comprobación correspóndelle á Policía Local do concello do empadroamento do menor e do concello no que se atopa o domicilio familiar sinalado nas denuncias. Para permitir a detección e corrección destas desviacións, está prevista a realización do contraste da información do padrón coa realidade. Segundo o Real decreto 1690/1986, de 11 de xullo, polo que se aproba a Lexislación de poboación e demarcación das entidades locais: “Os concellos realizarán a actuacións e operacións necesarias para manter actualizados os seus padróns de modo que os datos contidos nestes concorden coa realidade”. “A negativa dos españois e estranxeiros a cumprimentar as follas de inscrición padroal, a falta de firma nestas, as omisións ou falsidades producidas nas expresadas follas ou nas solicitudes de inscrición, así como o incumprimento das demais obrigacións dimanantes dos preceptos establecidos no Regulamento de poboación en relación co empadroamento, serán sancionadas polo alcalde conforme ao art. 59 do Real decreto lexislativo 781/1986, de 18 de abril, sen prexuízo de calquera outra clase de responsabilidade a que houbese lugar”. O novo Decreto 254/2012 endurece os requisitos para ter en conta os certificados de empadroamento e sanciona o uso fraudulento dos mesmos. Neste momento, o expediente continúa aberto pendente de novas actuacións por parte da consellería para emendar a perda do dereito a unha praza escolar por conceder vantaxes ilexítimas a outros solicitantes sen levar a cabo no seu momento as comprobacións a que estaba legalmente obrigada. Tamén con relación á acreditación do domicilio se resolveu favorablemente o expediente Q/2102/12 ao dirixirnos mediante unha chamada telefónica á dirección do IES Santo Tomei de Freixeiro, dada a urxencia de resolver a situación creada e pola inminencia do comezo do curso escolar, para transmitirlle o criterio desta institución sobre a inadmisión do fillo da recorrente en queixa. A directora informou de que había nese momento 32 alumnos matriculados, sendo a ratio do alumnado de bacharelato de 33 por curso, polo que aínda quedaba unha praza vacante na modalidade de Ciencias Sociais e Humanidades. Na documentación complementaria remitida pola interesada con data do 11 de setembro advertíanse graves defectos de forma que invalidaban o procedemento de admisión e ata a resolución do recurso pola xefatura territorial. Presentouse correctamente a xustificación do criterio de baremación alegado xa que, en principio, o domicilio familiar acredítase mediante certificación do padrón municipal, como así se fixo. A interesada autorizou a consulta dos seus datos de carácter tributario, polo que non renunciou a puntuar por este apartado do baremo. Nesa consulta, apreciouse a discrepancia entre o domicilio familiar e o fiscal. Segundo o artigo 13 da Orde de marzo de 2007 que regulaba o procedemento de admisión, o Consello Escolar dos centros docentes públicos e o titular no caso dos centros privados concertados poderán requirir de forma motivada dos solicitantes documentación complementaria á establecida nesa orde, para a xustificación das situacións e circunstancias alegadas. No caso de que a dita documentación non sexa aportada no prazo de dez días, entenderase que se renuncia á puntuación prevista no apartado correspondente do baremo. Neste caso, o Consello Escolar celebrou a súa reunión o día 25 de abril, na que se apreciou a discordancia entre o domicilio familiar e o fiscal. Non consta que se lle requirira de forma motivada que achegase a documentación complementaria para aclarar a dita discrepancia. En todo caso, tiña dez días para achegala, de modo que non se vulnerou ningún prazo legal para completar a documentación da súa solicitude senón que o fixo en tempo. Este último prazo de rectificación non se menciona na resolución da Xefatura territorial, o que a fai nula. Tampouco era aceptable o argumento da Administración educativa ao considerar irrelevante que ambos domicilios se atopasen na zona de influencia do centro. Trátase dunha cuestión fáctica. O que a norma pretende, desde o punto de vista material, é acreditar que o domicilio habitual se acha na zona de influencia do centro. A documentación que se esixe ten un carácter probatorio deste feito, da habitualidade e da realidade do alegado. Neste caso, non se probou tampouco que a declaración fose falsa senón só que existía unha discrepancia co domicilio fiscal que a interesada aclarou suficientemente no seu momento, sen que a Administración educativa tivese en conta esta circunstancia. Finalmente, tras as xestións desta institución, o alumno puido matricularse no centro. Tamén en materia de escolarización, a queixa Q/819/12 denunciaba a práctica de presentar varias solicitudes. No modelo de solicitude normalizado da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria que se entrega aos pais en todos os colexios (públicos e concertados), indícase claramente na primeira das instrucións para a súa cobertura (Anexo II) que “a solicitude do posto escolar será única e presentarase no centro no que o solicitante pretenda ser admitido". En consecuencia os reclamantes presentarán unha única solicitude, indicando nela os seis colexios por orde de preferencia. Transcorrido o prazo de solicitude, e á espera de que se resolvese o procedemento de escolarización da súa filla, tiveron coñecemento de que algúns pais entregaran dúas solicitudes (unha nun centro concertado e outra nun centro público ou unha en dous centros concertados diferentes) e que se lles emprazaba para que elixisen cal das solicitudes querían que fose tida en conta. Non se lles aplicaba, polo tanto, o artigo 12 da Orde en vigor que regulaba o procedemento. Os interesados destacaban o feito de que nese momento, xa se coñecía o número de solicitudes totais de cada un dos centros docentes e polo tanto, cal deles cubriría prazas coas solicitudes presentadas e cal se aproximaría máis ou menos a cubrilas e que, considerando a letra do apelido que o interesado tiña en relación á letra que saíu do sorteo anual pola que se empezaba a admitir ao alumnado, tería unha vantaxe comparativa á hora de elixir entre as dúas solicitudes que presentou, xa que coñecía a demanda de cada un dos dous centros. Os interesados dirixíronse ao centro concertado onde entregaran a solicitude e na Secretaría do centro indicáronlles que, de acordo cunhas instrucións ditadas o 24 de febreiro de 2012 polo director xeral de Centros e Recursos Humanos, "no suposto que, debido a un erro, se presente máis dunha solicitude para unha mesmo ensino no mesmo centro ou diferentes centros, a orde de prelación determinarase atendendo á data do rexistro de entrada no centro. Se non fose posible establecer a orde de preferencia conforme ao parágrafo anterior requirirase á persoa interesada para que a sinale nun prazo urxente de 5 días. De non facelo, terase en conta a solicitude que conste rexistrada en primeiro lugar na base de datos desta consellería". Os recorrentes en queixa entendían que nestas instrucións se conculcaba o articulo 12 da Orde de 17 de marzo de 2007 sinalando, ademais, que resultaba difícil que se puidese presentar máis dunha solicitude "por erro" cando o propio modelo de solicitude indica que só se poderá presentar unha única solicitude, e así se informou sempre aos pais nos centros docentes. A sentenza do TSX de Galicia de 22 de decembro de 2010 declarou a nulidade do articulo 19.2 da Orde, co mesmo contido que o do 9.2 do Decreto, e a inaplicación aos centros privados concertados dos seus artigos 8.6, 10.3. 12, 16.a), 37.3 e 4, 44.1.e) e g), 45.1, 46.2 e 3. O artigo 12 da Orde de 17 de marzo de 2007 (ineficacia da solicitude) foi declarado nulo por esta sentenza do TSX Galicia. Os interesados manifestaban que a consellería non modificou, nin derrogou a citada Orde senón que a mantivo en vigor e, tamén, os modelos de solicitude e a información que entregaba aos pais polo que consideraban que existía un baleiro normativo. Á vista do contido do informe e do alegado polos interesados no seu escrito de queixa, non parecía terse producido ningunha situación irregular. A declaración, nunha resolución xudicial firme, da nulidade ou da inaplicabilidade dunha disposición normativa significa a súa expulsión do ordenamento, sen necesidade de que se modifique de modo inmediato ou se derrogue expresamente esa normativa. Simplemente, ese ou eses preceptos son nulos ou, no seu caso, inaplicables a determinados supostos. Só nun sentido impropio pode falarse de baleiro normativo, xa que unha interpretación sistemática do ordenamento xurídico pode colmar as eventuais lagoas a que de lugar esa declaración de nulidade. No suposto que nos ocupa, esa interpretación sistemática devén nun réxime xurídico coherente. O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia anulou nas súas sentenzas, entre outros, o artigo que establecía a ineficacia das solicitudes de escolarización cando se presentara máis dunha, fundándose en que permitir a declaración de ineficacia sen tramitar o procedemento de admisión comportaría unha limitación efectiva da normativa básica (en concreto, o artigo 86.3 da L.O.E.). Polo tanto, non cabe trasladar directamente a decisión á comisión de escolarización, como se facía, senón arbitrar un procedemento para que o dereito á libre elección de centro por parte dos pais quede garantido. Iso é, precisamente, o que se pretende coas Instrucións da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos sobre o proceso de admisión para o curso 2012-13, de 24 de febreiro de 2012. En ningún caso se permite, nin antes nin agora, presentar máis dunha solicitude, como apunta o escrito de queixa, polo que as instrucións non modifican nin derrogan o decreto nin a orde que regulan o proceso de escolarización. Como non é posible presentar máis dunha solicitude, no caso de que apareza máis dunha presume a consellería que ha de tratarse dun erro, sen prexuízo da verdadeira motivación que poida subxacer a tal solicitude contraria a dereito. Pero a Administración educativa está obrigada legalmente a dar trámite a esa solicitude polo que, para eliminar o impreso presentado improcedentemente, establece uns criterios de preferencia. Este procedemento non está, en efecto, previsto na normativa actualmente vixente, que contemplaba a ineficacia de todas as solicitudes. Ao declararse nulo este efecto, a consellería pode establecer un procedemento para dar cabida ao dereito de elección de centro dos pais e facelo, transitoriamente, a través dunhas instrucións, dado que non contradín a normativa de carácter material. Finalmente, a consellería informaba, como finalmente se fixo, que no novo Decreto 254/2012, e para evitar que poidan presentarse varias solicitudes, non por erro senón cun ánimo fraudulento, se establece unha consecuencia de carácter sancionador, que é a perda de todos os dereitos de prioridade que puidesen corresponder ao solicitante, tras a tramitación do correspondente expediente pola xefatura territorial da Consellería con competencias en materia de educación. A dita xefatura territorial adoptará as medidas necesarias para garantir a adecuada escolarización do alumnado no que se dea esta circunstancia nun centro sostido con fondos públicos que dispoña de prazas vacantes. No expediente Q/739/12 a interesada queixábase respecto dos criterios de puntuación do baremo de escolarización, reclamando que puidesen sumarse os puntos por proximidade do domicilio familiar e do lugar de traballo, de modo análogo ao caso do pai, nai ou titor legal que sexa traballador do centro. O informe da consellería manifestaba que acumular a puntuación do criterio de proximidade do lugar de traballo (3 puntos) co da proximidade do domicilio familiar (ata 5 puntos), posibilitaría obter 8 puntos e, nesas circunstancias, tales elementos conseguirían unha preponderancia sobre os restantes criterios de aplicación xeneralizada. A valoración por ser traballador ou traballadora do centro (criterio que, na práctica, non ten unha importancia significativa) é unha valoración en positivo da que poden facer uso só os traballadores do propio centro, enmarcada precisamente en políticas laborais de conciliación. Neste caso, hai que poñer de relevo que o Decreto 30/2007, do 15 de marzo foi informado no seu día polo Consello Escolar de Galicia e sometido a ditame do Consello Consultivo de Galicia. Así mesmo a sentenza 1296/2010, de 17 de novembro, da Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia examinou a legalidade do devandito Decreto 30/2007, sen formular obxeccións aos criterios prioritarios para a admisión do alumnado coa excepción de declarar a nulidade do artigo 9.2º no relativo a esixencia de que, para aplicar o criterio de irmáns matriculados en centros docentes sostidos con fondos públicos, estes tiñan que estar en niveis concertados. Unha vez valorado o contido do informe remitido, esta institución coincide coa apreciación feita desde a Administración no sentido de que os criterios de admisión foron sometidos no seu momento ao enxuizamento dos tribunais e aos ditames dos órganos pertinentes, sen que se atopasen neles indicios de vulneración ou lesión de dereitos individuais ou do principio de equidade. E tampouco se presentou ningunha alegación en fase de información pública a esta baremación, á marxe de que para persoas particulares, nas súas concretas circunstancias persoais e familiares, a aplicación de tales criterios poida resultar prexudicial, o que de ningún xeito presupón a ilegalidade da disposición. Outro grupo de queixas referíanse a desacordos coa aplicación do baremo en procesos concretos: as Q/851/12 e Q/1739/12 referíanse ao criterio relativo ao cómputo da renda familiar no CEIP A Escardia, de Vilagarcía. Esencialmente o recorrente en queixa sinalaba o seu total desacordo coa baremación que se impuxo, pois segundo a Secretaría do Centro, e como se viña facendo en anos anteriores, a miña baremación era de 5 puntos por proximidade de domicilio e 2 puntos máis por renda anual. Esta última era o resultado da suma dos cadros 455 e 456 (declaración da renda do ano 2011), dividido entre o número de membros que compoñen a unidade familiar, e o valor resultante en base á publicación no DOG n° 55 do luns, 19 de marzo de 2007. (Ingresos superiores ao indicador público de renda de efectos múltiples e inferior ao duplo de devandito indicador). Pois ben, segundo a lista provisional publicada no colexio o día 30, outórgaseme 0 puntos no concepto de renda anual da unidade familiar. Tras comunicar o meu desacordo na Secretaría do Centro, comunícannos que a baremación actual desta lista provisional vén imposta pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria na súa delegación de Pontevedra. Tras chamada telefónica á dita consellería infórmanme que este ano só se considerou a suma dos cadros 455 e 456, SEN a división entre os membros da unidade familiar e que ademais tiñan un comunicado interno de que todo aquel que pasase de 19.000 euros tiña 0 puntos. O informe remitido pola Administración confirmaba o procedemento realizado no proceso de admisión do alumnado realizado polo Consello Escolar do CEIP A Escardia, ratificando que a puntuación que lle correspondía por ese apartado (renda anual da unidade familiar) era de cero puntos. Á vista da información contida no escrito remitido pola Inspección educativa e o manifestado polo interesado no seu escrito de queixa resultaba un erro de apreciación respecto da normativa aplicable. Na súa redacción orixinal, o artigo 22.5º da orde de 17 de marzo de 2007 que regula o procedemento de admisión establecía: “Para a valoración da renda da unidade familiar, os interesados deberán facer constar na solicitude a suma da base liquidable de todos os declarantes da unidade familiar, unha vez reducidos os seguintes mínimos: mínimo persoal e familiar, mínimo do contribuínte, mínimo por descendentes, mínimo por ascendentes e mínimo por discapacidade”. Con todo, no DOG nº 67, de 4 de abril de 2007, sinálase que “advertidos erros na dita orde publicada no DOG nº 55, de luns 19 de marzo de 2007, é necesario efectuar as seguintes modificacións: O artigo 22 apartado 5, quedou redactado como segue: “Para a valoración da renda da unidade familiar, os interesados deberán facer constar na solicitude a cantidade correspondente á base impoñible no caso de declaración conxunta ou á base impoñible de cada un dos declarantes da unidade familiar no caso de declaración individual». O artigo 30 pola súa banda, establecía a valoración da renda anual da unidade familiar por referencia ao indicador público de renda de efectos múltiples. É dicir, publicouse apenas uns días despois unha corrección de erros na que o artigo 22 quedou coa súa redacción definitiva. Non se trataba, como sinalaba o interesado, dun criterio sobrevido nin dunha instrución interna da consellería aos centros senón que a estimación dos niveis de renda familiar levábase a cabo sen facer as reducións ás que se refería o interesado no seu escrito de queixa e sen dividir entre os membros computables da unidade familiar. A Administración educativa, a través da inspección do centro, solicitou información restrinxida da Administración tributaria e o Consello Escolar revisou novamente a baremación da renda e confirmou a non puntuación por este criterio polo que non se apreciaba vulneración dos dereitos do solicitante. No entanto, na regulación introducida polo Decreto 254/2012 e a Orde de 12 de marzo de 2013 introduciuse unha modificación esencial ao tomarse como referencia a renda per cápita, é dicir, que se considerará o número de membros computables da unidade familiar, no sentido que reclamaba o recorrente en queixa. C. Atención á diversidade O Decreto 229/2011, de 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia nos que se imparten os ensinos establecidos na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, persegue o obxectivo de conseguir que todas as persoas consigan o máximo desenvolvemento persoal e social posible. Isto require que se lles facilite unha educación adaptada ás súas singularidades, que se lles garanta unha igualdade efectiva de oportunidades e que se lles ofrezan os recursos necesarios, tanto ao alumnado que o precise como aos centros nos que se escolariza. O preámbulo da norma sinala que, sendo isto necesario para a totalidade do alumnado, o é máis nos casos daquel que presenta necesidades educativas especiais, dificultades específicas de aprendizaxe, altas capacidades intelectuais, incorporación tardía ao sistema educativo ou unhas condicións persoais ou de historia escolar moi desfavorables. A atención deste alumnado, considerado con necesidade específica de apoio educativo na Lei orgánica 2/2006, de educación, debe axustarse, entre outros, aos principios de normalización de servizos, de flexibilidade na resposta educativa, de prevención e de atención personalizada. En anos anteriores coñecemos numerosas queixas nesta materia, derivadas da redución de profesorado especialista en pedagoxía terapéutica e en audición e linguaxe. O ambicioso propósito do novo decreto viuse afectado en menor medida que outros sectores da educación polas restricións presupostarias que incidiron con carácter xeral, en materia educativa. A Administración fixo neste punto un gran esforzo, acompañado sen dúbida pola dedicación dos profesores de apoio. No entanto, nesta institución coñecemos algúns casos nos que a resposta inicial da Administración educativa non foi a adecuada. a. Alumnos con necesidades educativas especiais O expediente Q/2309/11 concluíu neste ano. Referíase á problemática situación dun alumno con síndrome de Asperger ao non atopar un centro escolar que contase con verdadeiros especialistas nesta patoloxía de espectro autista. Con data 3 de xaneiro de 2012, recibiuse o informe da Administración educativa, subscrito pola subdirectora xeral de Inspección, Avaliación e Calidade do Sistema Educativo, no que manifesta que, en efecto,se trata dun alumno que foi diagnosticado, en repetidas ocasións, tanto polo xefe da sección de Cualificación e Valoración de Discapacidades, como por diferentes psicólogos e psiquiatras, padecendo un trastorno xeral do desenvolvemento de perfil aspergiano. Durante o curso 2010-2011, a súa nai visita á inspectora do CPR Santa María do Mar para informala da mala situación na que se atopa o seu fillo no citado centro, ao seu modo de ver, e da súa intención de cambialo de colexio. Ante esta circunstancia a inspectora desprázase ao centro e mantén unha entrevista co director e co orientador do mesmo. En todo momento resaltan os resultados positivos conseguidos co alumno, o favorable da súa permanencia no centro e o negativo do cambio, unha vez que vai adaptándose ás normas establecidas. Ademais, a inspectora indica como aspecto positivo que contan con bastantes medios humanos. Este punto do informe é moi relevante, pois pon de manifesto a receptividade do centro escolar a continuar traballando co alumno e implica a vontade de corrixir e mellorar aqueles aspectos da situación escolar de J. C. que non funcionaran adecuadamente. Segundo informa a inspectora, na conversación mantida coa nai fíxose fincapé no negativo do traslado de centro, pero isto último non foi considerado sobre a base da decisión de J. C. de cambiarse de colexio. Logo de varios intentos por convencer á nai do alumno, ao non conseguilo, a inspectora acepta a petición de cambio de centro e informa favorablemente o traslado ao CPR Montegrande, sendo este un centro de poucos alumnos, receptivo, aínda que con poucos medios humanos. Os profesores, informados do trastorno que sofre o alumno, adoptaron unha serie de estratexias, pero dada a súa problemática, é no tempo que pasa fóra da aula, no recreo ou no comedor, cando os incidentes afloran. O seu principal déficit está nas relacións sociais. No colexio Montegrande, a situación empeora polo que a familia solicita un novo cambio de centro. Ante a nova e repetida situación considérase importante coordinarse co Equipo de Orientación Específico (EOE), coa finalidade de asignarlle un centro con maior número de aspectos positivos con base no diagnóstico do alumno. A especialista do EOE considerou que o IES Xosé Neira Vilas do Concello de Oleiros, podía ser o adecuado para tratar a súa conduta, por unha serie de características que posúe o centro, entre elas, as relativas ao profesorado de apoio que neste momento presta servizos nel, en especial, unha profesional con experiencia nestes casos. Tampouco esta experiencia resultou positiva. O informe conclúe que a inspección educativa actuou conforme á normativa, atendeu as peticións de cambio de centro feitas por S. R. e puxo a disposición do alumno os centros cos medios e recursos dispoñibles máis adecuados ao seu diagnóstico. Ante a non conformidade cos centros asignados, S. R. tería que presentar unha nova solicitude no servizo de inspección educativa correspondente, para buscarlle outro centro educativo ao seu fillo, atendendo ás súas circunstancias. Non se produciu neste caso unha actuación administrativa irregular, todo o contrario, a Administración educativa intentou buscar as alternativas dispoñibles, facilitando os cambios de centro. Con todo, os centros propostos non foron capaces de acoller a J. C. como se esperaba. Este tipo de casos resultan especialmente graves. Trátase de alumnos nos que a elección dun centro adecuado é esencial, non só para cumprir a obrigación legal da súa escolarización obrigatoria, senón para que non se vexan constantemente alteradas as súas referencias escolares de modo que se perturbe o seu progreso académico, o seu ritmo de aprendizaxe, os seus hábitos de traballo e, en definitiva, a normalización da súa vida de acordo á súa idade. Neste punto, era especialmente significativa a advertencia feita pola psiquiatra dun centro policlínico privado, na que insistía en que o colexio non podía ser para J. C. unha fonte permanente de estrés e experiencias negativas, como de feito era. Examinados todos os informes, e valorando todos os episodios acontecidos nestes últimos meses, esta institución considerou que cobraban un especialísimo sentido as consideracións contidas no preámbulo do Decreto 229/2011, de 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia, no relativo a que "A diversidade é unha realidade derivada da singularidade biolóxica, psicolóxica, social e cultural de cada alumna e cada alumno, da singularidade de cada familia e de cada unha das profesoras e dos profesores, tamén das particularidades de cada centro e de cada comunidade educativa no seu conxunto. E a resposta educativa a esa diversidade debe concretarse en cada un dos proxectos educativos, en cada un dos ensinos, na coordinación docente, na personalización da educación de cada unha das alumnas e alumnos, nos recursos e medidas educativas, nos compromisos familiares e sociais e en todo o que contribúa ao máximo desenvolvemento persoal e social do alumnado e a súa preparación para convivir e participar, de forma autónoma, nunha sociedade democrática". No perfil deste alumnado o que resulta imprescindible é comprometerse de forma concreta no cumprimento destes principios. Para iso, é fundamental ter en conta que a identificación das necesidades educativas específicas de J. C. apunta como unha das vías esenciais do seu proceso de escolarización a unha contorna escolar de protección e profundo coñecemento das súas peculiaridades cognitivas. O informe clínico do especialista do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña é esclarecedor neste punto: "Consideramos que aínda que as vivencias, estilo cognitivo e trazos caracteriales de J. C. poidan dar unha aparencia desafiante e negativista, a todo iso subxace un fallo no seu autocontrol e a súa peculiaridade cognoscitiva (neste sentido J. C. é incapaz de entender a súa inadecuación) ademais dun considerable nivel de malestar emocional. É máis, na nosa impresión, a condición mental do menor sitúao nunha posición de extrema vulnerabilidade e é presumible que suscite reaccións de rexeitamento entre os seus iguais. Por conseguinte, estimo imprescindible que se proceda cunha intervención desde o ámbito escolar que garanta en primeira instancia a protección do menor (segundo este e os seus familiares, está sendo vítima de agresións físicas e insultos continuos desde o inicio da súa escolarización). Tamén deberá traballarse a nivel psicoeducativo co profesorado e alumnado do centro, para posibilitar un mellor coñecemento da problemática de J. C. e así adaptar as medidas de manexo ás limitacións do menor, evitando interpretacións e sancións erróneas e desafortunadas". Desde o punto de vista normativo, o Decreto 229/2011 sintetiza os principios inspiradores e os criterios básicos en cada un dos ámbitos. Por todo iso considerouse necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar á consellería a seguinte recomendación: Que se proceda á reincorporación de J. C. ao sistema escolar no centro máis adecuado segundo as súas características, que se adopten todas as medidas necesarias para darlle a resposta educativa máis adecuada, garantindo o compromiso do profesorado do centro de apoiar ao alumno nas súas necesidades específicas, derivadas do seu trastorno xeral de desenvolvemento, insistindo na vital importancia de protexelo na súa propia contorna. Así mesmo, convén que, segundo sinala o citado Decreto 229/2011 no artigo 42, o centro educativo colabore de forma estreita coa familia e cos orientadores e profesionais médicos, cunha comunicación fluída sobre a situación de J.C., os seus progresos e os seus problemas. É necesario tamén que se extreme o control das súas relacións sociais no centro, corrixindo condutas de exclusión por parte dos seus iguais e, naturalmente, de agresión, de darse o caso. Na liña indicada polo especialista clínico, deberá traballarse a nivel psicoeducativo co profesorado, a través das canles propias de participación na xestión do centro, e co alumnado do centro, a través das titorías, para posibilitar un mellor coñecemento da problemática deste tipo de alumnos, o que redundará na calidade da convivencia no centro escolar. A recomendación foi expresamente aceptada. Con todo, por mor das dificultades que arrastraba o menor derivadas das súas negativas experiencias recentes, estimouse conveniente un período de escolarización domiciliaria. Na queixa Q/380/12, a nai dun adolescente con necesidades educativas especiais que cursaba 2º de ESO nun instituto de Santiago de Compostela manifestaba a súa inquietude pola falta de apoios educativos que o seu fillo tiña no centro. O informe da Administración facía constar un complexo historial escolar, con cambios moi frecuentes de centro, sete distintos desde educación infantil, e que se incorporou ao seu actual instituto xa iniciado o primeiro trimestre do curso 2011-2012, procedente da Comunidade Autónoma de Andalucía. Á vista do seu expediente, este alumno foi atendido prioritariamente pola orientadora do IES desde o primeiro momento e o centro estableceu as medidas necesarias, incorporando ao alumno nun grupo de 2° de ESO cun número de alumnos moi reducido, para posibilitar a súa atención individualizada dentro da aula. O equipo de profesores seguía a adaptación curricular pertinente. O alumno recibía tamén apoio individual por parte do profesor de Pedagoxía Terapéutica do centro, fóra da aula, cun horario razoable. Ofertóuselle á nai a posibilidade de que o menor se incorporase ao programa de apoio e reforzo, PROA, os luns e mércores pola tarde, pero a nai alegou que o neno tiña que durmir polas tardes por mor da intensa medicación que había que administrarlle. Inspección educativa mantivo dúas entrevistas ao longo dese trimestre coa nai do alumno nas que esta manifestaba tamén a súa preocupación por non recibir prestación ningunha derivada da discapacidade do fillo por parte da Consellería de Traballo e Benestar desde o seu retorno a Galicia, prestación que en Andalucía si cobraba. Naquel momento atopábase sen traballo. A dirección do centro solicitou a intervención do Equipo de Orientación Específico, emitindo informe con data 23 de febreiro, no que propoñían para o curso 2011-2012 a escolarización nun centro ordinario con apoio dentro e fóra da aula e a escolarización no próximo curso nun PCPI, un programa de cualificación profesional inicial, dada a dificultade que se prevía para que conseguise os obxectivos propios da etapa de ESO. Malia as queixas, a nai manifestaba o seu desexo de que o seu fillo continuase nese centro educativo no curso 2012-2013, non considerando inicialmente a incorporación do seu fillo a un PCPI, tal como recomendaba o Equipo de Orientación Específico. Para esta institución a atención educativa que recibía A. no instituto era adecuada ás súas necesidades. Non se percibía desinterese nin pasividade por parte do equipo directivo nin do departamento de orientación do centro. Elaborouse tamén un informe do Equipo de Orientación Específico e existía un ditame recomendando un programa de cualificación profesional inicial no seguinte curso. A dirección do centro, coa que se mantivo unha conversación telefónica, referíase a A. de modo que revelaba un coñecemento amplo sobre as súas características e o seu perfil persoal e escolar, aludindo ao alumno con agarimo e proximidade. Os problemas parecían derivar das diferenzas na percepción sobre A. no ámbito familiar e no ámbito educativo. O centro e os informes técnicos identifícano como un alumno cun potencial de autonomía e desenvolvemento persoal suficiente para iniciar un programa de cualificación profesional, dado que os obxectivos pedagóxicos da ESO suscitan maior dificultade de superación e sentiríase moito máis estimulado e interesado noutras aprendizaxes. A familia non está de acordo con esta proposta. No noso criterio, aceptar a proposta do Equipo de Orientación Específico, formado por profesionais da psicoloxía e da pedagoxía alleos ao centro educativo, sería o máis conveniente para el, ao poder desenvolver outro tipo de habilidades e destrezas distintas das aprendizaxes máis teóricas propios da programación xeral do ensino secundario. Por outra banda, sería necesario establecer a valoración do seu grao e nivel de dependencia, para os efectos de contar cun programa de atención individualizada ao amparo da Lei de Dependencia, que lle recoñeza e asigne certas prestacións económicas ou doutro tipo que garantan o apoio e atención ás súas necesidades, non só no ámbito educativo senón tamén no asistencial. Esta institución consideraba que se estaban poñendo todos os medios no centro e que a problemática derivada da situación de A. era moito máis ampla, transcendía a súa situación escolar e tiña que ser abordada no marco doutro tipo de axudas sociais. No momento en que se redacta este informe, hai un novo expediente de queixa aberto respecto deste alumno e a mala evolución persoal pola que atravesou estes últimos meses, cun evidente agravamento do seu trastorno de conduta que fixo aconsellable o seu traslado a un centro de educación especial. Na Q/2329/12 preséntase unha situación análoga. Trátase dunha alumna de 16 anos con discapacidade e unha hipótese diagnóstica de TDAH. Estivo matriculada nun ciclo medio de repostería e panadería nun instituto de Santiago, pero a acumulación de partes de incidencias na aula, unha conduta profundamente disruptiva, faltas de respecto aos profesores e aos compañeiros e unha serie de episodios de agresividade levaron á dirección do centro a propoñer o cambio de matrícula. A nai da alumna, pola súa banda, queixábase de que non contara co profesorado de apoio que, na súa opinión, necesitaba a súa filla. Esta institución estivo en contacto co especialista do Equipo de Orientación Específico para promover o seu traslado a un centro de educación especial con obxecto de que puidese iniciar un PCPI máis adaptado ás súas capacidades e intereses. No momento de presentar este informe continuamos traballando neste caso. Na Q/323/12 un pai manifestaba que o seu fillo, cunha discapacidade do 85%, estaba escolarizado no Seis do Nadal, en Vigo, acababa de cumprir 20 anos e estaba en lista de espera para acceder a unha praza nun centro de día, xa que a partir do ano natural en que cumpren os 21 anos non pode prolongarse a escolarización. O pai mostrábase con gran inquietude sobre que facer co seu fillo a partires dese momento, sinalando que a Administración non ampliaba as prazas nestes centros, debido en parte á situación económica, pero reivindicando que os discapacitados non son cidadáns de terceira clase e teñen dereitos que deben ser protexidos. Como proposta, suxería que, de forma temporal, se prorrogase a estancia destes alumnos nas aulas de educación especial, ata que puidesen arbitrarse outras solucións. Do escrito deducíase que o pai estaba conforme coa atención que recibía o seu fillo no actual centro, razón pola que propoñía a posible prórroga ata que no futuro se vise necesitado de traslado a un centro adecuado; desexaba que permanecese no centro actual o tempo que resulte legalmente posible por atoparse aínda en idade escolar prorrogada (21 anos). Ao tempo reclamou a dependencia do seu fillo, o que debería ter como efecto que non se producisen rupturas na atención adecuada do seu fillo, de tal forma que cando acabase o último curso de escolarización puidese acceder de forma inmediata a un centro de día adecuado ás súas necesidades. Neste sentido, desde a área de Dependencia desta institución indicóuselle que comunicase tales circunstancias á Consellería de Traballo e Benestar (que nese momento entendía que xa estaba adecuadamente atendido, sen prexuízo de calquera atención complementaria que puidese corresponderlle en función da súa dependencia), pero sen renunciar expresamente á praza concedida e en espera, de tal forma que a pesar de que a praza non se concrete aínda, pero si cando finalice a idade escolar, poida ingresar nese momento no centro de día asignado. Neste tipo de casos prodúcese case sempre un desaxuste entre as necesidades, desexos e expectativas das familias, que esperan e esixen sobre todo unha contorna protectora e un adecuado coñecemento da concreta patoloxía dos seus fillos para que se traten de forma especializada, fronte ás lóxicas limitacións da escolarización ordinaria e as dificultades de adaptar os seus recursos a cada unha destas situacións que son, por definición, extraordinariamente variables. Desde esta institución seguimos insistindo no principio fundamental de que a escolarización dos alumnos con necesidades educativas especiais debe estar sempre suxeita a un proceso de seguimento continuado e rigoroso, revisándose de xeito periódico, na forma que regulamentariamente se determine, as decisións de escolarización adoptadas, tras as correspondentes avaliacións psicopedagóxicas. Aínda cando en todo momento se deba tender á escolarización en centros ordinarios, cando se detecten situacións problemáticas como as que puidemos coñecer nestes expedientes de queixa, deberá revisarse coa maior urxencia posible a avaliación psicopedaxógica e o ditame correspondente dos equipos de orientación específicos para adoptar as medidas pertinentes, ben sexan adaptacións curriculares respecto do currículo que lles corresponda pola súa idade ou as demais modalidades de escolarización previstas na lei. A Administración educativa, en estreita comunicación cos pais, debe esgotar todas as posibilidades e optar por aquela que mellor posibilite o desenvolvemento das capacidades persoais destes alumnos co fin de lograr unha maior integración, que facilite aplicar medidas extraordinarias ou moi específicas ou que permita contar con recursos humanos e técnicos non dispoñibles nos centros educativos ordinarios. b. Prazas reservadas para persoas con discapacidade nas ensinanzas artísticas Na queixa Q/2136/12 iniciouse un expediente como consecuencia do escrito de queixa dunha persoa cunha discapacidade do 65%, con perda total de audición e dificultades de comunicación e comprensión lectora. Solicitara matrícula no Ciclo Superior de Fotografía Artística na EASD Mestre Mateo, en Santiago de Compostela, para o curso 2012-2013. O seu modo de acceso era desde outro ciclo superior, o de Ilustración. Manifestaba a súa sorpresa ao comprobar que non había prazas reservadas para persoas con discapacidade. Na súa queixa afirmaba: “(...) o director do Centro contestoume por escrito que todos os Centros de Ensinos Profesionais de Artes Plásticas e Deseño da Comunidade galega teñen a obrigación e o deber de acatar a Orde do 25 de xuño de 2007, pola que se regula o acceso e admisión aos ensinos citados, e a Resolución de 21 de maio de 2012, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, na que se dan as instrucións para o acceso e a admisión do alumnado para o curso 2012-2013”. A queixa foi admitida a trámite e solicitamos á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria que nos informase dos motivos da inexistencia dunha porcentaxe de reserva de prazas para discapacitados nos ensinos de réxime especial, en particular nos ensinos artísticos. Con data de 28 de setembro tivo entrada nesta institución un informe do subdirector xeral de Aprendizaxe Permanente e Ensinos de Réxime Especial no que sinalaba que nas normas reguladoras de acceso a este tipo de ensinos de réxime especial non se establecen condicións ou procedementos específicos de acceso para as persoas con discapacidade. Os criterios de admisión refírense só ao expediente académico, no caso do acceso directo, e á cualificación nas probas de acceso no resto dos casos. A persoa interesada estaba en posesión do título de Técnica Superior en Artes Plásticas e Deseño na especialidade de Ilustración, o que lle permitiu, ao amparo do disposto no artigo 32.3.b da citada Orde do 25 de xuño, participar no procedemento de acceso e admisión aos ensinos profesionais de Artes Plásticas e Deseño para cursar a especialidade de Fotografía Artística na Escola de Arte e Superior de Deseño Mestre Mateo de Santiago de Compostela para o ano académico 2012-2013, pola quenda de acceso directo; é dicir, optar á cota de prazas reservadas ao colectivo de titulados en Artes Plásticas e Deseño, sen ter que superar proba ningunha, xa que a prelación de méritos para optar a estas prazas reservadas queda establecida pola nota media do expediente académico do ou da aspirante nos estudos cursados que conducen á titulación alegada para optar por esta quenda de acceso. Manifesta o informe que a interesada posuía unha cualificación media de expediente académico de 5'690, insuficiente para conseguir unha das prazas ofertadas a este colectivo na primeira adxudicación de prazas, exposta ao público no portal educativo da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria. O informe continúa sinalando que o pasado 14 de setembro, unha vez concluído o período extraordinario de matrícula para os aspirantes, e en vista das vacantes que se produciron, procedeuse a unha nova adxudicación de prazas vacantes, resultando a interesada como primeira na lista de espera pola quenda de acceso directo a estes ensinos. No caso de que se producise algunha vacante, seríalle ofrecida á interesada para que formalizase a matrícula. O informe conclúe que, de acordo coa normativa aplicable neste caso, a interesada participa nun proceso de selección de aspirantes a cursar un determinado ensino, na que o único criterio para establecer a prelación dos aspirantes que conseguen a praza solicitada é a cualificación media do seu expediente académico, non tendo polo tanto, que superar ningún tipo de proba na que poida ter necesidade de competir con outros aspirantes en inferioridade de condicións derivadas da súa discapacidade. Esta institución tomou en consideración os seguintes aspectos. A Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación, inclúe os ensinos profesionais de artes plásticas e deseño no seu capítulo VI sobre ensinos artísticos, e organízaos en ciclos de formación específica cuxa finalidade é proporcionar ao alumnado unha formación artística de calidade e garantir a cualificación dos futuros profesionais das artes plásticas e o deseño. Esta Lei establece para os ensinos profesionais de artes plásticas e deseño unha semellanza cos ensinos de formación profesional en canto ao nivel académico dos estudos, a súa organización en ciclos de grao medio e de grao superior, a estrutura modular dos seus ensinos e a súa finalidade, que é, en ambos casos, a incorporación ao mundo profesional. Así o manifesta literalmente a exposición de motivos da lei que, ademais consolida aquelas especificidades propias dos ensinos artísticos que se asentan nunha formación polivalente para favorecer o desenvolvemento das capacidades e destrezas vinculadas ao dominio da linguaxe artística e plástica. Este paralelismo conceptual e metodolóxico entre a formación profesional e os ensinos profesionais de artes plásticas e deseño impoñen unha interpretación integradora do ordenamento xurídico. A asimilación deste tipo de estudos profesionais faise tamén no Real decreto 1892/2008, de 14 de novembro, polo que se regulan as condicións para o acceso aos ensinos universitarios oficiais de grao e os procedementos de admisión das universidades públicas españolas, modificado polo Real decreto 558/2010, de 10 de maio, que recoñece no seu artigo 26, o dereito a presentarse á fase específica regulada na citada norma para quen estea en posesión dos títulos de técnico superior de formación profesional, de técnico superior de artes plásticas e deseño ou de técnico deportivo superior e equivalentes (Orde EDU/3242/2010, de 9 de decembro). Ademais diso, existe unha porcentaxe de reserva de prazas no acceso aos ensinos oficiais de Grao. O artigo 51 do Real decreto 1892/2008, de 14 de novembro dispón que se reservará un 5 por 100 das prazas dispoñibles para estudantes que teñan recoñecido un grao de discapacidade e igual ou superior ao 33 por 100, así como para aqueles estudantes con necesidades educativas especiais permanentes asociadas a circunstancias persoais de discapacidade e, que durante a súa escolarización anterior precisen de recursos e apoios para a súa plena normalización educativa. Non tería sentido que exista reserva de prazas para alumnos con discapacidade na formación profesional e no ensino superior universitario pero non exista reserva de prazas nuns ensinos artísticos equiparados á formación profesional desde os que tamén pode accederse á Universidade, se se supera o ciclo superior. En conclusión, formulouse á consellería a recomendación de que se adoptasen as medidas necesarias para que na Orde do 25 de xuño de 2007, pola que se regula o acceso e admisión aos ensinos profesionais de artes plásticas e deseño na Comunidade Autónoma de Galicia, se establezan condicións específicas de acceso para as persoas con discapacidade, para garantir o cumprimento do establecido na Lei 51/2003, de 2 de decembro, de igualdade de oportunidades, non discriminación e accesibilidade universal das persoas con discapacidade, a fin de facilitar ao alumnado os medios e recursos que se precisen para acceder e cursar os ensinos artísticos profesionais de artes plásticas e deseño. Xa que logo, desde unha interpretación sistemática do ordenamento xurídico, hai que entender aplicable a estes ensinos artísticos profesionais o disposto no artigo 75.2 da Lei orgánica de educación: “As Administracións educativas establecerán unha reserva de prazas nos ensinos de formación profesional para o alumnado con discapacidade”. Non tería sentido que esta reserva de prazas do 5%, inspirada no principio de integración do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo derivadas dunha discapacidade se aplicase só á formación profesional regulada e inicial en sentido estrito, pero non ao resto das accións formativas que capacitan para o desempeño das diversas profesións relacionadas co ámbito do deseño, as artes aplicadas e os oficios artísticos, segundo define estes ensinos profesionais o artigo 1 do Real Decreto 596/2007, de 4 de maio. Tras a primeira resposta da consellería, esta institución insistiu no contido da súa resolución, e tras varias conversacións telefónicas, a Subdirección Xeral de Aprendizaxe Permanente e Ensinos de Réxime Especial manifestou que, non obstante o anterior informe, a recomendación realizada polo Valedor do Pobo en canto á posible aplicación de medidas conducentes a garantir os principios establecidos na Lei 51/2003, do 3 de decembro, aconsellaba que por parte desa unidade administrativa se vira a conveniencia de incluír nas próximas convocatorias de acceso a estes ensinos unha porcentaxe de reserva para os aspirantes que acrediten discapacidade, sen prexuízo do que puidesen ditaminar no ámbito das súas competencias os servizos xurídicos desa consellería sobre a dita medida. En conversación telefónica mantida co subdirector xeral o 16 de xaneiro expresou a súa vontade de modificar a Orde de xuño de 2007 na que se regula o acceso e admisión aos ensinos profesionais de artes plásticas e deseño na Comunidade Autónoma de Galicia, co obxecto de incluír esta porcentaxe de reserva e darlle carácter normativo, previo informe dos servizos xurídicos. Esta institución non aprecia que poida existir dificultade ningunha para adoptar unha medida positiva que non está en absoluto prohibida pola lexislación marco e cuxa ausencia só pode explicarse como unha lagoa do ordenamento ao estar expresamente prevista esta reserva na educación superior universitaria e na formación profesional. Da resposta da subdirección xeral dedúcese que ese órgano expresamente aceptou o contido da resolución que lle fixemos chegar, pendente só das medidas pertinentes para darlle efectividade. D. Queixas sobre o funcionamento dalgúns centros Un elevado número das queixas dirixidas contra a Administración educativa en 2012 referíanse a denuncias sobre situacións concretas en centros escolares. Un grupo de seis queixas, cuxa investigación segue aberta no momento de pechar este informe, referíanse ao CEIP Castrillón-Coiro, de Cangas. Malia a insistencia desta institución para que se esclarecesen os feitos denunciados polas persoas que presentaron os seus escritos, relativos a diversas irregularidades no centro, houbo que formular á Consellería un recordatorio dos seus deberes legais. En varios expedientes denunciáronse comportamentos inadecuados dalgúns docentes (Q/332/12; Q/387/12; Q/496/12; Q/1827/12). Referíanse, en xeral, a actitudes coas que os pais mostraban o seu desacordo, desde profesores que gritan aos nenos á imposición de certo tipo de castigos, condutas que se apartan das prácticas pedagóxicas recomendadas. Nalgúns casos tales condutas procedían de docentes de certa idade, algúns próximos á súa xubilación. Na queixa Q/887/12, esencialmente, poñíanse de manifesto unha serie de actitudes da dirección do CEIP Paradai que parecen incompatibles cos principios de boa administración e participación da comunidade educativa na organización, goberno, funcionamento e avaliación dos centros educativos. En particular, denunciaba a asociación de pais e nais de alumnos a negativa do director a proporcionar certa documentación á que ten dereito, como o Regulamento de Réxime Interior, o Proxecto Educativo do Centro e a Programación Xeral Anual. No informe da consellería, en síntese, comunicábase que a citada documentación xa fora entregada, tras unha gran insistencia; recoñecíase a situación denunciada no escrito de queixa e finalizaba sinalando que se celebraron entrevistas entre o director do centro e determinados órganos da xefatura territorial para orientalo a cumprir coas súas obrigacións, a reconducir actitudes negativas e para que moderase comportamentos que estaban incidindo nun clima escolar deteriorado, así como reunións co inspector para insistir nisto e procurar o entendemento, a participación e a tolerancia encamiñadas a conseguir un ambiente de convivencia positivo. Con todo, a actual presidenta da ANPA manifestou a esta institución que a actitude do director segue sendo a mesma, apoiado por un sector do claustro e do Consello Escolar que actúan movidos polo temor a consecuencias negativas, en opinión da representación da ANPA. De feito, o último que ocorreu é a negativa do director a que se repartise no centro información elaborada pola ANPA sobre actividades extraescolares. En xeral, segue mantendo unha actitude de obstrución ás tarefas propias do ANPA e non facilita un clima de cooperación coas familias. A situación do centro deu lugar a unha nova queixa. A Lei orgánica de educación concibe a participación como un valor básico para a formación do alumnado e, por iso, as Administracións educativas teñen que garantir a participación da comunidade educativa na organización, o goberno, o funcionamento e a avaliación dos centros educativos, tal como establece o título V. Préstase particular atención á autonomía dos centros docentes, tanto no pedagóxico, a través da elaboración dos seus proxectos educativos, como no que respecta á xestión económica dos recursos e á elaboración das súas normas de organización e funcionamento. A lei outorga maior protagonismo aos órganos colexiados de control e goberno dos centros, que son o Consello Escolar, o claustro de profesores e os órganos de coordinación docente, e aborda as competencias da dirección dos centros públicos, o procedemento de selección dos directores e o recoñecemento da función directiva. É necesario subliñar que a Lei orgánica de educación impón ao director o deber de favorecer a convivencia no centro, e garantir a mediación na resolución de conflitos, sen que de ningún xeito poida ser o órgano que os orixine. Ten así mesmo o deber legal de impulsar a colaboración coas familias, legalmente representadas pola asociación de nais e pais de alumnos, e fomentar un clima escolar que favoreza o estudo e o desenvolvemento de cantas actuacións promovan unha formación integral en coñecementos e valores dos alumnos (art. 132 da Lei 2/2006, de 3 de maio, de Educación). Á vista destes principios básicos hai que entender que se están producindo no CEIP Paradai situacións incompatibles con eles das que a xefatura territorial e a Inspección educativa son coñecedoras. Esta institución é consciente de que xa se produciron actuacións da Administración educativa para corrixir certas disfuncións no exercicio do cargo por parte do director, pero tales actuacións correctoras mostráronse como insuficientes. Na abundante recomendación remitida pola ANPA hai moitas cuestións problemáticas das que a xefatura territorial é xa coñecedora, pero chama a atención un feito cuxas circunstancias non aparecen aclaradas en ningún escrito oficial: a denuncia de que, nunha ocasión, unha nai atopou a dous alumnos de xeonllos mirando á parede no despacho do director, feito que debería ser esclarecido. Do informe remitido pola xefatura territorial (por certo, moitísimo atraso, xa que se solicitou por primeira vez o 21 de maio e non foi recibido ata o 11 de outubro) derívase o recoñecemento dos feitos denunciados ante a Administración educativa. Fala literalmente de que as ordes da xefatura territorial só foron acatadas polo director tras moita insistencia e tras serlle solicitada repetidamente a entrega do antigo Proxecto Educativo do centro e do Regulamento de Réxime Interno, documentos aos que a ANPA ten lexítimo dereito de acceso. Fala de contactos e reunións con propósitos persuasivos para actos que, xeralmente, se producen nun contexto de colaboración entre o centro e a asociación de pais e nais; e finaliza afirmando que "esta inspección é sabedora de distintas chamadas ao director do CEIP Paradai aos despachos respectivos da anterior xefa de inspección e do xefe do departamento territorial para orientalo a cumprir coas súas obrigacións, a reconducir actitudes negativas e para que moderase comportamentos que inciden nun clima escolar deteriorado. Igualmente, reunións co inspector para insistir no tema e procurar o entendemento, a participación, a tolerancia e conseguir un ambiente de convivencia positivo". É dicir, recoñécese que coa conduta do director se están producindo actitudes negativas e feitos que inciden nun clima escolar deteriorado. Esta situación é de todo punto inaceptable, e aínda máis grave por proceder do máximo representante da Administración educativa no centro e ao mesmo tempo, representante do centro cara ao exterior. Por todo o sinalado ata agora considerouse necesario facer chegar a esa consellería a recomendación de que a Inspección educativa reforce a súa supervisión como garantía da calidade na xestión do centro, vixiando de xeito estrito o exercicio concreto da función directiva no CEIP Paradai e, no seu caso, de detectarse a persistencia no incumprimento grave das funcións inherentes ao cargo de director e respecto dos seus deberes e responsabilidades coa comunidade educativa, se adopten as medidas oportunas, incluídas, de ser o caso, as de carácter disciplinario. En particular, que se garanta o dereito de participación dos representantes dos pais e nais do alumnado no desenvolvemento da actividade do centro no ámbito establecido pola lei. Esta recomendación foi expresamente aceptada, pero no momento de pecharse este informe estamos investigando novos feitos denunciados pola asociación. a. Acoso escolar Un tema que nos segue preocupando especialmente é a falta de resposta adecuada por parte dalgúns centros educativos a situacións denunciadas de acoso escolar (entre outras, Q/56/12; Q/809/12; Q/856/12; Q/1665/12; Q/1667/12; Q/1874/12) a que xa fixemos referencia en anteriores informes. Estes casos adoitan producir nos pais unha gran angustia e impotencia, coa sensación de que non se está protexendo aos seus fillos dunha situación inaceptable de agresión. A criterio desta institución, é fundamental avanzar na loita contra a violencia escolar porque nada hai máis oposto á formación que debe transmitirse nos centros educativos que a tolerancia, calquera que sexa o seu grao, con condutas que atenten contra a dignidade dos alumnos. Non cabe falar xa só de comportamentos típicos da adolescencia senón que coñecemos varias queixas nas que quen acosaban a un compañeiro ou compañeira eran nenos de primaria. O acoso escolar prodúcese cando un neno insulta, agrede ou ten un comportamento hostil cara a outro neno e este comportamento se produce de forma continuada no tempo. A violencia escolar adoita ser moito máis social e psicolóxica que física. Aínda que tamén se producen agresións físicas, intimidación e coacción, é máis frecuente a exclusión social, o illamento, ou condutas como a de ridiculizar, humillar, poñer motes, non deixar participar en actividades, enfrontar aos compañeiros contra a vítima, facer correr rumores, etc. Este acoso psicolóxico é moito máis daniño que o acoso físico e produce maiores taxas de estrés postraumático. No expediente Q/1665/12 a nai dun alumno indicábanos que presentaba a súa queixa contra a xefa territorial e a Inspección educativa de Ourense e o Colexio Divina Pastora do Barco de Valdeorras, xa que segundo denunciaba, existiu unha situación de acoso ao seu fillo no centro educativo que consideraba que non foi tratada adecuadamente, o que orixinou un grave deterioro na relación e no bo trato que debe existir entre pais e profesores. Por outra banda, queixábase da falta de resposta da xefa territorial ás súas reclamacións e a pasividade ante a súa inquietude por todo o que estaba sucedendo. O informe desa consellería foi recibido nesta institución con data 20 de setembro, e posteriormente mantivéronse varias conversacións telefónicas coa nai do menor, ao que cambiaron de centro neste curso. Situacións como as descritas no escrito de queixa son sempre extremadamente problemáticas. Prodúcese nestes casos unha fonda contradición entre a percepción do problema por parte do alumno ou alumna afectado ou a súa familia e por parte do centro educativo ou algúns dos seus profesores. Para esta institución, a intervención neste tipo de conflitos non é fácil xa que se atopa con informacións discrepantes sobre a natureza dun problema que, a maior parte das veces, non deixa constancia documental senón que se produce en contextos que poderiamos chamar informais: conversacións, comentarios na clase, xestos, actitudes... . O propio informe vén confirmar esta circunstancia cando di “que os comentarios aos que se fai alusión hai que inscribilos no clima de cordialidade e confianza que preside a relación dos docentes e os escolares”. Non é fácil comprender o alcance desta xustificación no ámbito concreto desta queixa. Ningunha das frases reproducidas no escrito de queixa (e que non se negan no informe) ten encaixe na relación que debe existir entre docentes e escolares. A cordialidade e a confianza non son as que deben presidir a relación, senón o respecto mutuo. Hai que recordar que o reforzo da autoridade do profesor na actual normativa subliña que os membros da comunidade educativa non se atopan no mesmo plano, polo que a confianza, que debe existir, modúlase pola autoridade e o respecto. Así se deriva claramente no artigo 11 da Lei galega 4/2011, de 30 de xuño, de convivencia e participación da comunidade educativa. O informe reflicte con precisión a percepción da familia sobre o problema, cando sinala que desde abril, como consecuencia da radicalización do conflito entre a familia e o colexio, viñan observando a reiteración dun comportamento inadecuado de dous profesores e dalgúns outros con respecto ao seu fillo. Segundo as súas palabras, tratábase de actuacións que intentaban, de xeito consciente ou inconsciente, a burla ou humillación do escolar, que padecía a situación sentíndose, cada día que pasaba, máis fóra de lugar. Doutra banda, constataban tamén algunhas variacións nas cualificacións e a esixencia de determinadas tarefas xa entregadas, que non entendían. A familia trasladou á inspección educativa o motivo do seu descontento e das súas inquietudes, pero a resposta da Administración educativa non parece a adecuada. O criterio desta institución é que, cando se comunica unha situación de sufrimento dun alumno derivada da contorna escolar, o interese necesitado de protección é o dos menores polo que a percepción que eles teñen do problema é a que debe ser tida en conta para enfocar o conflito. Estas situacións prodúcense ademais con máis frecuencia nos períodos da adolescencia, caracterizados por unha maior fraxilidade e inestabilidade emocional, polo que os sinais que envían os menores deben ser particularmente atendidos. En moitos casos, eles mesmos non atopan os recursos para superar estas situacións e son os seus pais os que toman a iniciativa para intentar protexelos. Os casos extremos de sufrimento son os que chegamos a coñecer en prensa por desenlaces dramáticos, pero continuamente hai alumnos que se enfrontan con angustia a determinadas experiencias escolares. Un claro indicador de que un centro educativo ou un determinado profesor foi unha fonte de ansiedade para un menor é a inmediata melloría do rendemento académico ou do estado de ánimo do alumno cando cambia de centro, como se produciu de forma evidente neste caso. Esta institución insiste en que a inspección educativa ten un especial compromiso de profundar nestes problemas. Neste caso, en todo o informe non se aprecia nin unha soa vez o recoñecemento de que, sequera fora en parte, o alumno ou a súa familia puidese ter motivos de queixa por determinadas situacións acontecidas no centro. Segundo manifesta o inspector, a actuación dos profesores foi sempre correcta e adecuada, a relación co alumno foi sempre de normalidade, e o trato foi de respecto e consideración. Para esta conclusión, baséase exclusivamente no testemuño dos profesores afectados. Por outra banda, fronte á situación descrita polos pais, a directora limítase a manifestar que as acusacións non se corresponden coa realidade, sen máis xustificación. A diferenza entre a apreciación que o centro e os pais fan sobre o sucedido o curso pasado, debería ser minuciosamente esclarecida no labor inspector, non dando por boa unha mera negación dos feitos. Outro elemento que debe ser corrixido é a falta de resposta escrita por parte da xefatura territorial ante as queixas dos pais. Ambas situacións levaron a formular á consellería a recomendación de que por parte da Inspección educativa se extremasen as medidas de supervisión para que no Colexio Divina Pastora do Barco de Valdeorras non se volvan a producir situacións como as denunciadas nesta queixa, contrarias aos principios informadores da normativa en materia de convivencia e participación nos centros escolares, de maneira que se propicie un ambiente educativo que faga posible o pleno cumprimento dos fins da educación. A consellería aceptou parcialmente a recomendación, comprometéndose a intensificar as medidas de vixilancia daqueles comportamentos da comunidade educativa que revelen unha mala praxe, pero non admitiu a versión dos feitos denunciada no escrito de queixa. Outra situación que consideramos especialmente grave produciuse no instituto Santa Irene, en Vigo (Q/1874/12). En síntese, queixábase o interesado polas actuacións individuais dalgúns docentes do centro coa súa filla menor, S.Z.A.G. e pola presunta responsabilidade da Xefatura do Departamento de Matemáticas na programación e no control das actuacións, procedementos e criterios de avaliación da materia. Foi recibido o informe, asinado polo inspector do centro, ao que se achega un escrito do departamento de orientación do instituto e copia dos informes emitidos no procedemento de reclamación contra a cualificación obtida na materia de matemáticas e das citacións na sede da Inspección do profesor de matemáticas e do xefe de departamento. Con carácter previo, é necesario destacar que a queixa non foi presentada como consecuencia das cualificacións na materia de matemáticas, cuestión que ten as súas propias canles de reclamación, senón pola actitude dalgúns profesores respecto da súa filla, tanto no relativo ao trato recibido pola alumna como aos aspectos académicos. A información achegada polo inspector do centro debe ser analizada en dúas vertentes: por unha banda, no relativo ao cumprimento das funcións docentes por parte do profesor de matemáticas, R. C., e do xefe do departamento, J. C. R.. O informe do inspector do centro manifesta que, tras diversas entrevistas no centro, ambos profesores foron citados na sede da Inspección no edificio administrativo de Vigo. Nestas reunións, o xefe do departamento foi apercibido verbalmente polas carencias da programación e o profesor C. pola escasa atención prestada á alumna en cuestión, quedando a inspección comprometida a facer un puntual seguimento durante o presente curso. Con todo, ambas deficiencias no cumprimento das obrigacións docentes están na orixe das dificultades que atopou a alumna para superar a materia de matemáticas o pasado curso escolar. Do conxunto da información que se achega ao expediente de queixa consta claramente que a actitude do profesor non axudou a garantir a función formativa que ha de ter a avaliación nin a lograr unha maior eficacia do proceso de aprendizaxe da alumna; tampouco a súa actitude respecto dos pais da alumna contribuíu a manter unha comunicación fluída con estes no relativo ás valoracións sobre o aproveitamento académico e a evolución do seu proceso de aprendizaxe. A alumna non tivo o apoio necesario, nin se reforzaron os aspectos máis débiles na procura dos obxectivos da programación, nin consta ningunha actividade por parte do profesor de matemáticas para mellorar o nivel de comprensión da materia por parte da alumna. Máis ben, cos seus xestos cara á alumna e con certas actitudes e expresións, só xerou maior inseguridade e falta de estima. Hai que destacar que estamos falando dos deberes propios dun docente, non de perfís persoais nin de apreciacións subxectivas. No relativo ao trato dispensado polo profesor, do conxunto da documentación despréndese unha actitude moi pouco colaboradora con esta alumna, pero é especialmente inaceptable todo o relativo ao uso dunha expresión xenófoba e á súa suposta intencionalidade. O mero feito de que a alumna percibise por parte do profesor unha actitude de rexeitamento ou desprezo debería ser corrixida polo profesor C. esforzándose aínda máis con ela. Consta que non respondía ás dúbidas que lle mostraba e si ás doutros compañeiros. O feito de que incumprira unha concreta indicación do director do centro (que derivaba dun compromiso do director cos pais da alumna) de non estar presente no exame de setembro, pola intimidación que producía na alumna e que ata se sentou ao seu lado durante toda a proba, falando con outra profesora, non parece tampouco unha actitude positiva, respectuosa e colaboradora e o seu alcance debería ser valorado pola inspección, por canto supón o público desacato dunha instrución cursada no lexítimo exercicio da función directiva. En canto ao xefe do departamento, é responsable das consecuencias das carencias da programación na superación da materia por parte da alumna. Así se reflicte e se recoñece tamén no informe do inspector. As consecuencias destes incumprimentos de deberes docentes esenciais deberían concretarse noutras dilixencias, ao noso criterio, máis aló dun simple apercibimento verbal. No relativo aos procedementos, esta institución observou claros incumprimentos dunha normativa que, precisamente pola súa finalidade garantista, debe ser observada de modo escrupuloso e non pro forma. Na resolución que se formulou á consellería entendemos que se acreditaba que o procedemento foi indebidamente instruído. Por estes motivos recomendouse á consellería que fose declarado nulo o procedemento de revisión de cualificacións da alumna realizado no mes de xuño, tanto o resolto no centro como na xefatura territorial, por ter incorrido en defectos invalidantes de fondo e forma que impediron o obxectivo de garantir o dereito da alumna a que o seu rendemento escolar fose avaliado conforme a criterios obxectivos; e que se investigase a actitude do profesor de matemáticas durante o pasado curso coa alumna, se a orientou na súa formación e na utilización de técnicas de aprendizaxe e estudo e en que momentos; se se fixaron ou non plans concretos de recuperación, apoio ou reforzo; se tivo ou non un trato respectuoso con ela ou fixo comentarios despectivos, ata por testemuños de compañeiros da clase; e os motivos concretos polos que desatendeu a indicación do director de non estar presente no exame de setembro a consecuencia da inseguridade que producía na menor. Ambas recomendacións foron rexeitadas. Non podemos deixar de percibir unha actitude de certo corporativismo por parte da inspección educativa ante este tipo de situacións. Aínda que é comprensible a inclinación dalgúns inspectores a protexer aos docentes, resulta dificilmente explicable a pechada defensa que se fai de determinados comportamentos e a aberta contradición das versións de pais ou alumnos e a dos informes procedentes da inspección educativa. Aínda comprendendo as dificultades do seu labor, é a inspección o principal filtro de malas prácticas e un elemento clave para procurar a súa corrección, pero esta tarefa resulta inútil se está empanada por actitudes corporativas. E. Centros de formación profesional Un caso atípico foi a anulación das probas de acceso a un ciclo superior no Instituto Francisco Daviña Rei, en Monforte de Lemos (Q/1666/12), no que con ocasión dun escrito de queixa solicitamos informe sobre os motivos polos que foron anuladas as probas de acceso a ciclos formativos de grao superior na convocatoria de 30 de marzo de 2012 ao considerarse que as cualificacións eran excesivamente altas de acordo con criterios estatísticos. Realizada a corrección das probas, detectouse que no IES Francisco Daviña Rei había unha desviación moi importante da maioría das cualificacións o que implicaba uns resultados estatisticamente anómalos con respecto aos restantes centros da comunidade autónoma, incluído o centro situado na mesma localidade, o IES A Pinguela. Esta circunstancia provocou que se abrise unha investigación e se solicitase a elaboración dun informe á dirección do centro e á inspección educativa que se realizou a partir das entrevistas cos participantes. Confirmouse que houbo unha transmisión masiva de información durante a realización dos exames entre as persoas participantes no IES Francisco Daviña Rei. Realizouse unha consulta aos servizos xurídicos da consellería que indicou a necesidade de identificar individualmente a todas as persoas implicadas e, de non ser posible ou de ser un número moi elevado, repetir a proba cun nivel equivalente. A situación descrita determinou que na lista provisional de cualificacións, publicada o día 25 de abril de 2012, o interesado e as restantes persoas inscritas no IES Francisco Daviña Rei, aparecesen "sen cualificación". Aclarouse esta decisión co seguinte texto: "As persoas con probas cualificadas con "SC" (sen cualificar) recibirán unha notificación por parte do tribunal avaliador encargado de xulgar as probas de acceso aos ciclos formativos de grao medio e de grao superior”. Concluíuse que a cualificación obtida pola maioría de persoas deste centro faría que na admisión a ciclos formativos do curso 2012-2013 ocupasen todas as prazas da cota de probas de acceso deixando en inferioridade de condicións ao resto dos participantes. Coa finalidade de garantir a equidade e a xustiza para todo o alumnado que se presentou ás probas de acceso na convocatoria do ano 2012, o tribunal único convocou para repetir a proba aos presentados no IES Francisco Daviña Rei. A proba repetiuse o día 1 de xuño co mesmo horario que figuraba na resolución da convocatoria. Ante esta situación, o tribunal elaborou as preguntas da proba de maneira que non se provocase un maior prexuízo ás persoas inscritas neste centro polo feito de ter que repetir as probas. As reclamacións presentadas contra a decisión do tribunal de non cualificar ás persoas presentadas no IES Francisco Daviña Rei, incluída a do recorrente en queixa, resolvéronse a través da lista definitiva de cualificación, publicada o día 14 de maio. Posteriormente, o día 22 de maio, logo da reunión extraordinaria do tribunal único, engadiuse na páxina web o seguinte texto: "O tribunal único das probas de acceso a ciclos formativos de grao superior convoca para a realización dunha nova proba ás persoas que figuran sen cualificar na lista definitiva de cualificacións publicada". Esta nota acompañouse dunha nota informativa na que se informaba que estas persoas, por decisión do tribunal, estaban convocadas para realizar unha nova proba o día 1 de xuño de 2012. Pola súa banda, no portal educativo da consellería figuraba a seguinte información: “A Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria decidiu repetir o exame de acceso aos ciclos formativos de grao superior no IES Francisco Daviña Rei de Monforte, porque os resultados estatísticos das cualificacións obtidas polos seus participantes eran tan anómalos que as 26 mellores notas de matemáticas de toda Galicia, e as únicas que superaron un 9, procedían todas dese centro. As mesmas estatísticas demostran que das 50 mellores medias de Galicia da parte común, 31 corresponden a esta sede. En Economía da Empresa, os 8 presentados no IES Francisco Daviña Rei obtiveron as 8 mellores notas de Galicia; e en Filosofía, de 15 presentados, 12 conseguiron as 12 mellores notas de Galicia. Pola contra, non houbo ningunha desviación significativa sobre os resultados esperados nos examinados no IES A Pinguela de Monforte de Lemos, nin en ningunha outra sede da Comunidade Autónoma. Realizadas as pertinentes indagacións, entrevistas e informes, o tribunal concluíu a necesidade de repetir a proba, xa que outorgar as cualificacións obtidas de xeito irregular supoñería un prexuízo aos demais alumnos, dado que a nota é o único criterio de preferencia no acceso aos ciclos formativos, pola cota de probas. Hai que recordar que as probas que onte se repetiron en Monforte desenvolvéronse o pasado día 30 de marzo en 38 sedes. Estaban inscritas en Galicia 9.796 persoas, e asistiron 7.778. Na localidade de Monforte había dúas sedes, no IES Francisco Daviña Rei e no IES A Pinguela. No Daviña Rei estaban convocados 180 solicitantes e examináronse 155 alumnos da parte específica e 161 da parte común. As probas elabóranse de xeito centralizado polo tribunal e son as mesmas para toda Galicia. Recóllenas os directores dos centros os días anteriores á data de realización e quedan baixo a súa custodia. Son probas tipo test, que se realizan de xeito simultáneo e logo corríxense automaticamente mediante lectura óptica.” Á vista do contido do informe, non se apreciaba ningunha irregularidade na actuación da Administración, máis ben o contrario. A Administración educativa ten o deber de velar pola regularidade e transparencia dos procesos de concorrencia competitiva para garantir os dereitos de todos os interesados. Neste caso, levouse a cabo unha investigación interna, no marco das competencias de xestión da consellería, que concluíu coa necesidade de repetir a proba. Esta decisión enmárcase nos criterios técnicos que poden aplicar os tribunais xulgadores respecto das probas nas que interveñen, e que non lle corresponde revisar a esta institución. É evidente, polos datos estatísticos subministrados, que na primeira proba de acceso tivo que producirse algunha anomalía. O dereito de todos os participantes a acceder a ciclos formativos de grao superior na convocatoria do 2012 respectouse, e tiveron todos eles a oportunidade de presentarse novamente á repetición do exame do día 1 de xuño, sen prexuízo de impugnar despois en vía xudicial, se fose o caso, a anulación da primeira proba. A decisión de non presentarse en protesta pola medida adoptada foi a razón inmediata da exclusión do interesado. Por este motivo, o expediente foi arquivado. No expediente Q/2080/12, en relación coa queixa que a interesada presentou nesta institución, con data do 29 de outubro tivo entrada un escrito no que nos comunicaba que xa fora admitida no ciclo que solicitara, con data de matrícula do 25 de setembro, agradecendo ao tempo as actuacións desta institución do Valedor do Pobo. En síntese, a interesada presentara unha solicitude para a admisión a ciclos formativos de grao medio no CIFP Paseo das Pontes. Presentou como requisito académico a certificación expedida en xuño de 2012 na que constaba que terminara os estudos de graduado en Educación Secundaria para persoas adultas e estaba proposta para o título en Educación Secundaria Obrigatoria, cunha nota media de 7,67. Ademais posuía unha certificación que acreditaba a superación das probas de acceso a ciclos formativos de grao medio na convocatoria ordinaria do ano 2012, nas que obtivo unha nota media de 5.66. En xullo de 2012 publicouse a lista provisional de solicitudes na que aparecía excluída por estar matriculada en 1° de bacharelato no EPAPU Eduardo Pondal. Dentro do prazo habilitado para presentar reclamacións, a interesada anulou a matrícula no 1° curso de bacharelato. O 16 de xullo publicouse a lista definitiva de solicitudes na que resultou admitida e considerouse como requisito académico de acceso a súa certificación da superación da proba de acceso, cunha nota media de 5.66. Na primeira adxudicación de prazas correspondeulle o ciclo elixido como segunda opción, o ciclo medio de Servizos en Restauración. A interesada efectuou a súa matrícula para este ciclo. O día 31 de xullo de 2012, presentou unha reclamación dirixida á Subdirección Xeral de Formación Profesional. A solicitante entendía que resultara prexudicada no proceso de admisión, xa que se lle considerou a nota media da certificación da probas de acceso, que non é o requisito que ela indicara e que é inferior á correspondente aos estudos de graduado en educación secundaria obrigatoria. Estimaba que coa nota media destes estudos, de 7.67, adxudicaríaselle praza no ciclo formativo de Cociña e Gastronomía. O día 24 de setembro de 2012 modificouse o requisito de acceso á vista do que sinalara a solicitante inicialmente e matriculouse no ciclo formativo de Cociña e Gastronomía que se imparte no CIFP Paseo das Pontes. En esencia, a interesada cumpría simultaneamente os requisitos de acceso directo aos ciclos formativos de grao medio e os de acceso mediante proba. En aplicación do establecido no artigo 2 da orde que regula estes estudos, debéuselle ter en conta á solicitante a nota media de graduada en ESO para a adxudicación das prazas, xa que esta foi a vía de acceso que ela indicou. O motivo deste incumprimento foi que a aplicación informática que se utiliza para a xestión da admisión a ciclos formativos non pode visualizar a nota da ESO ata que os centros non pechan a avaliación, como sucedeu neste caso por parte do EPAPU Eduardo Pondal. No momento no que a interesada efectuou a súa matrícula no ciclo de Servizos en Restauración implicitamente renunciou ao ciclo de Cociña e Gastronomía; independentemente deste feito e unha vez estudada a súa reclamación, permitíuselle darse de baixa no ciclo de Servizos en Restauración e matricularse no ciclo de Cociña e Gastronomía ao comprobarse a circunstancia citada. Finalmente, a interesada puido matricularse simultaneamente no ciclo de grao medio de Cociña e Gastronomía no CIFP Paseo das Pontes e en 1° de bacharelato no EPAPU Eduardo Pondal coa autorización do Servizo de Inspección Educativa. A Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria rexeitou a recomendación formulada na Q/832/12 cuxo contido eminentemente técnico recóllese literalmente entre as resolucións desta institución. No momento de pechar este informe, están pendentes dúas queixas sobre certas situacións producidas no IES de Vilamarín (Q/52/12 e Q/487/12) nos que nos vimos obrigados a facer á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria un recordatorio de deberes legais e unha advertencia. Respecto deste centro presentáronse o ano pasado outras dúas queixas por parte do mesmo interesado e continuamos tratando de esclarecer os feitos denunciados tras confirmarse a veracidade dalgunhas situacións graves. Segundo informou a consellería o 27 de decembro de 2012, como consecuencia da información reservada levada a cabo pola inspección educativa ao fío das denuncias e queixas do recorrente, abriuse un expediente disciplinario ao director do centro impoñéndoselle unha sanción. Existen, con todo, outras circunstancias cuxo alcance non foi enteiramente aclarado, polo que a investigación continúa aberta. 2. A educación universitaria As universidades españolas seguen inmersas en cambios profundos que non están sendo acompañados do necesario acordo social para impulsalos nin do gasto público imprescindible para garantir o nivel de calidade que merece a nosa educación superior. Esta situación reflectiuse na intensa conflitividade da universidade, que se veu producindo tamén nas tres universidades do sistema galego. Como xa sinalamos, un dos aspectos máis problemáticos derivou dos axustes impostos polo Real decreto lei 14/2012, de 20 de abril, de medidas urxentes de racionalización do gasto público no ámbito educativo, que veu proporcionar ás Administracións educativas unha serie de instrumentos que, malia a súa declaración de intencións no sentido de intentar conxugar os obxectivos de calidade e eficiencia do sistema educativo co cumprimento dos obxectivos de estabilidade presupostaria, parecen estar orientados só á contención do gasto público educativo e da oferta de emprego público neste sector. A aplicación das medidas previstas corresponde ás comunidades autónomas. Entre estas medidas destaca a subida das taxas académicas, unha das máis polémicas. A norma pretende axustar os prezos públicos dos servizos académicos das Universidades ao seu custo real, de modo que o custo da primeira matrícula cubrirá entre o 15 e o 25 por 100 do custo real nos títulos de grao e másteres habilitantes para o exercicio dunha profesión. En segunda matrícula cubrirá entre o 30 e o 40 por 100 do custo real. En terceira matrícula entre o 65 e o 75 por 100. En cuarta matrícula entre o 90 e o 100 por 100. Para o resto de másteres, a primeira matrícula cubrirá entre o 40 e o 50 por 100 do custo real, e a partir da segunda matrícula, entre o 65 e o 75 por 100. En Galicia, o Decreto 154/2012, de 12 de xullo, establece os importes que pagará o alumnado polos estudos conducentes á obtención de títulos de carácter oficial e validez nacional no ensino universitario da Comunidade Autónoma, aplicando a mecánica acordada pola Conferencia Xeral de Política Universitaria, na sesión celebrada o 13 de xuño de 2012, segundo a cal corresponderá ás comunidades autónomas a fixación do custo da prestación dos servizos académicos. Os devanditos custos determinaranse ben mediante a aplicación do sistema de contabilidade analítica nas universidades ou, na súa falta, por calquera outro sistema de cálculo que permita unha aproximación rigorosa deses custos. O Decreto regula detalladamente os prezos correspondentes ao curso académico 2012/2013 polos estudos universitarios conducentes a títulos oficiais, tendo en conta o custo estimado dos servizos académicos, e a distinción entre ensinos renovados, non renovados e de grao, así como a diferenza entre o prezo da 1ª matrícula fronte ao prezo da 2ª e 3ª e sucesivas matrículas, e ao amparo do establecido no artigo 47 da Lei de Galicia 6/2003, de 9 de decembro, de taxas, prezos e exaccións reguladoras da Comunidade Autónoma de Galicia. Impúxose tamén a modificación do réxime de dedicación do profesorado das Universidades públicas á actividade docente. Esta dedicación poderá variar en función da actividade investigadora, dedicando a parte da xornada necesaria para impartir en cada curso un total de 16 ou 36 créditos ECTS, dependendo da situación na que se atopen. Entre as medidas de eficiencia, nas titulacións de grao imponse a esixencia dun número mínimo de alumnos, o que o Real decreto lei xustifica na necesidade de actuar sobre a dimensión mínima dunha oferta «viable», é dicir, sobre o número mínimo de alumnos que ha de ter unha titulación. Este criterio fixarano as comunidades autónomas. En canto ás bolsas e axudas ao estudo, serán os Orzamentos Xerais do Estado os que financien a cantidade que corresponda ao límite inferior do rango establecido para o prezo público de cada ensino. As comunidades autónomas financiarán integramente con cargo aos seus orzamentos a diferenza entre o prezo público que fixen e o límite mínimo que corresponda a cada ensino. Todas estas modificacións xerarán inevitablemente profundas asimetrías no ámbito da educación superior, que xa sufrira os problemas derivados da autonomía no deseño dos títulos de grao e máster que se revelou como gravemente disfuncional. O feito de que as comunidades autónomas poidan determinar a marxe de incremento ou a conxelación das taxas académicas non contribuirá en absoluto a restablecer o maltreito equilibrio do noso sistema de educación superior. O Valedor do Pobo observa con enorme preocupación o posible deterioro de calidade do ensino universitario e con maior inquietude aínda o risco de ruptura da igualdade nas condicións de acceso á educación superior. Cabe esperar que na aplicación das novas medidas se contribúa a evitar toda discriminación por razón da capacidade económica respecto dos que teñen a aspiración e reúnen as condicións académicas necesarias para cursar estudos universitarios. En canto ao cumprimento do deber de colaboración, a Universidade de Santiago de Compostela remite puntualmente os informes que lle son solicitados. A Universidade de Vigo incorre case sempre en atrasos que xustifica pola carga de traballo das distintas unidades e da Secretaría Xeral. O grao de aceptación das resolucións desta institución é significativamente baixo. En informes anteriores xa sinalamos que, ao noso modo de ver, dáse nas institucións de educación superior un inadecuado entendemento do principio de autonomía universitaria que para algúns dos seus órganos tradúcese, na práctica, nunha clara resistencia a corrixir certos criterios ou prácticas e ata a ser obxecto de supervisión por parte desta institución. Este ano, entre as queixas que denunciaban unha actuación lesiva para dereitos individuais ou colectivos por parte das universidades destacan tres ámbitos principais: os problemas na impartición de determinados másteres; o cálculo das notas medias e discordancias de criterio en canto a certos títulos oficiais e as condicións para a súa outorgamento. A. Os títulos de máster En marzo de 2011, a Consellería de Educación instou ás universidades galegas a que adaptasen a oferta de estudos á demanda existente, sobre todo no que se refire aos títulos de posgrao. Ao concluír o proceso de adaptación das Universidades ao Espazo Europeo de Educación Superior e converterse en oficiais os másteres, as institucións académicas multiplicaron este tipo de estudos. En apenas tres anos o número de alumnos de moitos deles fai inviables os títulos. A proposta presentada en marzo do ano 2011 recollía que todos os posgraos con menos de cinco alumnos de media nos dous últimos anos deixarían de impartirse de forma que varios másteres foron eliminados por falta de demanda. A necesidade de racionalizar másteres é evidente se se analizan os datos achegados polo secretario xeral de Universidades nese momento. O custo dun alumno que cursa un máster oficial é, en xeral, moi elevado. O prezo real destes posgrados aproxímase nalgúns casos aos 300.000 euros, e en torno ao 40% dos mesmos non superan de media os dez alumnos, o que supón un custo por alumno de 30.000 euros. Xunto á escasa demanda e o elevado custo real destes títulos, no ano 2012 o principal problema foi o da súa calidade. Outro inxente número de másteres oficiais foron avaliados negativamente nos informes finais de seguimento que realiza a Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia. Esta situación non resulta aceptable. Nesta institución coñecemos casos de graves incumprimentos nos requisitos para impartir estes posgraos. No momento de pechar este informe seguen abertas as investigacións relativas a dous deles. Un é o Máster interuniversitario de Arquitectura da Paisaxe Juana de Veiga impartido polas universidades de Santiago de Compostela e A Coruña. Respecto deste máster presentáronse catro queixas (Q/261/12, Q/506/12, Q/2328/12, Q/2354/12), unha delas reaberta (Q/1690/11) e abriuse unha queixa nova. No expediente Q/1690/11) formulouse á Universidade de Santiago de Compostela unha recomendación que foi aceptada. A comisión académica do máster reunida en sesión o día 7 de febreiro de 2012, tendo en conta as recomendacións feitas desde esta institución para a mellora da xestión e coordinación do máster, acordou aprobar os seguintes puntos: a revisión anual das guías docentes antes do inicio de cada curso académico co obxectivo de velar pola claridade de contidos e do sistema de avaliación utilizado e de supervisión da dispoñibilidade das guías docentes por parte do alumnado na páxina web de acceso ás materias do máster. As guías teñen que ser aprobadas cada curso académico polos centros e os departamentos implicados na docencia das materias, de modo que os coordinadores do máster deben asegurarse de que o procedemento foi completado en cada caso. En relación coas convocatorias de exame, a comisión académica aprobou non adiantar ou atrasar as convocatorias oficiais de exame, fóra dunha petición expresa e formal dun alumno, cando por motivos xustificados e extraordinarios se prevexa que non poida concorrer na data oficial. A comisión académica do máster deberá estar informada. Poderá autorizarse a modificación sempre que o alumno teña dereito a ser examinado por cumprir todos os requisitos académicos. A día de hoxe, as medidas adoptadas e reflectidas neste informe non parecen servir para mellorar a organización do máster e evitar problemas, tal como soubemos a raíz da presentación de novos escritos de queixa en cuxa investigación seguimos traballando. Outro máster oficial no que parecen terse producido tamén numerosas irregularidades é o Máster interuniversitario de Dirección integrada de Proxectos que se imparte polas universidades de Vigo e A Coruña. A súa avaliación foi Non conforme no informe final de seguimento da ACSUG e nesta institución denunciáronse severos incumprimentos (Q/2033/12) que levaron ata a unha reclamación de responsabilidade patrimonial por parte dun dos alumnos afectados fronte á Universidade de Vigo. Neste momento, a investigación segue aberta. B. Expedición de títulos oficiais Na Q/2405/12 o interesado manifestaba o seu desacordo coa resolución desestimatoria da súa solicitude de expedición do título universitario oficial de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos pola Universidade de Santiago de Compostela no ano 2012, por non acreditar o nivel B1 dunha lingua estranxeira. En relación cos datos que figuran no expediente resultaba que o interesado obtivo no seu día (2-11-1993) o título de diplomado en Graduado Social; o 30-10-2009 concluíu un Máster en Xestión e Dirección Laboral, e no curso académico 2011-2012 concluíu o curso ponte. Respecto deste, o Consello de Goberno da Universidade de Santiago de Compostela acordou, en sesión de 25 de marzo de 2009, o seguinte: "Aprobar a proposta de "curso ponte" para a obtención do título de grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos polos Graduados Sociais Diplomados e diplomados en Graduado Social, de acordo coa proposta realizada pola Xunta de Centro da Escola Universitaria de Relacións Laborais do Campus de Santiago de Compostela na súa sesión extraordinaria do 18 de marzo de 2009, que acordou a implantación no seu centro dun curso de adaptación ou "curso ponte" para os diplomados e diplomadas en Relacións Laborais, que deberán superar o conxunto de materias obrigatorias que a continuación se indican..." O Plan de Estudos conducente á obtención do título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos foi elaborado pola USC de acordo co establecido no Art. 12.1 do R.D. 1393/2007. Na Resolución da USC de 16 de febreiro de 2010 (BOE n° 56, de 5 de marzo de 2010), o Reitorado acorda publicar o plan de estudos de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos e o dos dous cursos ponte, un para diplomados en Graduado Social e Graduados Sociais Diplomados, con nove materias obrigatorias de seis créditos cada unha e unha materia de prácticas de nove créditos; e outro para diplomados en Relacións Laborais, con seis materias obrigatorias de seis créditos cada unha. A verificación do plan de estudos realizouse polo Consello de Universidades, previo informe favorable da Axencia Nacional de Avaliación da Calidade e Acreditación, así como a autorización da Comunidade Autónoma de Galicia, e estableceuse o carácter oficial do título por acordo do Consello de Ministros de 30 de outubro de 2009 (publicado no BOE do 5 de xaneiro de 2010 por Resolución do Secretario de Estado de Universidades de 13 de novembro de 2009). O requisito do coñecemento e acreditación do nivel B1 dunha lingua estranxeira non figura no plan de estudos nin aparece na memoria do título senón que é unha esixencia externa ao contido do devandito plan, como veremos. Este requisito non se esixe nin na Universidade de Vigo nin na da Coruña para a mesma titulación. A Comisión de Titulación do Claustro Universitario da USC, de conformidade co establecido no Real decreto 1393/2007 de ordenación dos ensinos universitarios oficiais, no seu documento Liñas Xerais para a implantación dos estudos de grao e posgrado aprobado polo pleno do Consello Galego de Universidades na súa reunión de 5 de novembro de 2007, así como na Programación Plurianual da USC, acordou, na súa reunión de data 9 de abril de 2008, establecer os seguintes criterios polos que deberán rexerse as propostas da novas titulacións. No primeiro parágrafo destas Liñas Xerais para as titulacións de Grao di textualmente: "As seguintes liñas establécense para as titulación de Grao, exceptuadas, no que corresponda, aquelas que teñan directivas comunitarias propias e, segundo o previsto no artigo 12.9 do RD 1393/2007, as que habiliten para o exercicio de actividades profesionais reguladas en España”. O artigo 12.9 do RD 1393/2007 declara: “Cando se trate de títulos que habiliten para o exercicio de actividades profesionais reguladas en España, o Goberno establecerá as condicións ás que deberán adecuarse os correspondentes plans de estudos, que ademais deberán axustarse, no seu caso, á normativa europea aplicable. Estes plans de estudos deberán, en todo caso, deseñarse de forma que permitan obter as competencias necesarias para exercer esa profesión. A tales efectos a Universidade xustificará a adecuación do plan de estudos ás devanditas condicións”. A Universidade de Santiago de Compostela publicou posteriormente unha modificación do acordo sobre recoñecemento de créditos pola participación en actividades, ao amparo do artigo 12.8 do RD 1393/2007. No seu punto terceiro sinala: "Modifícase o anexo II sobre a acreditación do coñecemento dunha lingua estranxeira para a obtención do título de Grao aprobado polo Consello de Goberno da USC, na súa sesión do 4 de xullo de 2008, no seguinte sentido: 1. Os estudantes de todas as titulacións de Grao deberán acreditar obrigatoriamente, para a obtención do seu título, o coñecemento do nivel B1 (Marco Común Europeo para o ensino, aprendizaxe e avaliación das linguas) dunha lingua estranxeira". Tendo en conta todo o anterior, esta institución, ao amparo do artigo 22.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, reguladora do Valedor do Pobo, solicitou informe á Universidade de Santiago de Compostela. Con data do 21 de novembro recibiuse o informe do Reitorado da devandita Universidade no que, en síntese, se alega que o Claustro da USC e o Consello de Goberno aprobaron as Liñas Xerais da USC para a elaboración das novas titulacións oficiais reguladas polo RD 1393/2007 e que no seu artigo IV.3 sinala que os estudantes de todas as titulacións de Grao deberán acreditar obrigatoriamente, para a obtención do título, o coñecemento dunha lingua estranxeira ao nivel que determine o Consello de Goberno. Pola súa banda, o Consello de Goberno, en sucesivos acordos (4 de xullo de 2008, 22 de decembro de 2011, etc. ), e actualmente na Resolución reitoral de 1 de febreiro de 2012, fixou a necesidade de acreditar o nivel de competencia B1 dunha lingua estranxeira para poder obter un título de grao na USC. A outra argumentación utilizada é que o título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos non é unha "profesión regulada". Segundo sinala literalmente o informe recibido, “este título carece de directrices propias, e o feito de que exista un colexio profesional non determina que sexa unha profesión regulada, xa que existen colexios profesionais que non se corresponden con profesións reguladas (Colexio de Xornalistas, Colexio de Enxeñeiros Químicos...)”. O informe conclúe afirmando que o Ministerio de Educación é o único competente para determinar que títulos se corresponden con profesións reguladas e establecer directrices propias. Segundo a USC, “na actualidade o título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos non está cualificado como "profesión regulada". A efectos informativos, hai que destacar que o Ministerio reuniu nesta páxina as ordes cos requisitos de verificación das titulacións que habilitan para o exercicio dunha profesión regulada: http://www.educacion.gob.es/educacion/universidades/educacion-superioruniversitaria/legislacion/requisitos-verificacion-titulos-profesionales. Html Ademais, nas memorias débese indicar se o título corresponde a algunha destas profesións e a Orde que a regula, xa que se deben cumprir os requisitos de número de créditos, competencias, etc… Na memoria de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos non figura a Orde que regula o título xa que non é unha profesión regulada”. Durante a tramitación da preceptiva verificación do título publicouse o documento da USC en resposta ao informe elaborado pola ANECA na avaliación da solicitude de verificación. Nel inclúense os aspectos que necesariamente debían ser modificados a fin de obter un informe favorable, xunto a unha serie de recomendacións a ter en conta para a mellora da proposta do título. Na páxina 3 deste documento, (accesible no enlace http://www.usc.es/export/sites/default/gl/servizos/sxopra/descargas/Memoria_Grao_RRLL_RRHH_definitiva.pdf), a propia USC declara: “O título que se propón pretende dar continuidade ao xa existente de diplomado/a en Relacións Laborais que, non debe esquecerse, é o que permite o acceso, entre outras posibilidades, ao exercicio da profesión regulada de Graduado Social que non existe noutros países do EEES”. Á vista do contido do informe da Universidade de Santiago de Compostela, suscítanse dúas cuestións: - A primeira delas é que, a criterio desta institución, non parece aceptable que a USC, nun documento de liñas xerais para a elaboración de novas titulacións, supedite a obtención dun grao universitario oficial á acreditación de requisitos académicos non contemplados no plan de estudos oficial nin na memoria de verificación do título, como sucede neste caso. Tamén cando, como no suposto da queixa, se trata de regular unha adaptación duns estudos xa cursados mediante un curso ponte que permite aos diplomados convalidar parte dos estudos cursados na diplomatura e cursar os créditos non cursados para obter o título de grao. Entre as materias obrigatorias non figura ningunha de lingua estranxeira nin ningún nivel que deba ser acreditado. Por este motivo, podería considerarse dubidosa a validez desta cláusula: “As titulacións que conforman a oferta docente actual de diplomaturas, enxeñerías e licenciaturas da USC poderán transformarse nos novos títulos de grao de acordo coas condicións previstas nas Liñas Xerais para a implantación dos Estudos de Grao e Posgrao no Sistema Universitario Galego, do Consello Galego de Universidades. En canto ás titulacións “ex novo” que se poidan implantar no futuro, estas deberán igualmente aterse ás condicións establecidas nese documento.” -A outra cuestión conflitiva é a natureza destes estudos como conducentes o exercicio dunha profesión regulada. Esta institución formulou no seu día á Universidade de Santiago de Compostela unha recomendación co seguinte contido: “É neste punto no que se produce un erro na argumentación do informe da USC. En efecto, a existencia de profesións reguladas significa que se limita o seu acceso e exercicio a quen poida demostrar que están en posesión de determinadas cualificacións ou de determinados requisitos. Doutra banda, son profesións tituladas aquelas cuxo exercicio esixe a previa posesión dun título académico ou profesional. Cando, ademais, para o seu exercicio se esixe a incorporación a un Colexio Profesional, as profesións convértense en profesións colexiadas. A memoria para a verificación do título de grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos da USC manifesta literalmente: 2.2. No caso de que o título habilite para o acceso ao exercicio dunha actividade profesional regulada en España, débese xustificar a adecuación da proposta ás normas reguladoras do exercicio profesional vinculado ao título, facendo referencia expresa a devanditas normas. O Real decreto 1665/1991, de 25 de outubro, polo que se regula o sistema xeral de recoñecemento dos títulos de ensino superior dos estados membros da CEE que esixen unha duración mínima de 3 anos de duración, define a profesión regulada como a actividade ou conxunto de actividades profesionais para cuxo acceso, exercicio ou algunha das súas modalidades de exercicio se esixa directa ou indirectamente un título e constitúan unha profesión nun Estado membro. No seu anexo 1 relaciónanse as profesións reguladas en España incluíndo entre elas a de Graduado Social. É pois, unha profesión que reúne a dobre condición de profesión titulada e colexiada, cun ámbito profesional propio determinado pola conxunción das normas que regulan o título e que impoñen a colexiación obrigatoria. As funcións do ámbito competencial destes profesionais, aparecen actualmente delimitadas polo RD 1415/2006 (BOE de 16 de decembro) polo que se aproba o dos Colexios Oficiais de Graduados Sociais, con nova redacción dada por RD 503/2011, de 8 de abril. Aos Graduados Sociais, na súa condición de técnicos en materias sociais e laborais, correspóndenlles as funcións de estudo, asesoramento, representación e xestión, sen necesidade de apoderamento especial, nos casos permitidos pola Lei de procedemento administrativo, en todos cantos asuntos laborais e sociais lles fosen encomendados ante o Estado, entidades paraestatais, corporacións locais, Seguridade Social, os sindicatos, entidades, empresa e particulares.” É dicir, o acceso ao exercicio da profesión de Graduado Social obtense mediante acreditación da posesión do título oficial de diplomado en Relacións Laborais ou os que, calquera que sexa a súa denominación, os substitúan ou se creen no futuro con alcance e nivel equivalentes sempre que a Lei atribúa a quen estea en posesión destes o dereito de acceso á profesión de Graduado Social e reúnan os requisitos esixidos por estes Estatutos e polas normas que lle sexan de aplicación. Xunto a iso, a regulación normativa das súas competencias profesionais (profesión regulada) e a colexiación obrigatoria definen este perfil profesional. Na páxina web da Facultade de Relacións Laborais da USC figura o grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos [S] - G3021V01 - 2012/2013. “Os obxectivos xerais do título de Grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos, pretenden que, tras a superación dun programa de formación multidisciplinar, o graduado, como experto que será no ámbito do traballo e das súas relacións, entendidas estas en sentido amplo (regulación legal das relacións traballador-empresario; organización do traballo; dirección e xestión de persoas e grupos nas organizacións …) , adquira as competencias necesarias para: -Exercer de modo adecuado a profesión de Graduado Social. -Intervir no deseño e posta en práctica da estratexia e as políticas de recursos humanos, así como en materia de organización do traballo en todo tipo de organizacións. -Asesorar, prestar apoio e emitir ditames no ámbito sociolaboral. Hai dúas razóns fundamentais que xustifican ou Título de Grao en Relacións Laborais. Estas son, sen ningunha dúbida, a evolución dos estudos de Relacións Laborais e a profesión de Graduado Social”. Facendo unha relación cronolóxica das disposicións aplicables, hai que mencionar: - O Real decreto 1429/1990, de 26 de outubro, polo que se establece o título universitario oficial de Diplomado en Relacións Laborais e as directrices xerais propias dos plans de estudos conducentes á obtención daquel. No seu artigo único establécese o título universitario de Diplomado en Relacións Laborais, que terá carácter oficial e validez en todo o territorio nacional, así como as correspondentes directrices xerais propias dos plans de estudos que deben cursarse para a súa obtención e homologación e que se conteñen no anexo. - O Real decreto 1665/1991, de 25 de outubro, polo que se regula o sistema xeral de recoñecemento dos títulos de ensino superior, denomina profesións reguladas aquelas actividades ou conxunto de actividades profesionais para cuxo acceso, exercicio ou algunha das súas modalidades de exercicio se esixa, directa ou indirectamente, un título e constitúan unha profesión nun Estado membro da Unión Europea. No sector xurídico, contable e económico recóllese a profesión de Graduado Social. -A Resolución de 13 de novembro de 2009, da Secretaría Xeral de Universidades, pola que se publica o Acordo de Consello de Ministros de 30 de outubro de 2009, polo que se establece o carácter oficial de determinados títulos de grao e a súa inscrición no Rexistro de Universidades, Centros e Títulos dispón: “De conformidade co establecido no apartado 3 do artigo 3 do Real decreto 1393/2007, de 29 de outubro, polo que se establece a ordenación dos ensinos universitarios oficiais, declárase o carácter oficial dos títulos de grao que se relacionan no anexo do presente acordo. Estes títulos terán carácter oficial e validez en todo o territorio nacional, terán efectos académicos plenos e habilitarán, no seu caso, para a realización de actividades de carácter profesional reguladas, de acordo coa normativa que en cada caso resulte de aplicación”. Publicación do plan de estudos: “Tal como prevé o artigo 35.4 da Lei orgánica 6/2001, de 21 de decembro, de Universidades, na redacción dada pola Lei orgánica 4/2007, de 12 de abril, os reitores das respectivas universidades deberán ordenar a publicación dos plans de estudos conducentes á obtención dos títulos incluídos no referido anexo, no «Boletín Oficial del Estado» e no diario oficial da Comunidade Autónoma que corresponda”. Entre estes títulos figura o grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos pola Universidade de Santiago de Compostela. Neste plan non figura o requisito de acreditación do nivel B1 dunha lingua estranxeira. O Real Decreto 1837/2008, de 8 de novembro, polo que se incorporan ao ordenamento xurídico español a Directiva 2005/36/CE, do Parlamento Europeo e do Consello, de 7 de setembro de 2005, e a Directiva 2006/100/CE, do Consello, de 20 de novembro de 2006, relativas ao recoñecemento de cualificacións profesionais, así como a determinados aspectos do exercicio da profesión de avogado, ten por obxecto establecer as normas para permitir o acceso e exercicio dunha profesión regulada en España, mediante o recoñecemento das cualificacións profesionais adquiridas noutro ou outros Estados membros da Unión Europea. O seu artigo 4 sinala: “Profesión regulada. 1. Para os exclusivos efectos da aplicación do sistema de recoñecemento de cualificacións regulado neste real decreto, entenderase por «profesión regulada» a actividade ou o conxunto de actividades profesionais para cuxo acceso, exercicio ou modalidade de exercicio se esixa, de xeito directo ou indirecto, estar en posesión de determinadas cualificacións profesionais, en virtude de disposicións legais, regulamentarias ou administrativas. Para estes efectos, as profesións e as actividades que entran dentro do ámbito de aplicación do sistema de recoñecemento de cualificacións segundo a definición anterior son as que se relacionan no anexo VIII sen que da devandita inclusión poidan derivarse outros efectos fóra dese ámbito”. O anexo VIII recolle unha “relación alfabética de profesións e actividades a efectos da aplicación do sistema de recoñecemento de cualificacións regulado neste real decreto agrupadas de acordo co nivel de formación esixido en España para acceder a cada profesión ou actividade, en relación cos niveis descritos no artigo 19”. Entre as profesións reguladas, ao longo de todo o anexo menciónase as de diplomado en Traballo Social, Graduado Social, Graduado Social Diplomado ou diplomado en Relacións Laborais. Por todo o sinalado ata agora considerouse necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar ao Reitorado da Universidade de Santiago de Compostela a recomendación de que se expedira o título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos ao interesado tras a superación do denominado "curso ponte" que permite aos diplomados a adaptación para a obtención do título de grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos superando os créditos non cursados para obter o grao, non entendendo aplicable a esixencia de acreditación do dominio dunha lingua estranxeira equivalente ao nivel B1 do Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas xa que se trata dunha profesión regulada, expresamente excluída desta esixencia, que non figura tampouco na memoria do título”. Con todo, a Universidade de Santiago de Compostela rexeitou esta recomendación co seguinte argumento: “a) O concepto de "profesión regulada" é un concepto polisémico e non ten o mesmo significado cando falamos a efectos do recoñecemento internacional de profesións ou de cualificacións profesionais, que cando falamos a efectos de elaboración e expedición de títulos. b) Na recomendación enviada arguméntase que o título precedente do alumno (Graduados sociais/Diplomados en Relacións Laborais) figura no Real Decreto 1837/2008 como "profesión regulada" pero debe destacarse que este Real Decreto sinala no seu artigo 1 que esta denominación o é "aos exclusivos efectos da aplicación do sistema de recoñecemento de cualificacións regulado neste Real Decreto" c) Pola contra e para os efectos dos títulos universitarios, a norma de referencia é o Real Decreto 1393/2007, polo Real Decreto 861/2010, de 2 de xullo que indica no seu artigo 12.9 que "Cando se trate de títulos que habiliten para o exercicio de actividades profesionais reguladas en España, o Goberno establecerá as condicións ás que deberán adecuarse os correspondentes plans de estudos, que ademais deberán axustarse, no seu caso, á normativa europea aplicable. Estes plans de estudos deberán, en todo caso, deseñarse de forma que permitan obter as competencias necesarias para exercer esa profesión. A tales efectos a Universidade xustificará a adecuación do plan de estudos a devanditas condicións". Neste sentido, o Ministerio de Educación foi aprobando as directrices xerais daquelas titulacións que se consideran como "profesións reguladas". Así, o Ministerio só considerou como profesións reguladas a efectos de elaboración de plans de estudos, as que figuran no anexo deste escrito e que poden consultarse na páxina do Ministerio de Educación: http://www.mecd.gob.es/ educación / universidades / educacionsuperior-universitaria / legislación / requisitos-verificacion-titulosprofesionales.html. En consecuencia, para o recoñecemento de cualificacións no ámbito europeo os títulos de Graduado Social, grao en RRLL, etc., poden considerarse como "profesións reguladas", pero á hora de concretar os requisitos que teñan que cumprir os títulos que habilitan para o exercicio de profesións reguladas, o Ministerio de Educación non ditou ningunha norma no caso destes títulos. Cando nas Liñas Xerais nos referimos ás titulacións que habilitan para o exercicio de profesións reguladas referímonos a estas directrices establecidas polo Ministerio. É dicir, hai unha relación de profesións reguladas, aos efectos do recoñecemento na UE (bastante amplo); e destas, o Ministerio seleccionou, aos efectos de determinar as condicións que debían reunir os seus títulos, unha serie delas, que ademais teñen directivas europeas ou estatais especiais (p.ex.: Lei de Sanidade, Lei de Edificación, etc.). Son estas últimas ás que se fai referencia no art. 12.9 do RD 1393/2007, e ás que facemos referencia nas Liñas xerais, como aquelas que poden contemplar as excepcións que antes se citaban”. Esta institución considera precisa unha aclaración sobre os confusos termos nos que está baseada esta distinción que fai a USC entre “profesións reguladas aos efectos do recoñecemento de cualificacións na UE” e “profesións reguladas aos efectos de determinar as condicións que debían reunir os seus títulos universitarios”. Por este motivo, invocando o principio de asistencia e cooperación entre entidades públicas, solicitouse á Secretaría Xeral de Universidades a necesaria información para esclarecer os problemas expostos neste expediente, en particular, o criterio dese órgano sobre a esixencia de requisitos académicos que non estean expresamente recollidos no plan de estudos oficial e na memoria do título, e a natureza deste título como conducente ao exercicio dunha profesión regulada, así como sobre as demais circunstancias relevantes para unha adecuada valoración do obxecto da queixa. C. O cálculo de notas medias nos expedientes académicos Nas Q/906/12 e Q/923/12 tivemos coñecemento dos problemas xerados na Unidade de Xestión Académica do Campus de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela ao emitir expedientes académicos certificados con notas medias mal calculadas, segundo as recorrentes en queixa. Manifestaban que, por resolución do 15 de setembro de 2011, da Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, entrou en vigor un novo protocolo de colaboración subscrito entre a consellería e as universidades de Santiago de Compostela, A Coruña e Vigo para a valoración dos expedientes académicos (DOG nº 188 do 30 de setembro de 2011). No artigo 2º apartado 7 de devandita resolución especifícase que "no caso de que un alumno curse un segundo ciclo procedente doutra titulación, considerarase que o seu expediente académico estará constituído polo primeiro ciclo completo da súa titulación de orixe e polo segundo ciclo da nova titulación. A nota media total do expediente académico realizarase de forma ponderada entre o primeiro ciclo e o segundo ciclo, utilizando como coeficiente de ponderación os créditos superados en cada un dos ciclos”. Sinalaban que na Unidade de Xestión Académica (UXA) do Campus de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela procederon, durante os primeiros meses logo da entrada en vigor da resolución, a expedir e certificar expedientes académicos conforme ao protocolo que establece o RD 1125/2003 cun cálculo da nota media erróneo. Soamente reflectían nos expedientes de segundo ciclo a nota media das materias do segundo ciclo sen ter en conta as do primeiro. Na actualidade existen simultaneamente expedientes certificados de titulacións de segundo ciclo do Campus de Lugo que contan con notas medias soamente das materias que compoñen o segundo ciclo e outros coa nota media ponderada entre o primeiro e o segundo ciclo aínda que respondan ambos ao mesmo protocolo establecido polo RD 1125/2003. Isto supón un agravio comparativo entre os titulados que concorren a premios/bolsas/axudas/postos de traballo nas que se ten en conta a nota media. Solicitado informe sobre o contido das queixas á Universidade de Santiago de Compostela da que depende a UXA do Campus de Lugo, a Secretaria xeral da Universidade no relativo ás certificacións sobre notas medias, indicaba o seguinte: 1.- O sistema de cálculo de notas medias non ten unha regulación uniforme en todo o Estado español, de feito existe unha iniciativa promovida polo Defensor do Pobo para que por parte do Ministerio competente se aborde esta cuestión. Deste xeito cada convocatoria, subvención, etc. establece un sistema de cálculo diferente. 2.- As tres universidades galegas solicitaron no seu día a unificación do sistema de cálculo de notas medias para todo o Sistema Universitario de Galicia (SUG) para todas as convocatorias realizadas polas universidades galegas e pola Xunta de Galicia, nun sistema pioneiro en todo o Estado español. Froito de múltiples reunións chegouse á realización dun Protocolo no ano 2005. Respecto ao cálculo das notas do alumnado que cursara dous ciclos establecíase que cando se proceda á adaptación íntegra dun primeiro ciclo por telo superado noutro plan de estudos (das universidades do SUG ou doutra universidade), procederase ao cálculo da nota media dese primeiro ciclo de acordo co seu expediente, e a nota media do segundo ciclo obterase conforme aos criterios establecidos neste acordo. Para obter a media total do expediente farase a media ponderada entre o primeiro e o segundo ciclo, utilizando como coeficiente de ponderación os créditos cursados en cada ciclo. Se o primeiro ciclo foi cursado nun plan non estruturado en créditos establécese como coeficiente de ponderación 180 créditos. 3.- Este protocolo tiña como base de cálculo as cualificacións en base 0-4 xa que a maioría das titulacións aínda non tiñan todas as cualificacións no sistema establecido no Real decreto 1125/2003, que incorpora un sistema de cualificacións cuantitativas. Debe sinalarse que esta norma tivo efectos no curso 2003-04 e non para os novos alumnos, o que provocou que os expedientes, segundo o ano, tivesen sistemas de cualificación diferentes (só cualitativos ou cuantitativos e cualitativos) o que influía no resultado da media do expediente. 4.- As universidades do SUG expuxeron no ano 2010 que se debería cambiar o sistema de cálculo de notas medias e adaptalo ao sistema de medias baseado no limiar de 0-10, porque a maioría dos expedientes xa estaban axustados a este rango. Neste sentido celebráronse reunións entre as universidades e entre estas e a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Froito destas reunións chegouse á elaboración dun novo protocolo no ano 2011: “No caso de que un alumno curse un segundo ciclo, procedente doutra titulación, considerarase que o seu expediente académico estará constituído polo primeiro ciclo completo da súa titulación de orixe e polo segundo ciclo da nova titulación. A nota media total do expediente académico realizarase de forma ponderada entre o primeiro ciclo e o segundo ciclo, utilizando como coeficiente de ponderación os créditos superados en cada un dos ciclos. Se o primeiro ciclo foi superado nun plan de estudos non estruturado en créditos, estableceranse como coeficiente de ponderación os créditos que resulten de facer a conversión das horas das materias superadas a créditos. A nota media dos expedientes académicos de titulados universitarios que accedesen a cursos superiores ao primeiro, nas titulacións de grao que establezan esta posibilidade na súa memoria verificada, calcularase conforme ao establecido no parágrafo anterior mediante ponderación entre a nota media dos estudos que lle permitiron o acceso e a nota media daqueloutros estudos que de forma obrigatoria tivo que superar no grao”. A aplicación práctica deste criterio acordado foi problemática por canto en moitos casos non se tiñan as cualificacións da titulación de orixe, xa que o único que se necesitaba para acceder era a acreditación do título. Conseguir esta información supoñería pedirlle a todos os alumnos (titulados e non titulados) nesta situación unha certificación académica e despois introducir esa información na aplicación informática. No caso de que se tivese unha media do primeiro ciclo, esta media fora calculada cun sistema de cálculo diferente polo que non era válida a efectos do sistema de cálculo do novo protocolo. Estes e outros problemas de aplicación práctica do protocolo levaron a unha reunión da Comisión de Seguimento do protocolo o 13 de febreiro do 2012, sobre a interpretación do protocolo. Con respecto a este tema, acordouse o seguinte no relativo ao acceso a segundos ciclos: Dentro do protocolo defínese o deber de calcular a nota media dun alumno que está cursando unha titulación de 1 ° e 2° ciclo pero con acceso ao 2° ciclo, a partir da nota media do título que lle permite este acceso, ponderada pola nota media das materias cursadas no 2° ciclo. O problema co que se atopan as universidades do SUG é que non dispoñen dos datos para poder calcular a nota media do título de acceso. Conseguir esta información supoñería pedirlle a todos os alumnos (titulados e non titulados) nesta situación unha certificación académica e despois introducir esa información na aplicación. E nos casos en que se calculou esta media, faise en base 0-4 polo que non é válida para o novo sistema de cálculo da media. Por este motivo, acórdase que transitoriamente para titulacións anteriores ao Real decreto 1393/2007, de non ser posible a inclusión das medias do primeiro ciclo por falta de datos, deberá figurar soamente a media das materias que cursou no 2° ciclo. Neste sentido, as certificacións que se expiden deberán indicar claramente que a nota media correspóndese exclusivamente con este segundo ciclo. No apartado segundo, parágrafo segundo do punto 7, refírese á forma de cálculo da media do expediente académico no caso de alumnos que cursen un segundo ciclo procedentes doutra titulación, se o primeiro ciclo era dun plan de estudos non estruturado en créditos. O coeficiente de ponderación correspóndese cos "créditos que resulten de facer a conversión das horas das materias superadas a créditos”. Isto supón un cambio con respecto ao anterior, pois antes utilizábanse sempre 180 créditos para o primeiro ciclo. O problema está en que, en moitos casos, non se ten información nas certificacións académicas do número de horas das materias superadas. Por este motivo acórdase que, se no primeiro ciclo do plan de estudos non estruturado en créditos non se ten a información para poder realizar a conversión en horas, tomarase como referencia o criterio de 180 créditos. A partir desta data a aplicación informática adaptouse a este sistema. O informe conclúe sinalando que é posible que entre a entrada en vigor do Protocolo e a aprobación da addenda algunhas certificacións contivesen a media ponderada das dúas titulacións de primeiro e de segundo ciclo (as dos expedientes que a universidade posuía) e outras só coas cualificacións da titulación do segundo ciclo (expedientes que non figuraban no sistema informático) de aí a necesidade de axustar o protocolo. Non obstante o anterior, nos procesos de concorrencia competitiva (bolsas...) ordinariamente é a propia universidade a que facilita directamente os datos dos expedientes dos solicitantes. Os alumnos poden solicitar diversos tipos de certificacións, globais, parciais, con notas medias, con varios tipos de notas medias, en base 4, en base 10, con só materias aprobadas, especiais para determinadas convocatorias do MEC, etc. O informe da Secretaria Xeral da Universidade conclúe que non se pode dicir que exista un único modelo de certificación nin un único sistema de expedir as notas medias. Por outra banda non é posible "retirar" certificacións de expedientes emitidos, pero no caso de que exista algunha dúbida sobre as notas medias ao órgano convocante, de oficio ou a instancia de parte, pode pedir que se aclare o sistema de cálculo de calquera nota media emitida. Este é o teor do informe remitido pola Secretaría Xeral da USC. Pola súa banda, a iniciativa do Defensor del Pueblo á que este informe se refire no seu primeiro inciso, consiste nunha recomendación que se lle formulou ao Ministerio de Educación para que se fixen coa máxima claridade os criterios que todas as universidades españolas teñen que aplicar á hora de calcular a nota media dos expedientes académicos universitarios dos estudantes, así como a información que deben recoller as súas certificacións académicas. A institución persegue con iso que se garanta a igualdade de oportunidades nos procesos de mobilidade de estudantes e nas convocatorias de concorrencia competitiva nos que estes participen. A nota media do expediente académico resulta determinante nos procesos de admisión á universidade pola cota asignada a titulados universitarios, procedentes tanto de universidades estranxeiras como españolas, ou convocatorias relativas ás concesións de bolsas e axudas do Programa de Formación do Profesorado Universitario, axudas para bolsas e contratos no marco do estatuto do persoal investigador en formación, axudas a universidades para favorecer a mobilidade de estudantes en másteres oficiais, becas para a realización de másteres en universidades estranxeiras, bolsas e axudas para a mobilidade de estudantes universitarios, etc. O certo é que na actualidade, o sistema normativo permite a coexistencia de distintos sistemas entre as universidades, e ata varios dentro da mesma universidade. Así, non hai un criterio normativo aplicable con carácter xeral para saber que cualificacións deben terse en conta para achar a nota media do expediente académico. E tamén existen distintos criterios sobre se tomar ou non en consideración, xunto ás cualificacións das materias propias da titulación, as obtidas nas cursadas como complementos formativos correspondentes aos segundos ciclos das titulacións. Con este fin é necesario, en opinión da institución do Defensor del Pueblo, que se establezan criterios homoxéneos que contemplen a diversidade de supostos e que, con pleno respecto á autonomía universitaria, permitan a elaboración dunha norma de carácter estatal que contemple un sistema uniforme e de aplicación en todo o Estado para calcular a nota media dos expedientes académicos dos estudantes, a escala a utilizar e a información que debe expresarse nas certificacións académicas. Esta recomendación foi expresamente aceptada pola Secretaría Xeral de Universidades do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte, comprometéndose a adoptar as medidas que resultasen precisas para o seu cumprimento. Ao mesmo tempo, iniciáronse de oficio actuacións informativas ante 48 universidades españolas dándolle traslado do anterior e solicitando información sobre a posición que manterían no Consello de Universidades no que se propuxo o debate desta cuestión. Esta institución comparte plenamente o criterio reflectido na recomendación do Defensor del Pueblo sobre a necesaria harmonización das fórmulas utilizadas polas distintas universidades para expresar e ponderar as cualificacións obtidas polos alumnos. Nese sentido, con carácter complementario ao informe remitido pola Universidade de Santiago, solicitouse informe da Secretaría Xeral de Universidades, da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria que concordaba plenamente coa resposta dada no informe realizado pola Secretaría Xeral da Universidade de Santiago de Compostela, solicitado por esta institución, sobre a queixas presentadas. Un dos obxectivos das institucións asinantes dos protocolos aos que se fai referencia no informe da Universidade de Santiago de Compostela é conseguir unha uniformidade na información fornecida nos expedientes académicos do alumnado que conforma o Sistema Universitario de Galicia e na valoración destes, de tal xeito que, independentemente da institución encargada da valoración, o resultado sempre sexa o mesmo. A complexidade dos expedientes académicos fixo necesario que as universidades do Sistema Universitario de Galicia adoptasen un criterio homoxéneo para as valoracións dos expedientes académicos e o cálculo da nota media, criterio homoxéneo que é aplicable a todos os procedementos que as institucións asinantes do protocolo convocan, así como a todas as convocatorias que a consellería publica. Para a selección de beneficiarios de axudas públicas, a consellería establece con carácter xeral nas dúas convocatorias que a certificación académica sexa valorada de acordo cos parámetros reflectidos no Protocolo asinado entre ela e as universidades do SUG. Calquera das convocatorias de concorrencia competitiva realizadas pola Secretaría Xeral de Universidades, onde a nota media do expediente sexa requisito para acceder a unha bolsa ou axuda, solicita dos alumnos : Certificación académica completa emitida pola universidade correspondente na que se fará constar a nota media do expediente académico, obtida de acordo cos parámetros reflectidos no protocolo de colaboración subscrito, con data 27 de xuño de 2011, entre a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria e as universidades de Santiago de Compostela, A Coruña e Vigo para a valoración dos expedientes académicos, publicado no DOG o día 30 de setembro de 2011 por Resolución da Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria do 15 de setembro de 2011. Os alumnos que estean cursando estudos de 2° ciclo (licenciado, arquitecto, e enxeñeiro) por acceder desde unha titulación de 1° ciclo deberán enviar ademais unha copia compulsada da certificación académica relativa ao primeiro ciclo realizado. Igualmente, os alumnos que estean cursando estudos oficiais de grao por acceder desde unha titulación de primeiro ou primeiro e segundo ciclo, deberán presentar unha copia compulsada da certificación académica completa na que se inclúa o recoñecemento dos créditos das materias cursadas nestes. (Exemplo: Orde do 23 de decembro de 2011 pola que se convocan os premios fin de carreira da Comunidade Autónoma de Galicia para o alumnado que acabe os seus estudos universitarios no ano 2011 nas universidades do sistema universitario de Galicia, Diario Oficial de Galicia do 5 de xaneiro de 2012). No caso de que na certificación dun expediente académico non figure a nota media calculada segundo o protocolo, ou que figure soamente a nota media de cada un dos dous ciclos dos ensinos, a comisión avaliadora de cada convocatoria realiza o cálculo da nota media total ou, se é o caso, a ponderación entre o primeiro e segundo ciclo, utilizando como coeficiente de ponderación os créditos superados en cada un dos ciclos. Polo anterior, a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria considera que non se poñen en risco a igualdade de oportunidades dos titulados universitarios que concorren a convocatorias de concorrencia competitiva. O informe da Secretaría Xeral da Universidade de Santiago aclara as circunstancias que se foron producindo coa sucesiva aplicación dos protocolos e os mecanismos para unificar a diversidade de sistemas de cálculo de notas medias. Tamén a Secretaría Xeral de Universidades, nas súas convocatorias de axudas, bolsas ou outros procesos de concorrencia competitiva prevé que a comisión avaliadora de cada convocatoria realice o cálculo da nota media total ou, de ser o caso, a ponderación entre o primeiro e segundo ciclo, utilizando como coeficiente de ponderación os créditos superados en cada un dos ciclos naqueles supostos de insuficiencia de datos nas certificacións académicas expedir ou falta de axuste aos criterios establecidos no protocolo. En conclusión, esta institución considera que se están poñendo os medios para resolver a disfunción creada no seu día pola coexistencia de distintos criterios de valoración das cualificacións e de distintos modelo de certificación. IV. RESOLUCIÓNS DO VALEDOR DO POBO 1. Recordatorio de deberes legais dirixido á Universidade de A Coruña en data 3 de xaneiro de 2012, para que respondera á recomendación desta institución do 29 de xuño de 2011 (Q/2212/10). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa con data 10 de decembro de 2011 como consecuencia da queixa presentada por P. S. R. sobre os numerosos problemas xurdidos durante a súa participación no programa de mobilidade Leonardo da Vinci, para estancias formativas no estranxeiro, do que a UdC foi beneficiaria. Ante iso solicitamos información a esa Universidade, que nola remitiu con data 9 de febreiro, tras facerlle un primeiro requirimento o 21 de xaneiro. Coa información remitida non era posible facer unha valoración definitiva do obxecto da queixa, polo que con data de 7 de marzo de novo dirixímonos novamente á Universidade da Coruña co fin de solicitar con urxencia información sobre os extremos aínda pendentes de aclaración: en concreto, as razóns polas que o interesado atopouse na situación descrita na queixa e cal fora a actitude da UDC respecto da reclamación de responsabilidades á empresa intermediaria e o abono das cantidades satisfeitas. Ao non responder o informe á totalidade dos problemas que foran expostos, solicitouse do Reitorado da UDC que, con carácter urxente, completásenos a información facilitada e, en particular, que informase sobre os aspectos sinalados no noso escrito de data de 7 de marzo. Con data de 8 de abril, tivo que ser requirido novamente. Con data de 25 de abril, a UDC remite un oficio asinado polo secretario xeral ao que se achega unha copia dunha serie de correos electrónicos, sen mais aclaración nin valoración das consideracións recollidas no escrito desta institución, persistindo na idea de que a responsabilidade do ocorrido era só imputable ao participante. Coa data do 23 de maio, solicitamos informe ao Director da División Leonardo da Vinci da OAPEE, que remitiu un escrito con data 24 de xuño, no que se afirmaba con toda claridade. Á vista do contido do informe, e de conformidade co establecido no artigo 32 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, procedeuse a realizar á Universidade da Coruña unha recomendación, xa que do conxunto do informe concluíase sen dúbida o seguinte: - Que a UDC como beneficiaria é responsable única das deficiencias na prestación do servizo de acollida que deu o intermediario designado pola UDC, neste caso, Training Vision. - A circunstancia anómala da práctica feita pola UDC de pago indirecto ao intermediario polos servizos de acollida, dado que este sistema debilita a súa posición respecto ao socio intermediario, xa que se impide un contrato directo entre beneficiario e prestador de servizos, cunhas condicións contractuais que garantan a calidade esixida no ámbito do programa de Mobilidade Leonardo da Vinci. - A interrupción da estancia non se entende como debida por mor de forza maior (artigo 1.2 do contrato de financiamento entre OAPEE e UDC, segundo Anexo 1), senón a unha deficiente prestación do servizo de acollida, imputable ao beneficiario, a UDC. - Os criterios técnicos e legais para o reembolso das cantidades abonadas veñen expostos con toda claridade no informe: “comunicamos a la UDC que debe requerir al intermediario la devolución de las cantidades adelantadas para alojamiento y manutención, así como para gestión de la movilidad.”. “Hemos indicado a la UDC que de todas formas deberá hacerse cargo de reclamar al intermediario la devolución íntegra de las cantidades recibidas, al no haber cumplido con su cometido de facilitar un puesto en prácticas adecuado al participante. Se debe aclarar que esas cantidades, en caso de recuperarse no pertenecerían al participante, sino a la UDC que es quien las había entregado ya al participante como pago adelantado. En caso de no recuperarlas, la UDC las deberá dar como perdidas, renunciando expresamente a reclamarlas al participante, a pesar de no haber realizado éste su estancia formativa”. - Sobre a procedencia do pago do 15% complementario, pronúnciase tamén o OAPEE con precisión. - Sobre se a documentación do contrato foi entregada ou non, as discrepancias sobre este feito carecen de consecuencias pola declaración do OAPEE no sentido de que aínda que aunque no la hubiera recibido la U.D.C. es responsable del cumplimiento de las condiciones especificadas en el contrato y el acuerdo de formación. Por todo o sinalado ata agora, considerouse necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Reitorado da Universidade da Coruña a seguinte recomendación: Que a UDC asuma, como responsable única, as deficiencias na xestión do programa de mobilidade Leonardo da Vinci denunciadas neste expediente de queixa, na prestación do servizo de acollida ao participante e na consecuente interrupción da estancia formativa, e proceda á xestión do reembolso das cantidades satisfeitas no sentido indicado polo Organismo Autónomo de Programas Educativos Europeos e procure compensar ao participante por non cumprir co seu cometido de facilitarlle un posto en prácticas, tal como manifesta literalmente o informe do OAPEE, da forma que poida ser acordada entre eles. No mesmo escrito solicitouse que se dese cumprimento á obrigación establecida no artigo 32.2 da citada Lei, respondendo por escrito no prazo dun mes sobre se aceptaba ou non a recomendación e, no seu caso, as medidas adoptadas para darlle cumprimento. Con data 7 de setembro recibiuse un escrito do Reitorado da Universidade da Coruña no que se di que en relación con nuestro escrito de 23 de agosto de 2011, dictado en el expediente D.3.Q/2212/10, y en la línea de mejorar la eficiencia y eficacia de sus procedimientos, la Universidad de A Coruña agradece la recomendación del Valedor do Pobo, a la que se le dará el curso que legalmente procede. A resolución á que se refire o escrito do Reitorado non é do 23 de agosto, senón do 29 de xuño. Con data do 23 de agosto formulóuselle xa un primeiro requirimento de resposta. Con data 20 de setembro requirimos novamente para que, con carácter urxente, comunicase a esta institución a súa posición respecto da recomendación formulada, se aceptábaa ou non, e en caso de aceptala, as medidas concretas que se adoptaron para darlle cumprimento. Con todo, non tivo entrada nesta institución a resposta solicitada na que se concretasen as medidas para dar efectividade, de ser o caso, á recomendación formulada por esta institución, nin ningunha comunicación de vostede xustificativa de tal atraso. Como consecuencia de todo iso e con base no establecido nos artigos 32 e 33 da Lei do Valedor do Pobo, con data 21 de outubro formulámoslle o seguinte recordatorio de deberes legais: Artigo 32 1.- O Valedor do Pobo, con motivo das súas investigacións, poderá formular ás autoridades e funcionarios das Administracións Públicas advertencias, recomendacións, recordatorios dos seus deberes legais e suxestións para a adopción de novas medidas. 2.- Estes funcionarios e autoridades deberán responder sempre por escrito e no prazo dun mes. Artigo 33 1.- Se formuladas as súas recomendacións, non obtivese resposta ou, nun prazo razoable, non se producise unha medida adecuada ao suxerido, o Valedor do Pobo poderá poñer os antecedentes do escrito e as recomendacións efectuadas en coñecemento do Conselleiro do Departamento afectado ou da máxima autoridade da Administración Pública Galega. 2.- Se tampouco obtivese unha xustificación adecuada incluirá tal asunto no seu informe anual ou especial, con mención dos nomes das autoridades ou funcionarios que persistan naquela actitude, especialmente nos casos nos que, considerando o Valedor do Pobo que era posible unha solución positiva, esta non se conseguise. Con data 25 de novembro, reiterámoslle o recordatorio. Á vista do cambio producido nos órganos dese Reitorado, e pola cortesía debida, formulámoslle novamente o recordatorio do seu deber legal de responder. Dadas as inaceptables dilacións que se produciron na resolución deste asunto por parte da UDC desde o inicio mesmo do problema, insistimos na urxencia da remisión da preceptiva resposta, dándolle un prazo de quince días. De non recibirse o seu escrito de resposta nese prazo, o asunto incluirase no Informe Anual desta institución, de considerarse que era posible unha solución positiva e esta non se dese. Así mesmo, no mencionado Informe dirixido ao Parlamento de Galicia, de acordo co disposto no artigo 37 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, subliñarase a persistencia dunha actitude hostil ou entorpecedora ao labor desta institución por parte do Reitorado da Universidade da Coruña. Resposta da Universidade de A Coruña: Non aceptada. 2. Recordatorio de deberes legais dirixido á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria en data 17 de xaneiro do 2012, sobre a súa obrigación de respostar os recursos que lle sexan presentados (Q/404/11). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención M. B. C. D. No seu escrito, esencialmente indicábanos a súa desconformidade coa baremación do acceso e pago do comedor escolar CPI "Vicente Otero Valcárcel". Foi recibido o informe desa Consellería, asinado pola xefa do servizo de Recursos Educativos Complementarios da Xefatura Territorial da Consellería na Coruña e solicitouse un informe complementario, que asinou a subdirectora xeral de Xestión Orzamentaria e Recursos Educativos Complementarios. Á vista do que se fai constar no informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións: 1.- No primeiro informe recibido nesta institución, emitido pola xefa do servizo de Recursos Educativos Complementarios da Xefatura Territorial da Consellería na Coruña, afírmase con toda claridade que a normativa aplicable no momento de facer a solicitude a interesada es contradictoria en lo que respeta a la valoración de la renta para ser beneficiario de beca de comedor escolar en el curso 2009/2010. Dedúcese do propio informe que a actuación da Administración incorreu nunha falta clara de previsión e nun defecto de técnica lexislativa nun marco xurídico xa confuso. Por unha banda, desde a Orde da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria do 21 de febreiro de 2007, pola que se regula a organización, funcionamento e xestión do servizo de comedor escolar nos centros docentes públicos dependentes da Consellería de Educación, existe unha multiplicidade normativa que xerou, como se desprende do propio informe, certa inseguridade xurídica: a Orde do 13 de xuño de 2008, a Instrución de 29 de maio de 2009, da Secretaría Xeral da Consellería, sobre funcionamento no curso escolar 2009/2010 dos comedores escolares regulados no art. 2.1. do Decreto 10/2007, do 25 de xaneiro; e, finalmente, o Decreto 374/2009, do 6 de agosto, polo que se aproban os prezos públicos pola utilización dos comedores escolares nos centros docentes públicos non universitarios dependentes da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Por este motivo, o mínimo exixible sería que o Decreto 374/2009, publicado no mes de agosto, incluiría unha disposición transitoria relativa ao réxime aplicable aos procesos xa iniciados no curso 2009-2010, entre eles, a baremación das solicitudes de comedor feitas no mes de xuño e as do mes de setembro, sendo coñecida a circunstancia de que a Instrución do 29 de maio de 2009, da Secretaría Xeral da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, tomaba como referencia a declaración da renda dun exercicio económico distinto, o de 2007. Desta situación, segundo recoñece o propio informe, estaba advertida desde o mes de maio de 2010 a Subdirección Xeral de Xestión Orzamentaria e Recursos Educativos Complementarios, que non se pronunciou respecto diso. No informe complementario recibido, xustifícase o feito de que non foi adoptada ningunha medida correctora en que la noticia de la contradicción entre la Orden de 21 de febrero de 2007 y la Instrucción de 29.05.2009 de la Secretaría Xeral se produce a finales de mayo de 2010, a un mes vista de la finalización del curso escolar, con que lo único efectivo que se podía hacer era asegurarse de que en la Instrucción correspondiente al curso escolar siguiente 2010-2011 no se había producido contradicción normativa alguna. En conclusión, produciuse unha situación disfuncional que orixinou certamente un dobre baremo para un mesmo servizo no mesmo curso escolar, tal e como sinala a propia Administración, xa que para uns alumnos aplicouse como referencia do prezo público a renda de 2007 e para outros usuarios, no mesmo curso escolar, aplicouse a renda de 2008. Así mesmo, os límites de renda e os criterios de fixación da súa contía segundo os cadros da declaración foron tamén distintos o que é, sen dúbida, unha anomalía. Non é xustificable a situación dicindo, como fai o informe, que o Consello Escolar do CPI aplicou en cada momento la normativa en vigor. En el momento de efectuar la matrícula y de entregar la documentación correspondiente para la exención del pago de comedor, junio 2009, no estaba vigente el Decreto 347/2009, ni había finalizado el plazo para la declaración del IRPF 2008, por lo que no sería exigible. Por otra parte, si la valoración inicial del centro (de junio), que ya tenía baremada la documentación de la mayoría de los alumnos, fuese revisada en septiembre con la solicitud de nueva documentación, los alumnos beneficiarios podrían verse privados de un derecho ya reconocido. Estes eventuais prexuízos derivaban, todos eles, da descoordinación entre as sucesivas disposicións sobre o acceso ao comedor escolar e non é, de ningún xeito responsabilidade da interesada. O informe da Subdirección Xeral de Xestión Orzamentaria e Recursos Educativos Complementarios manifesta que lo cierto es que, tal y como señala el Valedor do Pobo sí parece apreciarse una contradicción entre determinados extremos contenidos en la Instrucción de 29.05.2009 de la Secretaría General y la Orden de 21 de febrero de 2007, seguramente favorecida por la elaboración del Decreto 347/2009 próximo a publicarse, pero sin estar publicado en la fecha en la que se dictó la Instrucción. No obstante, si bien la aplicación de la Instrucción en la confección de la relación provisional de admitidos al comedor resultó indebida, en el momento en que el centro la aplica para resolver las alegaciones y cerrar la relación definitiva ya estaba en vigor el Decreto 347/2009, de superior rango jerárquico que la Orden de 21 de febrero de 2007, con lo que el Consejo Escolar, al margen de que errara en la aplicación concreta, circunstancia desconocida, utilizó en la baremación los criterios correctos. Recoñécese tamén que non se debeu aplicar a Instrución do 29 de maio de 2009, da Secretaría Xeral, pero a conclusión non é do todo adecuada. O centro, para resolver as alegacións e pechar a relación definitiva, aplicou o Decreto 347/2009, que estaba xa en vigor no mes de setembro, pero non utilizou na baremación os criterios correctos porque non revisou a baremación feita en xullo (das solicitudes presentadas en xuño) na que se aplicou unha norma distinta, con outro exercicio fiscal e outros límites, que poderían ser máis prexudiciais para os solicitantes que se se houbese tido en conta, para facer a relación definitiva, só os criterios sinalados no Decreto 347/2009. En canto ao prexuízo económico producido, como se comunicou por escrito a esta institución, derívase claramente dos escritos remitidos pola interesada ao centro escolar e á xefatura territorial polo que non se corresponde coa realidade o que se sinala no primeiro informe remitido de que: “En ningún caso la interesada hace mención a que, con la aplicación del baremo que establece el Decreto 374/2009 tuviera derecho a la gratuidad del comedor en el curso 2009/2010, ni aporta su declaración de la renta para comprobar si resultó o no perjudicada en sus intereses por la baremación hecha por el centro.” A propia interesada sinalou ao longo de todo o procedemento que “con la entrada en vigor del Decreto 374/2009 mis intereses se veían perjudicados por la nueva baremación que recogía el mismo, ya que habían cambiado por completo las casillas de la renta a tener en cuenta con respecto a la Orden de 13 de junio de 2008. Es por eso que no se aporta la declaración de la renta que se solicita en ese decreto (renta de 2008). Aclarar, asimismo, que la renta de 2007 que fue la que se utilizó para baremar a los solicitantes admitidos en junio igualmente me perjudicaba, en aplicación de la Instrucción de 29 de mayo, ya que habían cambiado las casillas a tener en cuenta para dicha baremación no ateniéndose a lo establecido en la Orden de 13 de junio de 2008 y la cual aporto a la vista de que Educación no se la ha facilitado. Con la aportación de dicha instrucción espero que quede aclarado el porqué de mi disconformidad y posterior reclamación: En el curso 2008-2009 aportó la renta de 2007 en aplicación de la Orden de 13 de junio de 2008 y me resulta una subvención de comedor al 50%. En el curso 2009-2010 aporto la renta de 2007 de nuevo, y se aplica la Instrucción de 29 de mayo sin que los padres sepamos de qué trata. Es ahí donde me encuentro con que aportando por segundo año la misma renta y manteniéndose la misma orden y decreto en vigor, resulta que me toca abonar el 100% y me privan de la subvención del servicio de comedor cuando el año anterior me lo habían bonificado. Con la entrada en vigor del nuevo Decreto 374/2009 de agosto, ya con la baremación cambiada con respecto al anterior ya saldría perjudicada, pero no es por el cual se realiza el baremo en mi caso concreto. La solución que me dan en el centro para que aporte la renta de 2008 en aplicación del nuevo decreto no me parece una práctica legal si no es de aplicación a todos. Tendrían que haber aplicado la Orden de 13 de junio de 2008 que estaba en vigor y que se obvió por completo, siendo sustituida por la Instrucción de 29 de mayo. Con esta información, que estaba contida no recurso de alzada, non cabería manifestar, como se fai no segundo informe remitido pola Consellería, que en el supuesto objeto de la queja formulada por la Sra. x, efectivamente carecemos de los datos concretos que permitan determinar si la aplicación de los distintos instrumentos normativos, que confluyeron a la vez en tan corto espacio de tiempo, sus circunstancias concretas le ocasionaron un perjuicio real y cuantificable. Finalmente, o recurso de alzada, interposto en xaneiro de 2010, non foi resolto. Por todo o anterior, parece que o Decreto 347/2009 tería que contemplar un período transitorio para as baremacións xa en trámite. A súa promulgación, no mes de agosto, supuxo que non fose aplicable ás solicitudes feitas no mes de xuño (provisionalmente resoltas no mes de xullo) polo que legalmente estas solicitudes terían que rexerse pola Orde de 2007, a norma de superior rango xerárquico entón en vigor. No relativo ás solicitudes resoltas no mes de setembro, o propio Decreto tería que prever o réxime aplicable, de forma que para o mesmo curso escolar, no mesmo servizo de comedor e no mesmo centro educativo, todos os alumnos foran baremados coa mesma normativa para non producir situacións discriminatorias. De calquera forma, esta institución considera que a primeira situación que ten que corrixirse e a falta de resolución do recurso de alzada interposto no seu día pola interesada. O que é necesario esixirlle á Consellería e que resolva o recurso, aínda que transcorrese xa o prazo establecido. A desestimación por silencio administrativo "tiene los únicos efectos de permitir a los interesados la interposición del recurso administrativo o contencioso-administrativo que resulte procedente" (segundo parágrafo do art. 43.3). Tendo en conta: 1.- A obrigatoriedade que ten a Administración de ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificala, calquera que sexa a súa forma de iniciación, que establece o nº 1 do artigo 42 da Lei 30/1992, do 26 de novembro de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común. O número 2 do citado artigo establece que o prazo máximo para resolver as solicitudes que se formulan polos interesados será o que resulta da tramitación do procedemento aplicable a cada caso. Cando a norma do procedemento non os fixe, o prazo máximo será de tres meses. O dereito a obter unha resolución sobre o pedido á Administración impón a esta un prazo máximo para resolver, co fin de evitar esperas interminables ao cidadán, sen prexuízo de poder aplicar as normas de silencio positivo ou negativo. A exposición de motivos da lei xa di que o silencio administrativo, positivo ou negativo, non debe ser un instituto xurídico normal, senón a garantía que impida que os dereitos dos particulares queden baleiros de contido cando a súa Administración non atenda eficazmente e coa celeridade debida as funcións para as que se organizou. A Administración está obrigada a responder ao cidadán que acode a ela, non dando máis do que poida e debe facer, pero tampouco menos do que se poida esperar dela e, o mínimo que debe ofrecer ao cidadán é unha resposta directa, rápida, exacta e legal. Estamos ante unha das manifestacións lexislativas do dereito a obter unha resolución expresa dentro de prazo. A obrigación administrativa de cumprir coas normas que rexen os procedementos, coidando ao máximo todos os trámites que constitúen o expediente, dimana directamente do mandato constitucional do artigo 103 dunha Administración eficaz que serve con obxectividade aos intereses xerais e que actúa con sometemento á lei e ao dereito, con suxeición da actuación pública ao procedemento administrativo establecido na lei e segundo os principios garantidos polo artigo 9.3 da Constitución española. 2.- De conformidade co número 2 do artigo 115 de devandita lei o prazo máximo no que debe notificarse a resolución do recurso de alzada será de tres meses. 3.- A responsabilidade directa do persoal ao servizo das Administracións públicas que teñan ao seu cargo o despacho dos asuntos, así como dos titulares dos órganos administrativos competentes para instruír e resolver os mesmos, do cumprimento da obrigación legal de ditar resolución expresa en prazo, todo iso sen prexuízo das responsabilidades a que puidese dar lugar o incumprimento, que establece o nº 7 do artigo 42 citado. Procede, á vista do establecido no artigo 32 nº 1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, efectuar o seguinte recordatorio de deberes legais: “Que a Lei 30/1992, de 26 de novembro, de réxime xurídico das Administracións Públicas e do procedemento administrativo común no seu artigo 42 recolle a obrigación da Administración Pública de ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificala, calquera que sexa a súa forma de iniciación. O art. 89.4 da mesma norma estipula que en ningún caso poderá a Administración absterse de resolver baixo pretexto de silencio, escuridade ou insuficiencia dos preceptos aplicables (e iso sen prexuízo de que se acorde a inadmisión cando corresponda). O deber de resolver rexe en caso de solicitudes formuladas polos interesados e tamén nos procedementos iniciados de oficio cuxa instrución e resolución afecte aos cidadáns ou a calquera interesado. Cabe, polo tanto, ditar un acto expreso extemporáneo que, así mesmo, pode ditarse “sin vinculación alguna al sentido del silencio (art. 43.4.b)”. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 3. Recomendación dirixida á Consellería de Educación e Ordenación Universitaria en data 17 de xaneiro de 2012, para a escolarización dun menor con necesidades educativas especiais (Q/2309/11). Nesta Institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención S. R. R., con domicilio na Coruña. Presentou a súa queixa en relación coa situación escolar do seu fillo discapacitado (55%), J. C. M. R.. Con data 3 de xaneiro, recibiuse o informe da administración educativa, subscrito pola Subdirectora xeral de Inspección, Avaliación e Calidade do Sistema Educativo, no que refire que, en efecto, trátase dun alumno que foi diagnosticado, en repetidas ocasións, tanto polo Xefe da Sección de Cualificación e Valoración de Discapacidades, como por diferentes psicólogos e psiquiatras, e padece un trastorno xeral do desenvolvemento de perfil aspergiano. Durante o curso 2010-2011, S. R. visita á inspectora do centro CPR Santa María do Mar para informarlle da mala situación na que se atopa, ao seu entender, o seu fillo no citado centro, e, como consecuencia da mesma, da súa intención de cambialo de centro. Ante esta circunstancia a inspectora desprázase ao centro e mantén unha entrevista co director e co orientador do mesmo. En todo momento resaltan os resultados positivos conseguidos co alumno, o positivo da súa permanencia no centro e o negativo do cambio do mesmo, unha vez que vai adquirindo as normas establecidas. Ademais, a inspectora indica como aspecto positivo que contan con bastantes medios humanos. Este punto do informe é moi relevante, pois pon de manifesto a receptividade do centro escolar a continuar traballando co alumno e implica a vontade de corrixir e mellorar aqueles aspectos da situación escolar de J. C. que non funcionaran adecuadamente. Segundo informa a inspectora, na conversación mantida coa nai fíxose moito fincapé no negativo do traslado de centro, pero isto último non foi considerado sobre a base da decisión de J. C. de cambiarse de colexio. Logo de varios intentos por convencer á nai do alumno e ao non conseguilo, a inspectora acepta a petición de cambio de centro e informa favorablemente o traslado a CPR "Monte Grande", sendo este un centro de poucos alumnos, receptivo, aínda que con poucos medios humanos. Os profesores, informados do trastorno que sofre o alumno, adoptaron unha serie de estratexias, pero dada a súa problemática, é no tempo que pasa fóra da aula, no recreo ou no comedor, cando os incidentes afloran. O seu principal déficit está nas relacións sociais. No colexio Montegrande, a situación empeora polo que a familia solicita un novo cambio de centro. Ante a nova e repetida situación considérase importante coordinarse co Equipo de Orientación Específico (EOE), coa finalidade de asignarlle un centro con maior número de aspectos positivos con base no diagnóstico do alumno. A especialista do EOE considerou que o IES "Xosé Neira Vilas" do Concello de Oleiros, pode ser o adecuado para tratar a súa conduta, por unha serie de características que posúe o centro, entre elas, as relativas ao profesorado de apoio que neste momento presta servizos no mesmo, en especial, unha profesional con experiencia nestes casos. Tampouco resultou positiva. O informe conclúe que a inspección educativa actuou conforme á normativa, atendeu as peticións de cambio de centro feitas por S. R. e puxo a disposición do alumno os centros cos medios e recursos dispoñibles máis adecuados ao seu diagnóstico. Ante a non conformidade cos centros asignados, S. R., tería que presentar unha nova solicitude no servizo de inspección educativa correspondente, para buscarlle outro centro educativo ao seu fillo, atendendo ás súas circunstancias. Á vista do que se fai constar no informe, e tendo en conta as entrevistas mantidas pola nai do alumno co Inspector Xefe da inspección educativa da Coruña e coa inspectora do CPR Santa María do Mar, e as conversacións mantidas desde esta institución coa mesma inspectora e coa Subdirectora xeral de Inspección, Avaliación e Calidade do Sistema Educativo non se produciu neste caso unha actuación administrativa irregular, todo o contrario, a administración educativa intentou buscar as alternativas dispoñibles, facilitando os cambios de centro. Sen embargo, os centros propostos non foron quen de acoller a J. C. como se esperaba. Con todo, é urxente que J. C. sexa escolarizado, non só para cumprir a obrigación legal da súa escolarización obrigatoria, senón para non perturbar máis o seu progreso académico, o seu ritmo de aprendizaxe, os seus hábitos de traballo escolar e, en definitiva, a normalización da súa vida de acordo á súa idade. Neste punto, é necesario ter en conta a advertencia feita pola psiquiatra da Policlínica Assistens en data moi recente, na que insiste en que o colexio non pode ser para J. C. unha fonte de estrés e experiencias negativas. Examinados todos os informes, e valorando todos os episodios acontecidos nestes últimos meses, esta institución considera que cobran un particularísimo sentido as consideracións contidas no preámbulo do DECRETO 229/2011, de 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia nos que se imparten as ensinanzas establecidas na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación, no relativo a que "A diversidade é unha realidade derivada da singularidade biolóxica, psicolóxica, social e cultural de cada alumna e cada alumno, da singularidade de cada familia e de cada unha das profesoras e dos profesores, tamén das particularidades de cada centro e de cada comunidade educativa no seu conxunto. E a resposta educativa a esa diversidade debe concretarse en cada un dos proxectos educativos, en cada unha das ensinanzas, na coordinación docente, na personalización da educación de cada unha das alumnas e alumnos, nos recursos e medidas educativas, nos compromisos familiares e sociais e en todo o que contribúa ao máximo desenvolvemento persoal e social do alumnado e a súa preparación para convivir e participar, de forma autónoma, nunha sociedade democrática". O que é necesario facer, polo tanto, é comprometerse de forma concreta no cumprimento destes principios. Para iso, é fundamental ter en conta que a identificación das necesidades educativas específicas de J. C. apunta como unha das vías esenciais do seu proceso de escolarización a un entorno escolar de protección e comprensión das súas peculiaridades cognitivas. O informe clínico do especialista do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña é esclarecedor neste punto: "Consideramos que si bien las vivencias, estilo cognitivo y rasgos caracteriales de J. C. puedan dar una apariencia desafiante y negativista, a todo ello subyace un fallo en su autocontrol y su peculiaridad cognoscitiva (en este sentido J. C. es incapaz de entender su inadecuación) además de un considerable nivel de malestar emocional. Es más, en nuestra impresión, la condición mental del menor lo sitúa en una posición de extrema vulnerabilidad y es presumible que suscite reacciones de rechazo entre sus iguales. Por consiguiente, estimo imprescindible se proceda con una intervención desde del ámbito escolar que garantice en primera instancia la protección del menor (según éste y sus familiares está siendo víctima de agresiones físicas e insultos continuos desde el inicio de su escolarización). También deberá trabajarse a nivel psicoeducativo con el profesorado y alumnado del centro, para posibilitar un mejor conocimiento de la problemática de Juan Carlos y así adaptar las medidas de manejo a las limitaciones del menor, evitando interpretaciones y sanciones erróneas y desafortunadas". Dende o punto de vista normativo, o Decreto 229/2100 sintetiza os principios inspiradores e os criterios básicos en -cada un dos ámbitos-. Segundo o artigo 5, á Administración educativa correspóndelle impulsar a formación de todo o profesorado na atención ao alumnado con necesidade específica de apoio educativo. Segundo o artigo 6, no marco das actuacións destinadas a adecuar a resposta educativa á diversidade, os centros docentes deberán, entre outros aspectos, deseñar e poñer en práctica accións preventivas e de detección temperán, garantindo un tratamento educativo personalizado e adaptado á realidade de cada alumna e de cada alumno; concretar e desenvolver os principios de atención á diversidade nas decisións de carácter pedagóxico, organizativo e de xestión do centro; desenvolver medidas e actuacións de tipo curricular, relacional e organizativo para promover a convivencia, a non discriminación e o respecto polas diferenzas. E impulsar a participación do profesorado en actividades de formación e innovación, así como o intercambio de experiencias no ámbito da atención á diversidade. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería a seguinte recomendación: Que se proceda á reincorporación de J. C. ao sistema escolar no centro máis adecuado segundo as súas características, que se adopten todas as medidas necesarias para darlle a resposta educativa máis adecuada, garantindo o compromiso do profesorado do centro de apoiar ao alumno nas súas necesidades específicas, derivadas do seu trastorno xeral de desenvolvemento, insistindo na vital importancia de protexer o seu contorno. Así mesmo, convén que, segundo sinala o citado Decreto 229/2011 no artigo 42, o centro educativo colabore de forma estreita coa familia e cos orientadores e profesionais médicos, cunha comunicación fluída sobre a situación de J.C., os seus progresos e os seus problemas. É necesario tamén que se extreme o control das súas relacións sociais no centro, corrixindo condutas de exclusión por parte dos seus iguais e, naturalmente, de agresión, de darse o caso. Na liña indicada polo especialista clínico, deberá traballarse a nivel psicoeducativo co profesorado, a través das canles propias de participación na xestión do centro, e co alumnado do centro, a través das titorías, para posibilitar un mellor coñecemento da problemática deste tipo de alumnos, o que redundará na calidade da convivencia no centro escolar. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 4. Recomendación dirixida á Universidade de Santiago de Compostela en data 22 de xaneiro de 2012, para corrixir problemas de coordinación e funcionamento no Máster Interuniversitario de Arquitectura da Paisaxe Juana de Vega (Q/1690/11). Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de I. G. L. R., referente a determinadas irregularidades cometidas no desenvolvemento do Máster Interuniversitario de Arquitectura da Paisaxe, no que a Universidade de Santiago de Compostela é participante. Ante iso solicitámoslle información. Con data 27 de setembro, foi recibido un primeiro informe da USC, pero non aclaraba todos os puntos que se suscitaban no escrito de queixa, polo que foi solicitado un informe complementario, mediante oficio de data de 26 de outubro. Ese Reitorado remitiu o complemento do informe con data do 22 de novembro. Con todo, o interesado aportou por correo electrónico copia da documentación presentada ante a Universidade de Santiago no trámite de recursos que se atopaba aberto. Á vista do que se fai constar en ambos informes, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. A Universidade de Santiago insiste nos criterios expostos no primeiro informe, e só explica certas contradicións detectadas entre a información da UXA e a que figura no primeiro informe dese Reitorado alegando que se produciu un erro no manexo da información relativa ao interesado por parte da Unidade de Xestión Académica. Con todo, hai elementos obxectivos que non quedan esclarecidos e que parecen causar un prexuízo certo ao interesado. En particular, é necesario sinalar o seguinte: 1.- A USC mantén unha argumentación que foi negada polo interesado reiteradamente, no sentido de solicitar un adianto da súa presentación do TFM ao mes de xuño ao non poder concorrer á convocatoria de xullo por motivos persoais, pero sempre no entendemento de que era esta a convocatoria consumida, a única á que o recorrente en queixa tiña dereito, xa que en ningún caso podería terse presentado na convocatoria de xuño ao non poder incorporar á súa acta a cualificación da materia pendente Taller 1. Ápelase a que é unha práctica xeralmente aceptada na Universidade. Este é un punto especialmente conflitivo, xa que ao seu ao redor vira toda a problemática do TFM. O informe sinala literalmente: “a) O alumno solicitou aos profesores do Máster, de forma verbal, que puidese realizar o Traballo de Fin de Máster (TFM) de forma adiantada en xuño, por ter problemas para o seu defensa en xullo, por cuestións persoais. b) En principio esta petición debería ser denegada xa que a convocatoria que lle correspondía era a de xullo, xa que no momento da convocatoria de xuño o resto das notas non estaban incluídas no seu expediente. Con todo, logo de consultas e deliberacións autorizouse esta presentación advertíndolle do extraordinario da situación de presentarse en xuño cualificándoo en xullo. En todo caso no momento da presentación do TFM tanto o alumno como o profesorado do Máster, xa coñecían que tiña superada a materia de Taller 1. c) Trátase así dun suposto de autorización para realizar un exame de forma adiantada á data á que lle correspondería. Con independencia da realización do exame a cualificación débese imputar, e así se fixo, no período de actas que lle correspondería (xullo).” O interesado, en toda a documentación que obra no expediente, mantén que non solicitou nada, e certamente, na abundantísima documentación escrita deste expediente, non consta en ningures esta solicitude. Alega que se presentou en xuño sen ser informado de que non podía facelo, e que de facelo, sería a súa única convocatoria. A súa cualificación impútase á convocatoria de xullo, pero non se imputa realmente ás actas ata o 16 de agosto. Afirma en varios escritos que o profesor responsable do TFM animoulle a presentarse para verificar o seu estado, coa posibilidade de poder ampliar en xullo. Non lle cabe a esta institución xulgar a veracidade ou non das afirmacións de ningunha das partes, por razóns obvias. 2.- Á marxe disto, hai elementos obxectivos que deberían ser corrixidos. Parece claro que o problema foi creado pola falta de rigor na xestión académica da materia de Taller 1. Esta materia ten dúas convocatorias, febreiro e xullo. O alumno presentouse á primeira oportunidade de exame (1ª cuatrimestre-1ª edición ordinaria). Non se entende ao amparo de que normativa, os profesores reúnense co grupo de traballo para analizar a evolución da corrección do traballo de Taller 1, aceptan a entrega do traballo revisado o día 13 de xuño, cualifícano como aprobado e comunican verbalmente a nota. O segundo informe dese Reitorado sinala literalmente que se produciron os seguintes feitos: “A materia Taller 1 é unha materia do primeiro cuadrimestre e foi avaliada nese período cun suspenso (3) b) Os alumnos melloraron/corrixiron o traballo presentado no seu día (non fixeron un novo traballo nin realizaron un novo exame na convocatoria de recuperación) e o profesor o avaliou en xuño, outorgando a cualificación de aprobado. Esta cualificación imputouse no acta en xullo, na segunda edición do acta (período destinado ás "recuperacións") e nesta data comunicouse por SMS ao alumno. Antes non se puido comunicar xa que non estaban abertas as actas. O alumno no momento de realizar o TFM xa coñecía que estaba aprobado.” Aínda que a USC afirme que non hai ningunha irregularidade, si que se produciu. O grupo de traballo, suspendido en febreiro, foi aprobado por mera revisión, xa que non se presentou formalmente na convocatoria de xullo, a de recuperación. Así o afirma literalmente o informe: non fixeron un novo traballo nin realizaron un novo exame na convocatoria de recuperación. A propia coordinadora do Máster afirma con toda claridade que o alumno suspendeu na convocatoria ordinaria e que o aprobado que obtivo finalmente corresponde ao exame da convocatoria extraordinaria de xullo. “A materia de Taller 1 é impartida no primeiro cuadrimestre. No exame ordinario o alumno reclamante suspendeu cun 3. O período para exames da convocatoria extraordinaria é do 25 de xuño ao 14 de xullo. Aínda que o grupo presentou o traballo corrixido anticipadamente, o 10 de xuño de 2011 que foi aprobado, como a nota corresponde ao exame da convocatoria extraordinaria de xullo non pode figurar no seu expediente ata que as actas de xullo estean abertas. No momento en que as actas estean listas o profesor responsable da materia introducirá a nova nota para que figure no expediente do alumno.” Parece que tamén a este suposto habería que aplicarlle o que di o informe sobre o TFM, advertíndolles do extraordinario da situación de presentarse en xuño cualificándoos en xullo. Existe tamén neste punto unha contradición nas datas. Fálase da entrega o día 10 de xuño cando no informe fálase do día 13. O punto crave é, con todo, que a súa nota si que se imputa á convocatoria de xullo, o que ten gran importancia, como se desprende do seguinte apartado. 3.- O informe da xefa da UXA do campus de Lugo contradí toda a argumentación de fondo. Con data de 7 de xullo de 2011, a responsable de reclamacións da Oficina de Análise de Reclamacións (OAR) da USC resolve a RECLAMACIÓN 10/00449 (data: 04/07/2011) sobre a base do seguinte informe: “Recibiuse resposta da xefa da Unidade de Xestión Académica do Campus de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela co seguinte informe: "O historial deste alumno é o ou seguinte: Na convocatoria de xuño, concretamente o 3 de xuño a coordinadora I. I. D. envioume os seus datos para crear a acta do TFM, pasados uns días, o 7 de xuño concretamente, indicoume que detectara que tiña unha materia pendente e polo tanto solicitoume que eliminase a acta do alumno. O alumno presentouse á materia pendente (Taller 1, P4101107) na convocatoria de xuño e suspendeu. O día 5 de xullo a coordinadora enviou os datos dos alumnos aos que se lles debe crear a acta do TFM da convocatoria de xullo, o citado alumno estaba incluído no listado, pero comprobando o seu expediente, vemos que a materia pendente Taller 1 foi superada na convocatoria de xullo, e a acta desta ten o período de cualificación aberto ata o 28 de xullo. Segundo a normativa aplicable non é posible crear un acta de TFM ata que o alumno teña superadas todas as materias, polo que ata que se peche a acta da materia non será posible crear a acta." Polo tanto, a coordinadora do máster indicoulle á xefa da UXA que detectara que o interesado tiña unha materia pendente e polo tanto solicitoulle que eliminase a acta do alumno. Este feito é contraditorio co que afirma a propia coordinadora no escrito remitido ao interesado o 12 de xullo. Á vista do que se declara pola unidade de Xestión Académica, a materia pendente Taller 1 foi superada na convocatoria de xullo, e a acta desta convocatoria tiña o período de cualificación aberto ata o 28 de xullo, polo que non era posible crear a acta do TFM. Non se axusta á realidade dos feitos, acreditados polos propios servizos administrativos e de xestión académica da Universidade o que se afirma no informe: Na data de celebración da defensa do TFM polo interesado xa tiña superada a materia "Taller 1" por revisión da cualificación, polo que estaba en condicións de defendelo, ao reunir os requisitos académicos. Cando o alumno defendeu o seu TFM, tiña unha materia oficialmente suspensa e a coordinadora do master sinalouno así á xefa da UXA na data de 7 de xuño, pedíndolle que o eliminase das actas do Traballo Fin de Master. A estes efectos, é irrelevante que o alumno soubese que tiña aprobado o Taller 1 desde xuño. A súa nota non existía, oficialmente, ata que se incorporase ao acta. Segundo a normativa aplicable, non é posible crear un acta de TFM ata que o alumno teña superadas todas as materias, polo que ata que se peche a acta da materia suspensa, non será posible crear a acta do Traballo Fin de Máster. O que se organizou como un mecanismo para facilitarlle ao alumno a conclusión dos seus estudos e compatibilizalos coa súa actividade extraacadémica (páxina 6 do informe complementario) forzou un desaxuste no proceso de cumprimentación das actas de exame, incorporando cualificacións fóra dos prazos oficiais e sen correspondencia coas convocatorias ás que efectivamente concorreu. Taller 1 foi aprobado por revisión (non por exame) en xuño, pero incorporouse á acta de xullo o día 8. O TFM foi admitido a defensa o 20 de xuño, sen acta xerada, sen dereito a exame, e sen ter constancia oficial nas actas da superación de todas as a materias, o que é un notorio incumprimento da normativa académica. Todo isto finalizou prexudicando ao alumno de forma evidente. Aínda máis, sobre a base do informe da xefa da UXA do campus de Lugo, tendo en conta que a materia pendente Taller 1 foi superada na convocatoria de xullo, e a acta desta ten o período de cualificación aberto ata o 28 de xullo, é dubidoso que, aplicando a normativa, tivese dereito a presentarse ao TFM na propia convocatoria de xullo. A xestión e coordinación deste Máster puxo de manifesto algúns desaxustes importantes. Aínda que a Universidade intente xustificar a posteriori as decisións adoptadas, concorreron, polo menos nese curso, algunhas circunstancias que deberían corrixirse para alcanzar os necesarios estándares de calidade que son exixibles a este tipo de cursos de especialización. Por tal motivo, con data de hoxe formúlaselle á USC a seguinte recomendación: Que na xestión académica do Master Interuniversitario de Arquitectura da Paisaxe adóptense as medidas oportunas para que non se produzan desaxustes no proceso de cumprimentación das actas de exame, respecto das convocatorias ás que efectivamente concorre o alumno e a incorporación das cualificacións no seu expediente, extremando a observancia dos prazos legais; que se intensifique a supervisión do correcto funcionamento dos mecanismos de información ao alumnado, en particular, do acceso á guía docente; que esta reflicta con toda claridade os contidos académicos e o sistema de avaliación. En particular, para evitar que unha situación coma a do presente expediente de queixa volva producirse, cabería estudar a posibilidade de que consten de forma expresa e formal as solicitudes individuais dos alumnos para que se lles adiante ou atrase unha convocatoria de exame, cando se prevexa razoablemente que non poderán concorrer na data sinalada por motivos xustificados e extraordinarios, sendo informada a Comisión académica do Máster. En todo caso, esta situación só debería autorizarse cando o alumno teña dereito a ser examinado por cumprir, oficialmente, todos os requisitos académicos. Non pode ter carácter oficial unha convocatoria de exame cando o alumno non ten dereito a presentarse e a acta correspondente aínda non pode ser xerada, como sucedeu neste caso. Por outra banda, para evitar agravios comparativos nas condicións de acceso e permanencia ou na normativa de avaliación, con data de hoxe remitirase á Secretaría Xeral de Universidades da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria unha suxestión para que se unifique o réxime xurídico de impartición dos Máster, de forma que a Universidade de procedencia, no caso dos Máster Interuniversitarios, non determine distintas condicións académicas para a súa superación, por exemplo, no número de convocatorias por curso para a superación dos traballos ou proxectos de fin de máster. Resposta da Universidade de Santiago de Compostela: Aceptada. 5. Suxestión dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria en data 24 de xaneiro de 2012, para que se unifiquen criterios e procedementos nos másteres interuniversitarios (Q/1690/11 ). Nesta institución iniciouse expediente de queixa como consecuencia do escrito de I. G. L. R., referente a determinadas irregularidades cometidas no desenvolvemento do Máster Interuniversitario de Arquitectura da Paisaxe, no que a Universidade de Santiago de Compostela é participante. Ante iso solicitamos información. Con data do 27 de setembro, foi recibido un primeiro informe da USC, pero non aclaraba todos os puntos que se suscitaban no escrito de queixa, polo que foi solicitado un informe complementario, mediante oficio de data 26 de outubro. Ese Reitorado remitiu o complemento do informe con data do 22 de novembro. Sen embargo o interesado aportou por correo electrónico copia da documentación presentada ante a Universidade de Santiago no trámite de recursos que se atopaba aberto. Á vista do que se fai constar en ambos informes, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. A Universidade de Santiago de Compostela insiste nos criterios expostos no primeiro informe, e só explica certas contradicións detectadas entre a información da UXA e a que figura no primeiro informe dese Reitorado alegando que se produxo un erro no manexo da información relativa ao interesado por parte da Unidade de Xestión Académica. Sen embargo, hai elementos obxectivos que non quedan esclarecidos e que parecen causar un prexuízo certo ao interesado. En particular, deixando á marxe certos aspectos que son responsabilidade da propia USC, esta institución considera que hai unha cuestión que non parece ter unha xustificación clara e podería, no seu caso, crear un agravio comparativo entre o alumnado. O Master Universitario en Arquitectura da Paisaxe Juana de Veiga é un título conxunto entre dúas universidades, sendo a Universidade da Coruña a universidade coordinadora, e a Universidade de Santiago de Compostela, a universidade participante. Todas as institucións responsables do título, tamén a Fundación Juana de Veiga, asinaron o correspondente convenio. Non é facilmente comprensible por que razón a UdC ten dúas convocatorias do TFM e a USC tan só unha. Así resulta das Instrucciones del Vicerrectorado de Organización Académica y Titulaciones por las que se efectúan modificaciones y aclaraciones a las instrucciones de 30 de marzo de 2009 sobre las pruebas de evaluación y las actas de calificación de los estudios de Grao y Maestrado. É necesario recordar que a Universidade da Coruña é a universidade coordinadora. Non parece estar xustificado que se establezan requisitos ou condicións académicas distintas para obter o mesmo título segundo sexa a Universidade de procedencia do alumno ou aquela na que se formalizou a matrícula. Esta situación é claramente discriminatoria. A esta cuestión, a USC no seu informe remitido con data de 22 de novembro respondeu o seguinte: “Sobre el punto primero es necesario indicar que, como se indicaba en el informe anterior, las Universidades, en el uso de su autonomía y capacidad de autonormación pueden establecer distinto régimen jurídico de su alumnado, tanto en los plazos de matrícula, como sobre el régimen jurídico de su alumnado (permanencia, asistencia, o evaluación). En concreto, en la USC, el régimen está compuesto por la Resolución Rectoral de 11/12/2009, sobre Trabajos de Fin de Máster en titulaciones de posgrado reguladas por el Real Decreto 1393/2007 y que es pública en la página web de la USC: "La matrícula se realizará en los plazos establecidos para la matrícula ordinaria, conjuntamente con las materias que tenga pendiente de superar para completar los estudios del Máster, de ser el caso. La matrícula dará derecho a una sola presentación del trabajo y reportará los precios públicos establecidos. En el caso de que el alumno o alumna no se presente a la convocatoria para la presentación del trabajo en el curso en el que esté matriculado o no lo superase, el alumnado deberá formalizar nueva matrícula y pagar los precios correspondientes a los créditos de fin de máster en los cursos académicos siguientes." No consta que en el presente caso, y según indican desde el Máster, existiera una discriminación con otros alumnos de otras universidades, ya que ningún de los alumnos del máster realizó dos convocatorias en los Trabajos de Fin de Máster. De existir normas de carácter general que unifiquen el régimen jurídico de los alumnos en el Sistema Universitario Gallego, éstas deberán ser dictadas por el Estado o por la Xunta de Galicia dentro de sus competencias de coordinación. Ante la falta de normativa superior, deben prevalecer las normas de las universidades sobre los acuerdos de las comisiones académicas de un máster. Además, en el presente caso no existe norma específica ni acuerdo de la Comisión Académica que indicase el número de convocatorias para la realización del TFM.” Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar á Secretaría Xeral de Universidades desa Consellería a seguinte suxestión: Que nos Master Interuniversitarios, coa finalidade de unificar os criterios e procedementos que garantan unha actuación homoxénea na planificación e avaliación dos Traballos de Fin de Master, estúdese a conveniencia de establecer normas de carácter xeral no relativo ao número de convocatorias ás que os alumnos matriculados teñen dereito, sen que poidan prevalecer normativas de xestión académica internas das universidades cando establezan requisitos académicos distintos que poidan redundar nun trato discriminatorio do alumnado dun mesmo título en función da súa universidade de procedencia. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Non aceptada. 6. Recomendación dirixida á Universidade da Coruña en data 9 de febreiro de 2012, para que asuma as deficiencias na xestión do programa Leonardo da Vinci (Q/2212/10). Nesta Institución iniciouse expediente de queixa con data 10 de decembro de 2010 como consecuencia da queixa presentada por P. S. R. sobre os numerosos problemas xurdidos durante a súa participación no programa de mobilidade Leonardo da Vinci, para estancias formativas no estranxeiro, do que a UdC foi beneficiaria. Ante iso solicitamos información a esa Universidade, que nola remitiu con data do 9 de febreiro de 2011, tras facerlle un primeiro requirimento o 21 de xaneiro de 2011. Coa información remitida non era posible facer unha valoración definitiva do obxecto da queixa, polo que con data de 7 de marzo de novo dirixímonos á Universidade da Coruña co fin de recadar con urxencia información sobre os extremos aínda pendentes de aclaración: en concreto, as razóns polas que o interesado atopouse na situación descrita na queixa e cal fora a actitude da UdC respecto da reclamación de responsabilidades á empresa intermediaria e ao abono das cantidades satisfeitas. Ao non responder o informe á totalidade dos problemas que foran expostos, solicitouse do Reitorado da UdC que, con carácter urxente, nos complementara a información subministrada e, en particular, que informase sobre os aspectos sinalados no noso escrito de data 7 de marzo. Con data 8 de abril, tivo que ser requirido novamente. Con data 25 de abril, a UDC remite un oficio asinado polo secretario xeral ao que se xunta unha copia dunha serie de correos electrónicos, sen mais aclaración nin valoración das consideracións recolleitas no escrito desta institución, persistindo na idea de que a responsabilidade do ocorrido era só imputable ao participante. Con data 23 de maio, solicitamos informe ao Director da División Leonardo da Vinci da OAPEE, que remitiu un escrito con data do 24 de xuño, no que se afirmaba con toda claridade a responsabilidade da UdC nos problemas causados ao participante. Á vista do contido do informe, e de conformidade co establecido no artigo 32 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, procedeuse a realizar á Universidade da Coruña unha recomendación, xa que do conxunto do informe concluíase o seguinte: - Que a UdC como beneficiaria é responsable única das deficiencias na prestación do servizo de acollida que deu o intermediario designado pola UdC, neste caso, Training Vision. - A circunstancia anómala da práctica feita pola UdC de pago indirecto ao intermediario polos servizos de acollida, dado que este sistema debilita a súa posición respecto ao socio intermediario, xa que se impide un contrato directo entre beneficiario e prestador de servizos, cunhas condicións contractuais que garantan a calidade esixida no ámbito do programa de Mobilidade Leonardo de Vinci. - A interrupción da estadía non se entende como debida por mor de forza maior (artigo 1.2 do contrato de financiamento entre OAPEE e UDC, segundo Anexo 1), senón a unha deficiente prestación do servizo de acolleita, imputable ao beneficiario, a UdC. - Os criterios técnicos e legais para o reembolso das cantidades abonadas veñen expostos con toda claridade no informe: "comunicamos a la UDC que debe requerir al intermediario la devolución de las cantidades adelantadas para alojamiento y mantenimiento, así como para gestión de la movilidad.". "Hemos indicado a la UDC que de todas formas deberá hacerse cargo de reclamar al intermediario la devolución íntegra de las cantidades recibidas, al no haber cumplido con su cometido de facilitar un puesto en prácticas adecuado al participante. Se debe aclarar que esas cantidades, en caso de recuperarse no pertenecerían al participante, sino a la UDC que es quien las había entregado ya al participante cómo pago adelantado. En caso de no recuperarlas, la UDC las deberá dar cómo perdidas, renunciando expresamente a reclamarlas al participante, a pesar de no haber realizado éste su estancia formativa". - Sobre a procedencia do pago do 15% complementario, pronúnciase tamén o OAPEE con precisión. - Sobre se a documentación do contrato foi entregada ou non, as discrepancias sobre este feito carecen de consecuencias pola declaración do OAPEE no sentido de que aunque no la hubiera recibido, la UDC es responsable del cumplimiento de las condiciones especificadas en el contrato y el acuerdo de formación. Por todo o sinalado ata agora, considerouse necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facer chegar a ese Reitorado da Universidade da Coruña a seguinte recomendación: Que a UDC asuma, como responsable única, as deficiencias na xestión do programa de mobilidade Leonardo da Vinci denunciadas neste expediente de queixa, na prestación do servizo de acollida ao participante e na consecuente interrupción da estancia formativa, e proceda á xestión do reembolso das cantidades satisfeitas no sentido indicado polo Organismo Autónomo de Programas Educativos Europeos e procure compensar ao participante por non cumprir co seu cometido de facilitarlle un posto en prácticas, tal como manifesta literalmente o informe do OAPEE, da forma que poida ser acordada entre eles. No mesmo escrito solicitouse que se dese cumprimento á obrigación establecida no art. 32.2 da citada Lei, respondendo por escrito no prazo dun mes sobre se aceptaba ou non a recomendación e, de ser o caso, as medidas adoptadas para darlle cumprimento. Con data do 7 de setembro recibiuse un escrito do Reitorado da Universidade da Coruña no que se di que en relación con nuestro escrito de 23 de agosto de 2011, dictado en el expediente D.3.Q/2212/10, y en la línea de mejorar la eficiencia y eficacia de sus procedimientos, la Universidad de A Coruña agradece la recomendación del Valedor do Pobo, a la que se le dará el curso que legalmente proceda. A resolución á que se refire o escrito do Reitorado non é do 23 de agosto, senón do 29 de xuño. Con data do 23 de agosto formulóuselle xa un primeiro requirimento de resposta. Con data 20 de setembro requirímoslle novamente para que, con carácter urxente, comunicase a esta institución a súa posición respecto da recomendación formulada, se aceptábaa ou non, e no caso de aceptala, as medidas concretas que se adoptarán para darlle cumprimento. Sen embargo, non tivo entrada nesta institución a resposta solicitada na que se concretasen as medidas para dar efectividade, de ser o caso, á recomendación formulada por esta institución, nin ningunha comunicación de vostede xustificativa de tal atraso. Como consecuencia de todo iso e con base no establecido nos artigos 32 e 33 da Lei do Valedor do Pobo, con data 21 de outubro formulámoslle un recordatorio de deberes legais. Con data 25 de novembro, reiterámoslle o recordatorio. Á vista do cambio producido nos órganos dese Reitorado como consecuencia do recente proceso electoral, e pola cortesía debida, formulámoslle novamente o recordatorio do seu deber legal de responder con data do 3 de xaneiro de 2012. Dadas as inaceptables dilacións que se produciron na resolución deste asunto por parte da UdC desde o inicio mesmo do problema, insistimos na urxencia da remisión da preceptiva resposta, dándolle un prazo de quince días. Pois ben, dado o período de tempo transcorrido desde a primeira comunicación na que lle indicabamos a necesidade de dar resposta á recomendación e tendo presente tamén o número de reiteracións do anterior requirimento, no suposto de non recibir a resposta aínda pendente no prazo de quince días, entenderiamos desatendida a obrigación legal contida no artigo 32.2 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, e rexeitada de forma tácita a recomendación. Por iso, procederiamos de acordo co disposto no artigo 33.2 da citada Lei, que sinala que se non se obtivo unha xustificación adecuada para a non actuación de acordo co indicado, o asunto incluirase no Informe Anual ou Especial correspondente, con mención do nome ou nomes das autoridades ou funcionarios que persistan nesta actitude, de considerarse que era posible unha solución positiva e esta non se dese. Así pois, no mencionado Informe dirixido ao Parlamento de Galicia subliñaríase esta circunstancia. Sen embargo, correspóndelle a esta institución dar traslado de todo o anterior á OAPEE, sobre cuxo informe se fundamentou a resolución formulada, para que teña en conta a actuación da UdC neste expediente aos oportunos efectos. Resposta da Universidade da Coruña: Non aceptada. 7. Recomendación dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria en data 13 de abril de 2012, para que se adopten medidas correctoras en relación co peso das mochilas escolares a causa do formato dos libros de texto (Q/265/11). Nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención o Presidente da ANPA do IES Nosa Señora dos Ollos Grandes, con dirección na Avda. Ramón Ferreiro s/n, en Lugo. Achegaba ao seu escrito de queixa unha ampla documentación relativa ás negativas consecuencias do excesivo peso das mochilas que deben levar os nenos e nenas á escola: estudos médicos recentes, consellos do Colexio Oficial de Fisioterapeutas de Galicia, propostas de medidas e, como feito singularmente importante, o investimento realizado pola propia ANPA, aportando todos os fondos dispoñibles da asociación, para dividir os libros de texto de maior peso en todos os cursos da E.S.O. Comunicaba a ANPA do IES que con datas 11 de decembro de 2008 e 8 de marzo de 2010, remitiran escritos ás Consellerías de Educación e Ordenación Universitaria e de Sanidade da Xunta de Galicia, expoñendo a situación, suxerindo medidas concretas e buscando aumentar a sensibilización de pais, nais, alumnos e profesores sobre o problema. Reunindo esta queixa os requisitos formais establecidos no artigo 18 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, e atopando, en principio, cobertura constitucional derivada dos artigos 43 e 103 da Constitución Española, procedeu admitir a mesma a trámite. En consecuencia, se promoveu a oportuna investigación sumaria e informal, como establece o artigo 22.1 da citada lei, para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba e para os efectos de devandito precepto legal. A tal fin, solicitouse que, no prazo de quince días, nos facilitaran información sobre o problema que motivaba a queixa. En concreto, se, como consecuencia dos escritos presentados pola ANPA, por parte desas consellerías procedeuse ou non a realizar algún tipo de análise ou estudo sobre os problemas que puidesen ocasionar o excesivo peso das mochilas escolares. Así mesmo, se constaba a existencia dalgunha normativa que puidese determinar o peso máximo que deberían soportar os nenos nesas mochilas. O informe foi requirido a ambas Consellerías, a de Educación e a de Sanidade. Mentres tanto, recibiuse nesta institución un escrito da ANPA do IES Valle Inclán, de Pontevedra, comunicando que tamén a Asociación de nais e pais do centro estaba traballando na procura de fórmulas que permitisen reducir o excesivo peso do material transportado polos alumnos nas mochilas, entre elas, a modificación dos libros de texto para pasar dun formato unitario a outro trimestral, sendo xa unha fórmula empregada por algunhas editoriais e sendo unha demanda formulada pola ANPA á Asociación Nacional de Editores de Libros e Material de Ensino, á que pertencen a maior parte dos grupos editoriais españois e todos os que se poderían considerar de referencia na edición de libros de texto. ANELE indicou na súa resposta que existen xa editoriais que ofertan a posibilidade de libros distribuídos en fascículos e que a Asociación tiña asinados convenios con varias Consellerías de Educación de distintas comunidades autónomas, sendo Galicia unha das que carece do devandito convenio. Con data do 10 de maio, recibiuse un oficio da Consellería de Sanidade, asinado pola Secretaria Xeral Técnica. No sinálase, literalmente, o que segue: "En contestación ao seu escrito do 24 de marzo de 2011 (r. e. do 31 de marzo), relativo á queixa presentada pola Asociación de nais de pais de alumnos do I.E.S Nosa Señora dos Ollos Grandes de Lugo, respecto ao peso das mochilas dos alumnos e as consecuencias que puidesen ter sobre a saúde, comunícolle que o asunto sobre o que se presenta a queixa corresponde a todo o Sistema Nacional de Saúde, ademais de implicar a varias administracións públicas. En todo caso, por parte desta Consellería darase traslado ao Ministerio de Sanidade, Política Social e Igualdade, para o seu coñecemento e aos efectos de que se consensúe entre os distintos departamentos ministeriais e as respectivas comunidades autónomas unha resposta común e equitativa para todo o territorio do Estado". Para unha idónea fundamentación e valoración dos problemas de saúde que se veñen producindo, considerouse a necesidade de conseguir certa información técnica, polo que con data do 7 de xuño, solicitouse tamén un informe do Consello Galego de Colexios Médicos de Galicia para que se comunicase a esta institución se tiñan constancia da realización dalgunha recomendación, estudo ou calquera tipo de análise sobre o motivo da queixa no que incumbe aos ámbitos de saúde aos que aludían os pais no seu escrito como os directamente afectados polo problema, particularmente os de traumatoloxía, cirurxía ortopédica ou fisioterapia. Pola súa banda, con data do 27 de xullo, recibiuse un oficio do Secretario Xeral Técnico, en resposta ao informe solicitado á entón Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, no que se que sinalaba: "En relación coa queixa formulada pola Asociación de nais e pais de Alumnos do IES A Nosa Señora dos Ollos Grandes de Lugo, acompáñolle unha copia da resposta remitida a esa institución polo secretario xeral técnico da Consellería de Sanidade en relación cunha queixa similar presentada pola mesma asociación, que deu lugar ao expediente Q/265/11. Sen prexuízo do anterior, considérase que a cuestión suscitada debe ser resolta polo centro docente, propoñendo, por exemplo, o uso dos libros de texto e cadernos que algunhas editoriais veñen ofrecendo desde fai anos en fascículos trimestrais co fin, precisamente, de reducir o peso das mochilas dos escolares, así como o uso de blocs de follas extraíbles en lugar dun ou máis cadernos para cada materia. En calquera caso, considérase que a esta Consellería non lle corresponde impoñer ningunha medida concreta neste tema e que a mellor forma de solucionalo sería que a asociación suscitásea, a través dos seus representantes, no Consello escolar do centro". Á vista do contido do informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. Como cada ano, presentouse tamén neste curso 2011-2012 unha nova campaña sobre o peso das mochilas escolares, para tratar de concienciar a pais e fillos sobre a importancia do peso que portan nas mochilas. Sufrir dor de costas durante a infancia ou a adolescencia a causa do esforzo de levar mochilas sobrecargadas, incrementa as posibilidades de que na etapa adulta esta dor convértase en crónica. A nova campaña sobre o peso das mochilas escolares foi posta en marcha pola OMC (Organización Médica Colegial) e a Fundación Kovacs, habituais neste tipo de campañas. Ambas organizacións poñen de manifesto que estamos ante un problema importante que afecta a boa parte dos nosos escolares e que pode facerse crónico, condicionando o seu desenvolvemento e vida posterior, pero evitable con medidas sinxelas, eficaces e de baixo custo. Pola contra, estímase que o custo dos tratamentos para paliar as dores de costas supoñen entre o 1,7% e o 2% do produto interior bruto (PIB). Ao 80% da poboación doéronlle as costas nalgún momento da súa vida e actualmente entre o 17 e o 33 % padéceo. Por iso, é necesario incidir na necesidade de previr estes trastornos. Segundo explican, as enfermidades de costas son un problema habitual entre os escolares. Un dato significativo que dan a coñecer é que, aos 15 anos, máis do 50% dos nenos e case o 70% das nenas tivo algunha vez na súa vida dor de costas, é dicir, as dores de costas entre os 13 e os 15 anos de idade son similares aos que sofren os adultos, unha cifra demasiado elevada que parece repetirse ano tras ano sen que se reduza. Cabe destacar que un de cada tres escolares maiores de seis anos, debe levar ata un 35% de peso nas súas mochilas con respecto ao peso total dos nenos e como xa sabemos, establécese que o peso recomendable non debe superar o 10% do que pesa un neno. Sabemos que en moitos centros educativos débense levar varios libros e polo menos un caderno para cada materia, e as mochilas alcanzan un peso elevado, e que na maior parte dos centros non se puxeron en marcha iniciativas como a de converter os libros en fascículos. A prevención e a concienciación son aspectos esenciais. Na prevención deben participar todos os implicados, nenos, pais, mestres, e ademais a Consellería de Educación debería ter unha participación máis activa, intervindo na situación para que os nenos non teñan que cargar con tanto peso nas mochilas escolares, e non parece adecuado puntualizar que cada centro escolar debe establecer os seus propios mecanismos ou deixar a responsabilidade da adopción de medidas nos consellos escolares. Entre as citadas medidas, os profesionais sanitarios sinalan a conveniencia de instruír aos alumnos sobre a forma apropiada de levantar e transportar as mochilas e como deben ser estas; a conveniencia de dotar aos centros de armarios ou compartimentos pechados para evitar levar tanto material escolar a casa a diario; fraccionar en fascículos os libros de texto; ou contar co proxecto Abalar como elemento de renovación tecnolóxica na escola que permita o acceso a contidos dixitais, entre outras medidas de innovación metodolóxica que poderían abordarse. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a ese órgano a seguinte recomendación: Que se estuden as medidas máis adecuadas para a sensibilización da comunidade escolar (alumnos, pais e nais, profesores) na prevención dos problemas de saúde derivados do excesivo peso das mochilas, por exemplo, promovendo o uso de cadernos de follas extraíbles e arquivables, en lugar dun ou máis cadernos para cada materia, e instruíndo aos alumnos sobre a forma de utilizalas. Por outra banda, que se impulsen desde a Consellería as vías e os mecanismos conxuntos para facilitar a edición dos libros de texto en fascículos trimestrais co fin, precisamente, de reducir o peso das mochilas dos escolares. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada parcialmente. 8. Recomendación dirixida á Consellería de Traballo e Benestar en data 23 de abril de 2012, para que se recoñeza a condición de familia numerosa de especial consideración nun proceso de escolarización (Q/512/12). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención M. G. S., con domicilio na Coruña. No seu escrito, esencialmente, a interesada solicitaba que, ao amparo do artigo 10 da Lei 3/2011, de 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia, por parte da Administración, na forma que se puidese determinar, acreditásese a súa condición de familia numerosa e, polo tanto, obter o punto correspondente á citada condición na valoración da solicitude de praza no proceso de primeira escolarización do seu fillo maior. Ao mesmo tempo, e ao amparo da disposición adicional cuarta da citada norma, os interesados solicitaron a expedición do carné familiar galego, xa que a expedición dos documentos acreditativos da condición de familia de especial consideración establecida nos artigos 10 a 17 da citada Lei ten que efectuarse previa solicitude da persoa interesada e de acordo co procedemento que regulamentariamente determínese. O citado procedemento, a data actual, aínda non foi determinado regulamentariamente e por este motivo, a Consellería de Traballo e Benestar denegou o outorgamento de ningún tipo de título acreditativo ás familias numerosas cuxo terceiro fillo estea concibido e non nado (nin o título oficial de familia numerosa nin o "carné familiar galego"). A interesada acompañou copia das correspondentes resolucións. Por outra banda, baseándose nisto último, o Subdirector Xeral de Centros da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, remitiu aos centros públicos e concertados un documento dándolles instrucións precisas de non conceder os beneficios correspondentes ás familias numerosas que non dispoñan do correspondente documento de recoñecemento de devandita condición (documento cuxa expedición é denegada pola Consellería de Traballo e Benestar ás familias numerosas-cuxo terceiro fillo estea concibido e non nado, como se indicou, malia que as mesmas estean recoñecidas como tales no artigo 10 da Lei 3/2011). Unha vez examinada a queixa, foi solicitado informe desa consellería. Ao mesmo tempo, mantivéronse conversacións telefónicas coa Subdirectora Xeral de Familia e Menores. Con data 13 de abril foi recibido o informe, asinado pola Secretaria Xeral Técnica no que se sinala literalmente o seguinte: "Ante a queixa con número de expediente D.3.Q/512/12, con relación ao recoñecemento da condición de familia numerosa, infórmase o seguinte: O 20 de marzo de 2012, Dna. M. G. S., presentou un escrito dirixido ao director xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, solicitando no seu escrito, a retractación da instrución enviada polo subdirector xeral de Centros da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, aos colexios públicos, co obxecto de que non se concedan os beneficios correspondentes ás familias numerosas que non dispoñan do correspondente documento de recoñecemento de devandita condición. Mediante escrito remitido polo subdirector xeral de Centros da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria do 20 de marzo de 2012, dáse traslado da solicitude remitida por M. G. S., á Subdirección xeral de Familia e Menores, da Consellería de Traballo e Benestar da Xunta de Galicia, por entender que corresponde ás competencias propias deste centro directivo emitir informe sobre a cuestión suscitada. O citado informe foi comunicado á interesada con rexistro de saída núm. 13380 de 28 de marzo de 2012. O 20 de marzo de 2012, J. M. M. presentou unha solicitude para a expedición do carné familiar galego xunto coa súa muller, M. G. S., que lle foi denegada mediante resolución motivada da secretaria xeral de Política Social de 28 de marzo de 2012. A Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia recoñece como familia de especial consideración ás familias numerosas. O tenor literal do artigo 10 determina que: "Teñen a consideración de familias numerosas aquelas que reúnan as condicións que determina a Lei 40/2003, do 18 de novembro, de protección ás familias numerosas. Para os efectos desta lei, asimilarase ao descendente o fillo ou a filla concibido ou concibida, e sempre que mediante a aplicación desta asimilación obtéñase maior beneficio. Para a xustificación deste extremo deberase acompañar certificación médica que acredite o embarazo no momento da presentación da solicitude do beneficio." A certificación médica á que se refire este artigo terá a finalidade de substituír ao libro de familia no momento de acreditar que se cumpren as condicións para a expedición do título xa que o concibido ou concibida non figurará inscrito no libro de familia ata o seu nacemento, pero en ningún caso esta certificación médica acreditará a condición de familia numerosa nin implicará o dereito a ningún dos seus beneficios . A condición de familia numerosa, e os beneficios que conleva o recoñecemento da devandita condición, non se obtén polo feito de cumprir os requisitos do artigo 10 da citada Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia, senón que ademais o artigo 12 da citada Lei, determina que: "De acordo co artigo 5 da Lei 40/2003, do 18 de novembro, de protección das familias numerosas, a condición de familia numerosa acreditarase mediante o título oficial establecido para o efecto, que será outorgado cando concorran os requisitos establecidos no artigo 2 da Lei 40/2003, de protección das familias numerosas, por demanda de calquera dos ou das ascendentes, das persoas que exerzan a tutela, garda ou acollemento, ou doutro membro da unidade familiar con capacidade legal. Correspóndelle á Xunta de Galicia a competencia para o recoñecemento da condición de familia numerosa das persoas solicitantes residentes na comunidade autónoma de Galicia, así como para a expedición e a renovación do título que acredita dita condición e categoría. A asimilación a descendente do fillo ou da filla concibido ou concibida e non nado ou nada acreditarase mediante o carné familiar galego, e terá efectos só dentro da comunidade autónoma de Galicia." A disposición adicional 4ª da Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia, determina que: "a expedición dos documentos acreditativos da condición de familia de especial consideración establecida nos artigos 10 a 17 desta lei efectuarase logo da solicitude da persoa interesada e de acordo co procedemento que regulamentariamente determínese", desenvolvemento regulamentario que a data de hoxe aínda non se levou a cabo. Por todo o anteriormente exposto, considérase que a citada instrución enviada polo subdirector xeral de Centros da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, é correcta e axústase a legalidade vixente, xa que como determina o citado artigo 5 da Lei 40/2003, de 18 de novembro, de protección das familias numerosas "a condición de familia numerosa acredítase mediante o título oficial establecido ao efecto." Á vista do que se fai constar no informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. O informe remitido pola Consellería e as resolucións ás solicitudes dos interesados incorren no erro de confundir a adquisición de familia numerosa de especial consideración, coa acreditación formal de tal condición. O artigo 10 da Lei 3/2011 refírese ao concepto e condicións das familias numerosas de especial consideración e afirma literalmente que teñen a consideración de familias numerosas aquelas que reúnan as condicións que determina a Lei 40/2003, do 18 de novembro, de protección das familias numerosas, e que para os efectos desta lei, asimilarase a descendente o fillo ou a filla concibido ou concibida, e sempre que mediante a aplicación desta asimilación obtéñase maior beneficio. Polo tanto, a condición de familia numerosa de especial consideración, que segundo a norma, merece unha protección especial (entre aqueloutras sinaladas ao longo do Capítulo II) adquírese polo feito material do embarazo do terceiro ou posterior fillo, e cando esa asimilación de lugar á obtención dun maior beneficio. A acreditación, regulada no artigo 12 da mesma lei, é un elemento formal e non pode dar lugar ao suposto de feito que a norma protexe, senón só á forma de xustificar tal condición con validez para a Administración. Como é evidente, se a norma está pensada para outorgar protección e vantaxes a certas familias de especial consideración, non pode quedar supeditada á obtención dun beneficio concreto (a puntuación correspondente á condición de familia numerosa no baremo aplicable ao proceso de escolarización en centros sostidos con fondos públicos) ao desenvolvemento regulamentario dunha norma que, neste caso, reviste ademais unha particular complexidade pola diversidade de supostos que contempla. Entender o contrario (que a condición de familia numerosa de especial consideración adquírese pola súa acreditación ou recoñecemento) deixaría ao arbitrio da Administración a posibilidade mesma de aplicación da lei, que quedaría sen valor normativo ou supeditada a súa eficacia ao regulamento, o que resulta claramente antixurídica. Cabe argumentar que o embarazo é, por natureza, un feito transitorio. Se non se expiden os documentos que o fan valer cando se necesitan para obter as vantaxes previstas no ordenamento, pódense causar, por unha banda, prexuízos de difícil ou imposible reparación (a perda da puntuación no proceso de escolarización e, eventualmente, a imposibilidade de obter a praza solicitada). E, por outra banda, o feito biolóxico do nacemento do concibido determina xa a condición de familia numerosa común, que se acreditará mediante o título tamén común, o que orixinaría a perda de sentido desta previsión legal. Pero ademais, non é soamente que a lei ten valor normativo en si mesma. Neste caso concreto, o lexislador previu xa a forma de acreditación formal do feito do embarazo, que é o suposto material no que se basea a adquisición da condición de familia numerosa de especial consideración. O certificado médico, segundo a propia lei, acredita o embarazo no momento da presentación da solicitude do beneficio e basta para xustificar a condición. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería de Traballo e Benestar a seguinte recomendación: Que se teña en conta a inmediata eficacia do artigo 10 da Lei 3/2011 Lei 3/2011, do 30 de xuño, de apoio á familia e á convivencia de Galicia, na que se asimila ás familias numerosas aquelas nas que o descendente que daría lugar a esa condición estea concibido e non nado, sempre que mediante a aplicación desta asimilación obtéñase maior beneficio. A tal fin, non pode quedar sometida tal condición ao seu recoñecemento ou acreditación formal, que aínda non se desenvolveu regulamentariamente, o que privaría de efectividade á previsión legal ao non poder obter os eventuais beneficios. En particular, que nos procesos de escolarización téñase en conta que a demanda de praza escolar está sometida a prazos preclusivos e que de non poder facer valer o beneficio de familia numerosa nese momento, quedaría privado de toda utilidade. A propia lei establece ademais o mecanismo formal de xustificación da condición de familia numerosa de especial consideración que pode ter validez plena en tanto non se desenvolva o procedemento de expedición do carné familiar galego. Resposta da Consellería de Traballo e Benestar: Aceptada. 9. Recordatorio de deberes legais de data 3 de maio de 2012, dirixido á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se responda ao recurso presentado (Q/2311/11). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención A. J. M. D., con domicilio en Vigo (Pontevedra). No seu escrito, indicábanos que presentaba a súa queixa pola resposta dada nun escrito presentado en 2007 ante o anterior director xeral de Formación Profesional e Ensinanzas Especiais, A. V. V. . O anterior Director Xeral de Formación Profesional e Ensinanzas Especiais, en resolución de data 30 de xullo de 2007, facía determinadas consideracións sobre o réxime transitorio dos estudos de música dos plans anteriores á Lei orgánica 1/1990, do 3 de outubro, xa extinguidos, e manifestaba que, en virtude do artigo 3 do Real Decreto 706/2002, o interesado podía incorporarse ao novo sistema educativo, unha vez superada a correspondente proba de acceso, coas equivalencias que lle sexan de aplicación unha vez estea matriculado nas correspondentes ensinanzas. Tras desestimar a solicitude formulada por A. J. M. D. en relación ás probas extraordinarias para a obtención do título de música de plans anteriores á Lei orgánica 1/1990, do 3 de outubro, informóuselle que contra devandita resolución podería interpoñer recurso de alzada ante a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, no prazo dun mes contado a partir do día seguinte ao da notificación desa resolución; tamén podería interpoñer calquera outro recurso que estime pertinente ao seu dereito. O recurso de alzada foi presentado en tempo e forma ante a anterior Conselleira da extinta Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, e segundo o interesado, non foi respondido nin resolto. Reunindo esta queixa os requisitos formais establecidos no artigo 18 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, e atopando, en principio, cobertura constitucional derivada do artigo 103 da Constitución Española, procedeu admitir a mesma a trámite. En consecuencia, se promoveu a oportuna investigación sumaria e informal, como establece o artigo 22.1 da citada lei, para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba e para os efectos do devandito precepto legal. Con data do 27 de abril, foi recibido o informe que, segundo establece o artigo 22 da lei reguladora desta institución, tiñan que remitirnos, subscrito polo subdirector xeral de Aprendizaxe Permanente e Ensinos de Réxime Especial. Tras facer as consideracións técnicas pertinentes sobre a normativa aplicable aos plans extintos, o informe manifesta que "o interesado presentou recurso de alzada contra devandita resolución do Director Xeral, non sendo contestado por esta administración. É necesario destacar que segundo o procedemento administrativo común o interesado puido presentar recurso contencioso administrativo nos prazos establecidos na Lei 30/1992, de 26 de novembro". A falta de resposta ao recurso de alzada presentado no seu día polo interesado é unha situación digna de reproche e corrección por parte desta institución aínda que non teña incidencia concreta na solución do problema. Non cabe afirmar, como fai o informe, que como consecuencia do silencio administrativo, podía o interesado presentar un recurso ante a xurisdición contencioso-administrativa. De responder ao recurso, o prexuízo que se lle causou sería moito menor ao ter o recorrente en queixa no seu momento unha idónea información sobre as posibles canles para finalizar os seus estudos. Resulta claro que a Consellería debeu indicarlle o resultado do recurso que promovera, motivando suficientemente o seu criterio. Pero a Consellería alega que se deu unha resolución presunta de carácter negativo e que polo tanto que puido acudir á xurisdición contencioso-administrativa, deducindo que todo iso resulta lexítimo porque esa posibilidade atópase contemplada no ordenamento (artigo 43 LRXAP e PAC). Sen embargo, fronte a tal argumento, debe afirmarse que a previsión legal do silencio administrativo (o artigo 43 LRXAP e PAC) atópase xustamente despois da previsión da obrigación de resolver expresamente e notificar as resolucións en todos os procedementos, calquera que sexa a súa forma de iniciación (artigo 42.1 LRXAP e PAC). Por iso, a previsión relativa ao silencio administrativo (acto presunto negativo, neste caso) non é mais que unha simple garantía aos efectos dun posible recurso contencioso-administrativo promovido polo afectado, e garantía establecida única e exclusivamente en beneficio do afectado polo incumprimento da obrigación que lle incumbe á Administración de resolver. Non se pode entender que o silencio substitúa en ningún caso á resolución, que aínda segue pendente; a desestimación que se presupón neste caso debida ao silencio só ten o efecto de permitir ao interesado a interposición do recurso que resulte procedente (art. 43.3 LRXAP e PAC), permanecendo a obrigación de ditar resolución expresa, sen que neste caso a administración que dita esa resolución estea vinculada ao sentido do silencio, pois neste suposto o silencio foi negativo (art. 43.4 LRXAP e PAC). Por este motivo, con data de hoxe, formulámoslle á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria o seguinte recordatorio de deberes legais: 1º.- A obrigatoriedade que ten a Administración de ditar resolución expresa en todos os procedementos e a notificala, calquera que sexa a súa forma de iniciación, que establece o número 1 do artigo 42 da Lei 30/1992, do 26 de novembro de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común. 2º.- Que de conformidade co número 2 do citado artigo, o prazo máximo no que debe notificarse a resolución expresa será o que fixe a norma reguladora do correspondente procedemento, que non deberá exceder o de seis meses, e, segundo o número 3, cando as normas reguladoras non fixen prazo máximo, será de tres meses que, nos expedientes iniciados a solicitude do interesado, contarase desde a data en que dita solicitude tivera entrada no rexistro do órgano competente para o seu tramitación. Neste sentido, o artigo 42.2 da Lei 30/1992, do 26 de decembro, de réxime xurídico e procedemento administrativo común, e a súa modificación posterior contida na Lei 4/1999, do 13 de xaneiro, establece que: "o prazo máximo para resolver as solicitudes que se formulan polos interesados será o que resulte da tramitación do procedemento aplicable en cada caso. Cando a norma do procedemento non fixe prazos, o prazo máximo de resolución será de tres meses". Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 10. Recomendación de data 26 de xuño de 2012, dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se estimara a solicitude dun certificado por estar en posesión dun título de formación profesional (Q/832/12). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención Ou. N. S., con domicilio en Santiago de Compostela. No seu escrito, literalmente indicábanos que presentaba a súa queixa contra a Consellería por desestimar a súa solicitude de expedición do certificado persoal de manipulación de gases fluorados de calquera carga, malia estar en posesión do título de Técnico Superior de desenvolvemento de proxectos de instalacións térmicas, fluídos e mantemento, establecido polo Real Decreto 2042/1995, de 22 de decembro, equivalente para todos os efectos, académicos e profesionais, ao título de Técnico Superior de desenvolvemento de instalacións térmicas e de fluídos regulado polo Real Decreto 219/2008, do 15 de febreiro. Con data 12 de xuño foi recibido o informe desa Consellería, asinado polo subdirector xeral de Formación Profesional, no que se manifesta que en aplicación da normativa reguladora en materia de gases fluorados, con data 11 de maio de 2012 remíteselle a O. N. S. o certificado de manipulación de equipamentos con sistemas frigoríficos de carga refrixerante inferior a 3 Kg de gases fluorados, pola posesión do carné profesional de instalacións térmicas de edificios, pero non pola titulación de formación profesional, título non recollido na citada normativa. O informe baséase na consideración legal de que o Real Decreto 795/2010, do 16 de xuño, polo que se regula a comercialización e a manipulación de gases fluorados e equipamentos baseados neles, así como a certificación dos profesionais que os utilizan, establece unha relación de titulacións que permiten a obtención directa das citadas certificacións profesionais. Nesta relación de titulacións non consta o título de ciclo superior de desenvolvemento de proxectos de instalacións térmicas, fluídos e mantemento, aínda que si que consta o título, declarado equivalente para efectos académicos e profesionais pola Administración educativa, en concreto, o título de ciclo superior de desenvolvemento de instalacións térmicas e de fluídos, que permite a certificación en materia de gases fluorados de calquera carga. O mesmo Real Decreto 795/2010 engade que se considerarán para efectos de certificación persoal os títulos ou certificados de profesionalidade que substitúan ou sexan declarados equivalentes pola Administración competente aos enumerados neste real decreto. O título de técnico superior de desenvolvemento de proxectos de instalacións térmicas, fluídos e mantemento está regulado a través do Real Decreto 2042/1995, título anterior ao que recoñece o real decreto para efectos de certificación, que está regulado a través do Real Decreto 219/2008, polo que non cabe aplicar a equivalencia xa que é un título anterior. Nesta liña, o informe engade que o título de técnico superior en mantemento e montaxe de instalacións de edificio e proceso, título declarado pola normativa educativa equivalente para todos os efectos ao título de técnico superior en mantemento de instalacións térmicas e de fluídos, permite a obtención do certificado de manipulación de gases fluorados de carga inferior a 3 Kg; en cambio, o título equivalente posterior permite a obtención do certificado de manipulación de gases fluorados de calquera carga. Desta regulación conclúese que, para efectos de recoñecemento das certificacións correspondentes, o que a normativa educativa establece como equivalente para todos os efectos, a normativa específica en materia de gases fluorados non o establece para este suposto, estando ambas normativas no mesmo nivel xerárquico e sendo esta posterior. Independentemente das consideracións anteriores, a Consellería considera que a equivalencia entre títulos, se é declarada para todos os efectos, tanto académicos como profesionais, podería ser extensiva a esta regulación específica, o cal implicaría a modificación da normativa básica. Atendendo aos feitos e ás consideracións legais anteriores, a Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa resolveu, en aplicación da normativa específica, non outorgarlle a certificación persoal de manipulación de gases fluorados de calquera carga a O. N. S. e si a certificación de menos de 3 kg. Á vista do contido do informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. 1.- Non existe na normativa de referencia ningunha mención ao título de Técnico Superior en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións de Fluídos, Térmicas e de Mantemento, expedido ao amparo da LOXSE, de acordo coa regulación establecida no Real Decreto 2042/1995. A normativa específica en materia de certificacións para manipuladores de gases fluorados (o Real decreto 795/2010) refírese só ao título de Técnico Superior en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións Térmicas e de Fluídos, regulado polo Real decreto 219/2008. Ao non existir ningunha referencia ao título anterior, nin para excluílo nin para incluílo, a cuestión é interpretativa. 2.- A Consellería fixo unha interpretación restritiva, é dicir, limita o alcance da norma a menos situacións das que a norma menciona expresamente entendendo que tal era a vontade do lexislador. Ampárase para iso nunha analoxía. O título de Técnico Superior en Mantemento e Montaxe de Instalacións de Edificios e Procesos, establecido polo Real decreto 2044/1995, do 22 de decembro, foi declarado pola normativa educativa equivalente para todos os efectos ao título de Técnico Superior en Mantemento de Instalacións Térmicas e de Fluídos, regulado polo Real decreto 220/2008, do 15 de febreiro. Con todo, o Anexo 1 do Real decreto 795/2010 permite aos seus titulados a obtención do certificado de manipulación de gases fluorados de carga inferior a 3 Kg; en cambio, para o título equivalente posterior, o de Técnico Superior en Mantemento de Instalacións Térmicas e de Fluídos, permítese a obtención do certificado de manipulación de gases fluorados de calquera carga. Desta regulación deduce a Consellería que hai que entender que aínda que os títulos anteriores LOE sexan declarados equivalentes, para todos os efectos académicos e profesionais, aos títulos posteriores, hai normas específicas que poden limitar certos efectos. 3.- Esta institución considera que a situación é xustamente a contraria. Se o lexislador quixese excluír ou limitar a obtención do certificado de manipulación de gases fluorados de calquera carga aos Técnicos Superiores en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións de Fluídos, Térmicas e de Mantemento fíxoo expresamente, de igual modo que o fixo cos anteriores titulados en Mantemento e Montaxe de Instalacións de Edificio e Proceso, para quen a equivalencia do título LOXSE co expedido ao amparo da LOE non inclúe a habilitación para manipular gases fluorados de calquera carga (Anexo 1, apartado 1, epígrafe 1.2, letra a) do R.D. 795/2010). 4.- Ningunha limitación parecida establece o lexislador no Anexo 1, apartado 1, epígrafe 1.2, letra d), senón que menciona o título de Técnico Superior en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións Térmicas e de Fluídos establecido polo Real decreto 219/2008, de 15 de febreiro. A súa Disposición adicional terceira, á mantenta das titulacións equivalentes e a vinculación con capacitacións profesionais, declara que "o título de Técnico Superior en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións de Fluídos, Térmicas e de Mantemento, establecido polo Real decreto 2042/1995, do 22 de decembro, terá os mesmos efectos profesionais e académicos que o título de Técnico Superior en Desenvolvemento de Proxectos de Instalacións Térmicas e de Fluídos establecido neste real decreto". 5. - Neste suposto, a normativa técnica específica non establece ningunha limitación, polo que non cabe que sexa interpretada restritivamente. En realidade, o criterio interpretativo vén establecido na propia norma, na letra e) do mesmo epígrafe: "Estar en posesión de títulos ou certificados de profesionalidade que substitúan ou sexan declarados equivalentes pola administración competente aos enumerados nos apartados a) ou d), sempre e cando que cubran as competencias e coñecementos mínimos establecidos nos programas formativos 1 e 2 do anexo 11". Tales programas formativos teñen o seu sentido no propio preámbulo do R.D. de 2010: "A existencia no noso país dunha longa tradición na formación profesional e as pautas que marca a Lei Orgánica 5/2002, de 19 de xuño, da Cualificación e da Formación Profesional, fai que, se ben se considerou necesaria a creación dos novos certificados específicos que dean cumprimento aos requirimentos do Regulamento (CE) n. g 842/2006 do Parlamento Europeo e do Consello, do 17 de maio de 2006, a súa formulación trata de ser coherente en todo momento co sistema vixente, en canto ao procedemento de expedición e rexistro dos certificados, e acceso aos mesmos por medio das cualificacións xa existentes, complementadas, no seu caso, polas accións formativas que foron consideradas imprescindibles. No entanto, da análise dos sectores afectados despréndese que é necesario un trato diferencial no caso dos sistemas frigoríficos, debido á súa maior complexidade, elevado número de profesionais involucrados e existencia previa de diferentes elementos formativos e de acreditación de competencias. Por iso, se suscitan neste sector o recoñecemento das cualificacións existentes e a necesidade de superar, no seu caso, determinadas accións formativas complementarias de distinta entidade por parte dos diversos profesionais. (..) Respecto aos restantes sectores, suscítase a necesidade de establecer a superación de accións formativas creadas para ese efecto, debido ao específico da capacitación requirida e a inexistencia de cualificacións adecuadas". É evidente que o obxectivo desta disposición, ante a complexidade dos títulos de formación profesional que poidan ser alegados, é asegurar os ensinos mínimos e aqueloutros aspectos da ordenación académica que, sen prexuízo das competencias atribuídas ás Administracións educativas nesta materia, constitúan os aspectos básicos do currículo que aseguren unha formación común e garantan a validez dos títulos. En definitiva, establecer un perfil profesional e as súas competencias xerais e específicas. A este criterio deben axustarse as equivalencias e homologacións, polo que non cabe facer unha interpretación restritiva alí onde a propia norma non restrinxiu, sen que caiba entender que unha suposta analoxía con outro suposto regulado establece unha identidade de razón co caso suscitado na queixa. Por todo o anterior, esta institución, en aplicación do disposto no art. 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, considera necesario facerlle chegar a seguinte recomendación: - Que as distintas certificacións persoais previstas no Real decreto 795/2010 sexan concedidas polo órgano competente, con carácter individual, a todas as persoas físicas que o soliciten e que acrediten, de conformidade co artigo 5 de devandita norma, o cumprimento das correspondentes condicións que se sinalan no anexo I. Nos casos en que sexa suficiente para obter as certificacións reguladas na citada norma, estar en posesión dun título de formación profesional ou un certificado de profesionalidade, as administracións competentes ás que refire o artigo 4.3 expedirán o certificado persoal correspondente, unha vez acreditada a posesión do título de formación profesional ou o certificado de profesionalidade, sen esixir ningún requisito adicional que non estea expresamente previsto. - Que a quen estea en posesión de títulos ou certificados de profesionalidade que substitúan ou sexan declarados equivalentes pola administración competente aos enumerados nos apartados a) ou d) do Real decreto 795/2010, a condición de que cubran as competencias e coñecementos mínimos establecidos nos programas formativos 1 e 2 do anexo II, aplíqueselles o previsto na D.T. 4ª: poderanse recoñecer como válidos os certificados obtidos mediante procedemento de avaliación e acreditación de competencias profesionais de acordo co estipulado no Real decreto 1224/2009, do 17 de xullo, de recoñecemento das competencias profesionais adquiridas por experiencia laboral. - Que a necesidade de acreditar accións formativas, cursos, programas ou outras probas teórico-prácticas limítese aos supostos taxativamente sinalados na lei, sen facer interpretacións por vía de analoxía, tendo en conta que a norma declara expresamente o propósito de garantir a seguridade e os mecanismos de control deste sector de actividade facéndoo compatible, na medida do posible, coas estruturas xa existentes nos ámbitos da industria e de formación e emprego. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 11. Recomendacións de data 31 de agosto de 2012, dirixidas á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se manteña ao profesorado especialista en Educación Infantil e o carácter diferenciador da etapa no CEIP de Samos (Lugo) (Expedientes: Q/1821/12; Q/1842/12; Q/1843/12; Q/1844/12; Q/1845/12; Q/1857/12; Q/1858/12 y Q/1859/12). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceron solicitando a nosa intervención V. F. V., con domicilio en Triacastela, (Lugo); T. S. N., con domicilio en Samos (Lugo); M. J. G. C., con domicilio en Samos (Lugo); M. G. G., con domicilio en Samos (Lugo) e V. C. L., con domicilio en Samos (Lugo). Con data 10 de xullo solicitouse a esa Consellería o preceptivo informe establecido no artigo 22 da lei 6/1984, do 5 de xuño, reguladora desta institución. Con data 12 de xullo, recibíronse novos escritos de queixa, asinados por M. L. S., con domicilio en Samos (Lugo); P. R. L., con domicilio en Sarria (Lugo) e A. M. L. C., con domicilio en Samos (Lugo), cun contido similar aos anteriores escritos, denunciando a redución de mestres en determinadas escolas rurais de Lugo. Con data 13 de agosto foi recibido o informe desa Consellería, subscrito polo director xeral de Centros e Recursos Humanos que alega, en sínteses, o seguinte: - Que a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria desenvolve as funcións que ten encomendadas de forma que se realice un uso eficiente dos recursos, acorde e necesario no marco da etapa de crise na que nos atopamos, garantindo ao mesmo tempo os máximos niveis de calidade do ensino nos centros educativos; non se aumentou a ratio de alumnos por aula, e mantivéronse os servizos educativos complementarios. - Que na elaboración do catálogo de unidades e postos de traballo docentes para o próximo curso 2012-2013, aplícanse os distintos criterios de creación e/ou supresión de unidades e de agrupamento do alumnado, atendendo aos datos da matrícula prevista nos centros educativos afectados, segundo constan rexistrados. - Que a medida dos agrupamentos permite garantir a continuidade dos centros sen ter que adoptar outras máis rigorosas. Para o agrupamento de alumnos/as nunha soa unidade, o número máximo que se aplica é o de 18. Que no CEIP de Samos, a evolución do alumnado nos últimos anos determinou, con base nos criterios reflectidos nos parágrafos anteriores, a necesidade de adaptar as unidades do centro á matrícula existente en cada curso escolar o que determinou, con base nos criterios sinalados, a redución dunha unidade de educación primaria no curso 2011/2012 así como a redución dunha unidade de educación infantil no curso 2012/2013 na modificación do catálogo. Que a supresión da unidade de educación infantil no próximo curso académico 2012/2013 permite, en contra do alegado, que o centro continúe con profesorado especialista (3 docentes), o que non sucedería si a redución producirase respecto dunha das dúas unidades de educación primaria (caso no que o centro contaría con 2 docentes). Á vista do que se fai constar no informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións: É evidente que a Administración ten potestade de autoorganización e correspóndelle a execución dos orzamentos e unha asignación eficiente dos recursos. En particular, ten a competencia en materia de creación, supresión, transformación, clasificación, autorización e organización dos centros escolares, por proposta da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos. Con todo, non parece que se poida afirmar que este uso de recursos cada vez máis escasos garanta os máximos niveis de calidade do ensino nos centros educativos, polo menos, en determinados centros situados en zonas rurais e de xeito particular, en determinados concellos da montaña da provincia de Lugo. Polo que se refire ao CEIP de Samos, un agrupamento de oito cursos (catro ciclos distintos) en dúas aulas, non garante de ningún xeito os máximos niveis de calidade do ensino. A ordenación das unidades do centro que se fai para o próximo curso significa, na práctica, a supresión dunha etapa educativa que o centro ofrece. É certo que a educación infantil non é unha etapa obrigatoria nin forma parte da educación básica, pero se é ofertada polo centro e ten alumnado, ten a obrigación legal de facelo observando os mínimos previstos para a súa impartición. Son moitas as previsións normativas que subliñan esta característica: A Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación sinala que: "De acordo co que establezan as Administracións educativas, o primeiro ciclo da educación infantil poderá ofrecerse en centros que abarquen o ciclo completo ou unha parte do mesmo. Aqueles centros cuxa oferta sexa de polo menos un ano completo do citado ciclo deberán incluír no seu proxecto educativo a proposta pedagóxica á que se refire o apartado 2 do artigo 14 e deberán contar co persoal cualificado nos termos recollidos no artigo 92". O artigo 92 da L.O.E. establece que: "1. A atención educativa directa aos nenos do primeiro ciclo de educación infantil correrá a cargo de profesionais que posúan o título de Mestre coa especialización en educación infantil ou o título de Grado equivalente e, no seu caso, doutro persoal coa debida titulación para a atención ás nenas e nenos desta idade. En todo caso, a elaboración e seguimento da proposta pedagóxica á que fai referencia o apartado 2 do artigo 14, estarán baixo a responsabilidade dun profesional co título de Mestre de educación infantil o título de Grado equivalente. 2. O segundo ciclo de educación infantil será impartido por profesores co título de Mestre e a especialidade en educación infantil ou o título de Grado equivalente e poderán ser apoiados, no seu labor docente, por mestres doutras especialidades cando as ensinanzas impartidas requírano". O Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala na súa exposición de motivos que ao establecer o currículo de educación infantil preténdese garantirlle unha educación común ao conxunto da poboación e asegurar unha educación non discriminatoria que considere as posibilidades de desenvolvemento do alumnado, sexan as que fosen as súas condicións persoais e sociais -capacidade, sexo, raza, lingua, orixe sociocultural, crenzas e ideoloxía-, mediante o exercicio de actuacións positivas ante a diversidade do alumnado. O artigo 2 declara que a educación infantil é unha etapa educativa con identidade propia. A Orde do 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o desenvolvemento e a avaliación do segundo ciclo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala no artigo 4º que nas aulas de agrupamentos mixtos, nas cales se escolarice alumnado de distintos niveis (1º, 2º e 3º de educación infantil) a ratio máxima reducirase a 20 alumnas e alumnos por aula. Non está previsto na orde un agrupamento mixto de toda a etapa co primeiro ciclo da etapa de primaria. Polo tanto, para garantir a calidade do ensino, a etapa de educación infantil debe contar con profesorado especialista e é necesario manter a organización nas etapas previstas na Lei Orgánica, xa que se trata dun período claramente diferenciado, aínda que en coordinación co da educación básica e que ten principios xerais, obxectivos pedagóxicos, contidos, criterios de avaliación e métodos de traballo específicos (arts. 12, 13 e 14 da L.O.E.), que non é posible desenvolver adecuadamente cando na mesma aula hai dous alumnos de catro anos, dous de cinco, dous de seis e cinco de sete anos. A lexislación da educación infantil en Galicia (http://www.edu.xunta.es/web/node/944) quedaría como unha mera declaración de intencións pero non tería adecuado cumprimento, nin sequera nos elementos prescriptivos do currículo, de producirse a supresión da etapa e o agrupamento do seu alumnado nunha aula mixta cos alumnos de 1º e 2º de primaria. A simple lectura da normativa e dos documentos oficiais para o desenvolvemento da educación infantil da Consellería móstrano de xeito elocuente. O informe sinala que a supresión da unidade de educación infantil no próximo curso académico 2012/2013 permite, en contra do alegado, que o centro continúe con profesorado especialista (3 docentes), o que non sucedería se a redución producirase respecto dunha das dúas unidades de educación primaria. Pero os especialistas aos que se refire son de inglés, música e educación física e para a etapa de primaria, no sentido exposto na L.O.E. citada: "A educación primaria será impartida por mestres, que terán competencia en todas as áreas deste nivel. A ensinanza da música, da educación física, dos idiomas estranxeiros ou daquelas outras ensinanzas que determine o Goberno, previa consulta ás Comunidades Autónomas, serán impartidas por mestres coa especialización ou cualificación correspondente". Na etapa de educación infantil débese aplicar o artigo 100.2 da Lei Orgánica: "2. Para exercer a docencia nas diferentes ensinanzas reguladas na presente Lei, será necesario estar en posesión das titulacións académicas correspondentes e ter a formación pedagóxica e didáctica que o Goberno estableza para cada ensinanza". Polo tanto, os alumnos de catro e cinco anos deberían contar cunha proposta pedagóxica diferenciada e un mestre especialista en infantil, sen ser incluídos na aula de primaria nin ter un profesor de primaria especialista noutras disciplinas. O informe manifesta que os agrupamentos permiten asegurar a continuidade dos centros e evitar a súa desaparición. Aínda que isto é así, nos agrupamentos é necesario manter tamén uns criterios de racionalidade. No caso que nos ocupa, agrúpanse oito cursos en dúas aulas. Nunha delas agrúpanse dúas etapas educativas, o que non ten apoio normativo claro. A Lei Orgánica está facendo unha ordenación dos ensinos que se ve alterada pola orde do 20 de xullo de 2012 pola que se modifican as unidades e os postos de traballo docentes dos centros públicos dependentes desa Consellería nos niveis de educación infantil, educación primaria e educación especial. Non parece que unha diminución da poboación escolar de seis alumnos (aproximadamente un 20% dos alumnos matriculados) sexa proporcional a unha diminución do cadro de profesorado nun 50%. A corrección desta situación esixiría o mantemento dun profesor/a especialista en infantil, o que non parece un esforzo desproporcionado. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para garantir o cumprimento da lexislación básica e da comunidade autónoma na etapa de educación infantil, mantendo o seu carácter diferenciado e a súa identidade propia no conxunto da ordenación dos ensinos (Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia e a Orde do 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o desenvolvemento e a avaliación do segundo ciclo da educación infantil na Comunidade Autónoma). En particular, que se procure dotar aos centros dos medios necesarios para que o profesorado especialista poida cumprir as previsións legais na concreción do currículo da etapa establecido no proxecto educativo e nas programacións didácticas, e poida desenvolvelo na súa práctica docente, en especial aqueles elementos do currículo de infantil que teñen carácter prescriptivo para todos os centros (obxectivos, contidos e criterios de avaliación das áreas), ata aqueles nos que poida producirse unha diminución do alumnado. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Non aceptada. 12. Recomendación de data 3 de outubro do 2012, dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se estableza unha porcentaxe de reserva de prazas para discapacitados no acceso ás ensinanzas artísticas (Expediente: Q/2136/12). Como vostede sabe, nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención B P O, con domicilio en Santiago de Compostela (A Coruña). No seu escrito, esencialmente, comunicábanos que presentaba a súa queixa polos seguintes feitos. Trátase dunha persoa cunha discapacidade do 65 por cento con perda total de audición e dificultades de comunicación e comprensión lectora. Solicitou matrícula no Ciclo Superior de Fotografía Artística na EASD Mestre Mateo en Santiago de Compostela para o curso 2012-2013. A súa forma de acceso é con exención de proba específica ao estar en posesión do título de Técnica Superior de Artes Plásticas e Deseño dunha familia profesional relacionada coas ensinanzas que desexa cursar (art. 15 do Real Decreto 596/2007, de 4 de maio, polo que se establece a ordenación xeral da ensinos profesionais de artes plásticas e deseño). Quedou moi sorprendida ao comprobar que non hai prazas reservadas para persoas con discapacidade. No seu escrito afirma: "(...) o director do Centro contestoume por escrito que todos os Centros de Ensinos Profesionais de Artes Plásticas e Deseño da Comunidade galega teñen a obrigación e o deber de acatar a Orde do 25 de xuño de 2007, pola que se regula o acceso e admisión aos ensinos citados, e a Resolución do 21 de maio de 2012, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, na que se dan as instrucións para o acceso e a admisión do alumnado para o curso 2012-2013". Considerando que esta queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, admitiuse a trámite e se promoveu unha investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba, dando conta diso a vostede aos efectos previstos no artigo 22.1 da citada Lei do Valedor do Pobo. En concreto, solicitamos desa Consellería que no prazo de 15 días, de acordo co previsto no artigo 22.1 da Lei do Valedor do Pobo, facilitárannos información sobre o problema que motivou a queixa, en particular, sobre se existen ou non prazas reservadas a persoas con discapacidade no acceso aos estudos solicitados e os criterios seguidos no caso concreto da solicitante que motivaron a súa exclusión, así como información sobre as demais circunstancias que se considerasen relevantes para a completa valoración do obxecto da queixa. Con data do 28 de setembro tivo entrada nesta institución un informe asinado polo subdirector xeral de Aprendizaxe Permanente e Ensinanzas de Réxime Especial. Nel sinálase que o acceso ás ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño na Comunidade Autónoma de Galicia réxese polo Real Decreto 596/2007, do 4 de maio, polo que se establece a ordenación xeral das ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño, (BOE do 25 de maio de 2007) e pola Orde do 25 de xuño de 2007, pola que se regula o acceso e admisión ás ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño (DOG do 11 de xullo de 2007). Nas citadas normas non se establecen as condicións ou procedementos específicos de acceso para as persoas con discapacidade. Os criterios de admisión refírense só ao expediente académico, no caso do acceso directo, e a cualificación nas probas de acceso no resto dos casos. B. P. O. está en posesión do título de Técnica Superior en Artes Plásticas e Deseño na especialidade de "Ilustración", o que lle permitiu, ao amparo do disposto no artigo 32.3.b da citada Orde do 25 de xuño, participar no procedemento de acceso e admisión aos ensinos profesionais de Artes Plásticas e Deseño para cursar a especialidade de "Fotografía Artística" na Escola de Arte e Superior de Deseño "Mestre Mateo" de Santiago de Compostela para o ano académico 2012-2013, pola quenda de acceso directo; é dicir, optar á cota de prazas reservadas ao colectivo de titulados en Artes Plásticas e Deseño, sen ter que superar proba algunha, xa que a prelación de méritos para optar a estas prazas reservadas queda establecido pola nota media do expediente académico de o/a aspirante nos estudos cursados que conducen á titulación alegada para optar por esta quenda de acceso. Manifesta o informe que B. P. O. posúe unha cualificación media de expediente académico de 5'690, insuficiente para conseguir unha das prazas ofertadas a este colectivo na primeira adxudicación de prazas, exposta ao público no portal educativo da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria. O informe continúa sinalando que "o pasado 14 de setembro, unha vez finalizado o período extraordinario de matrícula para os aspirantes, e á vista das vacantes que se produciron, procedeuse a unha nova adxudicación de prazas vacantes, resultando B. P. O. como 1ª na lista de espera para o acceso pola quenda de acceso directo a estas ensinanzas. No caso de que se producise algunha vacante, seralle ofrecida á interesada para que formalice a matrícula”. O informe conclúe: "De acordo coa normativa aplicable neste caso, B. P. O. participa nun proceso de selección de aspirantes a cursar unha determinada ensinanza, no que o único criterio para establecer a prelación dos aspirantes que aspiran á praza solicitada é a cualificación media do seu expediente académico, non tendo polo tanto, que superar ningún tipo de proba na que puidese ter necesidade de competir con outros aspirantes en inferioridad de condicións derivadas da súa minusvalía". Á vista do contido do informe, é necesario facer as seguintes consideracións. Fronte ao que manifesta o informe, o Real Decreto 596/2007, do 4 de maio, polo que se establece a ordenación xeral de ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño, que ten o carácter de norma básica e é de aplicación en todo o territorio nacional, establece na súa Disposición adicional primeira as "Medidas en materia de igualdade de oportunidades, na discriminación e accesibilidade universal: As Administracións educativas establecerán as medidas oportunas que garantan o cumprimento do establecido na Lei 51/2003, do 2 de decembro, de igualdade de oportunidades, na discriminación e accesibilidade universal das persoas con discapacidades, co fin de facilitar ao alumnado os medios e recursos que se precisen para acceder e cursar as ensinanzas artísticas profesionais de artes plásticas e deseño". Aínda que non se menciona expresamente unha reserva de prazas para persoas con discapacidade no acceso a estes estudos artísticos, é necesario facer unha interpretación sistemática do ordenamento xurídico e unha aplicación do principio de transversalidade das políticas en materia de discapacidade previsto nesta mesma Lei 51/2003, a cuxo tenor, "o principio en virtude do cal as actuacións que desenvolven as Administracións públicas non se limitan unicamente a plans, programas e accións específicos, pensados exclusivamente para estas persoas, senón que comprenden as políticas e liñas de acción de carácter xeral en calquera dos ámbitos de actuación pública, onde se terán en conta as necesidades e demandas das persoas con discapacidade". Pola súa banda, o Real Decreto 1147/2011, do 29 de xullo, polo que se establece a ordenación xeral da formación profesional do sistema educativo, dispón: "Disposición adicional segunda. Accesibilidade nas ensinanzas de formación profesional. 1. O Goberno e as Administracións educativas, no ámbito das súas respectivas competencias, incluirán no currículo dos ciclos formativos os elementos necesarios para garantir que a persoas que cursen ofertas de formación referidas aos campos profesionais citados na disposición final décima da Lei 51/2003, do 2 de decembro, de igualdade de oportunidades, na discriminación e accesibilidade universal das persoas con discapacidade, desenvolvan as competencias incluídas no currículo en deseño para todos. 2. Así mesmo as diferentes ofertas de formación profesional e as probas de acceso deben observar a lexislación en materia de igualdade de oportunidades, en discriminación e accesibilidade universal. A tal fin o alumnado disporá dos medios e recursos que se precisen para acceder e cursar estas ensinanzas. De acordo co disposto no artigo 75.2 da Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación, as Administracións educativas, establecerán unha porcentaxe de prazas reservadas nas ensinanzas de formación profesional para o alumnado con discapacidade, que non poderá ser inferior ao cinco por cento da oferta de prazas." A Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación, inclúe as ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño no seu capítulo VI sobre ensinanzas artísticas, e organízaas en ciclos de formación específica cuxa finalidade é proporcionar ao alumnado unha formación artística de calidade e garantir a cualificación dos futuros profesionais das artes plásticas e o deseño. Esta Lei establece para as ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño unha semellanza coas ensinanzas de formación profesional en canto ao nivel académico dos estudos, a súa organización en ciclos de grao medio e de grao superior, a estrutura modular das súas ensinanzas, e a súa finalidade que é, en ambos casos, a incorporación ao mundo profesional. Así o manifesta literalmente a exposición de motivos da L.O.E.. Ademais a Lei consolida aquelas especificidades propias das ensinanzas artísticas que se asentan nunha formación polivalente para favorecer o desenvolvemento das capacidades e destrezas vinculadas ao dominio da linguaxe artística e plástica. Este paralelismo conceptual e metodolóxico entre a formación profesional e as ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño impoñen unha interpretación integradora do ordenamento xurídico. A asimilación deste tipo de estudos profesionais faise tamén no Real Decreto 1892/2008, do 14 de novembro, polo que se regulan as condicións para o acceso ás ensinanzas universitarias oficiais de Grao e os procedementos de admisión a as universidades públicas españolas, modificado polo Real Decreto 558/2010, do 10 de maio, que recoñece, no seu artigo 26, o dereito a presentarse á fase específica regulada na citada norma a quen estea en posesión dos títulos de técnico superior de formación profesional de técnico superior de artes plásticas e deseño e o de técnico deportivo superior e equivalentes (Orde EDU/3242/2010, do 9 de decembro). A maior abundamento, existe esta mesma porcentaxe de reserva de prazas no acceso ás ensinanzas oficiais de Grao. O artigo 51 do Real Decreto 1892/2008, do 14 de novembro dispón que se reservará un 5 por 100 das prazas dispoñibles para estudantes que recoñezan un grao de discapacidade igual ou superior ao 33 por 100, así como para aqueles estudantes con necesidades educativas especiais permanentes asociadas a circunstancias persoais de discapacidade, que durante a súa escolarización anterior precisasen de recursos e apoios para a súa plena normalización educativa. Non tería sentido que exista reserva de prazas para alumnos con discapacidade na formación profesional e na ensinanza superior universitaria pero non exista reserva de prazas nunhas ensinanzas artísticas equiparadas á formación profesional desde as que tamén podería accederse á Universidade, se se supera o seu ciclo superior. Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para que na Orde do 25 de xuño de 2007, pola que se regula o acceso e admisión ás ensinanzas profesionais de artes plásticas e deseño na Comunidade Autónoma de Galicia, establézanse condicións específicas de acceso para as persoas con discapacidade, para garantir o cumprimento do establecido na Lei 51/2003, do 2 de decembro, de igualdade de oportunidades, non discriminación e accesibilidade universal das persoas con discapacidade, co fin de facilitar ao alumnado os medios e recursos que se precisen para acceder e cursar as ensinanzas artísticas profesionais de artes plásticas e deseño. Polo tanto, desde unha interpretación sistemática do ordenamento xurídico, é necesario entender aplicable a estas ensinanzas artísticas profesionais o disposto no artigo 75.2 da Lei Orgánica de Educación: "As Administracións educativas establecerán unha reserva de prazas nas ensinanzas de formación profesional para o alumnado con discapacidade". Non tería sentido que esta reserva de prazas do 5%, inspirada no principio de integración do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo derivadas dunha discapacidade aplicásese só á formación profesional regulada e inicial en sentido estrito, pero non ao resto das accións formativas que capacitan para o desempeño cualificado das diversas profesións relacionadas co ámbito do deseño, as artes aplicadas e os oficios artísticos, segundo define estas ensinanzas profesionais o artigo 1 do Real Decreto 596/2007, de 4 de maio. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 13. Recomendación de data 8 de outubro de 2012, dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se resolva un problema de transporte escolar (Expediente: Q/1816/12) Nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención M. C. F. N., con domicilio en Ribeira (A Coruña). No seu escrito indicábanos que representa a uns pais de alumnos que viven en Balteiro, na parroquia de Oleiros, e teñen que desprazarse tres quilómetros para chegar á parada do autobús. Están escolarizados no IES Leliadoura, en Ribeira. A estrada pola que circulan non ten beirarrúas. Ao principio, tiñan un servizo de taxi que funcionaba ben, pero despois foi faltando á puntualidade, de forma que os alumnos chegaban tarde á clase, non volvían a tempo para comer, ás veces estaban ás 7 da tarde esperando na porta no colexio, etc. Despois, segundo escribe a interesada, conseguiuse o compromiso de darlles 40 euros ao mes para pagar un taxi, cando a principio de curso a administración comprometeuse a darlles 100 euros para pagar a gasolina. Sinalan que neste curso cobraron 195 euros en total. Considerando que esta queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, admitiuse a trámite e se promoveu unha investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba, dando conta diso a vostede aos efectos previstos no artigo 22.1 da citada Lei do Valedor do Pobo. En concreto, solicitamos desa consellería que no prazo de 15 días, de acordo co previsto no artigo 22.1 da Lei do Valedor do Pobo, facilitásenos información sobre o problema que motivou a queixa. Foi recibido o informe que tiñan que remitirnos, asinado polo Servizo de Recursos Educativos Complementarios desa consellería na Coruña. O informe sinala que ata o curso 2008/2009, os alumnos domiciliados en Balteira tiñan transporte de modalidade C, financiado pola Consellería. Neste curso só había 2 alumnos desa zona e a empresa titular do transporte, Hermanos Ferrín S.L., deixa de facer ese percorrido por non resultarlles económico. Esta circunstancia foi comunicada pola Dirección do centro a esa xefatura territorial con data 25/09/2008. Para liquidar o transporte deses 2 alumnos, contrátase o servizo a un taxista que xa levaba anos facendo outros servizos nos centros de Ribeira. Este servizo funcionou durante os cursos 2008/2009 e 2009/2010. Para o curso 2010/2011 xa quedaba só S. G. como alumna a transportar desa zona. Con data 20/09/2010 o taxista envía un escrito comunicando que renuncia ao servizo. Comunícaselle esta circunstancia ao centro e se lle di á alumna pode solicitar unha axuda individualizada para cubrir os gastos do transporte. Nese curso 2010/2011 non a solicita. No curso 2011/2012, con data 24 do novembro de 2011, solicita axuda individualizada e dáselle a correspondente tramitación por parte deste servizo. A axuda correspondente, para un curso e para unha distancia do domicilio á parada de 3,1 quilómetros é de 306,86 € (Resolución do 10/10/2011 da Secretaría de Estado de Educación e Formación Profesional pola que se regula a concesión de axudas individualizadas de transporte escolar para o curso académico 2011/2012). A contía total xa lle foi abonada ao longo do curso 2011/2012 en 2 prazos. O informe conclúe que en ningún momento a Xefatura Territorial comprometeuse a darlle 40 € ao mes para pagar o taxi, nin 100 € para pagar a gasolina, alegando que estes non son os procedementos regulados das axudas para o transporte escolar. O período no que o transporte foi realizado por un taxi, a Consellería abonou o importe mensual correspondente ao taxista contratado ao efecto; no que se refire á axuda para o pago da gasolina fíxose con base na Resolución do 10/10/2011, antes citada, e que establece as contías en función da distancia do domicilio á parada de transporte máis próxima ou ao centro caso de non existir transporte financiado pola Consellería. Postos en contacto co centro, sinalan que, efectivamente, o transporte escolar desde Balteiro tivo moitos problemas e non se levou a cabo satisfactoriamente para os alumnos afectados, que neste pasado curso foron dúas alumnas. Sinalan desde o instituto que S. ten xa finalizados os seus estudos de secundaria e neste curso non asiste ao IES Leliadoura. Á vista do contido do informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. É certo que nin a entrega directa de cartos para pagar ao taxi nin unha axuda de 100 euros mensuais para gasolina forman parte dos procedementos previstos para as axudas de transporte escolar. Pero tamén é certo que o sistema aplicado pola Consellería tampouco é adecuado xa que non existe unha normativa propia e específica que regule as axudas individualizadas para o transporte escolar naqueles supostos nos que, tendo dereito a ser usuario lexítimo, non resulta posible facer uso das rutas contratadas pola Consellería ou non existe tal servizo. Por outra banda, tendo en consideración as moitas peculiaridades das liñas do transporte escolar en Galicia e a dispersión xeográfica da poboación, é necesario regular tamén a posibilidade de que, en casos excepcionais e debidamente xustificados, sexa posible compatibilizar unha axuda individualizada da contía que corresponda e a utilización do servizo de transporte escolar contratado; en especial, para aqueles casos nos que a axuda individualizada permita aproximar ao alumno ao itinerario dunha ruta de transporte escolar en funcionamento. Así se fai na maior parte das comunidades autónomas que teñen regulamentadas as axudas individualizadas. As bases reguladoras e as contías das axudas así como a súa convocatoria deben ter unha regulamentación específica. Non é axeitado aplicar por analoxía unha normativa (a Resolución do 10/10/2011 da Secretaría de Estado de Educación e Formación Profesional) que está prevista para un suposto ben distinto e que ten o seu propio obxecto e procedemento. Segundo o seu artigo 1, "De conformidade co artigo 19 do Real Decreto 1027/1993, do 25 de xuño, polo que se regula a Acción Educativa no Exterior (B.O.E. do 6 de agosto), os alumnos que asistan a centros de titularidade do Estado español no estranxeiro, poderán ser beneficiarios deste tipo de axudas, para compensar o pago". Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria unha recomendacón co seguinte contido: Que as axudas individualizadas para o transporte escolar sexan obxecto dunha convocatoria pública, mediante unha orde específica na que se establezan con claridade as súas bases reguladoras, os requisitos para concorrer a elas e a súa contía, actualizada para cada curso escolar, tendo en conta a distancia entre o domicilio habitual dos alumnos solicitantes e o centro educativo. Non é suficiente coa comunicación individualizada a aqueles alumnos/as que non dispoñan -na localidade onde teñan fixado o seu domicilio familiar- de centro docente adecuado ao seu nivel de estudos e, así mesmo, non poidan facer uso das rutas de transporte escolar que teña contratadas ao efecto a Consellería. É necesario que as bases reguladoras teñan en conta todos os supostos merecedores de axudas individualizadas ao transporte. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 14. Recomendación de data 31 de outubro de 2012, dirixida á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para que se comproben os datos declarados sobre domicilio ante indicios dun uso fraudulento do padrón (Expediente: Q/2055/12). Nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención J. R. C. D. R., domiciliado en Vigo. No seu escrito, esencialmente indicábanos que lle comunicou ao Xefe Territorial da Consellería en Pontevedra que varios alumnos admitidos no Colexio Apóstol Santiago de Vigo non teñen a súa residencia efectiva nos domicilios que se fixeron constar nas solicitudes. Sinala o interesado que a concordancia do domicilio alegado co domicilio fiscal non é determinante, segundo a norma, se se proba que o domicilio real é distinto. Segundo afirma no seu escrito de queixa, esta circunstancia foi alegada e probada na xefatura territorial de Pontevedra pero manifestóuselle que non se podía comprobar nada nin facer nada. Como apuntabamos no noso requirimento de información, examinada a regulación vixente, tanto o Decreto 30/2007, do 15 de marzo, como a Orde do 17 de marzo de 2007 que o desenvolve, estanse referindo ao domicilio familiar como o habitual de residencia, o que alude a unha cuestión fáctica. O mesmo sucede cando fala de convivencia real probada e efectiva con outros familiares. O obxectivo da norma é o axuste entre o domicilio alegado e o real. Xa que logo, tanto o certificado do padrón como o domicilio fiscal teñen o valor de meros indicios e poden desvirtuarse se se proba que a residencia habitual está noutro domicilio. A Administración ten o deber de comprobar a veracidade destas declaracións cando se probe que non concordan os datos formais (padrón, domicilio fiscal) co lugar de residencia efectiva, do mesmo xeito que fai falta presentar documentación complementaria cando non coincidan os domicilios familiar e fiscal. Con data 30 de outubro foi recibido o informe da Consellería, asinado pola xefa do Servizo Xurídico e Técnico-administrativo da Xefatura Territorial da Consellería en Pontevedra. En síntese, a argumentación coa que finaliza o informe é a seguinte: A resolución da Xefatura Territorial de Pontevedra do 27 de agosto de 2012 desestima as pretensións do interesado ante a manifestación ou denuncia xenérica de irregularidade no proceso de escolarización tendo en conta que os feitos aducidos responden a meras manifestacións ou sospeitas de que a documentación acompañada por determinados solicitantes non se corresponde coa realidade domiciliaria. Tales impugnacións, fundamentadas na mera indicación de supostos domicilios de residencia real dos menores, carecen de indicios razoables que insten unha actuación de comprobación respecto da exactitude da documentación obrante no expediente, e, no seu caso, de destrución da presunción de veracidade dos datos censais. En consecuencia, ratifícase a puntuación outorgada en concepto de proximidade do domicilio familiar nas listas de admitidos e excluídos en 4º de Educación Infantil no CPR Santiago Apóstolo para o curso escolar 2012-2013. Á vista do contido do informe, é necesario facer as seguintes consideracións: 1º.- Con carácter previo, hai que destacar que a libre elección de centro educativo non é absoluta senón que está modulada por unha serie de criterios de admisión e un procedemento regulado cando o número de postos escolares ofertados nun centro sostido con fondos públicos sexa inferior ao número de solicitantes. Deste xeito, a Administración educativa intervén no proceso de admisión do alumnado para garantir o dereito a unha praza escolar gratuíta nos niveis obrigatorios e no segundo ciclo da educación infantil, así como o necesario equilibrio na escolarización. Esta facultade de modular a libre elección de centro educativo impón á Administración educativa unha serie de deberes para garantir a regularidade e transparencia deste procedemento asimilable a aqueles outros de concorrencia competitiva. 2º.- Entre os criterios de admisión que se aplican cando a oferta de prazas escolares nun centro público ou concertado sexa inferior á demanda está a proximidade do domicilio familiar. É o segundo criterio prioritario e se articula de acordo ás zonas de influencia de cada centro delimitadas pola Xefatura territorial correspondente da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria (artigos 16.3 e 18.4 do Decreto 30/2007, do 15 de marzo e da Orde do 17 de marzo de 2007). 3º.- A normativa reguladora do procedemento de admisión determina a ineficacia da solicitude cando se comprobe a falsidade ou o uso fraudulento da documentación acompañada polo solicitante (artigo 7.52, b do Decreto 30/2007, do 15 de marzo polo que se regula a admisión do alumnado en centros docentes sostidos con fondos públicos que imparten os ensinos regulados na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación (DOG de 16 de marzo de 2007). Aínda que a sentenza do TSJ Galicia nº 1296/2010 determina a inaplicabilidade do artigo 7.5 do Decreto 30/2007 aos centros privados concertados por razón da lexitimación activa que ostentan os recorrentes, o motivo de fondo é a atribución de funcións decisorias ás comisións de escolarización cando na lexislación básica teñen unha natureza exclusivamente garantista. Pero hai que subliñar que desta función non poden facer deixación, sen prexuízo do deber xeral de tramitar todas as solicitudes e non invalidalas de xeito automático. 4º.- Os artigos 10 e 21 do Decreto 30/2007 e da Orde do 17 de marzo de 2007 establecen que se considera como domicilio familiar o habitual de residencia dos representantes legais do alumnado ou, se é o caso, o dos alumnos e alumnas maiores de idade ou menores emancipados se viven en domicilios distintos dos daqueles e, excepcionalmente, daqueles familiares cos que o menor efectivamente conviva sempre que esa convivencia real próbese co que dispoña a consellería competente en materia de educación. Cando os representantes legais vivan en domicilios diferentes, considerarase como domicilio familiar o daquel con quen conviva ou teña a garda e custodia legalmente atribuída por sentenza firme, por convenio regulador ou por acollemento familiar preadoptivo. O domicilio familiar acreditarase mediante certificado do padrón municipal. Con carácter xeral, o domicilio familiar é o dos pais ou representantes legais dos alumnos menores de idade. Nos supostos obxecto de denuncia, a Administración educativa manifesta que: - Unha das menores, M.G.B., de tres anos de idade, convive cos seus avós maternos mentres que os seus pais teñen o domicilio familiar en Redondela: Tal circunstancia, que por ser excepcional debería ser rigorosamente comprobada, acredítase por xustificante de empadroamento conxunto e certificación expedida pola Policía Local de Vigo, de data 24 de abril de 2012, onde se fai constar que a alumna solicitante reside e convive no domicilio dos seus avós maternos. É necesario destacar que este xustificante foi presentado fóra de prazo. O artigo 132 da Orde do 17 de marzo de 2007, no relativo á presentación de documentación acreditativa dos criterios alegados, establece que naqueles centros e para os ensinos nos que exista máis demanda que oferta de postos escolares, as direccións dos centros abrirán un prazo do 1 ao 20 de abril, ambos incluídos, para que os pais, nais ou titores legais do alumnado presenten a documentación xustificativa dos méritos por eles alegados para a aplicación dos criterios de admisión do alumnado, xuntamente cunha copia do anexo II presentado anteriormente. A presentación dos xustificantes dos criterios de baremación ten carácter voluntario. A non presentación dalgún deles suporá a renuncia explícita a ser baremado no criterio correspondente. O consello escolar dos centros docentes públicos e o titular no caso dos centros persoais concertados poderán solicitar de forma motivada dos solicitantes documentación complementaria á establecida na citada orde, para a xustificación das situacións e circunstancias alegadas. No caso de que a citada documentación non sexa aportada no prazo de dez días, entenderase que se renuncia á puntuación prevista no apartado correspondente. Non cabe entender incluído o certificado de convivencia neste último suposto xa que é, en sentido propio, un documento acreditativo dun criterio de baremación e non unha comprobación adicional polo que tería que ser aportado antes do 20 de abril. Nada se di sobre a data do empadroamento no domicilio dos avós maternos, feito que debería ser comprobado por tratarse dunha menor de tres ou catro anos de idade e a circunstancia atípica de que non conviva cos seus pais. Á marxe disto, a realidade da unidade familiar podería ser comprobada na propia declaración da renda xa que a desgravación por fillos menores require o feito da convivencia efectiva, polo que o Consello escolar tería que comprobar se a menor figura na unidade familiar do/os declarante/s. Outro elemento de fácil comprobación sería o domicilio que figura na tarxeta sanitaria. Polo que respecta á certificación expedida pola Policía Local de Vigo, ten data posterior ás datas límite do proceso de admisión, tanto de presentación de solicitudes como de xustificación dos criterios alegados, polo que carecería de virtualidade xa que os feitos alegados na solicitude teñen que ser anteriores á data de finalización de presentación de solicitudes. - Outro dos supostos denunciados, o de A. e H. A. V., sinala o informe que a non coincidencia da letra/número deriva, segundo indica o centro, da existencia dun único portal con dúas entradas A-B. Descoñecemos o sentido desta afirmación. Cabe interpretar que non coinciden o domicilio familiar e o fiscal por unha diferenza na numeración do portal. O feito concluínte é que o domicilio real dos proxenitores atópase en Chapela, parroquia do concello de Redondela. Esta situación tería que ser comprobada mediante as actuacións comprobatorias da Policía Local. - As outras dúas alumnas teñen os seus domicilios reais, segundo o denunciante, na rúa Uruguay (no caso de M.M.G.) e na rúa Rosalía de Castro (no caso de C.G.I.). O informe sinala que con respecto aos restantes interesados mencionados no expositivo terceiro do presente informe é necesario advertir a coincidencia entre o domicilio familiar e fiscal, polo que é ociosa a presentación da anterior documentación complementaria. Esta conclusión, que cabería admitir respecto da actividade de comprobación inicial por parte do Consello escolar, non é valida unha vez que se formulou unha denuncia por discordancia dos datos declarados cos reais, e isto polas razóns que se sinalan a continuación: 5º.- Non cabe compartir a argumentación do informe no sentido de que os feitos aducidos responden a meras manifestacións ou sospeitas de que a documentación aportada por determinados solicitantes non se corresponde coa realidade domiciliaria. Tales impugnacións, fundamentadas na mera indicación de supostos domicilios de residencia real dos menores, carecen de indicios razoables que insten unha actuación de comprobación respecto da exactitude da documentación obrante no expediente, e, no seu caso, de destrución da presunción de veracidade dos datos censais. A mera indicación de que existen domicilios de residencia real dos menores é un indicio razoable que basta para instar as actuacións de comprobación da Administración educativa que é a que ten o deber de garantir a regularidade do proceso e a veracidade de todos os datos aportados para a baremación. A comprobación exhaustiva de todos os documentos e datos declarados é un deber legal da Administración educativa que non pode amparar fraudes nin falsidades. O espírito que inspira a regulación é o da concordancia cos datos declarados coa realidade polo que debe esclarecerse en todo caso a situación real do alumnado admitido. É comprensible que os órganos responsables non efectúen unha comprobación de oficio de cada unha das solicitudes máis aló do que marca a normativa, pero se se recíbese unha denuncia e máis no caso de que se estean prexudicando lexítimos dereitos de terceiras persoas deben activarse todos os mecanismos de comprobación, tanto por parte do Consello escolar como da Comisión de Escolarización. Este é o sentido propio da argumentación invocada no informe ao manifestar que a sentenza do Tribunal Superior de Xustiza da Comunidade Valenciana, do 27 de decembro de 2005, reza no seu fundamento xurídico quinto: "hase de concluír que a administración educativa ante a formulación de irregularidades nos procesos selectivos por parte dos interesados, non pode quedar pasiva e absterse de toda comprobación, debendo practicar polo menos a comprobación correlativa ás cuestión formuladas, o que comporta que se estas son xenéricas e abstractas, esta obrigación veña cumprida coa comprobación das valoracións segundo a documentación acompañada, e se se trata de cuestións e persoas concretas nos termos suscitados polos interesados no proceso de admisión de forma razonablemente fundada...". Neste mesmo sentido, hai xurisprudencia reiterada do TSJ de Galicia. Sobre a obrigación xeral de supervisión do proceso, a sentenza nº 1296/2010 do TSX Galicia (A Coruña), Sala do Contencioso, 17 de Novembro de 2010 declara: "O artigo 86.2 de LOE, ao ocuparse da escolarización nos centros públicos e privados concertados, prevé a posibilidade de que as Administracións Educativas, sen prexuízo das competencias que lle son propias, poidan constituír comisións ou órganos de garantías de admisión, posibilidade que se torna en obrigación cando a demanda de prazas nalgún centro educativo do ámbito de actuación da comisión supere a oferta, con atribución expresa das funcións de supervisar o proceso de admisión de alumnos, o cumprimento das normas que o regulan e a proposta ás Administracións educativas das medidas que estimen adecuadas, para cuxo cumprimento tamén prevé que os centros remítanlles a información e documentación precisa. (...) . Non pode prosperar a impugnación do artigo 29.1 do Decreto 30/2007 pois a atribución ás comisións de escolarización da función de garantir o cumprimento das normas sobre admisión de alumnado non é lesiva do dereito da dirección do centro na súa manifestación do exercicio da facultade de admisión de alumnos ao non formar parte esta do contido esencial do dereito fundamental indicado na súa configuración constitucional nin legal". 6º.- Esa concordancia dos datos declarados coa realidade implica que debe investigarse cando os elementos formais de acreditación do domicilio (certificado do padrón municipal e domicilio fiscal) sexan postos en cuestión alegando un domicilio real e efectivo distinto. Aínda máis cando ambos elementos formais de proba realízanse pola mera declaración voluntaria do titular. A presunción de veracidade do padrón podería ser impugnada sempre que existise proba en contrario, e é necesario recoñecer tamén as deficiencias que esta figura ten en relación con outros rexistros públicos. A obrigación das actuacións exhaustivas de comprobación correspóndelle á Policía Local do concello do empadroamento do menor e do concello no que se atopa o domicilio familiar sinalado nas denuncias. Para permitir a detección e corrección destas desviacións, está prevista a realización do contraste da información do padrón coa realidade. Segundo o Real Decreto 1690/1986, de 11 de xullo, polo que se aproba o Regulamento de Poboación e Demarcación das Entidades Locais: "Os concellos realizarán a actuacións e operacións necesarias para manter actualizados os seus padróns de modo que os datos contidos nestes concorden coa realidade". "A negativa dos españois e estranxeiros a cumprimentar as follas de inscrición padronal, a falta de firma nestas, as omisións ou falsidades producidas nas expresadas follas ou nas solicitudes de inscrición, así como o incumprimento da demais obrigacións dimanantes dos preceptos establecidos no Regulamento de Poboación en relación co empadroamento, serán sancionadas polo alcalde conforme ao art. 59 do Real Decreto Lexislativo 781/1986, do 18 de abril, sen prexuízo, de calquera outra clase de responsabilidade á que houbese lugar. Os pais dos menores de idade ou incapacitados, ou os seus titores ou, no seu caso, os residentes maiores de idade cos que habiten, responderán do incumprimento das obrigacións indicadas e da omisión e falsidades producidas nas follas de inscrición ou nas solicitudes en relación con estes menores." Polo tanto, hai que coincidir co sinalado no informe cando conclúe desta normativa que o padrón é unha proba a modo de presunción iuris tantum, a destruír, polo tanto, polos feitos en contrario, cando se demostre que tales feitos producíronse efectivamente e son certos e veraces como indican as STS 20-2-1992 e STSJ Navarra 7-12-1999. Pero a carga do deber de comprobación e proba non recae sobre os particulares senón sobre a Administración en calquera dos seus ámbitos competenciales. Se o Consello escolar dun centro educativo sostido con fondos públicos ou, no seu caso, a Comisión de escolarización ou outro órgano da Xefatura territorial ten información sobre unha eventual discordancia entre os datos do padrón e o domicilio familiar efectivo dos representantes legais dos menores, ten o deber de comunicarllo ao concello para que proceda á súa comprobación. Existe reiterada xurisprudencia do TSJ de Galicia que considera correcto dar validez aos informes da Policía Local e da Guardia Civil fronte ao padrón municipal (SSTSX Galicia de 22-1-2003, 17-12-2001, 2-5-2012). O que non é admisible é unha actividade restrinxida ao mero contraste entre o certificado de empadroamento e o domicilio fiscal, e que cesa no caso de concordancia. O elemento obxectivo que é necesario probar é a habitualidade e efectividade da ocupación da vivenda declarada como domicilio. A coincidencia co domicilio fiscal non é máis que un primeiro criterio de contraste pero non é suficiente cando o domicilio real non se axusta nin ao declarado na solicitude nin ao domicilio fiscal, aínda que estes últimos coincidan. Se hai elementos de comprobación, como é o sinalamento dos presuntos domicilios reais que fixo neste caso o recorrente en queixa, deben ser comprobados. Con carácter meramente indicativo ou exemplificador, hai que destacar que a propia Consellería, na Instrución 3/2012 do 22 de xuño, da Secretaría Xeral Técnica, sobre a xestión do servizo de transporte escolar no curso 2012-2013, prevé os casos nos que non basta xustificar o domicilio mediante certificación do padrón municipal, sendo requisito imprescindible a xustificación dunha convivencia real mediante certificación expedida para ese efecto polo concello a partir de informes da Policía Local ou da Guardia Civil, sempre que conviva con outros familiares distintos dos proxenitores. O que o procedemento de admisión trata de garantir é un sistema xusto e veraz de acceso ás prazas escolares, sen que podan vulnerarse dereitos de terceiros por declaracións fraudulentas e isto esixe que todo o baremado responda á realidade comprobada. O domicilio ten que ser real e efectivo, non meramente formal. Por todo o sinalado ata agora se considera necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería a seguinte recomendación: Que la Xefatura territorial en Pontevedra da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria adopte as medidas precisas para comprobar que os domicilios declarados polos alumnos admitidos en 4º de Educación Infantil no CPR Santiago Apóstol para o curso escolar 2012-2013, nos que se comunicaron situacións irregulares se corresponden cos domicilios habituais de residencia efectiva dos seus representantes legais (pais, nais ou titores), aínda que exista unha concordancia formal entre os datos da solicitude, incluído o certificado de empadroamento, e os domicilios fiscais. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Aceptada. 15. Recomendacións de data 14 de novembro de 2012, dirixidas ao Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria para manter ao profesor de Educación Infantil e o carácter diferenciado da etapa no CEIP de San Román de Cervantes (Lugo).(Expedientes: Q/1912/12 a Q/1917/12; e expedientes Q/1920/12; Q/1922/12 e Q/1923/12). Como sabe, nesta institución tiveron entrada nove escritos de queixa asinados por pais e nais de alumnos do Colexio San Román de Cervantes (Lugo), nos que solicitaban a nosa intervención en relación coa supresión, e conseguinte agrupamento do alumnado, da etapa de educación infantil no centro. Nos seus escritos esencialmente indicábannos que coa citada supresión agruparían nunha mesma aula aos alumnos de primeiro, segundo e terceiro de infantil con primeiro e segundo de primaria (nenos de cinco idades diferentes no mesmo grupo). Consideraban que esta decisión non garante a calidade de ensino á que teñen dereito os nenos. Segundo sinalan, esa zona de montaña está considerada "zona especial" pola Consellería para educación secundaria e pedían nos seus escritos que sexa tratada da mesma forma para educación infantil e primaria, que reciba unha discriminación positiva e que se manteñan as especialidades educativas necesarias para a formación dos nenos. Reunindo estas queixas os requisitos formais establecidos no artigo 18 da Lei 6/1984, do 5 de xuño, do Valedor do Pobo, e atopando, en principio, cobertura constitucional derivada dos artigos 27 e 103 da Constitución española, foron admitidas a trámite. En consecuencia, se promoveu a oportuna investigación sumaria e informal, como establece o artigo 22.1 da citada lei, para o esclarecemento dos supostos en que se baseaban e para os efectos de devandito precepto legal. Con data 24 de setembro tivo entrada nesta institución un informe conxunto para todos os expedientes no que se sinalaba por parte do director xeral de Centros e Recursos Humanos o seguinte: "En primeiro lugar, sinalar que os distintos criterios de creación e/ou supresión de unidades educativas e o agrupamento do alumnado, aplícanse atendendo aos datos de matrícula prevista nos respectivos centros educativos, segundo constan rexistrados en XADE (servizo web de xestión administrativa da educación). No presente caso, unha vez finalizado o proceso de admisión do alumnado, e sen prexuízo das posibles incorporacións que se poidan producir fóra de prazo, por traslados, etc., no CPI San Román de Cervantes consta que existen matriculados 22 alumnos/as coa seguinte distribución: - Educación infantil: 3 anos: 2; 4 anos: 3; 5 anos: 2. - Educación primaria: 12 EP: 3; 22 EP: 2; 3° EP: 4; 4° EP: 1; 52 EP: 3; 62 EP: 2. Para determinar os postos de traballo de profesorado de educación infantil, primaria e de especialistas que corresponden a cada centro de traballo en atención ás unidades de catálogo, séguense estritamente as normas xerais sobre catálogos de postos de traballo dos centros públicos, que se determinan no acordo asinado pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria e as organizacións sindicais o día 8 de xuño de 2007. Tendo en conta as citadas normas xerais e a diminución progresiva de novas matrículas, o CPI San Román de Cervantes quedou catalogado para o próximo curso 2012-2013 con dúas unidades de educación primaria, e tres postos de traballo docentes das especialidades de filoloxía inglesa, música e educación física (Orde do 20 de xullo de 2012, DOG núm. 148, do 03.08.12), todo iso no marco dun contexto económico que necesariamente obriga a compatibilizar o uso eficiente dos recursos coa calidade do ensino. No presente caso, a supresión da unidade de educación infantil permitiu a continuidade do profesorado especialista (inglés, música e educación física). O agrupamento permite asegurar a continuidade dos centros e evitar a súa desaparición, e ademais, fíxose atendendo a criterios de racionalidade: cada unha das unidades educativas ten un número de alumnos/as de 12 e 10, respectivamente, que pode cualificarse de baixo; a unidade educativa na que se integran os nenos/as de infantil vai ter un total de 12 alumnos/as, polo que se ben se agrupan nenos/as de distintas idades e niveis, isto vese compensado por unha atención máis personalizada da que se produce en unidades máis homoxéneas pero cunha ratio de alumnos superior; e un aspecto que se considerou esencial foi que a incorporación dos 7 nenos/as de infantil á aula de primaria, permitiu manter ao profesorado especialista, co conseguinte beneficio para todo o colectivo. Con esta catalogación considéranse cubertas as necesidades dos nenos e nenas de infantil e primaria, que continuarán recibindo a educación de calidade que viñan recibindo, en igualdade de condicións que no resto dos centros educativos: aulas nas que os nenos están socializados e o profesorado leva a cabo un traballo en equipo, tendo en conta que o centro contará con tres especialistas de inglés, música e educación física." Á vista do contido do informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. A argumentación empregada pola Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos é coincidente, no substancial, co transmitido a esta institución con ocasión da tramitación doutros escritos de queixa relativos á supresión da etapa de educación infantil no CEIP de Samos: a diminución progresiva da matrícula nestes centros; as normas xerais sobre catálogos de postos de traballo dos centros públicos no acordo asinado entre a Consellería e os sindicatos en xuño de 2007; a necesaria racionalización dos recursos nun contexto económico marcado pola contención do déficit público e a estabilidade presupostaria e, finalmente, o criterio de asegurar a continuidade dos centros situados en contornos rurais e evitar a súa desaparición, desde postulados de defensa deste modelo de ensino. Esta institución considera que debe ser revisado o criterio de que para determinar os postos de traballo do profesorado de educación infantil, primaria e de especialistas que corresponden a cada centro de traballo en atención ás unidades de catálogo, séguense estritamente as normas xerais sobre catálogos de postos de traballo dos centros públicos, que se determinan no acordo asinado pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria e as organizacións sindicais o día 8 de xuño de 2007. A ordenación das unidades do centro que se fixo neste curso no CEIP San Román de Cervantes significa, na práctica, a supresión dunha etapa educativa que o centro ofrece. É certo que a educación infantil non é unha etapa obrigatoria nin forma parte da educación básica, pero si é ofertada polo centro e ten alumnado, ten a obrigación legal de facelo observando os mínimos previstos para o seu impartición. Son moitas as previsións normativas que subliñan esta característica: 1) A Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación sinala que: "De acordo co que establezan as Administracións educativas, o primeiro ciclo da educación infantil poderá ofrecerse en centros que abarquen o ciclo completo ou unha parte do mesmo. Aqueles centros cuxa oferta sexa de polo menos un ano completo do citado ciclo deberán incluír no seu proxecto educativo a proposta pedagóxica á que se refire o apartado 2 do artigo 14 e deberán contar co persoal cualificado nos termos recollidos no artigo 92". O artigo 92 da L.O.E. establece que: "1. A atención educativa directa aos nenos do primeiro ciclo de educación infantil correrá a cargo de profesionais que posúan o título de Mestre coa especialización en educación infantil ou o título de Grado equivalente e, no seu caso, doutro persoal coa debida titulación para a atención ás nenas e nenos desta idade. En todo caso, a elaboración e seguimento da proposta pedagóxica á que fai referencia o apartado 2 do artigo 14, estarán baixo a responsabilidade dun profesional co título de Mestre de educación infantil o título de Grado equivalente. 2. O segundo ciclo de educación infantil será impartido por profesores co título de Mestre e a especialidade en educación infantil ou o título de Grado equivalente e poderán ser apoiados, no seu labor docente, por mestres doutras especialidades cando os ensinos impartidos requírano". 2) O Decreto 330/2009, de 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala na súa exposición de motivos que ao establecer o currículo de educación infantil preténdese garantirlle unha educación común ao conxunto da poboación e asegurar unha educación non discriminatoria que considere as posibilidades de desenvolvemento do alumnado, sexan as que fosen as súas condicións persoais e sociais -capacidade, sexo, raza, lingua, orixe sociocultural, crenzas e ideoloxía-, mediante o exercicio de actuacións positivas ante a diversidade do alumnado. O artigo 2 declara que a educación infantil é unha etapa educativa con identidade propia. Polo tanto, o principio esencial é asegurar a máxima calidade na cobertura do dereito fundamental e educación. Para garantir a calidade do ensino, a etapa de educación infantil debe contar con profesorado especialista e é necesario manter a organización en etapas previstas na Lei Orgánica, xa que se trata dun período claramente diferenciado, aínda que en coordinación co da educación básica e que ten principios xerais, obxectivos pedagóxicos, contidos, criterios de avaliación e métodos de traballo específicos (arts. 12, 13 e 14 da L.O.E.), que non é posible desenvolver adecuadamente cando na mesma aula hai dous alumnos de tres anos, tres de catro anos, dous de cinco, tres de seis e dous de sete anos. A lexislación da educación infantil en Galicia (http://www.edu.xunta.es/web/node/944) quedaría como unha mera declaración de intencións pero non se realizou un adecuado cumprimento, nin sequera nos elementos prescriptivos do currículo, de producirse a supresión da etapa e o agrupamento do seu alumnado nunha aula mixta cos alumnos de 1º e 2º de primaria. Polo tanto, os alumnos de tres, catro e cinco anos deben contar cunha proposta pedagóxica diferenciada e un profesor especialista en Educación Infantil, ou polo menos, un especialista en Educación Primaria. O informe sinala que a supresión da unidade de educación infantil no curso académico 2012/2013 permite que o centro continúe con profesorado especialista (3 docentes), o que non sucedería se a redución se producira respecto dunha das dúas unidades de educación primaria, xa que un aspecto que se considerou esencial foi que a incorporación dos 7 nenos/as de infantil á aula de primaria, permitiu manter ao profesorado especialista, co conseguinte beneficio para todo o colectivo. Este criterio non se axusta á normativa vixente sobre o profesorado especialista nas etapas de infantil e primaria. 3) En efecto, é necesario aplicar neste suposto o Real Decreto 1594/2011, do 4 de novembro, polo que se establecen as especialidades docentes do Corpo de Mestres que desempeñen as súas funcións nas etapas de Educación Infantil e de Educación Primaria reguladas na Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación. Nesta norma básica establécense as especialidades docentes do Corpo de Mestres, determínase o procedemento para adquirilas e precísase cales son as áreas que poden ser impartidas. O artigo 3 regula con carácter xeral a asignación de materias a cada especialidade: "1. O profesorado do Corpo de Mestres coa especialidade de «Educación Infantil» impartirá todas a áreas do currículo de Educación Infantil. No segundo ciclo de Educación Infantil poderán ser apoiados, no seu labor docente, por mestras e mestres doutras especialidades cando as ensinanzas impartidas requírano nas condicións que determinen as administracións educativas". 3. O profesorado do Corpo de Mestres coas especialidades das diferentes Linguas Estranxeiras, Educación Física e Música, impartirá a áreas da súa especialidade e poderá impartir as áreas propias da especialidade de «Educación Primaria». 6. Os postos de traballo en unidades que agrupen alumnado de Educación Infantil xuntamente co alumnado de Educación primaria, serán ocupados indistintamente por persoal funcionario do Corpo de Mestres coa especialidade de «Educación Primaria» ou de «Educación Infantil». Da norma citada resulta que os alumnos de educación infantil, á marxe do seu número, teñen que ter asignado un profesor especialista en "Educación Infantil". No caso de tratarse de agrupamentos mixtos de alumnado de Educación Infantil xuntamente con alumnado de Educación primaria, deberán ter asignado un profesor especialista en "Educación Primaria". Non se axusta á normativa vixente que as áreas do currículo de infantil sexan impartidas por profesores coas especialidades de Lingua inglesa, Educación Física e Música que poden, pola contra, impartir as áreas propias da especialidade de «Educación Primaria». Por todo o sinalado ata agora considérase necesario, en aplicación do disposto no artigo 32.1 da Lei 6/1984, de 5 de xuño, do Valedor do Pobo, facerlle chegar a esa Consellería a seguinte recomendación: Que se adopten as medidas necesarias para garantir o cumprimento da lexislación básica e da comunidade autónoma na etapa de educación infantil, mantendo o seu carácter diferenciado e a súa identidade propia no conxunto da ordenación dos ensinos (Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia e a Orde de 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o desenvolvemento e a avaliación do segundo ciclo da educación infantil na Comunidade Autónoma). En particular, que se procure dotar aos centros dos medios necesarios para que o profesorado especialista poida cumprir as previsións legais na concreción do currículo da etapa dando cumprimento ao disposto no Real Decreto 1594/2011, do 4 de novembro, polo que se establecen a especialidades docentes do Corpo de Mestres que desempeñen as súas funcións nas etapas de Educación Infantil e de Educación Primaria reguladas na Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación. Resposta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria: Non aceptada. 16. Recomendación de data 27 de novembro de 2012, dirixida á Universidade de Santiago de Compostela para que se expida un título universitario.(Expediente: Q/2405/12). Nesta institución, mediante escrito de queixa, compareceu solicitando a nosa intervención P. C. R. G., con domicilio en Ames (A Coruña). No seu escrito, esencialmente, comunicábanos que presentaba a súa queixa polo seu desacordo coa resolución desestimatoria da súa solicitude de expedición do título universitario oficial de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos, no ano 2012, por non acreditar o nivel B1 de lingua estranxeira. A fundamentación do desacordo do interesado é, en esencia, que o documento "Liñas Xerais para a implantación dous estudos de grao e posgrao" aprobado polo pleno do Consello Galego de Universidades na súa reunión do 5 de novembro de 2007, no seu primeiro paragrafo di textualmente: "As seguintes liñas establécense para as titulacións de Grao, exceptuadas, no que corresponda, aquelas que teñan directivas comunitarias propias e, segundo o previsto no artigo 12.9 do RD 1393/2007, as que habiliten para o exercicio de actividades profesionais reguladas en España”. Considerando que a queixa reunía os requisitos formais recollidos no artigo 18 da Lei do Valedor do Pobo, admitiuse a trámite e se promoveu a investigación sumaria e informal para o esclarecemento dos supostos en que se baseaba, dando conta diso a vostede aos efectos previstos no artigo 22.1 da citada Lei do Valedor do Pobo. Con data 21 de novembro recibiuse o informe dese reitorado no que, en síntese, alégase que o Claustro da USC e o Consello de Goberno aprobaron as Liñas xerais da USC para a elaboración das novas titulacións oficiais reguladas polo RD 1393/2007 e que no seu artigo IV.3 sinala que os estudantes de todas as titulacións de Grao deberán acreditar obrigatoriamente, para a obtención do titulo, o coñecemento dunha lingua estranxeira ao nivel que determine o Consello de Goberno. Pola súa banda, o Consello de Goberno, en sucesivos acordos (4 de xullo de 2008, 22 de decembro de 2011, etc. ), e actualmente na Resolución Reitoral do 1 de febreiro de 2012, fixou a necesidade de acreditar o nivel de competencia B1 dunha lingua estranxeira para poder obter o título de grao na USC. A outra argumentación utilizada é que o título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos non é unha "profesión regulada". Este título carece de directrices propias, e o feito de que exista un colexio profesional non determina que sexa unha profesión regulada, xa que existen colexios profesionais que non se corresponden con profesións reguladas (Colexio de Xornalistas, Colexio de Enxeñeiros Químicos...). O informe finaliza afirmando que o Ministerio de Educación é o único competente para determinar que títulos se corresponden con profesións reguladas e establecer directrices propias. Na actualidade o título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos non está cualificado como "profesión regulada". Á vista do contido do informe, esta institución ten que facer as seguintes consideracións. 1º.- Respecto á inclusión de requisitos non previstos nas respectivas memorias de verificación dos títulos, non é correcto que nun documento de liñas xerais para a elaboración de novas titulacións recóllanse requisitos non contemplados no plan de estudos nin na memoria de verificación do título, como sucede neste caso. Aínda máis, trátase de regular unha adaptación. A memoria para a verificación do título de Grao en Relacións Laborais e Recursos Humanos da USC, no seu apartado 10.3. sinala: "Adaptación das titulacións de diplomado en relacións laborais, graduado social diplomado e diplomado en graduado social ao Grao en Relacións laborais e Recursos humanos. O Curso Ponte ou de adaptación para a obtención do título de Graduado en Relacións Laborais e Recursos Humanos polos diplomados en Relacións Laborais, esixirá a superación das seguintes materias obrigatorias do título de Grado: - Dereito Administrativo II: procedemento e recursos administrativos (6 ECTS). - Comportamento organizacional (6 ECTS). - Dereito da Seguridade Social II (6 ECTS). - Selección, avaliación e desenvolvemento de persoal (6 ECTS). - Planificación e valoración de persoais (6 ECTS) - Traballo fin de grado (10 ECTS). - Poderán recoñecerse ata 12 créditos por experiencia profesional. O Curso Ponte ou de adaptación para os diplomados en Graduado Social ou para os graduados sociais diplomados, esixirá a superación das seguintes materias obrigatorias do título de Grado: - Dereito Administrativo II: procedemento e recursos administrativos (6 ECTS). - Comportamento organizacional (6 ECTS). - Selección, avaliación e desenvolvemento de persoal (6 ECTS). - Planificación e valoración de persoais (6 ECTS). - Dereito Societario (6 ECTS). - Dereito Tributario (6 ECTS). - Facenda pública: réxime fiscal da empresa (6 ECTS). - Dirección e xestión de recursos humanos (6 ECTS). - Prácticas de Dereito do Traballo (6 ECTS). - Traballo fin de grado (6 ECTS). Poderán recoñecerse ata 15 créditos por experiencia profesional. Neste apartado non se fai referencia a ningún requisito adicional, como sería a acreditación dun nivel B1 de lingua estranxeira. 2º.- Malia o anterior, poderíase argumentar a vixencia xeral dos criterios polos que deberán rexerse as propostas das novas titulacións recollidas nas Liñas xerais da USC para a elaboración