As mulleres científicas e investigadoras seguen sendo minoría nun mundo dominado por homes, a pesar de que a porcentaxe da súa presenza en todos os ámbitos sexa cada vez máis elevado. Segundo un dato recente da ONU, un 30% dos científicos a nivel mundial son mulleres. A pesar de que esta cifra estea lonxe da paridade, a situación mellorou moito, xa que ata o século XX a participación das mulleres neste terreo era minoritaria, e tamén o recoñecemento á súa tarefa, pois en moitos casos os homes atribuíanse a autoría dos seus descubrimentos. O teito de cristal segue existindo, pero os esforzos para axudar ás mulleres científicas e promover a súa educación e capacitación son cada vez maiores.
Segue quedando moito traballo por facer, e, como sinalan algunhas fontes, hai moitas áreas da ciencia nas que a presenza feminina é aínda testemuñal. Disciplinas como a enxeñería, a informática ou a física non contan apenas con mulleres, e nas universidades, as estudantes que cursan carreiras STEM, acrónimo inglés que agrupa a ciencia, a tecnoloxía, a enxeñería e as matemáticas, non superan o 30%. Así mesmo, segundo un estudo realizado pola Universidade Complutense de Madrid en 2013, soamente un 12% das citas científicas na internet pertencen a mulleres, fronte a un 88% masculino.
Con todo, están a darse pasos, como demostra o feito de que, nalgúns países, a igualdade entre homes e mulleres na investigación sexa case total. É o caso dalgúns países de Europa do Leste; no Sueste de Europa, a media de mulleres investigadoras alcanza un 49%, mentres que, na Unión Europea, esta porcentaxe mantense desde fai máis dunha década no 33%. España supera en seis puntos a media europea, segundo o informe Mulleres Investigadoras do CSIC publicado este ano. Este estudo revela tamén que as científicas lideran máis do 50% dos proxectos de investigación no noso país sobre a COVID-19. Nos contratos predoutorales, a paridade é case total, aínda que entre os profesores de investigación, as mulleres soamente representan o 26,5%.
Un dos principais cambios que se rexistrou nas últimas décadas é que aumentou o coñecemento do papel que as mulleres tiveron na investigación ao longo dos séculos. A historia remóntase a exemplos como Hipatia de Alexandría, considerada a primeira muller científica, Ada Lovelace, pioneira da programación, ou Sophie Germain, que contribuíu á teoría de números e á da elasticidade. Xa no século XX, Marie Curie converteuse na primeira persoa en recibir dous premios Nobel de diferente modalidade, un de Física e outro de Química. Outra científica recoñecida con esta distinción foi a italiana Rita Levi- Montalcini, que descubriu o factor de crecemento nervioso, unhas proteínas que axudan ao sustento das neuronas e permiten que se formen circuítos sans que evitan a morte celular.
Fóra dos laboratorios, algunhas mulleres realizaron descubrimentos fundamentais para a historia humana, por exemplo Katherine Johnson, Dorothy Vaughan e Mary Jackson, tres investigadoras matemáticas na NASA que fixeron posible cos seus cálculos a chegada do home á Lúa en 1969. Tamén é interesante apuntar o caso de Jane Goodall, que desde os anos 60 traballa na investigación dos primates e as súas condutas, ou o curioso exemplo da actriz Hedy Lamarr, que inventou un sistema de comunicación que é a base do wifi, o Bluetooth e o GPS.
En España, Margarita Salgas, discípula de Severo Ochoa, foi unha das figuras de referencia. Esta biotecnóloga e bioquímica, falecida recentemente, caracterizou a encima ADN polimerasa do virus Phi29. Hai ademais outros exemplos menos coñecidos. Un deles é o de Dorotea Barnés, unha das pioneiras da química española, que chegou a ser doutora e catedrática de instituto, e cuxo traballo foi fundamental para que se incorporasen técnicas como a espectroscopia Raman aos departamentos de química en España.
O desexo de que as mulleres teñan un papel cada vez maior na ciencia e na investigación plasmouse en determinadas condutas oficiais, como a celebración desde 2015 do Día Internacional das Mulleres e as Nenas na Ciencia, ou a creación dunha serie de institucións e organizacións non lucrativas, como a Asociación de Mujeres Investigadoras e Tecnólogas, fundada en 2001, ou a nivel mundial, 500 Women Scientists, cuxo obxectivo é que se oia a voz das mulleres presentes en todos os ámbitos da ciencia.
Hai uns anos, realizouse un experimento social en que se lle pediu a varias persoas que nomeasen a tres científicas. A maioría dos enquisados non soubo identificar a ningunha. Se nunha década esta porcentaxe aumenta, e unha boa parte da sociedade mundial recoñece a importancia das mulleres investigadoras, o obxectivo final estará máis preto.
The comments are closed.